Një studim mbi punësimin dhe lidhjen me investimet që janë kryer në Shqipëri, në vitet 2014 – 2015. Qendra ALTAX (Albanian Taxation Association) prezanton në këtë studim analiza të treguesve të punësimit si dhe një përmbledhje të nivelit të tregut të punës dhe ndikimi që duhet ti vijë nga investimet kapitale. Ky publikim është edicioni i dytë, pas publikimit të vitit 2013.
Politikat e punësimit dhe tregu i punës në Shqipëri (Temë Diplome)KetiGjipali
Hyrje
Pasqyrë e tregut të punës në Shqipëri.
Programet dhe politikat e nxitjes së punësimit në Shqipëri.
Arsimi dhe formimi profesional bazë për rritjen e punësimit rinor.
1.PAPUNESIA.
2.FORMAT E PAPUNESISE.
3.LLOJET E PAPUNËSISË.
4.SHKAQET E PAPUNËSISË.
5.PASOJAT E PAPUNËSIË
6.SHKALLA E PAPUNËSISË.
7.STATISTIKE PER PAPUNESINE.
8.NORMA NATYRORE E PAPUNËSISË.
Politikat e punësimit dhe tregu i punës në Shqipëri (Temë Diplome)KetiGjipali
Hyrje
Pasqyrë e tregut të punës në Shqipëri.
Programet dhe politikat e nxitjes së punësimit në Shqipëri.
Arsimi dhe formimi profesional bazë për rritjen e punësimit rinor.
1.PAPUNESIA.
2.FORMAT E PAPUNESISE.
3.LLOJET E PAPUNËSISË.
4.SHKAQET E PAPUNËSISË.
5.PASOJAT E PAPUNËSIË
6.SHKALLA E PAPUNËSISË.
7.STATISTIKE PER PAPUNESINE.
8.NORMA NATYRORE E PAPUNËSISË.
Mundet ekonomia shqiptare të krijojë punësim masivALTAX Consulting
Edhe pse është përmendur edhe më parë, përsëri mbetet logjika ekonomike, se zbatimi i Strategjisë dhe akteve ligjore për nxitjen e punësimit të shoqëruara nga vullneti i sinqertë i politikanëve do ta rriste ekonominë nëpërmjet tregut të punës në Shqipëri, të paktën në tre mënyra:
1. Hapje vende pune sa më pranë nevojave të pushtetit vendor dhe ekonomisë lokale, të cilët kryejnë direkt programet lokale dhe mbështetin nismat e pushtetit qendror;
2. Mbështetje e programeve për vendet e punës indirekte dhe të bashkëlidhura me projektet vendore duke krijuar rrjetin e profesioneve dhe punëve të nevojshme dhe të munguara apo të harruara për komunitetin;
3. Nxitja e konkurueshmërisë në tregun e brendshëm me objektiv tregun rajonal nëpërmjet konkurrencës me diferencën që përmban produkti i tokës dhe ekonomisë shqiptare.
Drejtuesit publikë dhe privatë, e ardhmja dhe pagat në shqipëriALTAX Consulting
Shqipëria, si vende të tjera të rajonit ka një treg pune të hapur. Çmimi i punës që paguhet për punën e secilit është i lidhur nga aftësitë dhe produktiviteti që ka në tregun e hapur. Në këtë kontekst, përfitimet e punëmarrësve nga punësimi duhet t’i kompensojnë atyre kontributin që japin në suksesin ekonomik të organizatës ku punojnë (private apo publike). Por, mekanizmi i çmimit të punës ndikohet në masë të madhe nga ambjenti politik dhe institucional. Nga rezultati i përballjes mes politikës dhe institucionalizmit ndikohet edhe modeli i tregut të punës, që vepron mbi punëmarrësin dhe punëdhënësin.
nëse bëhet bilanci i aktiveve të politikës në ekonomi mund të shihet si nje panorame, ku zgjedhjet dhe ekonomia janë parë si kocka që u hidhen qytetarëve nga lidershipi politik, të cilet pasi kanë ngrënë mishin e ekonomisë kanë menduar që në ndonjë vit, të ketë edhe rritje ekonomie, pasi nuk duhet të mbetemi prapa botës, atëherë nuk ka më vend për të gjetur emra për këtë.
Jemi para një gostie kolektive te elitave për të ngrënë nga kockat e këtij vendi, që asnjëherë nuk ka vënë dot shëndet?
Vlerësimi i barrës tatimore sipas qarqeve në shqipëri, 2013-2014ALTAX Consulting
Barra tatimore eshte nje nga konceptet dhe indikatoret me te dukshem ne lidhje me efektet e politikes fiskale dhe ndimes ndaj investitoreve per te realizuar synimet e tyre. Ky prezantim tregon te dhena qe pershkruajne barren midis qarqeve ne shqiperi, por edhe krahasimi me vendet e europes juglindore, per vitet 2013 dhe 2014.
Në kontekstin e një zhvillimi të mëtejshëm nga qeveria të luftës së vështirë antiinformalitet, si dhe duke marrë parasysh edhe faktin se reformimi fiskal është duke ndodhur, pavarësisht shumë rezistencave dhe ngecjeve të tij, sugjerimi më i mirë është që ulja e TVSH-së për disa mallra bazë, përfshirë edhe energjinë elektrike, si dhe për disa sektorë ekonomikë që kanë nevojë të nxiten nëpërmjet normave fiskale duhet të fillojë tani.
Treguesit ekonomikë dhe ndikimi në vendimmarrjen e investimeveALTAX Consulting
Ekonomia e Shqipërisë është duke hyrë në një modelim kompleks të ekonomisë . Asnjë tregues i vetëm nuk mund të sigurojë një tablo të plotë të asaj cfarë ekonomia është në të vërtetë. As nuk ka një kombinim të thjeshtë të treguesve, që sigurojnë një parashikim të plotë për të ardhmen. Në më të mirën e rasteve, çdo tregues mund të japë një pasqyrë të një sektori të caktuar të ekonomisë në një pikë të caktuar të kohës.
Mjetet duhet të justifikojnë qëllimin e luftës antievazionALTAX Consulting
Lufta ndaj evazionit fiskal duhet te ketë objektiva të mbështetura në praktika të suksesshme te meparshme apo te perdorura nga fqinjët tane, të cilat duhet të kenë fokus të përqëndruar te ajo taksë apo ai segment i biznesit që konsiderohet si rrisku i madh fiskal.
Reforma fiskale, opinioni publik dhe besimi te shoqëria civileALTAX Consulting
Reformat nuk kanë ngjashmëri për nga natyra e tyre me zbatime projektesh infrastrukturore, të cilat monitorohen nga publiku direkt. Reformat janë udhët që hapen për të ardhmen e ekonomisë dhe integrimit të vendit në tregjet ndërkombëtare me cilësitë më të mira të vetvetes
Përmbajtja
• Pse pikërisht një azil? C’do të thotë të jesh i moshuar në Shqipëri……….fq. 2
• Përmbledhja ekzekutive………………………………………………………………………..fq. 3
• Kush jemi ne?.............................................................................................fq.3
• Analiza e tregut (pershkrimi i biznesit)…………………………………………………..fq. 5
• Kriteret e pranimit, dokumentacioni i nevojshem per pranimin.
Detyrimet e te moshuarve……………………………………………………………………..fq.6
• Plani i menaxhimit………………………………………………………………………………….fq.8
• Plani financiar………………………………………………………………………………………fq.11
Punuan:
• Elda Gjoshi
• Enisa Demirxhiu
• Ermina Teqja
• Fjoralba Pjeshka
• Gesta Dyrmishi
• Indrit Veshaj
Me analizën e performancës së buxhetit për periudhën fiskale 1996 - 2016 synojmë që përmes konstatimeve të fakteve të tregojmë nëse shpenzimet publike kanë arritur të përmbushin qëllimin buxhetor të mbledhjes së të ardhurave sipas objektivave qeverisëse, si dhe nëse është arritur të bëhet progres drejt arritjes së qëllimeve politike të qeverive të majta e të djathta.
