1. POLITYKA GOSPODARCZAPOLITYKA GOSPODARCZA
Blok IVBlok IV
JAK DAWNIEJ WYGLĄDAŁAJAK DAWNIEJ WYGLĄDAŁA
POLITYKA GOSPODARCZA?POLITYKA GOSPODARCZA?
cz. 3cz. 3

2. 1.1.
Gospodarka i polityka gospodarcza po II wojnie
światowej
Polaryzacja świata:
 rozpad imperiów kolonialnych
 podział gospodarki światowej na 3 formy społeczno-
gospodarcze:
- grupę rozwiniętych krajów kapitalistycznych
- ZSRR i grupę państw uzależnionych (tzw. kraje
demokracji ludowej)
- kraje rozwijające się, w tym dawne kolonie (tzw. Trzeci
Świat)

3. Jak kurczyło się Imperium Brytyjskie po II wojnie św.Jak kurczyło się Imperium Brytyjskie po II wojnie św.
(daty uzyskania przez kolonie niepodległości)(daty uzyskania przez kolonie niepodległości)
19461946 19471947 19481948 19511951 19561956 19571957 19581958 19591959
JordaniaJordania IndieIndie BirmaBirma LibiaLibia SudanSudan GhanaGhana SingapurSingapur
PakistanPakistan Sri LankaSri Lanka FederacjaFederacja
MalajskaMalajska
NowaNowa
ZelandiaZelandia
19601960 19611961 19621962 19631963 19641964 19651965 19661966 19671967
CyprCypr Sierra LeoneSierra Leone JamajkaJamajka KeniaKenia MaltaMalta GambiaGambia LesotoLesoto JemenJemen
NigeriaNigeria KuwejtKuwejt Trynidad iTrynidad i
TobagoTobago
UgandaUganda ZambiaZambia MalediwyMalediwy BotswanaBotswana
SomalilandSomaliland TanzaniaTanzania MalawiMalawi BarbadosBarbados
GujanaGujana
19681968 19701970 19711971 19731973 19741974 19761976 19781978 19791979
SuaziSuazi FidżiFidżi ZEAZEA BahamaBahama GrenadaGrenada SeszeleSeszele DominikanaDominikana Santa LuciaSanta Lucia
MauritiusMauritius TongaTonga KatarKatar WyspyWyspy
SalomonaSalomona
SaintSaint
Vincent iVincent i
GrenadynyGrenadyny
BahrajnBahrajn TuvaluTuvalu KiribatiKiribati
2.2.

4. 3.3.
Powojenny okres organizowania się całego świata…
 1944 r. – konferencja w Bretton Woods –
powstaje Międzynarodowy Fundusz Walutowy
(MFW) oraz Międzynarodowy Bank Odbudowy i
Rozwoju (trzon przyszłej Grupy Banku
Światowego)
 1945 r. – Organizacja Narodów Zjednoczonych
(ONZ)

5. 4.4.
… i poszczególnych grup krajów z osobna
Kraje kapitalistyczne:
 1949 r. – Pakt Północnoatlantycki
 1951 r. – Europejska Wspólnota Węgla i Stali
 1957 r. – Europejska Wspólnota Gospodarcza
(EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej
(ustanowione przez tzw. Traktaty Rzymskie)

6. 5.5.
Kraje demokracji ludowej:
 1949 r. – Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej
(RWPG)
 1955 r. – Układ Warszawski
W przeciwieństwie do realnej integracji w ramach EWG,
głównym zadaniem RWPG okazało się organizowanie
wymiany posiadanych nadwyżek produkcyjnych w celu
zaspokojenia braków towarowych w poszczególnych krajach
członkowskich.

7. 6.6.
A. Powojenne koncepcje polityki ekonomicznej w krajach
o gospodarce rynkowej
Gospodarki początkowo stymulowane inwestycjami związanymi
z powojenną odbudową.
Do końca lat 60. polityka gospodarcza prowadzona w
warunkach względnie ustabilizowanej sytuacji
pieniężnej (zasady ustalone w Bretton Woods – dolar USA
wymienialny na złoto, pełniący funkcje pieniądza
międzynarodowego).
Rosnąca rola korporacji transnarodowych.
Coraz wyraźniej rysujący się podział na kraje bogate i biedne.

8. 7.7.
Plan Marshalla (European Recovery Program)
Uchwalony przez Kongres Stanów Zjednoczonych 3 kwietnia
1948 r. oferował 4-letnią pomoc w odbudowie gospodarek
zarówno krajom Europy Zachodniej jak i ZSRR (wraz z
krajami satelickimi).
 od 1949 r. plan objął również Niemcy Zachodnie
 plan odrzucony przez ZSRR, a w konsekwencji
również przez Polskę i Czechosłowację
 wartość ok. 13 mld $ (107 mld $ wg cen z 2008 r.) – z
tego: W. Brytania ok. 3,3 mld, Francja 2,3 mld, Niemcy
Zachodnie 1,5 mld, Włochy 1,2 mld, Holandia 1,1 mld
A tak dla porównania - ile „trojka” przyznała w 2010 r. borykającej się z kryzysem
Grecji?

