Dokumen ini membincangkan reka bentuk pengajaran, termasuk model seperti ASSURE dan ADDIE, serta langkah-langkah penting untuk merancang pengajaran yang berkesan. Ia menekankan pentingnya menganalisis pelajar, menetapkan objektif pembelajaran, memilih media yang sesuai, dan melibatkan pelajar dalam proses pembelajaran. Reka bentuk pengajaran dianggap sebagai proses kritikal untuk meningkatkan kualiti pembelajaran dalam bilik darjah.

1. Contents
REKA BENTUK PENGAJARAN PENGENALAN......................................................................................... 1
Model Assure ................................................................................................................................................ 5
Perancangan Pengajaran dan Pembelajaran ................................................................................................ 5
Model ASSURE .............................................................................................................................................. 6
1. Analisis Pelajar ...................................................................................................................................... 6
2.Ciri-ciri umum pelajar ............................................................................................................................ 6
3. Pemilihan Kaedah, Media dan Bahan Sumber ...................................................................................... 8
4. Gunakan Media dan Bahan Sumber ..................................................................................................... 9
5. Libatkan pelajar dalam pembelajaran .................................................................................................. 9
6. Nilai dan Semak Semula ........................................................................................................................ 9
MODEL ADDIE ......................................................................................................................................... 10
Analisis ........................................................................................................................................................ 10
Reka Bentuk Perisian .................................................................................................................................. 11
REKA BENTUK PENGAJARAN
PENGENALAN
Dalam merancang pengajaran dan pembelajaran berbagai elemen dan aspek yang perludifikirkan oleh
pendidik dan mereka yang terlibat dengan pengajaran. Harus diingat bahawa elemen yang
mempengaruhi pengajaran dan pembelajaran bukan sahaja wujud di dalam kelas malahan terdapat juga
di luar bilik darjah. Memandangkan elemen yangperlu difikirkan terlalu banyak dan meluas, pendidik
perlu memikirkan satu reka yangterbaik untuk membina dan merancang pengajaran dan pembelajaran
yang berkesan dan bersesuaian.
Reka bentuk pengajaran merupakan mekanisma yang digunakan oleh perancang bagi membina dan
merancang dalam segala aspek pengajaran dan pembelajaran. Tanggapan yang menyatakan reka bentuk
pengajaran hanya perlu difikirkan oleh pentadbiran pendidikan sahaja adalah tidak tepat. Menurut
Hunter (1987), kandungan dan corak pembelajaran mestilah dengan kualiti pengajaran dan
pembelajaran yang baik. Seorangpendidik akan merancang pengajaran dan pembelajaran sebelum
memasuki bilik darjah. Justeru itu, setiap pendidik seharusnya dapat menguasai reka bentuk pengajaran
bagi menjamin kualiti pembelajaran dan pengajaran yang baik dan berkualiti.
REKA BENTUK PENGAJARAN
1

2. Richey (1986) mendefinisikan reka bentuk pengajaran sebagai proses sains bagi membina spesifikasi
pengajaran dengan terperinci bagi menilai, mengembangkan dan menyenggara sesuatu keadaan yang
boleh memudahkan pembelajaran tanpa mengira unit. Reka bentuk pengajaran seharusnya mencakupi
keseluruhan proses pengajaran iaitu mereka bentuk,membina dan seterusnya menguruskan
pembelajaran.
Seels dan Glasgow 1990 menyatakan reka bentuk pengajaran boleh dilihat daripada dua perspektif iaitu
displin ilmu dan proses. Sebagai displin ilmu, reka bentukpengajaranadalah berkaitan dengan proses
pengajaran, penyelidikan dan teori tertentu.Proses rekabentuk pengajaran adalah pembangunan
spesifikasi pengajaran berdasarkan teori pengajaran dan pembelajaran.Morrison et.al. (2001)
menyatakan dalam mereka bentuk pengajaran, perspektif utamayang perlu dilihat ialah gaya pelajar
bukan lagi perspektif isi kandungan atau pun daripada pendekatan tradisonal. Menurut Mohd Arif
(2004), pendekatan reka bentuk akan memberi penekanan kepada pelbagai faktor yang mepengaruhi
hasil pembelajaran.
Faktor yang perlu dipertimbangkan ialah:
i. Menentukan pencapaian objektif
ii. Tahap kesediaan pelajar untuk membolehkan objektif tercapai
iii. Strategi pengajaran yang dapat menenuhi kehendak objektif dan pelajar
iv. Media dan bahan yang sesuai dengan peringkat umur pelajar
v. Sokongan yang diperlukan untuk membentuk pembelajaran yang sesuaidengan kehendak pengajaran
vi. Penyemak semula progam yang tidak mencapai kehendak Gropper (1997) menyatakan proses reka
bentuk pengajaran akan dapat membaiki aspek berikut:
i. Pendekatan yang sistematik dapat memandu pengguna dalam proses pengajaran dan
pembelajaran
ii. Reka bentuk pengajaran dapat memantau dan mengawal fungsi sistem pengajaran dan
pembelajaran dengan sistematik
iii. Dapat menilai komponen dan urutan aktiviti pengajaran dan pembelajaran
2