Studimi është realizuar nëpërmjet shumë burimeve të informacionit ku të dhënat dhe informacionet u kryqëzuan për të verifikuar saktësinë. Raporti dhe analiza e statistikave ka kaluar në etapat e (a) vrojtimit statistikor, (b) përmbledhjes dhe grupimit të të dhënave dhe (c) përpunimit dhe analizës.
Burimi kryesor i përket të dhënave të Buletinit Fiskal të Ministrisë së Financave dhe Programeve Ekonomike dhe Fiskale të qeverive të 20 viteve. Burime të tjera të përdorura janë dokumente nga Instituti i Statistikave, Raportet Vjetore të Bankës së Shqipërisë, Tatimet, Doganat dhe institucione të tjera qendrore, institute dhe organizata vendore dhe të huaja.
Janë të mirëpritura mendimet dhe komentet nga ekspertë financash publike, studiuesë dhe stafe akademikë, apo palë të interesuara për të arritur në vlerësimin më të saktë të mundshëm bazuar në metodologjinë tipike dhe të dhënat korrekte. Raporti studimor është ndarë në tre pjesë. Për komente mbi raportin, ju mund të kontaktoni altax@altax.com .
Ky publikim eshte version i shkurtuar
Publikimin e plote shkarkoje te linku
http://altax.al/al/publikime-te-altax/product/performanca-e-buxhetit-shqiptar-1996-2016
Intervista me temen e luftes ndaj informalitetit perfshin diskutimin mbi edukimin dhe kulturen fiskale, arsyet e qytetareve dhe bizneseve shqiptare per te bere evazion dhe te jene informale, si dhe masat e marra nga qeveria per te luftuar evazionin duke i meshuar vecanerisht informalitetit te fuqise punetore.
Analiza e treguesve buxhetorë për periudhën 1996 - 2012ALTAX Consulting
Ky matërial është realizuar nëpërmjet shumë burimeve të informacionit ku të dhënat u interferuan për të verifikuar saktësinë. Raporti i statistikave ka kaluar në etapat e (a) vrojtimit statistikor, (b) përmbledhjes dhe grupimis të të dhënave dhe (c) përpunimit dhe analizës.
Burimi kryesor i përket të dhënave të Buletinit Fiskal të Ministrisë së Financave dhe Programeve Ekonomike dhe Fiskale të qeverive të 17 viteve. Burime të tjera të përdorura janë dokumente nga Instituti i Statistikave, Raportet Vjetore të Bankës së Shqipërisë, Tatimet, Doganat dhe institucione të tjera qendrore, institute dhe organizata vendore dhe të huaja.
Si do të_rritet_ekonomia_dhe_investimet_po_të_ardhurat_e_mia_shqipALTAX Consulting
Po, ku do të shkojë ekonomia nëse do të vazhdojë të dominohet nga vende pune të paguar pak ose me pagë afër nivelit mesatar? A ndodh ky nivel pagese se njerëzit e pasur dhe biznesmenët nuk i përballojnë dot kostot më të larta për pagat e punonjësve?
Nuk ka për të ndodhur ndonjëherë që rishpërndarjen e të ardhurave ta bëjnë të pasurit, pasi historia tregon se në sistemin që jetojmë dhembshuria është në plan të fundit. Biznesmenët dhe të pasurit munden për të sistemuar rritjen e nivelit të pagave me të paktën 3-6% më lartë për secilin vit pune. Stopimi i kësaj rritje mund të ndodhë vetëm kur niveli i inflacionit në 24 vite të jetë sa niveli i pagës së indeksuar dhe i krahasueshëm me nivelet e pagës minimale mujore të rajonit .
Mundet ekonomia shqiptare të krijojë punësim masivALTAX Consulting
Edhe pse është përmendur edhe më parë, përsëri mbetet logjika ekonomike, se zbatimi i Strategjisë dhe akteve ligjore për nxitjen e punësimit të shoqëruara nga vullneti i sinqertë i politikanëve do ta rriste ekonominë nëpërmjet tregut të punës në Shqipëri, të paktën në tre mënyra:
1. Hapje vende pune sa më pranë nevojave të pushtetit vendor dhe ekonomisë lokale, të cilët kryejnë direkt programet lokale dhe mbështetin nismat e pushtetit qendror;
2. Mbështetje e programeve për vendet e punës indirekte dhe të bashkëlidhura me projektet vendore duke krijuar rrjetin e profesioneve dhe punëve të nevojshme dhe të munguara apo të harruara për komunitetin;
3. Nxitja e konkurueshmërisë në tregun e brendshëm me objektiv tregun rajonal nëpërmjet konkurrencës me diferencën që përmban produkti i tokës dhe ekonomisë shqiptare.
Drejtuesit publikë dhe privatë, e ardhmja dhe pagat në shqipëriALTAX Consulting
Shqipëria, si vende të tjera të rajonit ka një treg pune të hapur. Çmimi i punës që paguhet për punën e secilit është i lidhur nga aftësitë dhe produktiviteti që ka në tregun e hapur. Në këtë kontekst, përfitimet e punëmarrësve nga punësimi duhet t’i kompensojnë atyre kontributin që japin në suksesin ekonomik të organizatës ku punojnë (private apo publike). Por, mekanizmi i çmimit të punës ndikohet në masë të madhe nga ambjenti politik dhe institucional. Nga rezultati i përballjes mes politikës dhe institucionalizmit ndikohet edhe modeli i tregut të punës, që vepron mbi punëmarrësin dhe punëdhënësin.
nëse bëhet bilanci i aktiveve të politikës në ekonomi mund të shihet si nje panorame, ku zgjedhjet dhe ekonomia janë parë si kocka që u hidhen qytetarëve nga lidershipi politik, të cilet pasi kanë ngrënë mishin e ekonomisë kanë menduar që në ndonjë vit, të ketë edhe rritje ekonomie, pasi nuk duhet të mbetemi prapa botës, atëherë nuk ka më vend për të gjetur emra për këtë.
Jemi para një gostie kolektive te elitave për të ngrënë nga kockat e këtij vendi, që asnjëherë nuk ka vënë dot shëndet?
Vlerësimi i barrës tatimore sipas qarqeve në shqipëri, 2013-2014ALTAX Consulting
Barra tatimore eshte nje nga konceptet dhe indikatoret me te dukshem ne lidhje me efektet e politikes fiskale dhe ndimes ndaj investitoreve per te realizuar synimet e tyre. Ky prezantim tregon te dhena qe pershkruajne barren midis qarqeve ne shqiperi, por edhe krahasimi me vendet e europes juglindore, per vitet 2013 dhe 2014.
Në kontekstin e një zhvillimi të mëtejshëm nga qeveria të luftës së vështirë antiinformalitet, si dhe duke marrë parasysh edhe faktin se reformimi fiskal është duke ndodhur, pavarësisht shumë rezistencave dhe ngecjeve të tij, sugjerimi më i mirë është që ulja e TVSH-së për disa mallra bazë, përfshirë edhe energjinë elektrike, si dhe për disa sektorë ekonomikë që kanë nevojë të nxiten nëpërmjet normave fiskale duhet të fillojë tani.
Treguesit ekonomikë dhe ndikimi në vendimmarrjen e investimeveALTAX Consulting
Ekonomia e Shqipërisë është duke hyrë në një modelim kompleks të ekonomisë . Asnjë tregues i vetëm nuk mund të sigurojë një tablo të plotë të asaj cfarë ekonomia është në të vërtetë. As nuk ka një kombinim të thjeshtë të treguesve, që sigurojnë një parashikim të plotë për të ardhmen. Në më të mirën e rasteve, çdo tregues mund të japë një pasqyrë të një sektori të caktuar të ekonomisë në një pikë të caktuar të kohës.
Mjetet duhet të justifikojnë qëllimin e luftës antievazionALTAX Consulting
Lufta ndaj evazionit fiskal duhet te ketë objektiva të mbështetura në praktika të suksesshme te meparshme apo te perdorura nga fqinjët tane, të cilat duhet të kenë fokus të përqëndruar te ajo taksë apo ai segment i biznesit që konsiderohet si rrisku i madh fiskal.
