Để xem full tài liệu Xin vui long liên hệ page để được hỗ trợ : https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 HOẶC https://www.facebook.com/garmentspace/ https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 tai lieu tong hop, thu vien luan van, luan van tong hop, do an chuyen nganh

1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHÀ VĂN TÁM
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM HỌC LOÀI CÂY NGHIẾN
GÂN BA - EXCENTRODENDRON TONKINENSE NHẰM GÓP PHẦN
BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN CÂY RỪNG QUÝ, HIẾM
TẠI XÃ VĂN LĂNG HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : QLTNR
Khoa : Lâm nghiệp
Khóa học : 2015 - 2019
Thái Nguyên năm 2019

2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHÀ VĂN TÁM
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM HỌC LOÀI CÂY NGHIẾN
GÂN BA - EXCENTRODENDRON TONKINENSE NHẰM GÓP PHẦN
BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN CÂY RỪNG QUÝ, HIẾM
TẠI XÃ VĂN LĂNG HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : QLTNR
Lớp : K47 QLTNR
Khoa : Lâm nghiệp
Khóa học : 2015 - 2019
Giáo viên hướng dẫn : Ths. La Thu Phương
Thái Nguyên năm 2019

3. i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân tôi.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu là quá trình điều tra trên thực địa hoàn toàn trung
thực, chưa công bố trên các tài liệu, nếu có gì sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Thái Nguyên, ngày tháng 6 năm 2019
XÁC NHẬN CỦA GVHD
ThS. La Thu Phương
Người viết cam đoan
Khà Văn Tám
XÁC NHẬN CỦA GV CHẤM PHẢN BIỆN
Xác nhận đã sửa chữa sai sót sau khi hội đồng đánh giá chấm
(Ký, họ và tên)

4. ii
LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Nông Lâm Thái
Nguyên. tôi đã trang bị cho mình kiến thức cơ bản về chuyên môn dưới sự giảng
dạy và chỉ bảo tận tình của toàn thể thầy, cô giáo. Để củng cố lại những kiến thức
đã học cũng như làm quen với công việc ngoài thực tế thì việc thực tập tốt nghiệp là
một giai đoạn rất quan trọng, tạo điều kiện cho sinh viên cọ sát với thực tế nhằm
củng cố lại kiến thức đã tích lũy được trong nhà trường đồng thời nâng cao tư duy
hệ thống lý luận để nghiên cứu ứng dụng một cách có hiệu quả những tiến bộ khoa
học kỹ thuật vào thực tiễn sản xuất.
Xuất phát từ nguyện vọng của bản thân, được sự nhất trí của nhà trường, ban
chủ nhiệm khoa Lâm Nghiệp và cô giáo Th.s La Thu Phương. Tôi tiến hành nghiên
cứu đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm lâm học loài cây Nghiến gân ba
(Excentrodendron tonkinenes) nhằm góp phần bảo tồn và phát triển nguồn Gen
cây rừng quý, hiếm tại Xã Văn Lăng – Huyện Đồng hỷ - Tỉnh Thái Nguyên”
Trong thời gian thực hiện đề tài, được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của cô
giáo Th.s La Thu Phương và các thầy cô giáo trong khoa, sự phối hợp giúp đỡ của
ban lãnh đạo của xã Văn Lăng cùng người dân trong xã tôi đã hoàn thành khóa
luận đúng thời hạn.
Qua đây tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến các thầy, cô giáo trong
khoa Lâm Nghiệp, đặc biệt là cô giáo Th.s La Thu Phương đã trực tiếp hướng dẫn
tôi trong suốt quá trình thực hiện khóa luận. Do trình độ chuyên môn và kinh
nghiệm thực tiễn còn hạn chế do vậy khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót.
Tôi mong nhận được sự đóng góp của các thầy cô giáo cùng toàn thể các bạn sinh
viên để khóa luận này được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019
Sinh viên

5. iii
DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1: Sơ đồ bố trí tuyến điều tra..................................................................17
Hình 4.1: Thân cây Nghiến gân ba. ................................................................26
Hình 4.2. Hình thái thân cây Nghiến gân ba...................................................27
Hình 4.3: Lá đơn cây Nghiến gân ba ..............................................................28
Hình 4.4: Hoa của Nghiến gân ba...................................................................29
Hình 4.5: Quả của Nghiến gân ba...................................................................29
Biểu đồ 4.1: Phân bố số cây theo cấp chiều cao .............................................39

6. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Các tiêu chí đánh giá phân tích mẫu đất.........................................21
Bảng 4.1: Tri thức bản địa về sự hiểu biết cây Nghiến gân ba của người dân24
Bảng 4.2: Tri thức bản địa về sử dụng và gây trồng loài Nghiến gân ba của
người dân tại Xã Văn Lăng, Đồng Hỷ ............................................................25
Bảng 4.3: Kết quả đo đếm đường kính trung bình của thân cây Nghiến gân ba......27
Bảng 4.4: Kết quả đo đếm kích thước trung bình của lá Nghiến gân ba........28
Bảng 4.5: Chiều dài và đường kính của quả Nghiến gân ba...........................29
Bảng 4.6: Trọng lượng hạt trung bình của quả Nghiến gân ba.......................29
Bảng 4.7: Bảng phân bố của loài Nghiến gân ba theo tuyến đi điều tra.........30
Bảng 4.8: Phân bố của loài Nghiến gân ba trong các trạng thái rừng ............31
Bảng 4.9: Phân bố của loài Nghiến gân ba theo độ cao..................................32
Bảng 4.10: Tổng hợp công thức tổ thành tầng cây gỗ ....................................33
Bảng 4.11: Tổng hợp độ tàn che của các OTC có Nghiến phân bố...............34
Bảng 4.12: Nguồn gốc tái sinh cây Nghiến gân ba theo OTC........................35
Bảng 4.13: Nguồn gốc tái sinh cây Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ...........35
Bảng 4.14: Chất lượng cây tái sinh quanh gốc cây mẹ...................................36
Bảng 4.15: Chất lượng cây Nghiến tái sinh trong OTC..................................36
Bảng 4.16: Mật độ tái sinh của loài Nghiến gân ba theo OTC.......................37
Bảng 4.17: Mật độ tái sinh của loài Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ..........37
Bảng 4.18: Phân cấp chiều cao cây tái sinh quanh gốc cây mẹ......................38
Bảng 4.19: Phân cấp chiều cao cây Nghiến gân ba tái sinh trong OTC .........39
Bảng 4.20: Cây tái sinh triển vọng của loài Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ.....40
Bảng 4.21: Cây tái sinh triển vọng của loài Nghiến gân ba trên ODB...........40
Bảng 4.22: Bảng tổng hợp độ che phủ trung bình của cây bụi nơi có loài
Nghiến gân ba phân bố....................................................................................41
Bảng 4.23: Bảng tổng hợp độ che phủ trung bình của lớp dây leo và thảm
tươi nơi có loài Nghiến gân ba phân bố..........................................................42
Bảng 4.24: Kết quả phẫu diện đất nơi có loài Nghiến phân bố ......................43
Bảng 4.25: Kết quả phân tích đất khu vực có cây Nghiến phân bố................44

7. v
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii
DANH MỤC HÌNH ẢNH ...............................................................................iii
DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................iv
MỤC LỤC......................................................................................................... v
DANH MỤC NGHĨA CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................viii
PHẦN 1 MỞ ĐẦU........................................................................................... 1
1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .................................................................. 1
1.3. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................... 2
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học ...................................... 2
1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn ........................................................................... 2
PHẦN 2 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU........................................................ 3
2.1. Cơ sở khoa học........................................................................................... 3
2.2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước .......................... 4
2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới.......................................................... 4
2.2.2. Nghiên cứu ở Việt Nam .......................................................................... 6
2.3. Tổng quan về khu vực nghiên cứu............................................................. 9
2.3.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu.................................................. 9
2.3.1.1.Vị trí địa lý ............................................................................................ 9
2.3.1.2. Điều kiện địa hình................................................................................ 9
2.3.1.3. Điều kiện khí hậu thời tiết..................................................................10
2.3.1.4. Về đất đai thổ nhưỡng........................................................................10
2.3.1.5. Về tài nguyên - khoáng sản................................................................10
2.3.1.7. Kết cấu hạ tầng...................................................................................11
2.3.1.8. Nguồn nhân lực..................................................................................11
2.3.2. Những lợi thế để phát triển kinh tế xã hội ...........................................11