9. 8.8.
Lata 50. i 60.
W krajach o gospodarce rynkowej okres dominacji keynesizmu,
co oznaczało:
 ingerencję rządu w sprawy gospodarcze
(ustalanie wysokości stóp procentowych,
kursów walutowych, wydatki budżetowe jako
instrument pobudzania popytu i przeciwdziałania
recesji)
 aktywne pełnienie przez państwo funkcji
opiekuńczych (opieka społeczna, powszechna
ochrona zdrowia, zabezpieczenie emerytalno-
rentowe)

10. 9.9.
Okres (szczególnie lata 60.) aktywnej polityki
makroekonomicznej i przemysłowej:
 inwestycje publiczne służące modernizacji
infrastruktury
 polityka strukturalna ukierunkowana na
wsparcie nowoczesnych gałęzi przemysłu (w
Japonii – najpierw hutnictwa i przemysłu stoczniowego,
potem przemysłu motoryzacyjnego i elektronicznego)
 próby makroekonomicznego planowania
gospodarczego w zinstytucjonalizowanych
formach
 decyzje o nacjonalizacji wybranych gałęzi
przemysłu

11. 1010..
Lata 70. i dalsze
W Stanach Zjednoczonych rosną wydatki budżetowe.
Rośnie inflacja i proces ten nabiera charakteru ciągłego – nic
już nie jest jak dawniej, kiedy nadprodukcja powodowała
obniżenie cen poprzez redukcje popytu na kapitał i pracę.
 1971 r. – USA zrywają z zasadą wymienialności
dolara na złoto; wielka dewaluacja dolara
 1973 r. – gwałtowny wzrost cen ropy naftowej po
wojnie arabsko-izraelskiej; kryzys energetyczny
prowadzi do recesji

12. CenyCeny ropy naftowej w latach 1970-2004ropy naftowej w latach 1970-2004
(ceny zakupu dla rafinerii, w USD za baryłkę)(ceny zakupu dla rafinerii, w USD za baryłkę)
1111..

13. CenyCeny ropy naftowej w latach 1861-2006ropy naftowej w latach 1861-2006
(w USD za baryłkę, ceny nominalne i w USD z 2008 r.)(w USD za baryłkę, ceny nominalne i w USD z 2008 r.)
Kryzys 1973 roku
(wojna Jom Kippur)
Kryzys irański 1979-80
1967 rok
(wojna sześciodniowa)
1960 rok (powstanie OPEC)
1212..

14. 1313..
Próby administracyjnego zahamowania spirali cen i płac w USA
(1971-1973) ponoszą fiasko.
Keynesowskie metody pobudzenia koniunktury zamiast
ożywienia gospodarczego (aktywna polityka pieniężna i
kredytowa) przyspieszają inflację.
Nowe zjawisko: stagnacja + inflacja = STAGFLACJA
Nowe hasło końca lat 70.:
Walka z inflacją ważniejsza od walki z bezrobociem.
Następuje zwrot w kierunku liberalizmu gospodarczego i
wolnego rynku

15. 14.14.
Lata 70. XX wieku to zwycięstwo nurtu neoliberalnego
żądającego ograniczenia zakresu polityki
gospodarczej do kontroli podaży pieniądza i walki
z inflacją poprzez:
 restrykcyjną politykę monetarną – stąd nazwa
kierunku: MONETARYZM (inaczej: ilościowa teoria
pieniądza)
 wysoki poziom stopy procentowej
 ograniczanie wydatków państwa i likwidowanie
deficytu budżetowego

16. 15.15.
Równolegle w latach 70. XX wieku rozwijała się tzw. ekonomia
propodażowa
O ile:
 keynesiści za główną przyczynę depresji uważali
ograniczenia popytu
 zaś dla monetarystów źródłem zła w gospodarce
był nadmiar pieniądza na rynku,
o tyle:
 dla zwolenników teorii propodażowej
podstawowym problemem były ograniczone
zdolności wytwórcze gospodarki (ograniczenia
po stronie podaży)

17. 16.16.
A zatem, zgodnie z zasadami ekonomii propodażowej państwo
powinno:
 poprzez obniżanie podatków działać na rzecz
wzrostu produkcji i inwestycji
 pobudzać oszczędności, gdyż wzrost depozytów
w bankach powoduje obniżkę ceny kapitału
 ograniczać wydatki, wycofując się z funkcji
opiekuńczych i oddziaływań regulacyjnych
 prywatyzować, gdyż wówczas działają prawa
rynkowe

18. 17.17.
I w ten sposób dotarliśmy do roku 1980, zwycięstwa w wyborach
R. Reagana i opartej na ekonomii propodażowej doktrynie
zwanej „reaganomiką” – która, paradoksalnie, będąc
pełna obrzydzenia wobec idei keynesizmu, momentami
bezwiednie korzystała z jej zasad:
 wydając olbrzymie kwoty na cele militarne,
 co pobudzało popyt, zarazem zwiększając deficyt budżetowy
Lata prezydentury Reagan’a to zarazem:
 wysoka stopa procentowa → aprecjacja dolara USA →
ujemne saldo bilansu handlowego
 zahamowanie tempa inflacji, ale kosztem tendencji
recesyjnych
 przekształcenie się USA ze światowego wierzyciela w
dłużnika (ocenia się, że w 1990 r. zadłużenie zagraniczne
wyniosło 750 mld $).