Reforma fiskale, opinioni publik dhe besimi te shoqëria civileALTAX Consulting
Reformat nuk kanë ngjashmëri për nga natyra e tyre me zbatime projektesh infrastrukturore, të cilat monitorohen nga publiku direkt. Reformat janë udhët që hapen për të ardhmen e ekonomisë dhe integrimit të vendit në tregjet ndërkombëtare me cilësitë më të mira të vetvetes
Përmbajtja
• Pse pikërisht një azil? C’do të thotë të jesh i moshuar në Shqipëri……….fq. 2
• Përmbledhja ekzekutive………………………………………………………………………..fq. 3
• Kush jemi ne?.............................................................................................fq.3
• Analiza e tregut (pershkrimi i biznesit)…………………………………………………..fq. 5
• Kriteret e pranimit, dokumentacioni i nevojshem per pranimin.
Detyrimet e te moshuarve……………………………………………………………………..fq.6
• Plani i menaxhimit………………………………………………………………………………….fq.8
• Plani financiar………………………………………………………………………………………fq.11
Punuan:
• Elda Gjoshi
• Enisa Demirxhiu
• Ermina Teqja
• Fjoralba Pjeshka
• Gesta Dyrmishi
• Indrit Veshaj
Me analizën e performancës së buxhetit për periudhën fiskale 1996 - 2016 synojmë që përmes konstatimeve të fakteve të tregojmë nëse shpenzimet publike kanë arritur të përmbushin qëllimin buxhetor të mbledhjes së të ardhurave sipas objektivave qeverisëse, si dhe nëse është arritur të bëhet progres drejt arritjes së qëllimeve politike të qeverive të majta e të djathta.
Studimi është realizuar nëpërmjet shumë burimeve të informacionit ku të dhënat dhe informacionet u kryqëzuan për të verifikuar saktësinë. Raporti dhe analiza e statistikave ka kaluar në etapat e (a) vrojtimit statistikor, (b) përmbledhjes dhe grupimit të të dhënave dhe (c) përpunimit dhe analizës.
Burimi kryesor i përket të dhënave të Buletinit Fiskal të Ministrisë së Financave dhe Programeve Ekonomike dhe Fiskale të qeverive të 20 viteve. Burime të tjera të përdorura janë dokumente nga Instituti i Statistikave, Raportet Vjetore të Bankës së Shqipërisë, Tatimet, Doganat dhe institucione të tjera qendrore, institute dhe organizata vendore dhe të huaja.
Janë të mirëpritura mendimet dhe komentet nga ekspertë financash publike, studiuesë dhe stafe akademikë, apo palë të interesuara për të arritur në vlerësimin më të saktë të mundshëm bazuar në metodologjinë tipike dhe të dhënat korrekte. Raporti studimor është ndarë në tre pjesë. Për komente mbi raportin, ju mund të kontaktoni altax@altax.com .
Ky publikim eshte version i shkurtuar
Publikimin e plote shkarkoje te linku
http://altax.al/al/publikime-te-altax/product/performanca-e-buxhetit-shqiptar-1996-2016
Intervista me temen e luftes ndaj informalitetit perfshin diskutimin mbi edukimin dhe kulturen fiskale, arsyet e qytetareve dhe bizneseve shqiptare per te bere evazion dhe te jene informale, si dhe masat e marra nga qeveria per te luftuar evazionin duke i meshuar vecanerisht informalitetit te fuqise punetore.
Analiza e treguesve buxhetorë për periudhën 1996 - 2012ALTAX Consulting
Ky matërial është realizuar nëpërmjet shumë burimeve të informacionit ku të dhënat u interferuan për të verifikuar saktësinë. Raporti i statistikave ka kaluar në etapat e (a) vrojtimit statistikor, (b) përmbledhjes dhe grupimis të të dhënave dhe (c) përpunimit dhe analizës.
Burimi kryesor i përket të dhënave të Buletinit Fiskal të Ministrisë së Financave dhe Programeve Ekonomike dhe Fiskale të qeverive të 17 viteve. Burime të tjera të përdorura janë dokumente nga Instituti i Statistikave, Raportet Vjetore të Bankës së Shqipërisë, Tatimet, Doganat dhe institucione të tjera qendrore, institute dhe organizata vendore dhe të huaja.
Si do të_rritet_ekonomia_dhe_investimet_po_të_ardhurat_e_mia_shqipALTAX Consulting
Po, ku do të shkojë ekonomia nëse do të vazhdojë të dominohet nga vende pune të paguar pak ose me pagë afër nivelit mesatar? A ndodh ky nivel pagese se njerëzit e pasur dhe biznesmenët nuk i përballojnë dot kostot më të larta për pagat e punonjësve?
Nuk ka për të ndodhur ndonjëherë që rishpërndarjen e të ardhurave ta bëjnë të pasurit, pasi historia tregon se në sistemin që jetojmë dhembshuria është në plan të fundit. Biznesmenët dhe të pasurit munden për të sistemuar rritjen e nivelit të pagave me të paktën 3-6% më lartë për secilin vit pune. Stopimi i kësaj rritje mund të ndodhë vetëm kur niveli i inflacionit në 24 vite të jetë sa niveli i pagës së indeksuar dhe i krahasueshëm me nivelet e pagës minimale mujore të rajonit .
Unë besoj në buxhetin e balancuar. Unë dua të ringrihet disiplina buxhetore, që të
ndihmojë në eliminimin e deficitit dhe të inkurajojë rritjen ekonomike. Unë e kërkoj që
të zbatohet një politikë monetare e shëndoshë dhe një lehtësim real i barrës tatimore.
Buxheti për vitin 2015 ka përkthyer politikat e qëllimet e qeverisë në vendime mbi sa do
të rriten të ardhurat, si i planifikon t’i rritë ato dhe se si do t’i përdorë këto fonde për të
plotësuar nevojat e paplotësuara në vite dhe ato të zhvillimit duke garantuar siguri në
përmirësimin e shëndetit publik dhe luftën ndaj varfërisë dhe padrejtësive sociale.
Ky buxhet i draftuar për të qenë funksional është baza kryesore për zhvillimin mbi
kolona të forta të politikave fiskale dhe rritjes së ekonomisë. Me angazhimin për të
zgjidhur problemet dhe për të patur një efekt direkt dhe indirekt në jetën e çdo qytetari
buxheti ka vendosur të zgjidhë ekuacionin e vështirë për të moshuarit, fëmijët, të varfrit,
ish – të përndjekurit politikë, minoritetet dhe banorë të zonave rurale.
Të ardhurat nga pagat dhe progresi i tatimit mbi toALTAX Consulting
Qendra AL-Tax (Albanian Taxation Association) prezanton ecurine e pagave mesatare, per dekaden e fundit duke i
vendosur ne nje projeksion me rritjen ekonomike, inflacionin shikojme se rritja mesatare e pages per sektorin
privat dhe ate publik, ka shenuar nje tendence me te larte duke i paraprire keshtu, presioneve qe kercenojne
mireqenien personale dhe familjare.
Qëllimi i prezantimit të këtij vlerësimi është tërheqja e vëmendjes së ligjvënësve dhe medias, si dhe kritikëve që
mund të mos pëlqejnë këtë vlerësim apo kanë pyetje në lidhje me metodologjinë.
Kërkimi shkencor, motorr i ndryshimit social-ekonomikALTAX Consulting
Nisur nga objektivi strategjik kombëtar, ku duhet të ndryshohet modeli i rritjes i drejtuar vetëm për konsumin e brendshëm tashmë nevojitet të përshtatet rritja e konkurrencës bazuar te paga e ulët për ta vënë në funksion të novatorizmit duke kërkuar nëpërmjet këtij harmonizimi suksesin në tregjet globale.
Është e nevojshme që në përpjekjet për të krijuar një grup të stimujve pozitive për të lëvizur nga informaliteti në formalitet të jepen si mundësi të përkohshme nga qeveria për kalimin vullnetar nga puna e padeklaruar në aktivitetet formale duke e zbatuar në praktikë në një mënyrë që është tërheqëse për bizneset informale, pa kosto shtesë dhe pa rreziqe sanksionesh.