3. Model reka bentuk pengajaran bersistem ditakrifkan sebagai kerangka kerja yang dapat membantu
pengaturcara atau pembangunan perisian dalam melaksanakannpembentukanperisian. Secara
umumnya, model yang digunakan dalammembangunkan perisiannberasal adalah daripada kejuruteraan
perisian. Dewasa ini, terdapat berbagai modelndiperkenalkan, walaubagaimanapun secara umumnya
proses yangn dicadangkan hampir sama.
Komponen penting yang terdapat dalam reka bentuk pengajaran bersistem ialah merancang, mereka
bentuk, melaksana dan menilai. Di antara model reka bentuknpengajaran bersistem yang terkenal ialah:
i. Model ADDIE
ii. Model ASSURE
iii. Model Hanaffin and Peck
iv. Model Robert Glasea
v. Model Branson
vi. Model Resier and Dick
vii. Model Van Patten
viii. Model Gentry
ix. Model Dick and Carey
x. Model Air Terjun
xi. Model Prototyping
xii. Model Smith and Ragan
xiii. Model Jerold Kemp
xiv. Model Gerlach and Ely
xv. Model Diamon
Model reka bentuk terbahagi kepada empat kategori iaitu:
i. Model berorentasikan bilik darjah
ii. Model orentasi produk
iii. Model orentasi system
iv. iv. Model orentasi teknologi
3

4. Model berorentasi bilik darjah lebih memberi tumpuan kepada keadaan pembelajarandalam bilik darjah
serta tertumpu kepada elemen yang wujud dalam bilik darjah sepertiguru, pelajar,kurikulum dan
kemudahan. Antara model-model reka bentuk pengajaranberorentasikan bilik darjah ini ialah Model
ASSURE (1982), Model Gerlach and Ely(1980), Model Kemp (1985) dan Model Hanafin and Peck.
Model reka bentuk pengajaran berfokuskan produk membuat andaian bahawa bahan sesuatu produk
pengajaran sentiasa diperlukan, bahan yang dihasilkan tidak memerlukan proses pengubahsuaian,
produk yang dihasilkan boleh digunakan oleh pelbagai pihak dan penekanan diberikan kepada
percubaan. Antara model reka bentuk produk ialah VaPatten (1989), Lesih, Pollock dan Reigeluth (1990).
Model reka bentuk berasaskan sistem melibatkan pembangunan bahan pengajaran besar bagi sesuatu
kursus atau satu kurikulum. Model ini lazimnya dibangunkan oleh satu pasukan yang besar.
Pembangunan perisian memerlukan sumber tenaga, bahan sokongan, analisis, percubaan dan ujian yang
banyak. Antara model yang terdapat dalam kategori ini ialah Branson (1975), Diamon (1989) dan Dick
and Carey (1996).
Memandangkan semakin banyak corak pengajaran dan pembelajaran berasaskan teknologi digunakan
dalam dekad ini, model reka bentuk berasaskan teknologi mula mendapat tumpuan. Model ini memberi
tumpuan khas terhadap pembinaan perisian berasaskan teknologi. Antara model reka bentuk
pengajaran dalam kumpulan ini ialah Model Air Terjun (1997) dan Model Reka Bentuk Rapid Protyping
(1998)
4

