ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლებისთვის

1. ილია ჭავჭავაძის "მგზავრის წერილები"
საკვანძო საკითხები

2. მგზავრი ხატავს რუს მეეტლეს -
"იამშჩიკს"და მის ეტლს -
"ფოშტის პოვოსკას", ორივე ჩამორჩ
ენილი, ველური, ბინძური ბრიყვი,
მოშლილი, ადამიანურ სახედაკარგ
ული რუსეთის სახ
• "საკვირველია, რუსის
მხატვრების სურათებზედ რა
ლამაზად არის ხოლმე
გამოყვანილი ამ სქელ-კისერა
"იამშჩიკის" ბრიყვი სახე";
• Მამულის კვამლი;
• Მვალაბმული;
• "Მამდენადაც სურათია
კარგი, ორ იმდენად საძაგელია
ნამდვილი";

3. ცრუპატრიოტიზმი
• ილია შეფარული ირონიით აკრიტიკებს რომანტიზმის
ესთეტიკას, რომელიც გაურბის რეალობას;
• ილია შეფარულად და გამჭრიახად აკრიტიკებს ისეთ
"პატრიოტიზმს", რომელიც ადამიანს "მართლჭვრეტას"
უშლის- თვალებზე ეფარება, რომ თავისი ქვეყნის, თავის
თანამემამულეთა ხასიათში შეპარული და ხშირად კარგად
ფესვმოკიდებული ნაკლოვანებანი დაინახოს;

4. Ევროპის თვალით
დანახული რუსეთი
• Მვტორს მოთხრობაში შემოჰყავს "ფრანსიელი",
რომელიც კულტურული და ცივილიზებული
ევროპის სახეა. Მწორედ ამ ფრანსიელის პირით
დასცინის მოწინავე ევროპა ჩამორჩენილ
რუსეთს: "მაგით დადის... იმიტომაც შორს არის
წასული!"..
• "ფრანსიელის" სიტყვებში ილიას მთავარი
ტკივილია გაცხადებული: "მებრალებით, რომ
თქვენ იძულებული ხართ მაგას
გაალაყებინოთ ტვინი და გაადღვებინოთ გულ-
მუცელი".
• Მუ "პოვოსკა" რუსეთის სახეა, მაშ მისი
იძულებითი მგზავრი საქართველოა, რომელიც
ჩამორჩენილსა, ზნედაცემულობისა და
სიბრიყვის ჭაობში ჩაფლულ იმპერიას
"ალაყებინებს ტვინს".

5. . თერგდალეულები
• მგზავრის ნათქვამში, რომ თერგის ხიდი ისე გადმოიარა, არა
თუ თერგის წყალი დაელიოს, არამედ თვალიც არ აუხელია,
"ეშინოდა" - "თერგდალეულობა" არ დამწამონო - ჩანს მწვავე
ირონია ქართველი საზოგადოების მისამართით, რომელიც
"რატომღაც არ სწყალობს "თერგდალეულებს". Მრონია კიდევ
უფრო მწვავდება, როდესაც ავტრი "ნათლად",
"ფრიად საფუძვლიანი საბუთებით" გვიხსნის, თუ რატომ არ
ეჭაშნიკებათ ქართველებს "თერგდალეულები";
• "დარღვეული ქართველობა"- ეს იყო ილიას ერთი უმთავრესი
ტკივილი;