TREGU, MARRËDHËNIET E PUNËS DHE LIDHJA MIDIS INFORMALITETIT, KONKURUESHMËRIS...ALTAX Consulting
Analiza e sektorit të industrisë nxjerrëse e parë nën optikën e zhvillimit të tregut të punës dhe formalizimit të tij përcillet në këtë studim me synimin për tu bërë një vlerë e shtuar për transaparencë në debatin mbi formalizimin dhe forcimin e kulturës së dialogut midis punëdhënsit, punëmarrësit të përfaqësuar në organizata dhe institucioneve publike.
Një nga synimet që kërkohet të arrijë studimi është mundësimi për politikëbërësit dhe administrata, studiuesit dhe kërkuesit, analistët, media, si dhe qytetarët për të parë se si shpërndahet përgjegjësia e dialogut social dhe si realizohet pushteti që votuesi i ka dhënë politikës në gjithë këto vite të fundit.
Qëllimi kryesor i studimit është:
- promovimi i forcimit të kulturës së dialogut social dypalësh dhe tripalësh duke ndikuar në përmirësimin dhe rritjen e autonomisë së Partnerëve Socialë.
- rritja e kapaciteteve të organizatave sindikale për të monitorurar dhe rritur zbatueshmërinë e standardeve të punës dhe rritjes së pagës minimale që të shërbejë si një faktor që ka potencialin për të rritur legjitimitetin e kauzës sindikale
- argumentimi i formalizimit të punës nëpërmjet identifikimit, adresimit dhe dhënies së mendimeve për zgjidhjen e integruar të problematikave që shoqërojnë punësimin dhe prezantimin e mekanizmave për formalizimin e tregut .
Kjo mënyrë prezantimi jep mundësinë për të vazhduar më tej konsolidimin e marëdhënieve të punës, si dhe fuqizimit të luftës ndaj informalitetit dhe ngushtimit të evazionit duke forcuar konsolidimin e buxhetit dhe zërit buxhetor për shpenzimet publike sociale të kryera në kuadër të transparencës së financave publike.
Ekonomia informale, administrata tatimore, minimizimi i informalitetitALTAX Consulting
Qendra AL-Tax (Albanian Taxation Association) prezanton fenomenin e ekonomise informale, pershkrime dhe reagime duke vene theksin mbi forcimin e kapaciteteve tatimore qe mund të përdoren në një nivel optimal per ta luftuar evazionin qe mbeshtetet te informaliteti.
5 politika për tu zbatuar për të tkurrur pabarazinë e të ardhurave në shqipëriALTAX Consulting
Politikëbërësit shqiptarë duhet të marrin parasysh politikat për ulur pabarazinë, e cila po rritet përditë dhe në vetvete është një kërcënim për vlerat e brishta të shoqërisë shqiptare. Rritja e pjesës së të ardhurave për të varfërit dhe garantimi i një rritje të shtresës së klasës së mesme është në të vërtetë një vepër e mirë që politika mund të japë për rritjen ekonomike të vendit. Edhe pse faktorët dhe ndikuesit në rritjen e pabarazisë ndryshojnë nga njeri vend në tjetrin ka vend për të renditur disa politika që mundet të japin ndikimin e fortë në tkurrjen e pabarazisë.
Qeverisja e mirë duket nëse është në funksion të rritjes ekonomike dhe mirëqenies së individëve, kur ajo inkurajon prodhimin dhe çkurajon grabitjen. Akoma më e qartë kjo duket, kur ajo qëndron më shumë si forcë neutrale duke mbrojtur të drejtat e pronësisë dhe zbatimin e kontratave ligjore.
Investimet publike e rritin ekonominë më shumë se ato privateALTAX Consulting
Një rritje e konsiderueshme në shpenzimet e investimeve publike mundet të nxisë punësimin në një kohë afatshkurtër dhe bazuar në rritjen e shpejtë të produktivitetit në dekadat e ardhshme buxheti përfiton të ardhurën e tij nga pagesa e dividentëve në vlera të konsiderueshme. Në të kundërt, shkurtimi i shpenzimeve mundet të ndikojë një presion ndaj rritjes së vendeve të punës në vitet që pasojnë, si dhe i paraprin fitimeve prej uljes së produktivitetit për periudhën afatgjatë.
Tregtia nderkombetare dhe avantazhet relative dhe absolute te bujqesise shqip...Kliton Domi
Tregtia nderkombetare dhe avantazhet relative dhe absolute te bujqesise shqiptare (Punuar nga Msc.Kliton Domi).
Universiteti Bujqesor i Tiranes/Fakulteti i Ekonomise dhe Agrobiznesit/Departamenti i Ekonomise dhe Politikave Agrare.
Similar to Punësimi dhe investimet kapitale në shqipëri, 2016 (20)
Ndërsa janë potencialisht të dobishme, PPP-të mbartin shqetësime që kanë nevojë për vëmendje. Pavarësisht nga modeli i realizimit të infrastrukturës së zgjedhur, projektet e infrastrukturës, të cilat zakonisht janë voluminoze dhe afatgjata, paraqesin një sërë rreziqesh - teknike, ndërtimore, operative, financiare, ekspozim ndaj forcave madhore, rregullatore / politike, modifikim projekti, mjedisore dhe sociale. PPP-të nuk janë të imunizuara ndaj këtyre çështjeve, duke kërkuar në të gjitha rastet një kuadër të fortë analitik që mund të shmangë kostot shtesë dhe maksimizimin e vlerës për të gjithë palët, me qëllime afatgjata për garantim të infrastrukture më cilësore.
If we try to prepare the balance sheets of political assets in the economy we can found an imbalance. The political election process and the economy are seen by political leadership, as “bones” thrown to citizens. The political leadership, after eating “the flesh” of the economy has thought that in some years might push economic growth. In this point of view it is clear that the names of current leadership for this bad and political instable situation are within history mentioned in this writing.
Reforms, technology and leadership will help Albanians toward the next stormALTAX Consulting
Knowing the situation, which economy will go through the economic challenges ahead will require Albanian leaders to have a clear sense of direction and steady but decisive hands on the tiller. The current environment still offers the opportunity to advance policies and reforms and build fiscal and financial scenarios for sustainable, robust, and inclusive growth. Albanian leaders need to take advantage of this moment.
Një ambient ekonomik dhe fiskal, që përmirëson klimën për investime është ndihma më e madhe që qeveria i mundëson bizneseve për të rikuperuar vlerën e investimeve dhe mundësinë e depërtimit në tregje më të mëdha dhe konkurruese.
With the fiscal performance analysis for the fiscal period 1996 - 2016, we aim to show whether the public expenditures have been able to meet the budget target of revenue collection according to the government's objectives, and whether progress is made towards achieving the goals politics of left and right governments.
The study was conducted through many sources of information, where data and information were crucified to verify accuracy. The statistics report and analysis has gone through the stages of (a) statistical survey, (b) aggregation of data, and (c) processing and analysis.
The main source is the data of the Fiscal Bulletin of the Ministry of Finance and Economy, and Fiscal Programs of Governments of 20 years. Other sources used are documents from the Institute of Statistics, Annual Reports of the Bank of Albania, Taxes, Customs and other central institutions, institutes and local and foreign organizations.
Views and comments from public finance experts, scholars and academic staff, or interested parties are welcomed to reach the most accurate assessment based on typical methodology and correct data. The study report is divided into three parts.
For comment on the report, you can contact altax@altax.com .
JEL codes: H20, H51, H54, H63, H71,
Keywords: labor taxes, capital taxes, fiscal productivity, Albania, taxes, VAT, budget incomes, public spending
The authors' electronic address: aurelaaliaj@altax.al and edigjokutaj@altax.al
The publication you can download HERE !
Përjashtimi nga TVSH-ja në shitjet me pakicë e dëmton neutralitetin e TVSH-se pasi fitimi kufi në këtë fazë të qarkullimit varet jo vetëm nga cilësia e mallit/shërbimit por dhe nga shitësi.
Përjashtimi i bizneseve nga TVSH-ja nuk e përjashton konsumatorin përfundimisht nga TVSH-ja.
Përjashtimet vetëm zvogëlojnë relativisht shumen e tatimit për t’u paguar. Pra, nga njëra ane përjashtimi i bizneseve nga TVSH-ja duhet te bazohet mbi kritere sasiore dhe cilësore, qe nuk duhet te mbartin arbitraritet mbi sektorët e tjerë dhe mbi ekonominë.
