1. Διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνία στο σχολικό περιβάλλον

5. Η διδασκαλία και η εργασία στη σχολική τάξη αποτελεί ένα σύνολο διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων ο μαθητής, οι συμμαθητές του ξεχωριστά, η τάξη ως ομάδα και ο εκπαιδευτικός βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία και αλληλεπίδραση .

6. Τα σημερινά μηνύματα των εκπαιδευτικών γίνονται η αυριανή αυτοαντίληψη του μαθητή. Αυτός είναι ο λόγος που ο τρόπος που μιλούν ή συμπεριφέρονται μπορεί να είναι είτε δημιουργικός είτε καταστρεπτικός για το αυτοσυναίσθημα ενός μαθητή και τη σχέση που έχουν μαζί του. Έχει επιπτώσεις τόσο στη μαθησιακή όσο και στην κοινωνική συμπεριφορά του μαθητή καθώς και στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή του

7. Οι μαθητές μαθαίνουν ελεύθερα μόνο όταν υπάρχει καλή σχέση γιατί μέσα απ’ αυτή ικανοποιούνται βασικές ανάγκες των μαθητών, και η μη ικανοποίηση των αναγκών αυτών είναι ένας από τους κύριους λόγους της μαθητικής παραβατικότητας. Επομένως, είναι αναμενόμενο οι σχολικές τάξεις που παρέχουν στους μαθητές δυνατότητες ουσιαστικής συμμετοχής στη διαμόρφωση των πραγμάτων και την επίλυση των προβλημάτων να ικανοποιούν βασικές ανάγκες των μαθητών και να προλαμβάνουν τη μαθητική εκτροπή.

8. δομή και όρια επιτυχία φυσική δραστηριότητα 5. αυτοπραγμάτωση επιβίωση επικοινωνία γενναιοδωρία 4. αυτοεκτίμηση ελευθερία συμμετοχή ανεξαρτησία εκδίκηση 3. αγάπη Χαρά αυτοπροσδιορισμός κατοχή γνώσεων δύναμη 2. ασφάλεια Αγάπη διαφοροποίηση ταύτιση με ομάδα προσοχή 1. βιολογικές ανάγκες Glasser (1990) Lipsitz (1984) Brendtro (1990) Dreikurs (1989) Maslow (1969)

9. η σχέση εκπαιδευτικού – μαθητή, διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση των μαθητών, οι οποίες με τη σειρά τους καθορίζουν τη μαθησιακή και κοινωνική συμπεριφορά τους. η επικοινωνία εκπαιδευτικού και μαθητή συμβάλλει στη δημιουργία ή την επίλυση προβλημάτων που έχουν σχέση με τα κοινωνικά στερεότυπα , τις μειονότητες και τα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες . Η ευαισθησία , η έγκαιρη πρόληψη και η πρόβλεψη από τον εκπαιδευτικό διευκολύνει την αποκατάσταση προβλημάτων που προέρχονται από αυτούς τους τομείς.

10. Μη λεκτική επικοινωνία Η ανθρώπινη επικοινωνία διεξάγεται σε δύο επίπεδα ταυτόχρονα: σε επίπεδο περιεχομένου (τι λέμε) Μήνυμα σε επίπεδο σχέσης (πώς το λέμε) Μετα-μήνυμα Μη λεκτική επικοινωνία είναι όλοι οι τρόποι επικοινωνίας εκτός του λόγου . Η « γλώσσα του σώματος », οι σιωπές , το άγγιγμα , η διαπροσωπική απόσταση , ο χρόνος αλλά ακόμη και η χρήση των αντικειμένων του περιβάλλοντος χώρου από το άτομο είναι δυνατόν να αποφύγουμε την επικοινωνία μέσω λέξεων, αλλά μας είναι αδύνατον να αποφύγουμε τη μη λεκτική επικοινωνία . «δεν μπορούμε παρά να επικοινωνούμε».