5. Model Assure
Perancangan Pengajaran dan Pembelajaran
Reka bentuk pengajaran bilik darjah melibatkan tugas guru merancang, memilih dan menilai
media pengajaran. Bagi melaksanakan tugas ini , guru boleh mengaplikasikan beberapa model
yang sesuai.
Sesuatu pengajaran yang terancang rapi akan menghasilkan pembelajaran yang berkesan.
Pengajaran berasaskan media tidak terkecuali memerlukan perancangan yang rapi dan tersusun.
Perancangan yang dimaksudkan ialah susunatur pengajaran agar pembelajaran dapat berlaku
secara berstruktur. Gagne (1985) menyatakan pembelajaran berlaku sebagai satu proses yang
berkembang secara berperingkat. Justeru itu penyampaian pengajaran perlu disusun secara
berperingkat-peringkat.
Peringkat-peringkat berkenaan adalah
1. Tarik perhatian pelajar.
2. Beritahu objektif pembelajaran.
3. Cungkil dan kaitkan pengetahuan sedia ada pelajar.
4. Sampaikan isi pelajaran/ bahan pemgajaran dan pembelajaran.
5. Bimbing pembelajaran pelajar.
6. Uji penguaswaan pembelajaran pelajar melalui aktiviti.
7. Beri maklum balas tentang penguasaan pembelajaran pelajar.
8. Taksir pencapaian pelajar.
9. Tingkatkan ingatan dan pemidahan pembelajaran.
Model ASSURE dapat membantu guru merancangan pengajaran yang dapat memanfaatkan
penggunaan media.
Model ASSURE memberi fokus kepada perancangan pengajaran pembelajaran berasaskan media
dalam bilik darjah. Model ini dapat membantu guru merancangan pengajaran berasaskan media
dalam bilik darjah masing-masing.
5

6. Model ASSURE
Aplikasi model ASSURE mengandungi enam langkah yang dapat menjamin kejayaan.
1. Analyse Learners (Analisis Pelajar)
2. State Objectives ( Nyatakan objektif/hasil pembelajaran)
3. Select methods, media and materials ( Pilih kaedah, media dan bahan sumber)
4. Utilize media and materials ( Guna media dan bahan sumber)
5. Require learner participation (Libatkan pelajar dalam pembelajaran)
6. Evaluate and revise (Nilai dan semak semula)
1. Analisis Pelajar
Menganalisis kumpulan sasaran atau pelajar.adalah penting ntuk membantu kita merancang
pengajaran pembelajaran yang sesuai bagi mereka. Pelajar dapat dianalisis berdasarkan aspek-
aspek berikut:
1. Ciri-ciri umum pelajar.
2. Pengetahuan dan pengalaman sedia ada.
3. Gaya belajar
Ciri-ciri umum pelajar
Ciri umum pelajar termasuklah umur, tahun, kelas, aliran, jantina, penempatan/daerah/kawasan,
budaya dan seumpamanya/ Pemilihan kaedah, sumber dan bahan dapat disesuaikan dengan jenis
pelajar yang dikenalpasti. Pelajar yang lemah dalam penguasaan bahasanya dapat dibantu
pembelajarannya melalui penggunaan gambar, bahan konkrit dan aktiviti tanpa media cetak.
Pengetahuan sedia ada
6