Taksa është një pagesë e detyrueshme dhe e pakthyeshme në buxhetin e e shtetit dhe që paguhet nga çdo person që ushtron një të drejtë apo përfiton një shërbim publik. Objekti i taksës është mbushja e arkës së buxhetit të shtetit. Ndërsa tarifa është një pagesë e natyrës vullnetare, e vendosur nga qeverisja vendore apo qendrore, në këmbim të shërbimeve të veçanta që bëhen në interes të publikut, por që i japin një avantazh personit që paguan në krahasim me të tjerët (p.sh. tarifat e pajisjes me leje lundrimi).
Tatimi mbi pronën e paluajtshme: Si ta vlerësojmë rolin duke ndjekur shembuj...ALTAX Consulting
E varur gjerësisht në objektivat e politikës fiskale të gjithë vendet ndryshojnë dukshëm në lidhje me përdorimin e burimeve të ndryshme të taksimit mbi pronën. Shumë vende e vendosin theksin e taksimit mbi pronën te garantimi i një burimi të qëndrueshëm dhe me peshë në rritje të të ardhurave. Ndërsa vende të tjera e vënë theksin te rritja e të ardhurave në përgjithësi duke promovuar progresivitetin dhe ndershmërinë e sistemit tatimor.
Political patronage and the state in Albania during last decadeALTAX Consulting
Patronage is not produced by political parties acting as unitary actors. It is rather prompted by political entrepreneurs that thrive inside the two major parties, which, despite their commonly loose organizational structures and blurred ideological positions, are destined to alternate in office. A two-way logic seems to develop: the parties need those entrepreneurs who, through developing patronage networks, bring in voters, and the political entrepreneurs need the parties, especially when in office, for offering them access to state-related spoils. There is, however, an unintended consequence.
Për tu arritur diversifikimi i ekonomisë duhet që më tej të forcohet stabiliteti makro ekonomik nëpërmjet përdorimit të harmonizuar të produktivitetit të industrisë nxjerrëse me industrinë elektro-energjetike në ekspansion, si dhe nxitjes së industrisë agrare në funksion të industrisë së turizmit duke krijuar baza furnizimi me cikël vjetor. Tranzicioni i diversifikimit ekonomik në këto drejtime zhvillohet duke i trajtuar ato si pjesë e vizionit, duke përdorur të njëjtën logjikë fiskale dhe financiare që përdoret për zonat e lira teknologjike dhe ekonomike.
Programet për zhvillimin e ekonomisë janë fokusuar në dy apo tre sektorë, por kanë arritur të jenë vetëm suksese afatshkurtra dhe me pak ndikim në zhvillimin afatgjatë që garanton vijimësi dhe stabilitet në rritjen ekonomike dhe mirëqenie qytetare. Orientimi në funksion të zhvillimit ekonomik afatgjatë është të punojmë fort për të bërë bashkë pjesët e ekonomisë, që ndikojnë në zhvillimin e saj në një vend, kohë të caktuar dhe vizion të përbashkët. Në të kuptuarit drejt të thelbit të këtij diskutimi ne jemi të mirëqasur me programe për zhvillim duke kërkuar të përshtatim adresim të kushteve dhe mundësive për tu realizuar me një impakt të zgjatur në ekonominë e së ardhmes. Ne nevojitet të qartësojmë fokusin për programet tona zhvillimore.
Politikat sociale të bëra me idenë e favorizimit nga taksat janë joefektive në kuptimin e tyre social. Gjithashtu, kjo formë ndihmese shtrembëron kolonën sistemit fiskal: barazinë. Ajo gjithashtu komplikon administratën fiskale dhe e bën më të kushtueshme, pasi mbrapa vjen gjithnjë korrupsioni.
Ulja e taksave nuk është më në modë. Ekonomia konkurruese dhe zbatimi i ligjit po. Ulja e taksave tregon dobësi te ekonomisë dhe politikes, qe përpiqen te maskohen poshtë "kostumit" te lehtësirave fiskale dhe uljes se taksave. Ulja e taksave janë mashtrim ne një ekonomi informale.
Nevoja per te orientuar dergesat e parave dhe kontributet e emigranteve drejt investimeve dhe ekonomise prodhuese duhet te jete nje prioritet per qeverine dhe perfshirjen e tyre si instrumenta reale per ekonomine.
Ne kete mes qeveria mundet te asistoje gjithe komunitetin qe kontribuon ne ekonomine shqiptare nepermjet dergesave te parase duke stimuluar si mekanizmin e dergesave, po ashtu edhe formalizimin e tyre brenda ekonomise formale.
Deklarata Individuale e të Ardhurave Vjetore, 2017 ALTAX Consulting
Sqarime për mënyrën e deklarimit dhe pagesës së tatimit mbi të ardhurat individuale, 2017.
Dokumenti i përgatitur nga ekspertët e ALTAX CENTER synon të sqarojë ato pika që mbeten ende të paqarta pas leximit të ligjit dhe udhëzimit për tatimin mbi të ardhurat.
Deklarata e tatimit mbi të ardhurat individuale vjetore është një formë që plotëson më mirë shpërndarjen e barrës së tatimeve edhe mbi individë që nuk janë të njohur dhe nuk kanë qenë objekt tatimi të mbajtur në burim. Kjo kategori tatimpaguesish i përket edhe individëve që realizojnë të ardhurat nga kapitali (qeradhënia e aktiveve)
Nga ana tjetër, duke reflektuar në këtë dokument sqarues edhe reagimet nga individët e interesuar për të zbatuar korrektësisht detyrimet që lindin nga zbatimi i ligjit arrihet edhe një njohje më e thelluar e zbatimit te tatimit mbi të ardhurat individuale.
PERFORMANCA E SEKTORIT HIDROKARBUR DHE CMIMI I KARBURANTEVEALTAX Consulting
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë në vizionin për të bërë propozime sa më të plota dhe me argumenta të mirëfillta teknike te politikëbërësit, nisur nga interesat dhe kërkesa e biznesit të Durrësit, si dhe duke e parë se interesi për diskutimin e çmimit të karburantit është në nivel kombëtar ka koordinuar me qendrën studimore ALTAX për përgatitjen e një raporti mbi argumentimin për ndikimin e shoqatave të biznesit dhe qeverisë për të ndikuar në uljen e çmimit të karburantit.
Raporti i përgatitur për këtë qëllim synon të paraqesë një historik të situatës të tregut aktual dhe faktorëve që kanë ndikuar në çmimet e tregtimit të karburanteve duke e ndërthurur me industrinë vendase dhe atë rajonale dhe të vendeve të BE-së. Në konkluzion të idesë përse është përgatitur ky raport argumentohen disa propozime që forcojnë idenë për leverdinë ekonomike nga ulja e çmimit të karburanteve.
Në serinë e publikimeve që tashmë janë bërë një traditë për barrën tatimore, ashtu si edhe publikimi tjetër mbi boshllëkun tatimor, Qendra ALTAX prezanton edhe këtë vit, edicionin e pestë Barra tatimore në Shqipëri, 2017, për secilin qark në Shqipëri, regjion në Kosovë duke bërë edhe klasifikimin për barrën më të ulët dhe barrën tatimore më të lartë, sipas peshës që ato mbajnë në raport me buxhetin dhe prodhimin e brendshëm rajonal.
Me qëllimin për të parë një vlerësim më global të barrës tatimore, në studim prezantohet edhe barra tatimore në vendet e rajonit ballkanik.
Një vend të veçantë dhe për herë të parë mban barra tatimore edhe për Kosovën duke e trajtuar në nivel shteti dhe regjionesh.
Qëllimi i studimit është tërheqja e vëmendjes së politikës dhe studiuesve, medias fiskale, politikes fiskale dhe administrimit, si dhe kritikëve që mund të rezervojnë komente për vlerësimin apo kanë pyetje në lidhje me llogaritjet dhe faktet e prezantuara në dokument.
Coming back in Albania, based in the facts from the EU countries we should say that consumption will not be very sensitive to short-term fluctuations in income, because many consumers will add to or draw down their savings to smooth their consumption, and others may be able to repay or add to their debts in order to do so.