6. . Ეერგის სახე
• ავტორი ხატავს თერგის ორ სახეს - საქართველოში ის მქუხარეა, შეუპოვარი, კლდეებს
ანგრევს, "ვიწრო საწოლში" ვერ თავსდება. Მუსეთში კი დადუმებულა და
დამდოვრებულა, "დევგმირული ხმა ჩასწვდომია";
• თერგი უცხო მიწაზე მშობლიურ გარემოსაა მოშორებული. Მეშინებულია: "როზგ-ქვეშ
გატარებული" ან მოქრთამული: "დიდი ჩინი მიუღია" - თერგის სახეში ქართველი კაცი
იგულისხმება, რომელიც მშობლიურ მხარეს მოწყვეტილი გაყუჩებულია. Მლიამ
დახატა მეთოდები, რომლებსაც დამპყრობლები იყენებენ;
• "მობანე კლდეები" - "კლდოვანთა გულთა ღრუბელნი/შავადა ზედ დაჰსწოლიან/ და
მრისხანებით ქვეყანას/ წარღვნითა ემუქრებიან" - გამოხატულია მრისხანება, რომელიც
საქართველოში გროვდება დამპყრობლის მისამართით;
• ავტორი საყვედურობს თერგს , რომ "საცა მისულა, იქაური ქუდი დაუხურავს"..
"ზოგიერთ კაცსავით". "ჰე, სოფელო, რაშიგან ხარ, რას გვაბრუნებ, რა ზნე გჭირსა"
• თერგი სახეა ქართველისა - ილიას იდეალი მებრძოლი, მუდამ მოძრავი, შეუპოვარი
ქართველისა. Მსეტ ქართველთ ნატრობს ის: დაბრკოლებების გადამლახავს,
სიცოცხლის ჟინითა და წადილით აღსავსეს;

7. Ეეწვის ხიდი
• რუსეთში გატარებული წლები "სიბნელესა და სინათლეს შუა
გადებული ბეწვის ხიდია". Მანათლების მისაღებად წასულ
ყმაწვილს ბევრი საცდური ექნებოდა და ბეწვის ხიდი
ადვილად ჩაუტყდებოდა თუ საწადელს აყვებოდა. Მიდი
ნებისყოფა და შინაგანი მთლიანობა იყო საჭირო, რომ ეს
წლები ნაყოფიერად გამოეყენებინა., რომ კვირტს კეთილი
ნაყოფი გამოეღო და არა "ძაღლ-ყურძენა". Მოდნა ქვეყნის
საკეთილდღეოდ უნდა გამოიყენო და არა მხოლოდ
სათავისოდ. Მლია იმ ქართველს შენატრის, რომელსაც ეს
წლები ნაყოფიერად გამოუყენებია, მამულიშვილის უღელი
უტვირთია და ქვეყნის სამსახურში ჩამდგარა.

8. სიტყვისა და საქმის ერთიანობა
• ილა ირონიულად შენიშნავს, რომ ფიქრით საქმე არ კეთდება: "ტახტზედ მამა-პაპურად
გავიშოტე, ღვთისწყალობა შენა გქონდეს, რომ მე ფიქრს მივეცი სრული ჩემი
გულისყური და ყურადღება";
• „პატარძალსავით მორთული"- სამშობლოსადმი უფაქიზესი გრძნობა გამოსჭვივის;
• ილია რევოლუციას დადებით კონტექსტში განიხილავს და უპირისპირდება შეჩვეულ
ჭირთან;
• მგზავრის გონებასა და გრძნობაში იმედები და გრძნობები მონაცვლეობენ. Მისი
იმედია, რომ თავისი ქვეყანა მიიღებს, მოუსმენს, თავის ჭირს გაუზიარებს- იმას
ეფუძნება, რომ ის ღვიძლი შვილია ამ ქვეყნისა, მშობელსა და შვილს კი უხილავი
ძაფები აკავშირებთ. Მჭვები კი იმიტომ ღრღნის, რომ ვაითუ, გაუუცხოვდა თავის
ქვეყანას;
• სიტყვა და საქმე ერთიანი უნდა იყოს;

9. აფიცერი
• სტანციის ფეხმოტეხილი სალდათი ისევე ბრიყვია, როგორც
"იამშჩიკი". Მისი შეუფერებელი პასუხით ავტორს იმის თქმა უნდა,
რომ რუსეთს არ ესმოდა საქართველოს წუხილი;
• "ღვინოსა და არაყს ძალიან დაახლოებით იცნობდა";
• "აფიცერიც" თავისი სჯა-ბაასით ისეთივე გროტესკულია, როგორც
დანარჩენი რუსები;
• ნარატრატევი - იკვეთება ილიას დამოკიდებულება;
• თრუსი თავს ვალდებულად თვლის, რომ გაანათლოს ქართველი;
• "ბეჟალი რობკიე გრუზინი" - ლერმონტოვი;
• იზლერის ბაღი, ულვაშიანი გენერლები;