7. Setiap pelajar mempunyai pengalaman yang berbeza. Analisis pengetahuandan pengalaman sedia
ada pelajar dapat membantu guru menyediakan pengajaran yang bermanfaat kepada pelajar.
Guru boleh mengenalpasti pengetahuan sedia pelajar melalui ujian praunit yang akan
dipelajarinya, mengkaji pencapaian pembelajaran unit terlebih dahulun mengadakan sesi
soaljawab di dalam kelas. Apabila guru ada maklumat tentang pengetahuan dan pengalaman
pelajar tentang topikyang akan dipelajari, mudahlah bagi guru untuk memilih pengisian sumber
pembelajaran dan kaedah yang sesuai yang akan digunakan.
Gaya Pembelajaran Pelajar
Pelajar mempunyai gaya pembelajaran yang tersendiri. Gaya pembelajaran individu merujuk
kepada cara yang paling sesuai dan berkesan untuk individu itu menguasai pembelajaran.
Pengetahuan tentang gaya pembelajaran pelajar dapat membantu guru merancang pengajaran dan
pembelajaran yang efektif.Model Dunn dan Dunn, model Honey dan Mumford, dan model
Mutiple Intelligence Gadner adalah beberapa contoh model gaya pembelajaran pelajar. Gaya
pembelajaran individu mempengaruhi cara individu memproses maklumat, membentuk persepsi
merupakan faktor motivasi dan tingkah laku belajar.
2. Nyatakan Objektif/Hasil Pembelajaran
Objektif pengajaran dan pembelajaran perlu dinyatakan secara jelas.Ini adalah sebagai hala tuju
pengajaran dan pembelajaran.Penekanan kepada apa yang pelajar boleh buat selepas menjalani
proses pembelajaran. Oleh itu objektif mesti spesifik.
Pernyataan objektif dapat membantu guru memilih media dan kaedajh penyampaian yang sesuai.
Dengan itu guru dapat menentukan langkah aktiviti pemgajaran dan pembelajaran. Guru tidak
mungkin dapat menilai pencapaian pelajar tanpa menyatakan objektif terlebih dahulu.
Dalam hal ini, pernyataan objektif yang baik mengandungi empat kriteria berikut:
1. Siapakah yang hendak dicapai? (Kumpulan sasar)
2. Apakah yang hendak dicapai? 9Apakah bentuk pelakuan baru)
3. Bagaimana hendak dicapai? (Apakah syarat pelakuan)
4. Aoakah tahap pencapaian minimum? (standard pencapaian)
Siapakah yang hendak dicapai? (Kumpulan sasar)
Fokus penulisan pbjektif ialah pembelajaran.Kumpulan sasar yang dimaksudkan ialah pelajar.
Pembelajaran akan berlaku sekiranya pelajar terlibat aktif dalam aktiviti pembelajaran sama ada
secara mental ataupun fizikal.
Apakah yang hendak dicapai? 9Apakah bentuk pelakuan baru)
Apakah yang hendak dicapai adalah merujuk kepada pelajar.Tingkah laku yang dinyatakan
dalam objektif pengajaran dan pembelajaran hendaklah yang dapat dilihat dan diukur
pencapaiannya. Tingkah laku ini juga hendaklah yang wajar dan berasas situasi sebenar.Antara
perkataan yang sesuai digunakan ialah
melakar
menamakan
meramal
7