Tatimpaguesit e mëdhenj në Europë dhe kontrolli modernALTAX Consulting
Në mënyrë të përmbledhur, paraqiten prezantimet e disa vendeve lidhur me përdorimin e paketave informatike (softe) për kontrollin duke perfshire dhe diskutimet e komentet e bëra për to.
Zbatimi i politikës së kapitalizimit të hollë (apo kapitalizim në nivel të ulët, sipas projekt-ligjit), që ka miratuar BE-ja sipas rekomandimeve të OECD-së ka për qëllim te luftojë shmangien e taksave që vjen nga rëndimi i shpenzimeve me interesa, nga borxhe apo financime të kryera kryesisht nga aksionerët ose palët e lidhura me shoqëri shumëkombëshe, që ende nuk bëjnë pjesë në tregun shqiptar.
Punësimi dhe investimet kapitale në shqipëri, 2016
1. Edicioni i dytë
Punësimi dhe investimet
kapitale në Shqipëri, 2016
Përgjigje për arsyet e papunësisë, politikat që mund të përdoren për uljen e saj, si dhe disa komente
për lidhjen e investimeve me krijimin e vendeve të punës
NJE BOTIM
NGA
ALTAX
ALTAX CENTER
2016/11/07
4. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
3
PËRMBAJTJA
Hyrje Faqe 4
1. Struktura e tregut të punës dhe ekonomisë Faqe 5
2. Investimet dhe strategjitë për nxitjen e tregut të punës Faqe 8
3. Investimet kapitale nga fondet e buxhetit të shtetit dhe fondet e
investitorëve të huaj dhe ndikimi në tregun e punës
Faqe 10
Konkluzione Faqe 13
5. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
4
Hyrje
Shqipëria në vitin 2015 ka një ekonomi që ka filluar rritjen e saj edhe pse poshtë kapaciteteve të
saj të zhvillimit, por me një ndikim ende prezent në ekonominë shqiptare. Për vitin që jemi dhe
më tej financat publike të vendit janë të detyruara të gjejnë rezerva dhe fondet e nevojshme nga
çdo zë i shpenzimeve te buxhetit për të ndikuar me politikat e konsolidimit financiar në nxitjen e
punësimit.
Ndërsa çdo strategji, komunikim dhe plan veprimi për sektorët me rritje ekonomike ka efekt
edhe në punësim, nga ekspertët e ALTAX gjatë përgatitjes së këtij punimi u vërejt se ka pak
studime dhe analiza referuese në lidhje me efektin direkt që vjen nga zhvillimi ekonomik,
investimet kapitale dhe politikat për rritje dhe zgjerim të tregut të punës. Megjithëse raportet e
institucioneve tentojnë të reklamojnë rritje të punësimit vit pas viti, numrat e punësimit dhe
statistikat e zhvillimit të tregut shfaqin mungesa në tregun e punës me të paktën 250 mijë
punonjës të rinj. Shqipëria ka nevojë për një këtë treg pune në sektorin privat dhe specifikisht në
sektorin e prodhimit dhe bujqësisë me qëllim që të rriti kapacitetet e ekonomisë nga vlera e
shtuar e punës me të paktën 1 -2% rritje rritje në Prodhimin e Brendshëm Bruto (PBB).
Nëse teoria është referenca për praktikën, cfarë duhet të kutpojmë nga të dhënat e
statistikave?
Në vitin 2015 përqindja e punësimit informal në sektorin jo-bujqësor është 34,1%.Krahasuar me
vitin 2014, punësimi informal në sektorin jobujqësor ka rënë me 5,3 pikë përqindje.
Punësimi në vetvete dhe politikat që hartohen dhe zbatohen për rritjen e tij nuk janë të
shkëputura nga ekonomia. Madje, lidhja e punësimit është e pazgjidhshme nga politikat
ekonomiko-fiskale si dhe sociale që hartohen nga qeveritë.
Ky material përmbledhës studimor i jep përgjigje pyetjeve të lidhura me arsyet e papunësisë,
politikat që mund të përdoren për uljen e saj, si dhe disa komente për lidhjen e investimeve me
krijimin e vendeve të punës.
6. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
5
1. Struktura e tregut të punës dhe ekonomisë
Sipas të dhënave të Institutit të Statistikave të vitit 2015, tregu i punës në Shqipëri
përfshin 37.6 përqind të popullsisë gjithsej që banon aktualisht si rezidente në vend.
Shkalla e pjesëmarrjes në forcat e punës për popullsinë 15-64 vjeç është 64,2 %. Për
meshkujt e moshës 15-64 vjeç shkalla e pjesëmarrjes në forcat e punës është 18,3 pikë
përqindje më e lartë sesa për femrat.
Sektori bujqësor dhe sektori i shërbimeve
kanë përqindjen më të lartë të të
punësuarve me përkatësisht 41,3 % dhe
39,9 % të të punësuarve gjithsej.
Tregu i punës përmbush kërkesat e
punësimit në nivelin 82.5 përqind, duke i
lënë hapësirë prej 17.5 përqind tregut të
papunëve. Në vitin 2015, tregu i të
papunëve është ngushtuar në mënyrë
mëse modeste (0.4 përqind) në raport me rezervat që ofron ekonomia.
Nëse shikojmë shpërndarjen e tregut të punës sipas sektorëve të ekonomisë rezulton se
efektiviteti i tyre është në raport jo të drejtë në sektorin e bujqësisë, prodhimit si dhe
shërbimeve sociale dhe administrimit publik. Këta sektorë ekonomikë me peshë gjithsej
prej 41.2% në prodhimin e brendshëm nuk kanë të njëjtën peshë në tregun e punës, i cili
për këta sektorë është sa 67.6 përqind e totalit të tregut.
Shpërndarja e punësimit dhe struktura e PBB në %
Aktiviteti ekonomik
Struktura e
punësimit, 2015
Struktura e
PBB, 2014
Bujqësi 41.3 20
Prodhim 9.3 5.3
Ndërtim 6.9 8.7
Industri nxjerrëse, Energji, Gaz,
Furnizim me ujë
2.4 7.6
Tregti, Transport, Hoteleri,
Shërbime biznesi
22.9 29.8
Shërbime sociale, shërbime të
tjera dhe administrata publike
17 15.9
Taksa Neto 0.2 12.7
Burimi: INSTAT
7. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
6
Prej shumë vitesh, sektori bujqësor është mbizotërues në ekonominë shqiptare dhe për
tregun e punës ai mbetet mbizotërues, por me një ndikim në vlerën e shtuar të
ekonomisë më pak se gjysma e peshës që mban në këtë treg.
Mospërkimi i peshës së punës me peshën e sektorit ekonomik është ngushtësisht e
lidhur me nivelin e investimeve në sektor, teknologjinë që përdoret, si dhe hapjen në
treg, që tregojnë se produktiviteti i punës në këta sektorë është poshtë kapaciteteve të
zhvillimit të sektorit dhe efikasitetit të përdorimit të burimeve.
Por, nëse analiza
krahasuese midis
peshës së punës
sipas sektorëve
ekonomikë me
peshën e sektorit ekonomik zgjerohet duke tentuar të krahasohet tendenca e rritjes së
tregut të punës me tendencën e rritjes ekonomike duket se një rritje ekonomike për
vitet 2013 - 2015 në një nivel prej 5.85 përqind ka ndikuar në tregun e punës me një
rritje prej 9.57 përqind.
Kjo rritje e tregut të punës ka qendruar në nivele të njëjta në vitet 2014 dhe 2015.
Tendenca e punësimit dhe rritjes ekonomike, në %
Aktiviteti ekonomik 2013 2014 2015
Rritja e punësimit -11.20 4.53 4.82
Rritja ekonomike (PBB) 1.11 2.02 2.74
Ndryshimi -10.09 2.51 2.08
Burimi: INSTAT, Raporti Vjetor
8. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
7
Kur lëvizja e tregut të punës sipas sektorëve të ekonomisë krahasohet për një periudhë
5 vjecare, duket se
pesha e bujqësisë,
ndërtimit dhe
indutrisë nxjerrëse
kanë ardhur në rënie
dhe kanë patur rritje
prodhimi, tregtia
dhe shërbimet si dhe
shërbimet sociale.