8. vi
PHẦN 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU................................................................................................................13
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................13
3.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu:........................................................13
3.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................13
3.2.1. Đặc điểm sử dụng và sự hiểu biết của người dân về loài cây Nghiến gân ba13
3.2.2. Đặc điểm nổi bật về hình thái của loài Nghiến gân ba .........................13
3.2.3. Đặc điểm phân bố của loài Nghiến gân ba. ..........................................13
3.2.4. Một số đặc điểm sinh thái của loài Nghiến gân ba ...............................13
3.2.5. Đề xuất một số biện pháp bảo tồn và phát triển loài cây Nghiến gân ba........14
3.3. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................14
3.3.1. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................14
3.3.1.1. Phương pháp kế thừa số liệu, tài liệu.................................................14
3.3.1.2. Phương pháp nghiên cứu phân loại học.............................................14
3.3.1.3. Điều tra sơ thám. ................................................................................14
3.3.1.4. Phương pháp điều tra thu thập số liệu ngoài hiện trường..................15
3.2.6. Đề xuất một số biện pháp bảo tồn và phát triển loài.............................22
3.4.3.5. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................22
Phần 4 KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ.......................................24
4.1. Đặc điểm sử dụng và sự hiểu biết của người dân về loài Nghiến gân ba 24
4.1.1. Sự hiểu biết của người dân địa phương về các loài Nghiến gân ba......24
4.1.2. Đặc điểm khai thác và sử dụng loài Nghiến gân ba..............................26
4.1.3 Tác động của người dân tới loài cây Nghiến gân ba..............................26
4.2. Đặc điểm hình thái rễ, thân, cành, lá, hoa và quả ....................................27
4.2.1. Hình thái thân cây .................................................................................27
4.2.2. Hình thái lá............................................................................................28
4.3. Đặc điểm phân bố của loài Nghiến gân ba ..............................................29
4.3.1. Đặc điểm phân bố theo tuyến điều tra ..................................................29
4.3.2. Đặc điểm phân bố trong các trạng thái rừng.........................................31

9. vii
4.3.3. Đặc điểm phân bố Nghiến gân ba theo độ cao trên khu vực nghiên cứu.......31
4.4. Một số đặc điểm sinh thái của loài Nghiến gân ba ..................................32
4.4.1. Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ................................................................32
4.4.1.1. Công thức tổ thành tầng cây gỗ .........................................................32
4.4.1.2. Độ tàn che của các ô tiêu chuẩn có Nghiến gân ba phân bố..............34
4.4.2. Đặc điểm về tái sinh của loài Nghiến gân ba........................................34
4.4.2.1. Nguồn gốc, chất lượng và mật độ tái sinh loài Nghiến gân ba..........34
4.4.3. Cây tái sinh triển vọng của loài Nghiến gân ba ....................................40
4.4.4. Đặc điểm cây bụi, và thảm tươi nơi có loài Nghiến gân ba phân bố....41
4.5. Đặc điểm đất nơi loài cây nghiên cứu phân bố........................................42
4.5.1. Đặc điểm lý tính của đất........................................................................43
4.5.2. Đặc điểm hóa tính: ................................................................................44
4.6. Đề xuất một số biện pháp bảo tồn và phát triển loài................................45
4.6.1. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác bảo tồn và phát triển cây
Nghiến gân ba tại xã Văn Lăng.......................................................................45
4.6.2. Đề xuất biện pháp bảo tồn.....................................................................46
4.6.3. Đề xuất biện pháp phát triển loài ..........................................................46
PHẦN 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................47
5.1. Kết luận. ...................................................................................................47
5.2. Kiến nghị..................................................................................................49
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................50

10. viii
DANH MỤC NGHĨA CỤM TỪ VIẾT TẮT
D1.3 : Đường kính 1.3m
ĐDSH : Đa dạng sinh học
Dt : Đường kính tán
Hdc :Chiều cao dưới cành
Hvn : Chiều cao vút ngọn
IUCN : Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế
KBT : Khu bảo tồn
ODB : Ô dạng bản
OTC : Ô tiêu chuẩn
STT : Số thứ tự
TB : Trung bình
TCVN: : Tiêu chuẩn việt nam