12. I. Θετικά λεκτικά μηνύματα «Βλέπω ότι έχεις κάνει πολύ μεγάλη πρόοδο Πρέπει να δούλεψες σκληρά.» «Είναι καλή η δουλειά σου στο…» «Σου έχω εμπιστοσύνη ότι μπορείς να προσέξεις.» «Λοιπόν, έκανες λάθος; Ας προσπαθήσουμε να βρούμε τι μπορούμε να διδαχθούμε απ’ αυτό.» «Πολύ θα ήθελες να πιστέψω ότι δε μπορείς να το κάνεις, όμως, εγώ νομίζω ότι μπορείς.» «Μου αρέσει αυτό που έκανες.» «Έλα να βρούμε πόσες σωστές ασκήσεις έχεις κάνει.» «Βελτιώθηκες στο …» «Καταλαβαίνω πώς νιώθεις, όμως είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρεις να το χειριστείς σωστά.» «Είμαι σίγουρη ότι μπορείς να λύσεις αυτό το πρόβλημα … όμως, αν με χρειαστείς, ξέρεις πού θα με βρεις» «Εκτιμώ τον τρόπο που …» «Έχεις πολύ καλή μνήμη.» «Χαίρομαι που σου αρέσει να βελτιώνεσαι και να μαθαίνεις.» «Η ευσυνείδητη εργασία σου βελτίωσε τους βαθμούς σου.» «Μου αρέσει που βοήθησε το διπλανό σου.» «Μου κάνει εντύπωση ο έξυπνος τρόπος με τον οποίο εργάστηκες.»

13. αρνητικά λεκτικά μηνύματα «σταμάτα να παραπονιέσαι και κάνε τις εργασίες σου» ( διαταγή, εντολή, κατεύθυνση) «καλά θα κάνεις να στρωθείς στη δουλειά, αν θέλεις να πάρεις καλό βαθμό σ’ αυτή την τάξη» ( προειδοποίηση, απειλή ) «πρέπει να κάνεις το σωστό, πρέπει να κοιτάζεις τα μαθήματα σου» ( ηθικολογία, διδαχή, κηρύγματα με «πρέπει») «αυτό που έχεις να κάνεις είναι να οργανώσεις καλύτερα το πρόγραμμα σου. Τότε θα είσαι σε θέση να κάνεις όλες τις εργασίες σου» ( συμβουλή, προσφορά λύσεων ή προτάσεων ) «ας δούμε πώς έχουν τα πράγματα. Πρέπει να θυμάσαι ότι έχεις μόνο 34 μέρες στη διάθεση σου για να τελειώσεις αυτή την εργασία» ( διάλεξη, διδασκαλία, επιχειρηματολογία ) «είσαι απλώς ένας σκέτος τεμπέλης ή σου αρέσει διαρκώς να αναβάλλεις;» ( αξιολόγηση, κριτική, διαφωνία, κατηγορία ) «συμπεριφέρεσαι σαν μαθητής του δημοτικού και όχι σαν κάποιον που σχεδόν είναι έτοιμο για το Λύκειο» ( χαρακτηρισμός. κατηγοριοποίηση ) «το κάνεις αυτό, επειδή θέλεις να προκαλέσεις την προσοχή όλων» ( ερμηνεία, ανάλυση, διάγνωση )

14. ΙΙ. Λεκτικά ανοίγματα «Αυτό είναι ενδιαφέρον, θέλεις να συνεχίσεις;» «θα ήθελες να πεις περισσότερα γι’ αυτό;» «Φαίνεται να σε απασχολεί πολύ αυτό.» «Ακούω με ενδιαφέρον αυτό που λες.» «Θέλεις να μιλήσεις γι’ αυτό;»