Një panoramë e tillë e tregut të punës është një tregues domethënës, i cili pasqyron
situatën ende jo të stabilizuar të ekonomisë shqiptare që reflektohet në lëvizjet e tregut
të punës aspak simetrike me tendencën e rritjes ekonomike.
Kjo ulje e peshës së sektorit bujqësor në tregun e punës drejt rritjes së peshës së
prodhimit, tregitsë dhe shërbimeve tregon ndër të tjera edhe zhvendosjen e popullsisë
drejt zonave urbane, dhe tendencat për tu punësuar në sektorë që kërkojnë aftësi
minimale për tu përfshirë në konkurencën e këtij tregu të tillë si tregtia dhe shërbimet
artizanale apo ato të lidhura me tregun. Ende mbetet problematike disbalanca midis
peshës së sektorëve që kanë peshën kryesore te rritja ekonomike, por që nuk e kanë
këtë peshë në tregun aktual të punës.
Struktura e tregut të punës sipas sektorëve të ekonomisë, 2011 - 2015 në %
2011 2012 2013 2014 2015
Bujqësi 45.4 47.4 44.2 42.7 41.3
Prodhim 7.65 6.4 7.5 8.6 9.3
Ndërtim 8.23 8.3 7.1 6.4 6.9
Industri nxjerrëse, Energji, Gaz,
Furnizim me ujë
2.96 1.8 2.2 2.4 2.4
Tregti, Transport, Hoteleri,
Shërbime biznesi
20.25 20.8 21.9 22.6 22.9
Shërbime sociale, shërbime të
tjera dhe administrata publike
15.54 15.3 17 16.8 17
Taksa Neto 0.4 0.2
Burimi: INSTAT
Struktura e punësimit
Aktiviteti ekonomik
9. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
8
2. Investimet dhe strategjitë për nxitjen e tregut të punës
Shqipëria zbaton grupe politikash për të kryer rolin e rregullatorit e tregut të punës.
Ndërkohë, politikat që kanë të bëjnë me pagesën e papunësisë dhe ndihmën
ekonomike, janë pjesë që merren nga buxheti i shtetit në një nivel të paktën 1.2 përqind
të PBB, ose sa 4.1 përqind e gjithë shpenzimeve të buxhetit.
Bazuar në orientimet strategjike për punësimin investimet kryesore nga buxheti pritet
të ndikojnë në sektorë të ekonomisë dhe grupime biznesesh, me efekte që kanë një
pritshmëri deri në fund të 2017 për:
ulje të nivelit të papunësisë me të paktën 0.3% çdo vit;
rritje e numrit të të punësuarve me të paktën 5% në vit;
angazhime në programe aktive në formën e trajnimit, ritrajnimit, praktikave në
vendin e punës, ose masave të tjera që gjenerojnë punësim të të papunëve të
regjistruar;
programe për hapjen e vendeve të reja të punës dhe mbajtjen e atyre
ekzistuese;
nxitje e formimit profesional gjatë gjithë jetës;
rritje e investimeve në kapitalin njerëzor;
sigurim i të gjithë mbështetjes shtetërore për të papunë dhe grupet në nevojë;
përmirësim i performancës së rrjetit të shërbimeve të punësimit brenda
kapaciteteve ekzistuese;
krijim i një klime pozitive për zhvillimin e biznesit dhe investimeve;
rritje e konkurueshmërisë së SME-ve në tregun rajonal dhe atë global, nëpërmjet
zhvillimit të teknologjisë dhe informacionit, reduktimit të barrierave
administrative dhe krijimit të lehtësirave për biznesin;
ngushtim gradual i peshës së sektorit informal.
10. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
9
Në krahasimin e objektivave strategjikë numerikë, vlerorë dhe kualitativë llogaritjet nga
zhvillimi real i tregut tregojnë mospërmbushje të plotë të tyre, si për uljën e papunësisë,
po ashtu edhe me rritjen e tregut të punës.
Format e tjera të zgjedhura, gjithashtu nuk e kanë dhënë efektin e pritshëm duke qenë
argument për një përzgjedhje të programeve zbatuese jo në përshtatje me nevojat dhe
kërkesat e tregut të punës.
Sipas të dhënave të INSTAT, rezulton se punësimi në sektorin shtetëror u rrit me 2.9
përqind në vitin 2015, ndërsa punësimi në sektorin privat jobujqësor u rrit me 1.5
përqind. Gjatë vitit 2015 trendi i punësimit në sektorin bujqësor vazhdoi të njohë rritje
të lehtë me 1.4 përqind, ku numri mesatar i të punësuarve në sektorin bujqësor është
rritur me 6.100 punonjës. Ndërsa, trendi i punësimit në sektorin jobujqësor (duke
përjashtuar administratën publike) gjithashtu shënoi rritje të lehtë me 2 përqind, ku
numri mesatar i të punësuarve në sektorin jobujqësor është rritur me 10.500 punonjës.
Sipas vlerësimeve të INSTAT për vitin 2015, rezulton se 41 % e të punësuarve janë të
punësuar me pagë. Ndërsa, 29,2 % janë të vetë-punësuar (punëdhënës ose të
vetëpunësuar pa të punësuar të tjerë) dhe 29,8 % janë punëtorë pa pagesë në biznesin e
familjes.
Edhe pse në vitin 2015 ka një përmirësim në formalizimin e tregut informal të punës me
5.3 përqind, ende ai mbetet i lartë duke regjistruar një nivel informaliteti prej 34.1%. Ky
treg informal përfaqëson një numër që llogaritet të jetë te 447 mijë punonjës që
mbeten ende jashtë skemës së sigurimeve shoqërore. Ky treg informal është rezerva që
nevojitet të jetë epiqendra e veprimeve të koordinuara të institucioneve që kanë në
qendër formalizimin duke ndikuar direkt dhe efektivisht për rritjen dhe formalizimin e
tregut të punës.
11. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
10
3. Investimet kapitale nga fondet e buxhetit të shtetit dhe fondet e
investitorëve të huaj dhe ndikimi në tregun e punës
Shqipëria tashmë ndodhet në një fazë vendimtare të reflektimit mbi gjendjen aktuale të
tregut të punës duke patur potencial me një kapital njerëzor të vlefshëm, por të vështirë
për tu integruar në tregun e punës, pa aftesi të vecanta për të përmbushur nevojat e
investitorëve edhe pse të lirë në treg. Një pjesë e konsiderueshme e punëkërkuesve u
përkasin moshave të reja. Nga gjithë punëkërkuesit në vend, 15.6% e tyre i përkasin
grupmoshës deri në 25 vjeç dhe 22.9% i përkasin asaj 25-34 vjeç.
Përgjatë dy viteve 2014 dhe 2015, vërehet se ka një rënie të lehtë të papunësisë me
0.4%. Arsyeja e nivelit ende të lartë të papunësisë qëndron për një pjesë të mirë (arsye
subjektive) brenda detyrave të pakryera nga institucionet direkte përgjegjëse për nxitjen
dhe formësimin e punëkërkuesve. Nuk mund të ngelet pa u përmendur edhe pjesa e
pazbatuar, që i përket programeve të zhvillimit ekonomik të qeverive të 20 viteve.
Aktualisht, si cdo diskutim ekonomik, fiskal dhe social edhe për punësimin dhe
papunësinë të parët kanë folur politikanët dhe fjalët e specialistëve mbeten vetëm një
zë i mbytur, apo në rastin më të mirë opinioni publik i rendit sipas krahëve të politikës,
pa u ngacmuar nga thelbi i diskutimit.
Ndërsa dëgjohen mjaft debate ku flitet për premtime të pambajtura, apo për premtime
të reja mjafton elementi i kostos së punësimit për të ballafaquar premtimet me
mundësinë e ekonomisë së vendit. Në programet politike, që pretendojnë të qeverisin
për cdo katër vite, llogaritja e premtimeve duhet të përkojë me koston dhe investimet.
12. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
11
Në analizën e vlerave të investimeve dhe potencialit që ato krijojnë në hapjen e vendeve
të punës duhen marrë në konsideratë kostot që përfshihen për secilin nga vendet e
punës. Kostoja është e lidhur si me shpenzimet direkte, po ashtu edhe kosto indirekte
që lidhen me vendin e punës.