8. membaca
menjawab
melukis
menilai
melabel
menjelas
Situasi dan Syarat Perlakuan
Apakah syarat pelakuan? Pencapaian objektif pengajaran dan pembelajaran hendaklah termasuk
syarat bagaimana tingkahlaku itu baru yang dapat diperhatikan.Penyataan syarat pencapaian
objektif ini dapat membantu guru menyediakan suasana, langkah pengajaran dan pembelajaran
Bagaimana hendak dicapai? (Apakah syarat pelakuan)
Situasi atau syarat pelakuan bermaksud penyataan pencapaian syarat objektif dapat membantu
guru menyediakan suasana, langkah-langkah pembelajaran dan media yang sesuai.
Apakah tahap pencapaian minimum? (standard pencapaian)
Darjah pencapaian minimum atau standard pencapaian merujuk kepada darjah ketepatan, kualiti
atau kuantititingkah laku, tempuh masa yang ditetapkan dan sebagainya.Penyataan pengukuran
pencapaian ini akan membolehkan guru menyediakan tindak susulan bagi membantupelajar yang
belum mencapai objektig pengajaran dan pembelajaran dalam bentuk aktiviti pemulihan dan juga
aktiviti pengayaan. Penulisan tahap pencapaian boleh dalam bentuk kualitatif atau kuantatif.
Contih penulisan objektif pengajaran dan pembelajaran
Pada akhir pengajaran dan pembelajaran pelajar dapat
melabel nama negeri-negeri yang diketuai oleh sultan pada lakaran peta Malaysia
sekurang-kurannya 7 dari 9 negeri dengan betu.
Menamakan secara lisan sekurang-kurangnya tujuh negeri di Malaysia yang mempunyai
sultan.
3. Pemilihan Kaedah, Media dan Bahan Sumber
Setiap perancangan pengajaran yang baik akan memerlukan pemilihan media, kaedah dan bahan
sumber dibuat secara sistematik dan terancang. Proses pemilihan tersebut merangkumi aspek-
aspek berikut:
Membuat keputusan tentang kaedah yang paling sesuai dengan objektif yang hendak
dicapai.
Memilih format media yang sesuai dengan kaedah yang dipilih.
Memilih, mengubahsuai atau mereka bentuk bahan sumber pembelajaran.
Menurut Mc Alpine & Wetson (1994) dipetik oleh Hwinich et al (1999), untuk memilih bahan
sumber yang sesuaim soalan-soalan berikut perlu ditanya.
Adakah bahan ini menepati kurikulum?
Adakah isipelajaran menepati kurikulum?
Adakah laras bahasanya jelas?
8

9. Adakah bahan ini menarik dan dapat memotivasikan pelajar?
Adakah bahan ini dapat menarik pelgelibatan pelajar?
Adakah bahan ini berkualiti?
Adakah bukti yang menunjukkan bahan ini berkesan?
Adakah bahan ini bebas daripada iklan dan kecenderungan memihak?
Adakah ada panduan pengguna?
Memilih bahan sumber sedia ada yang menepati kriteria dan objektif pengajaran dan
pembelajaran dapat menjimatkan masa.
4. Gunakan Media dan Bahan Sumber
Langkah seterusnya ialah bagaimana media dan bahan sumber pengajaran dan pembelajaran
dapat dimanfaatkan oleh guru dan pelajar. Bagi memasyikan kejayaan penggunaan media dan
bahan, sumber tindakan-tindakan berikut perlu dilakukan oleh guru.
Semak/pratonton/kaji bahan sumber sebelum digunakan di dalam kelas. Guru hendaklah
menhkaji/menyemak/menonton bahan sumber yang telah dipilih sebelum digunakan. Ini dapat
membantu guru memastikan bahan tersebut nemar-benar sesuai dengan kumpulanpelajarm
objektif pengajaran dan pembelajaran.
Sediakan bahan untuk penggunaan dalam kelas.
Sediakan persekitaran yang sesuai untuk pembelajaran.
Sediakan pengalaman pembelajaran bagi pelajar.
5. Libatkan pelajar dalam pembelajaran
Sesuatu pembelajaran yang melibatkan pelajar beraktiviti atau berfikir secara aktif akan
menghasilkan perubahan tingkah laku yang kekal. Ini disokong oleh semua teori pembelajaran
seperti teori behavioris dan juga teori kognitif. Pengalaman rasa berjaya pelajar akan dapat
mengekalkan motivasi pelajar terhadap aktiviti pembelajaran. Latihan dalam bentuk
perbincangan, latih tubi, latihan bertulis, permainan bahasa dan sebagainya dapat terus
mengekalkan pengelibatan pelajar dalam aktiviti pembelajaran.
Penyediaan media dan bahan sumber yang sesuai sebenarnya dapat membantu dan mengekalkan
pengelibatan pelajar dalam ptoses belajar, Gambar foto, slaidm gambar bersiri, video dapat
mencetuskan perbincangan dalam kumpulan, dapat menjana idea dan juga aktiviti penyelesaian
masalah.
6. Nilai dan Semak Semula
Ini merupakan langkah terakhir dalam Model ASSURE. Sebenarnya langkah ini menyentuh dua
aspekpenilaian aiitu penilaian pembelajaran dan penilaian pengajaran. Penilaian seharusnya
dibuat sepanjang proses pengajaran dan pembelajaran untuk memastikan pemilihan objektif,
media dan bahan sumber sesuai dengan keupayaan pelajar.
9