19. 18.18.
W Wlk. Brytanii odmianą reaganomiki był thatcheryzm
(taczeryzm) rządu konserwatystów M. Thatcher (premier
w latach 1979-1990), dla którego hasłem przewodnim było
ograniczenie roli państwa w gospodarce poprzez:
 stopniową prywatyzację (drogą upowszechnienia
własności) firm znacjonalizowanych w latach 40.
 zmniejszenie wydatków na cele socjalne
w połączeniu z:
 ograniczeniem roli związków zawodowych
 podwyższeniem stóp procentowych w celu zmniejszenia
podaży pieniądza na rynku
 zmniejszeniem podatków dochodowych poprzez
spłaszczenie progresji podatkowej (ale przy zwiększeniu
VAT).
Podobna polityka była w tym czasie prowadzona w Kanadzie.

20. 19.19.B. Powojenne koncepcje polityki ekonomicznej w krajach
demokracji ludowej (krajach realnego socjalizmu)
Lata 40. i 50.
W sferze ideologii obóz krajów realnego socjalizmu dokonał
(przymusowego) wyboru między wielkimi doktrynami
społeczno-ekonomicznymi pochodzącymi z końca XIX wieku:
odrzucając:
 socjalizm reformistyczny (reformy społeczne
wprowadzane drogą parlamentarną) → ideologia partii
socjaldemokratycznych, oraz
 chrześcijańską doktrynę społeczną (źródło koncepcji
tzw. społecznej gospodarki rynkowej) → ideologia partii
chrześcijańsko-demokratycznych,
przyjmując zaś:
 socjalizm i komunizm marksistowski (likwidacja
prywatnej własności środków produkcji, dyktatura
proletariatu) → ideologia partii komunistycznych

21. 20.20.
Gospodarki krajów obozu socjalistycznego początkowo
stymulowane inwestycjami związanymi z powojenną
odbudową.
Polityka industrializacji końca lat 40. i I połowy lat 50. w
oparciu o doktrynę stalinowską z lat międzywojennych:
 strategia rozwoju ekstensywnego (liczy się ilość –
rosnący majątek trwały i zatrudnienie w przemyśle)
 scentralizowane metody zarządzania
 koncentrowanie środków na zadaniach
podstawowych
 drugoplanowa rola spożycia (i produkcji szeroko
rozumianych artykułów konsumpcyjnych)

22. 21.21.
Stopniowe wyczerpywanie się zasobów ekstensywnych,
rosnąca kapitałochłonność produkcji.
Po 1953 r. próba przekształcenia systemu w „socjalizm z
ludzką twarzą”
Jedynie w Jugosławii zakończona przebudową gospodarki –
zdecentralizowaniem planowania i zapoczątkowaniem
działania mechanizmów rynkowych.

23. 22.22.
Lata 60. i 70.
Narastanie zjawisk kryzysowych w scentralizowanych
gospodarkach krajów socjalistycznych:
 niskie tempo wzrostu gospodarczego
 przestarzałe technologie (dotyczyło to także licencji
nabywanych zagranicą), wysoka materiałochłonność i
energochłonność produkcji
 braki dewizowe ograniczające możliwości
importowe
 pozorne reformy gospodarcze przy silnym oporze
biurokracji
 wolna poprawa materialnych warunków bytu
ludności coraz bardziej odróżniające te kraje od tzw.
Zachodu; frustracja społeczna

24. 23.23.
Chińska odrębność:
 początek lat 50. – chińska droga do komunizmu
(radykalizacja polityki gospodarczej)
 1958 r. – strategia tzw. wielkiego skoku
(ekstensywne zwiększenie produkcji za wszelką cenę, na wsi
tzw. komuny ludowe)
 1966 r. – autarkiczny program tzw. rewolucji
kulturalnej (kontynuowany do śmierci Mao Zedonga w
1976 r.)

25. 24.24.
Lata 80. i początek lat 90.
W połowie lat 80. w ZSRR próba ratowania ustroju
socjalistycznego:
 przebudowa systemowa (odbudowa mechanizmów
rynkowych)
 tzw. głasnost’ (demokratyzacja życia publicznego)

26. 25.25.
Koniec pewnej epoki (politycznej i gospodarczej):
1989 r. – „okrągły stół” w Polsce
1990 r. – zjednoczenie Niemiec
1991 r. – rozwiązanie RWPG
1991 r. – rozwiązanie Układu Warszawskiego
1991 r. – rozwiązanie ZSRR