3. O trigo é o cereal máis importante das zonas
temperadas, necesita humidade e temperaturas
suaves durante o seu desenvolvemento e tempo
cálido e seco para a colleita.
•Cultívase en todas as zonas do mundo agás na
tundra e nos países tropicais.
•É a base da alimentación para o 35% da poboación
mundial.
4. O trigo comezouse a cultivar hai máis de 10.000
anos nas cuncas do Tigris, Éufrates e Xordán desde
onde se difundiu ao resto do mundo.
Escea do antigo Exipto
5. O trigo é unha planta herbácea
anual da familia das gramíneas
que pode acadar ata 2 m de
altura.
Coñécense máis de 20.000
variedades.
8. FOLLAS
De forma linear-
lanceolada (alongadas,
rectas e rematadas en
punta) coa vaíña, a
lígula e as aurículas ben
definidas. Son alternas,
envainadoras e cos
nervos paralelos.
9. FLORES
Agrupadas nunha espiga terminal
composta por un eixo sobre o que van
dispostas de 20 a 30 espiguiñas, de
xeito alterno, con nove flores cada
unha. As flores están protexidas por
brácteas (glumas e glumelas).
10. FROITOS
Grans (cariópsides) agrupados en
espigas. Teñen forma oval cos
seus extremos arredondados.
A semente está apegada á pel e
contén unha parte de proteína (o
glute).
12. Condicións ambientais:
-temperatura mínima de 3 °C e
máxima de 30 a 33 °C, a
temperatura óptima está entre 10 e
25 °C.
-Humidade: entre 40 e 70% de
humidade relativa. Precisa un
tempo seco para a maduración.
-Auga: baixo requerimento, dase
en zonas con 25 a 2.800 mm
anuais de auga.
-Solo: debe ser solto, fondo e libre
de asolagamentos; cun pH entre
6,0 e 7,5.
13. ENFERMIDADES
A planta de trigo ou o gran
almacenado pode ser afectada
por enfermidades producidas por
fungos (carbóns e roias),
bacterias, virus e insectos
(gurgullos, avelaíñas...).
Carbón do trigo
(Tilletia foetida)
Rollas
(Puccinia...)
14. Trincipais produtores de
trigo no mundo (2012
(millóns de toneladas)
China 126
India 95
Estados
Unidos
72
Francia 40
Rusia 38
Arxentina 36,7
Australia 30
Canadá 27
Paquistán 24
Alemania 22
CULTIVO DE TRIGO NO MUNDO
ÁREA ORIXINAL
ÁREA DE PRODUCIÓN
17. O trigo cultívase en Galiza desde o século IV a. de C.
Ocupa unha superficie aproximada de 23.000 ha. As zonas
de cultivo máis importantes son A Coruña (sobre todo
Bergantiños), Lugo e Ourense (A Limia).
O Incio
18. No noso país cultívanse tradicionalmente catro variedades de trigo, en xeral
mesturadas: barba-rossa, hostianum, erythrospermum e ferrugineum, da
especie Triticum aestivum, subespecie vulgare.
O trigo de inverno, grandal ou temperán, seméntase en outubro-novembro
nas zonas máis cálidas, como Carballo, Coristanco, Tordoia, Valadouro,
Mondoñedo. O trigo de primavera, serodio, tremesiño ou marceño
seméntase en febreiro-marzo e cultivase nas zonas da montaña como
Monterroso, Chantada, Rodeiro, A Fonsagrada, Becerreá, O Courel, Maceda,
A Limia.
20. CULTIVO
-Acondicionamento do terreo: ademais dos sulcos que se fan para a semente
fánselle outros máis fondos e separados para recoller a auga sobrante (ao
trigo faille mal a humidade).
-Sementeira, de 3 a 10 cm de profundidade.
-Eliminación de malas herbas ou escardado (antes de "encanar") para evitar o
destrozo das plantas.
-Sega e malla.
A Limia
24. USOS
É o cereal máis utilizado para a elaboración de pan, galletas, pastas,
dóces...