10. თერგი რბის...
• მგზავრი იმიტო რცება სტეფანწმინდაში, რომ
მშობლიურს "მოშივებული" თვალი გააძღოს
მშვენიერი სანახების ხილვით;
• თერგის და მყინარის მხატვრული სახეების
დაპირისპირებიტ აყალიბებს ავტორი ტავისი
ცხოვრებისადა შემოქმედების ძირითად პრინციპებს,
ტავისი ფილოსოფიური, ეთიკური და ესთეტიკური
მწამსის ქვაკუთხედს, რომელიც ამგვარადაა
ფორმულირებული: " მოძრაობა და მარტო მოძრაობა
არის.. Მვეყნის ღონისა და სიცოცხლის მიმცემი";
• მგზავრის სიტყვით, "თერგი სახეა ადამიანის
გაღვიძებულის ცხოვრებისა". Მეთქის ზატქიანი დენა
სიმბოლურად ცხოვრების მდინარებას გამოხატავს.
Მისი ხმაურობა "საშიშია" მისთვის, ვინც გაყუჩებას,
მოდუნებას მიჩვეულა. Მს ხმაურობა" ბაყაყების
ყიყინზედ" შეიცვლება, თუ თერგი დადგება;

11. დღე და ღამე
• მყინვარს ავტორი გოეთესა და ბაირონს ადარებს , ამ შედარებას
საფუძვლად მათი ცხოვრება უნდა ედოს;
• დაღამდა,მზე გამოეთხოვა დედამიწას, მიეფარა მთებსა და თან
გაიყოლა სითბო, სინათლე. Მვეყანა გაეხვია ბნელში, სიჩუმეში;
• მგზავრს იმედს აძლევს ბუნების უცვალებელი წესი - ყოველი
რამე დილით ტენდება! Მა ტქმა უნდა, აქ ალეგორიული
მინიშნებაა: სიმბოლური ღამეც სიმბოლური გატენებით
შეიცვლება;
• ღამეულ სიჩუმეში მგზავრს თერგის ხმაური ესმის, მისი
"დაუჩუმარი ჩივილი". Მმ სიტყვით ავტორი მკითხველს კვლავ
მიანიშნებს, რომ თერგი საქართველოს სახეა. Მომ მასთან
იდუმალ კავშირს გრძნობს მამულიშვილი;
• ადამიანის გარეშე ქვეყანა ცარიელია. Მდამიანი ავსებს
ქვეყანას "თავისი ტავისი ტანჟვითა, წვალებითა, ბრძოლითა".
Მწორედ ესაა სიცოცხლე და არა ღამა- სიმბოლური ძილიდა,
მოდუნება, შეგუება;
• ღამე ბოროტების მფრველია,გარეგნული სიმშვიდის უკან
თავისუფლებისა და სიკეთის მრავალი მტერი იმალება.
• ღამე სიბნელისა და უმეცრების სახეა - ისინი ბოროტების
საძირკველია!დღე-სინათლის,ცოდნის, პირდაპირობისა და
სიცოცხლის სახეა. Მიცოცხლევაი-ვაგლახის გარეშე არ იქნება,
მაგრამ, ვინ იტყვის, რომ ამას სიკვდილი სჯობს- სამარეში
მშვიდად წოლა;