11. 1
PHẦN 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Rừng là yếu tố cơ bản của môi trường, giữ vai trò quan trọng trong
việc phòng hộ, duy trì cân bằng sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo tồn
nguồn gen, phục vụ nhu cầu của con người. Tuy nhiên rừng trên thế giới cũng như
ở Việt Nam đang bị suy thoái nghiêm trọng. Theo số liệu của Maurand (1943), tổng
diện tích rừng của Việt Nam là 14.3 triệu ha, nếu đem so sánh với số liệu của Viện
điều tra quy hoạch rừng năm 1992-1993 là 9.3 triệu ha thì sau 50 năm tài nguyên
rừng của nước ta giảm 5 triệu ha (trung bình 100000 ha/năm).
Rừng bị giảm sút nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng. Nhiều loài
cây quý hiếm có giá trị đã bị biến mất, nhiều khu rừng lớn đã bị chia cắt thành nhiều
mảng nhỏ hay bị khai thác quá mức làm mất cấu trúc rừng.
Sự tái sinh các loài cây trên núi đá vôi rất khó và sự sinh trưởng của chúng
rất chậm chạp, loài Nghiến gân ba trên núi đá vôi mất hàng trăm, nghìn năm sau
mới có được cây Nghiến gân ba cổ thụ, việc khôi phục loài này là hết sức khó khăn.
Những năm qua, tại một số khu rừng đặc dụng, Vườn quốc gia vẫn còn tình trạng
khai thác trái phép Nghiến gân ba, chủ yếu là khai thác Nghiến gân ba dưới dạng
thớt mang tiêu thụ. Chính vì vậy số lượng diện tích rừng Nghiến gân ba giảm rất
mạnh và đứng trước nguy cơ tuyệt chủng cao. Để bảo tồn và phát triển cây Nghiến
gân ba nguồn gen thực vật quý, hiếm tôi tiến hành nghiên cứu Khóa luận: “Nghiên
cứu một số đặc điểm lâm học loài cây Nghiến gân ba - Excentrodendron
tonkinense nhằm góp phần bảo tồn và phát triển nguồn gen cây rừng quý, hiếm
tại Xã Văn Lăng Huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Đề tài thực hiện nhằm đạt các mục tiêu sau:
- Xác định tri thức bản địa của người dân về loài cây Nghiến gân ba.
- Xác định được thực trạng phân bố và một số đặc điểm lâm học của
loài cây Nghiến gân ba tại khu vực nghiên cứu.
- Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài cây Nghiến gân ba
tại Xã Văn Lăng, Huyện Đồng Hỷ, Tỉnh Thái Nguyên.

12. 2
1.3. Ý nghĩa của đề tài
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học
- Giúp tôi hiểu thêm về sự phân bố và sinh trưởng của loài cây Nghiến gân ba .
- Ứng dụng những kiến thức đã học vào trong thực tiễn.
- Biết được tầm quan trọng của loài thực vật quý hiếm như cây Nghiến gân
ba nói riêng, và các loài cây quý hiếm sống kèm cây Nghiến gân ba nói chung.
- Biết được tầm quan trọng của công tác bảo tồn trong sự nghiệp bảo vệ và
phát triển rừng hiện nay.
- Kết quả nghiên cứu của khóa luận sẽ là cơ sở cho các nghiên cứu khác về
loài cây Nghiến gân ba
1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn
- Việc nghiên cứu và đánh giá đặc điểm sinh thái, tình trạng phân bố của loài
Nghiến gân ba nhằm đề xuất một số giải pháp bảo tồn.
- Việc nghiên cứu đặc điểm tái sinh của loài Nghiến gân ba nhằm biết được
biện pháp kỹ thuật để sản xuất giống cây con phục vụ cho trồng rừng