10. MODEL ADDIE
Rajah 4.1. Aliran kerja berdasarkan model ADDIE
Rossett (1987) telah memperkenalkan model reka bentuk bersistem ADDIE, model ini diwakili
oleh aliran kerja di bawah:
Analisis
Dalam langkah ini, pembangun perisian perlu mengenal pasti masalah yang dihadapi dan cara
menyelesaikannya. Masalah boleh dikenal pasti melalui temu bual, pemerhatian,tinjauan, soal-
selidik dan sebagainya. Setelah mengenal pasti masalah yang dihadapi,pembangun perisian perlu
mencari punca atau faktor yang menimbulkan masalahtersebut. Dalam fasa analisis inijuga,
aspek persekitaran pembelajaran, analisis terhadap pengguna dan objektif pembelajaran
dikenalpasti. Pembangun perisian perlu membuat penilaian terhadap perkara-perkara berikut:
Analisa(Analysis)
Reka Bentuk(Design)
Pembangunan(Development
Perlaksanaan(Implementation)
Penilaian(Evaluation)
10

11. i) Matlamat perisian
ii) Objektif perisian
iii) Kumpulan sasaran
iv) Kandungan perisian
v) Pendekatan pedagogi
vi) Strategi penggunaan perisian
Kesemua analisis ini, dilakukan bagi memastikan reka bentuk pengajaran bersistem
yangdihasilkan menepati atau memenuhi keperluan pengguna yang sebenarnya.
Reka Bentuk Perisian
Fasa reka bentuk ialah proses memindahkan maklumat daripada fasa analisis kepada satulakaran
fizikal yang akan digunakan semasa proses pembinaan. Kesemua maklumatkeperluan dalam
proses reka bentuk ini diambil dari fasa analisis permulaan. Dalammereka bentuk perisian
multimedia, perkara-perkara berikut perlu diberi perhatian:
i) Menentukan kandungan perisian berlandaskan kandungan yang telah dirangkadalam fasa
analisis.
ii) Menentukan aktiviti pengajaran dan pembelajaran bersesuaian dengan objektif pembinaan
perisian.
iii) Menentukan kaedah penyampaian maklumat mudah difahami dan bersesuaian dengan
pengguna.
iv) Menentukan reka bentuk paparan bersesuaian dengan teori pembelajaran dan strategi
pembelajaran yang telah dirancang.
Pembangunan Perisian
Pembangunan perisian melibatkan proses membangunkan atau menghasilkan perisian dengan
mengunakan aplikasi multimedia dan alat pengarangan. Pembangunan perisianperlu
dibangunkan berdasarkan reka bentuk yang telah ditetapkan dalam fasa rekabentuk. Proses
membangun perisian ini melibatkan pakar-pakar perisian dan memakanmasa yang lama.
Perlaksanaan Perisian
Fasa ini digunakan oleh pembangun perisian untuk membangunkan dan melaksanakan perisian
multimedia. Kesemua elemen utama yang telah direka bentuk dalam fasa sebelum ini perlulah
digarapkan ke dalam perisian dengan bantuan alat pengarangan.
Proses kerja dalam fasa ini ialah:
i) Membangunkan perisian
ii) Menilai perisian mengikut aspek-aspek yang ditetapkan
11

12. iii) Menguji kestabilan perisian
iv) Pengubahsuaian dan membaik pulih perisian bagi membaiki dan meningkatkan
lagi kualiti perisian.
Fasa Penilaian
Fasa ini merujuk kepada proses pengujian dan penilaian perisian yang dibangunkan bagi
memastikan isi kandungan, grafik, audio, video dan antara muka perisian bersesuaian.Fasa ini
juga menguji adakah objektif perisian tercapai ataupun tidak. Menurut Cozby,P.C (2001), bagi
menjamin satu sistem berjalan dengan lancar dan mencapai objektif,penilaian harus dilakukan.
Jenis penilaian yang digunakan dalam menilai perisian ialah penilaian formatif dan sumatif.
12