Por duhet patur parasysh se kostoja për hapjen e një vendi pune është gjithnjë më e
lartë se kostoja për mbajtjen e një vendi pune.
Kostoja për një vend pune ( që nuk krijohet rishtazi) nga ekspertët e ALTAX llogaritet të
jetë në shumën prej 400 mijë deri 450 mijë Lekë në vit. Në këtë kosto llogariten orët e
punës, kostoja e taksave të punës, si dhe kosto të tjera që lidhen me shpenzimet që
bëhen në vijimësi për të mbajtur vendin e punës dhe punonjësin në gjendje pune.
Nëse do të llogaritim që nevoja për Shqipërinë është për tu krijuar 200 mijë vende pune,
atëherë kostoja përkon me një shpenzim gjithsej që varion 80 deri 90 miliard lekë në vit.
Në fakt llogaritjet nuk përkojnë me realitetin e investimeve kapitale në vend. Sipas
llogaritjeve për hapjen e një vendi pune, nëse nisemi nga vlera që nevojitet të
investohet fillimisht për krijimin e kushteve të nevojshme për tu realizuar puna rezulton
se mesatarisht për ekonominë në tërësi, për çdo 1 miliard lekë investime arrijnë të
hapen 250 deri 300 vende pune direkte dhe indirekte (kompanitë nënkontraktore dhe të
lidhura me investitorin). Nisur nga fondet e investimeve publike në shumën prej 123
miliard lekë në dy vitet e fundit (2014-2015) llogaritja tregon se duhet të kenë vlejtur që
të hapen 35 mijë deri 37 mijë vende pune direkt apo indirekt.
13. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
12
Ndërkohë, nëse shikojmë vlerat e investimeve të huaja direkte në Shqiëpëri, në vitin
2014 janë në shumën 869 milion euro dhe në vitin 2015 janë në shumën 881 milion
euro1
. Nisur nga llogaritjet si më lart, për hapjen e një vendi pune rezulton se nga efekti i
investimeve të huaja në dy vitet e fundit mundet të ketë një efekt në punësimin e ri prej
57.000 – 72.000 punonjës të rinj.
Nëse e shikojmë numrin e të punësuarve sipas llogaritjeve të bazuara në kostot më lart,
duket se për vlerën e investuar në ekonominë shqiptare prej 365 miliard lekë për
periudhën 2014 – 2015, rezulton se duhet të kenë patur një efekt në hapjen e vendeve
të reja të punës me 92.000 deri 109.000
Në periudhën 2013 – 2015 rezulton se rritja e numrit të vendeve të punës, në sektorin
publik dhe privat është me 95 mijë vende pune të reja, që u bënë pjesë e skemës së
kontributeve tësigurimeve.
Nëse krahasohet me vlerën e investimeve në sektorin publik, si dhe atë privat, atëherë
shikohet se efekti nga investimet që janë hedhur në ekonomi, kryesisht në sektorët:
1. Transport dhe komunikacion me 27%
2. Tregti me shumicë dhe pakicë, si dhe pasuri të patundëshme e dhënie me qira me
19%
3. Shërbim financiar, me 17%
4. Industri nxjerrëse, me 15%
5. Prodhim dhe shpërndarje e energjisë elektrike, e gazit, e avullit dhe e ujit të ngrohtë
me 9%,
kanë krijuar vende pune të reja në nivelet që konfirmohen nga statistikat e shtetit shqiptar2
.
1
http://aida.gov.al/faqe/fdi
2
një pjesë e vlerës së investimeve të kryera shkojnë edhe për mbajtjen e vendeve egzistuese të punës, si
dhe forcimin dhe rritjen e kapaciteteve të sektorit privat dhe publik.
14. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
13
Konkluzione
Në këtë studim mbi punësimin dhe lidhjen me investimet që janë kryer në vend, nisur
nga një analizë e shkurtër është e nevojshme që të orientohen disa mendime që
rezultojnë nga konkluzione paraprake, por të mbështetura në përvojat e mira
kombëtare dhe ndërkombëtare.
Së pari, nisur nga harta së shpërndarjes së investimeve në sektorët e ekonomisë
rezulton se fondet publike nuk kanë shkuar në infrastrukturë, dhe nevoja për blerje të
energjisë për sistemin e shpërmdarjes, por tashmë është mundur të mbyllet detyrimi
ndaj industrisë së ndërtimit civil, dhe atij të shërbimeve dhe tregtar, pa harruar fondet
për investime në sektorët socialë si edukim, shëndetësi dhe ruajtje dhe siguri.
Ndërkohë, orientimi i fondeve të investitorëve të huaj në energjitikë dhe ndërmjetësim
financiar, komunikacion dhe shërbime financiare, industrinë nxjerrëse dhe pasuri të
patundshme kanë qenë themelorë në krijimin e vendeve të reja të punës.
Nga ana tjetër, investimet kanë ndikuar në masë të madhe në rritjen e efikasitetit
industrial duke arritur të realijonnë përmirësim të teknologjisë dhe asistencë teknike
dhe administrative. Kjo shpërndarje gjithsesi nuk do të thotë një nivel zhvillimi i
ekonomisë, i tillë që mund të garantojë një force pune afatgjatë, pasi investimet që janë
realizuar nuk kanë synuar në masën më të madhe në industri me potencial të lartë
punësimi.
Ky konkluzion duket nëse shikojmë rritjen e pabarabartë të bazës së numrit të
punonjësve sipas sektorëve ekonomikë për dy vitet, në kushtet kur vlera e investimit të
huaj ka qene në shumën mbi 240 miliard lekë.
15. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
14
Së dyti, informaliteti në tregun e punës në nivelin 34.1% (446 mijë punonjës) është
pjesë e asaj fuqie punëtore të munguar dhe që nuk regjistrohet nga statistikat, por që de
facto është në punë. Kjo është një konkurencë që dëmton tregun formal dhe ndikon në
krijimin e ambjenti jo konkurues për investimet vendase dhe të huaja.
Së treti, programet për zgjerimin e tregut të punës dhe përmirësimin e shërbimeve
publike krijojnë një qark të shkurtër ndaj tendences zgjeruese, nëse nuk ruajnë një
raport ku për 3 poste pune publike të mbështesin zgjerimin e 1 posti pune të sektorit
privat.
Së katërti, zbatimi i Strategjisë dhe nismave ligjore për nxitjen e punësimit, nëse nuk do
të ketë një korruptim të vullnetit të politikanëve do ta rriste ekonominë e Shqipërisë e
rrjedhimisht dhe numrin e vendeve të reja të punës, krahas ruajtjes së atyre egzistuese,
në dy mënyra:
1. Hapje vende pune sa më pranë nevojave që prezantohen prej pushtetit vendor.
Janë përfaqësuesit e këtij niveli qeverisës, që janë pranë nevojave të qytetarëve
dhe janë shumë më të angazhuar të kryejnë programet në ndihmë të zhvillimit
lokal dhe në mbështetje të strategjive dhe politikave të pushtetit qendror;
2. Mbështetja e programeve për vendet e punës indirekte dhe të bashkëlidhura me
projektet vendore duke krijuar rrjetin e profesioneve dhe punëve të nevojshme
dhe të munguara apo të harruara për komunitetin.
16. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
15
Referencat
Lead Generation dhe Investimeve AIDA, Investimet e Huaja në Shqipëri 2013 -2014
INSTAT, Tregu i punës 2014
INSTAT, Tregu i punës 2015
Banka e Shqipërisë, Raporti Vjetor 2014
Banka e Shqipërisë, Raporti Vejtor 2015
17. Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
16
Punësimi dhe investimet kapitale në Shqipëri, 2016
Një studim mbi punësimin dhe lidhjen me investimet që janë kryer në Shqipëri, në vitet
2014 – 2015. Qendra ALTAX (Albanian Taxation Association) prezanton në këtë studim
analiza të treguesve të punësimit si dhe një përmbledhje të nivelit të tregut të punës
dhe ndikimi që duhet ti vijë nga investimet kapitale. Ky publikim është edicioni i dytë,
pas publikimit të vitit 2013.
ALTAX Center
Studime Fiskale Shqiptare
Nr. 2016/11/07