15. 1. Μαθητής: Πρόκειται να έχουμε κάποιο τεστ πολύ σύντομα; Εκπαιδευτικός: Ανησυχείς μήπως σύντομα δώσεις κάποιο τεστ; Μαθητής: Όχι, απλά δεν ξέρω τι είδους τεστ πρόκειται να βάλετε και φοβάμαι ότι θα είναι εργασία ελεύθερης ανάπτυξης. (δε εννοείται ότι η αποκωδικοποίηση μας θα είναι πάντοτε ορθή) Εκπαιδευτικός: Α, ανησυχείς για το είδος του τεστ που πρόκειται να έχουμε. Μαθητής: Ναι, δεν τα πάω καλά στα θέματα ελεύθερης ανάπτυξης. Εκπαιδευτικός: Κατάλαβα. Πιστεύεις ότι μπορείς να τα πας καλύτερα στα τεστ αντικειμενικού τύπου. Μαθητής: Ναι. Πάντοτε. Εκπαιδευτικός: Θα είναι ένα τεστ αντικειμενικού τύπου. Μαθητής: Τι ανακούφιση! Δεν ανησυχώ τόσο πολύ τώρα. ενεργητική ακρόαση

16. 2 . Μαθήτρια: Δεν ξέρω τι να πάρω για το επόμενο εξάμηνο. Εγώ θα ήθελα να πάρω Κοινωνιολογία, όμως η μητέρα μου θέλει να πάρω Άλγεβρα. Εκπαιδευτικός: Ταλαντεύεσαι ανάμεσα σ’ αυτό που θέλεις εσύ και σ’ αυτό που θέλει η μητέρα σου για σένα. Μαθήτρια: Ε, ναι. 3. Μαθητής: Αυτό το σχολείο πραγματικά δεν είναι τόσο καλό όσο το προηγούμενο. Εκεί τα παιδιά ήταν φιλικά. Εκπαιδευτικός: Εδώ νιώθεις να σε αφήνουν απ’ έξω. Μαθητής: Σίγουρα, ναι. 4. Μαθητής: Γιατί πρέπει να βρέχει συνέχεια; Δε μπορούμε να κάνουμε κάτι ευχάριστο, όπως να παίζουμε μπάλα στην αυλή, ή κυνηγητό. Εκπαιδευτικός: Βαριέσαι πολύ, όταν πρέπει να μένεις μες στην τάξη. Μαθητής: Ναι, θα ήθελα να βγαίναμε έξω. ενεργητική ακρόαση

17. «Όταν εσύ/ εσείς (κάνετε κάτι…) εγώ (νιώθω)… επειδή …». «Όταν δε με προσέχεις, Κώστα, αισθάνομαι ότι με περιφρονείς κι αυτό με επηρεάζει αρνητικά στον τρόπο διδασκαλίας» «όταν εσείς μιλάτε, εγώ ενοχλούμαι γιατί …χάνω τον ειρμό των σκέψεων μου» …διασπάται η προσοχή μου». «Όταν διακόπτομαι την ώρα που δίνω οδηγίες…» «Όταν βρίσκω χαρτιά πεταμένα στο πάτωμα…» «Όταν αφήνεις ξεκλείδωτη την πόρτα, μερικές φορές μου κλέβουν τα πράγματα…» «Όταν δεν επιστρέφονται τα υλικά στην ντουλάπα, είμαι υποχρεωμένος να αφιερώσω πολύ χρόνο για να τα συγκεντρώσω και να τα μεταφέρω» «Αλέκο, όταν έρχεσαι καθυστερημένα στο μάθημα, μου δημιουργείς ένα πρόβλημα. Πρέπει να σταματήσω ό,τι κάνω. Αυτό μ’ ενοχλεί και μ’ εμποδίζει ν κάνω τη δουλειά μου.» III. Μήνυμα του Εγώ του Gordon

18. αμοιβαία ικανοποίηση των αναγκών και των επιθυμιών και των δυο , ώστε κανενός οι ανάγκες να μην ικανοποιούνται σε βάρος των αναγκών του άλλου. «διακριτικότητα», ώστε ο καθένας να μπορεί να αναπτύσσει και να εξελίσσει τη μοναδικότητα του, τη δημιουργικότητα του και την ατομικότητα του. αλληλεξάρτηση και όχι η μονομερής εξάρτηση (μόνο του μαθητή από τον εκπαιδευτικό), ώστε ο καθένας να εξαρτάται από τον άλλον. Pacing & leading αμοιβαίο ενδιαφέρον , ώστε ο καθένας να γνωρίζει ότι εκτιμάται από τον άλλον. διαφάνεια, σεβασμό και ειλικρίνεια ώστε ο καθένας να μπορεί να είναι ευθύς και ειλικρινής με τον άλλον. Η σχέση εκπαιδευτικού και μαθητή είναι καλή όταν έχει τα εξής χαρακτηριστικά: (ισχύει για όλες τις σχέσεις)