Tamén se emprega para elaborar cervexas, licores, cremas, xabóns...
A palla para facer cestos, sombreiros...
•A característica máis salientable do trigo é a elasticidade do seu glute, o que fai
que sexa moi axeitado para a elaboración do pan.
•Os trigos clasifícanse segundo a súa calidade en: finos ou de forza (20% de
glute), duros (15% de glute), brandos ou correntes, semibastos e bastos.
25. •As cualidades do trigo deben ser: textura vítrea, grao denso, de forma
redondeada; grao de fácil moltura, que se separe ben do embrión; elevado
contido en proteínas; boa calidade do glute para que absorba moita auga no
amasado e dea pans de gran volume e boa porosidade.
28. MUÍÑOS
Son distintos tipos de
aparellos que se
empregan para moer o
gran e facer fariña.
Coñécense desde
tempos moi antigos.
Funcionan con enerxía
muscular, hidráulica,
eólica, das mareas,
eléctrica...
36. O FORNO
É a construción onde se coce
o pan. En case todas as
casas tradicionais había un
forno para cocer o propio
pan. Podía estar incluído nas
paredes da case ou formando
un pequeno anexo. Nalgúns
lugares había fornos
comunais onde se cocía por
quendas.
En xeral é un espazo pechado
con forma de cúpula, coas
paredes grosas para evitar a
perda da calor.
capela
lumieira
capoeira
piso, só, lar ou lastro
borralleira,
fornilla ou
fornalleira
lareira
Boca ou
boqueira
chapilé ou
bufareira
39. Segundo o proceso
de elaboración:
bregado ou
gramado, de Viena,
de molde, ácimo,
dóce, relado, de
ovo, de leite, con
sementes, con
herbas, con
pasas...
Segundo a orixe:
de Cea, de
Carballo, de
Ousá...
Segundo as formas:
bolo, bola, molete,
barra, rosca, pulga,
cornecho, de
molde...
Segundo o tipo de
fariña: branco,
integral,
TIPOS DE PAN
Carballo
Santiago
Cea
Caldas
Ousá
40. O pan de Cea está recoñecido
desde 2004 como INDICACIÓN
XEOGRÁFICA PROTEXIDA.
Debe ser pan elaborado no
concello de San Cristovo de
Cea, feito con trigo da terra e de
forma artesanal.
Desde 1991 ceelébrase a Festa
de Exaltación do Pan de Cea.
43. TRADICIÓN ORAL
REFRÁNS
-Cando o trigo está nos campos é de -Deus e máis dos santos.
-Nin viña no baixo nin trigo no cascallo.
-Maio frío moito trigo, maio pardo, ano farto.
44. En Galiza non tivo a importancia social que tivo a sega do centeo.
No noso país cultívanse tradicionalmente catro variedades de trigo,
en xeral mesturadas: barba-rossa, hostianum, erythrospermum e
ferrugineum, da especie Triticum aestivum, subespecie vulgare.
O trigo de inverno, grandal ou temperán, seméntase en outubro-
novembro nas zonas máis cálidas, como Carballo, Coristanco,
Tordoia, Valadouro, Mondoñedo. O trigo de primavera, serodio,
tremesiño ou marceño seméntase en febreiro-marzo e cultivase nas
zonas da montaña como Monterroso, Chantada, Rodeiro, A
Fonsagrada, Becerreá, O Courel, Maceda, A Limia.
Festa da malla en Allariz
Existen moitos costumes e tradicións relacionados
coa malla nos diferentes puntos de Galiza.
Actualmente xa non se fai, pero nalgúns lugares
celébranse festas etnográficas que reproducen a
tradición (AlIariz, Xunqueirade Ambía, Vilalba...)
45.
46. MONTAXE: Adela Leiro
TEXTOS: Adela Leiro, Manuel Núñez
Fotos: Adela Leiro, Mon Daporta, Internet
Debuxos: Mon Daporta
Decembro 2014