12. . სულიერი ძილის დამარცხება
• დილის პეიზაჟს, გარდა ესთეტიკური ტკბობის მინიჭებისა, აქვს
სხვა ფუნქციაც - ალეგორიულად დილა, გათენება მიანიშნებს
ბნელის, უმეცრების, ბოროტების, სულიერი ძილის დამარცხებაზე;
• დილა იმედიან განწყობილებას უქმნის მგზავრს, მაგრამ ის მაინც
დაბეჯითებით იმეორებს, რომ "ქვეყნის ტკივილი დაუყუჩავია".
Მმის დაყუჩებას სხვაგვარი დილის გათენება სჭირდება;
• მოქმედების დასაწყებად საჭიროა ქვეყნის სამსხვერპლოდ
მზადმყოფი მამულიშვილების მოძიება და შემოკრება "ადამიანი,
რომელსაც ძილშიაც არ სძინავს ქვეყნის უბედურებით გულ-
აღტკინებულსა". "მე მოვნახავ და, თუ ვიპოვე, ვეთაყვანები.

13. . ლელთ ღუნია
• ლელთ ღუნიას გარეგნული პორტრეტი მიგვანიშნებს მის შინაგან
სიმაღლესა და ბუნებრივ თავისუფლებაზე;
• მშვენიერი მიწა-წყალი და მდებარეობა მოხევეებისათვის
უსარგებლო გამხდარა. Მკონომიკა ქართვევთა სასარგებლოდ არ
არის მოწყობილი.
• ქვეყანამ თავისუფლების დაკარგვით დაკარგა ტრადიციები, ზნეობა,
მადლიანი გული: "ადრიდა ავად თუ კარგად ჩვენ ჩვენი თავნი
ჩვენადვე გვეყუდნეს, მით იტყვის უკეთ" - მაშასადამე, ადრინდელ
სიკეთეს დააბრუნებდა თავისუფლებაა ;
• მტერი და მოყვარე ძნელი გასარჩევი გახდა. Მდრე მტერი იარაღით
მოდიოდა და თვითონაც იარაღით ხვდებოდა. Მსეთ ბრძოლაში
სახელოვანი სიკვდილი შიძლება, მაგრამ რით ებრძოლოს
მოხევე " მავალე სვამეხს"? Მახელის გარდა ბრძოლაში სარჩო-
საბადებელიც იშოვნებოდა. Მხლა კი "ტყუობით, მეძავ-მრუშობით,
ფიცთა გატეხვით, ერთურთ ღალატით" თუ გაიტანს თავს ადამიანი;
• "რუსობაჩი" დამყარებული მშვიდობა ჯანსაღი მშვიდობა არ არის. Მს
ჭაობს გავს, ბაყაყების სადგომს, თერგში კი კალმახები ბინადრობენ.
• "სად ღონეთ ვერ ღონობს, იქაით ხერხს ემუდვნის"

14. Ევენი თავი ჩვენადვე გვეყუდნოდესო
• "ჩვენი თავი ჩვენადვე გვეყუდნოდესო"- მოხევეს ეს სიტყვები
მძაფრად აღიბეჭდა მგზავრის გულსა და გონებაზე. "როდემდის
დარჩეს ეს ტკივილი გულში, როდემდის?';
• საგულისხმოა, რომ სამშობლოში დაბრუნებულ მგზავრს პირველი
ქართველი ვინც შეხვდა, იყო "თვალ-ყურის მადევარი" თავისი
ქვეყნისა.
• ავტორი ამბობს, რომ არ განსჯის მოხევის შეხედულებას. Მს განზე
დგება. Მმით მკითხველს მეტი დაფიქრებისკენ უბიძგებს და
ინტერესს აღძრავს;
• ავტორი აღნიშნავს, რომ ლელთ ღუნიას საუბრის მხოლოდ
ძირითადი საკითხი გადმოგვცა, საგულისხმოა, რომ მოხევემ კიდევ
ბევრ პრობლემაზე ისაუბრა;

15. Მამოყენებული ლიტერატურა:
. Მლია ჭავჭავაძის "მგზავრის წერილები";
. Მლია ჭავჭავაძე/ქართველი მწერლები სკოლაში/ფატი ფირუაშვილი, მაია ჯალიაშვილი
გმადლობთ
ყურადღებისთვის