19. Αποστολή και Λήψη μηνυμάτων ΑΠΟΣΤΟΛΗ Ενικός Ενεστώτας Πρώτο ενικό Διαβεβαιώσεις ότι είναι αποδεκτοί και σημαντικοί γλωσσικά και παραγλωσσικά, Ανατροφοδότηση με ακρίβεια και εντιμότητα για θετική και αρνητική συμπεριφορά Οι ασάφειες δημιουργούν κλίμα ανασφάλειας ΛΗΨΗ Προσεκτική ακρόαση μαθητών Ολοκληρωμένη εικόνα της μαθητικής άποψης Εμπαθητική κατανόηση – να δει τα πράγματα από τη σκοπιά των μαθητών και να κατανοήσει τα συναισθήματα των μαθητών Η εμπαθητική ακρόαση εκφράζεται με κοίταγμα προσεκτικό στα μάτια, άμεση οπτική επικοινωνία, κινήσεις κεφαλής, γλωσσικά με παραφραστική επανάληψη από τον εκπαιδευτικό των απόψεων του μαθητή, αποφυγή αξιολογικών κρίσεων.

20. Ο δάσκαλος σου φέρεται με ευγένεια; Σε παρακολουθεί προσεχτικά όταν μιλάς; Σε πλησιάζει στα διαλείμματα; Σε προσβάλλει; Σε ενθαρρύνει; Ασχολείται με τα προσωπικά σου προβλήματα; Έχει βάλει κάποιους στο μάτι; Χαρίζεται ή συμπαθεί κάποιους περισσότερο; Ερωτηματολόγιο διερεύνησης σχέσεων

21. τρεις βασικές συνθήκες, για τις οποίες ευθύνονται οι εκπαιδευτικοί Αγάπη και στοργή χωρίς όρους. Σωστά καθορισμένα όρια, που σταθερά εφαρμόζονται. Σεβασμός που δίνεται στα παιδιά φανερά, άμεσα και καθημερινά.

22. Σύμφωνα με την αυτοεκπληρούμενη προφητεία, αυτό που έχει σημασία ως προς την ανθρώπινη συμπεριφορά είναι λιγότερο τα αντικειμενικά γνωρίσματα μιας κατάστασης και πολύ περισσότερο το πώς αντιλαμβανόμαστε ή ορίζουμε τη συγκεκριμένη κατάσταση. Μέσα στη σχολική τάξη, ο μηχανισμός αυτός αποδεικνύεται σημαντικός, καθώς ο εκπαιδευτικός, έχοντας προσχηματίσει, γνώμη για το είδος των μαθητών του, συμπεριφέρεται στον καθένα, διαφορετικά και ανάλογα με τις προσδοκίες του προς αυτούς. Στην περίπτωση των θετικών προσδοκιών, οι μαθητές ωφελούνται, ενώ στην αντίθετη περίπτωση, οι μαθητές οδηγούνται στη μετριότητα και παραμένουν παγιδευμένοι σ’ αυτήν. Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία

28. Κοινωνιομετρική συγκρότηση ομάδων

31. Περιθωριοποιημένος μαθητής Δεν γεννιέται, γίνεται! Σχολική αποτυχία σχολική ενοχή «Το συναίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης αποτελεί τη βασικότερη πηγή για τη δημιουργία του αυτοσυναισθήματος της κατωτερότητας.» ( Fend,1976,143: Τσιπλητάρης, 1998,184) Ο εκπαιδευτικός Κλειδί Περιθωριοποίησης Ένταξης του