13. 3
PHẦN 2
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
2.1. Cơ sở khoa học
Cùng với sự phát triển của kinh tế xã hội thì vấn đề bảo tồn đa dạng sinh học
ngày càng được quan tâm và chú trọng. Quá trình đô thị hóa, ô nhiễm môi trường,
chặt phá rừng là những nguyên nhân gây suy giảm diện tích rừng, suy giảm đa dạng
sinh học, nhiều loài động thực vật quý đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Vì vậy cần
có những hành động cụ thể của cộng đồng đó là các chương trình, dự án để bảo tồn
một cách kịp thời. Trong đó Nghiến gân ba là loài gỗ quý có giá trị kinh tế cao, đã
và đang bị khai thác mạnh dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng chính trong tương lai gần vì
thế chúng ta cần có những nghiên cứu cụ thể về đặc tính sinh học của loài này từ đó
đề xuất các biện pháp bảo tồn
- Về cơ sở sinh học
Công việc nghiên cứu đối với bất kỳ loài cây rừng nào chúng ta cũng cần
phải nắm rõ đặc điểm sinh học của từng loài việc hiểu rõ hơn về đặc tính sinh học
của loài giúp chúng ta có những biện pháp tác động phù hợp, sử dụng nguồn tài
nguyên thiên nhiên một cách hợp lý và bảo vệ hệ động thực vật quý hiếm, từ đó
giúp cho chúng ta hiểu rõ hơn về thiên nhiên sinh vật.
- Về cơ sở bảo tồn
Biến đổi khí hậu, chặt phá rừng làm cho nhiều loài động, thực vật đứng trước
nguy cơ tuyệt chủng chính vì vậy công tác bảo tồn loài, bảo tồn đa dạng sinh học
ngày càng được quan tâm và chú trọng.
Dựa trên các tiêu chuẩn đánh giá tình trạng các loài của IUCN, chính phủ
Việt Nam cũng công bố Sách đỏ Việt Nam để hướng dẫn, thúc đẩy công tác bảo vệ
tài nguyên sinh vật thiên nhiên.
Căn cứ vào phân cấp bảo tồn loài và ĐDSH có rất nhiều loài động thực vật
được xếp vào cấp bảo tồn CR, EN và VU cần được bảo tồn, nhằm ǵn giữ nguồn gen
quư giá cho thành phần đa dạng sinh học ở Việt Nam nói riêng và thế giới nói
chung. Cây Nghiến gân ba tuy có khu phân bố rộng, nhưng bị khai thác rất mạnh
(trước đây để lấy gỗ dùng trong xây dựng và làm tà vẹt, hiện nay dùng làm thớt chủ

14. 4
yếu xuất khẩu trái phép qua biên giới). Số cá thể trưởng thành đã bị chặt phá > 50%.
Tuy có ở các Vườn quốc gia: Ba Bể, Vườn quốc gia Phia Đén – Phia oắc, Vườn
quốc gia Xuân Sơn, Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng,… và các Khu bảo tồn
thiên nhiên Pà Cò - Hang Kia, Hữu Liên, Na Hang, Bắc Mê, Bát Đại Sơn, Phong
Quang, Tây Côn Lĩnh, Kim Hỷ, Nam Xuân Lạc, Thần Sa- Phượng Hoàng,… nhưng
tại những nơi đó vẫn bị khai thác trộm. Loài đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt
chủng cao ngoài thiên nhiên. Đây là cơ sở khoa học giúp tôi tiến hành khóa luận tốt
nghiệp này.
2.2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước
2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
* Cấu trúc rừng
Quy luật về cấu trúc rừng là cơ sở quan trọng để nghiên cứu sinh thái học.
Trong nghiên cứu cấu trúc rừng người ta chia ra làm 3 dạng cấu trúc là: cấu trúc
sinh thái, cấu trúc không gian và cấu trúc thời gian.
Cấu trúc của thảm thực vật là kết quả của quá trình đấu tranh sinh tồn giữa
thực vật với thực vật và giữa thực vật với hoàn cảnh sống. Trên quan điểm sinh thái
thì cấu trúc rừng chính là hình thức bên ngoài phản ánh nội dung bên trong của hệ
sinh thái rừng, thực tế cấu trúc rừng nó có tính quy luật và theo trật tự của quần xã.
Các nghiên cứu về cấu trúc sinh thái của rừng mưa nhiệt đới đã được P. W.
Richards (1952) [14], G. N. Baur (1964) [1], E. P. Odum (1971) [19] tiến hành.
Những nghiên cứu này đã nêu lên quan điểm, các khái niệm và mô tả định tính về tổ
thành, dạng sống và tầng phiến của rừng.
G. N. Baur (1964) [1] đã nghiên cứu các vấn đề về cơ sở sinh thái nói chung
và về cơ sở sinh thái học trong kinh doanh rừng nói riêng, trong đó đi sâu nghiên
cứu cấu trúc rừng, các kiểu xử lý về mặt lâm sinh áp dụng cho rừng mưa tự nhiên.
Từ đó tác giả đưa ra các nguyên lý tác động xử lý lâm sinh cải thiện rừng.
P. Odum (1971) [19] đã hoàn chỉnh học thuyết về hệ sinh thái trên cơ sở
thuật ngữ hệ sinh thái (ecosystem) của Tansley (1935). Khái niệm sinh thái được
làm sáng tỏ là cơ sở để nghiên cứu các nhân tố cấu trúc trên quan điểm sinh thái
học. Công trình nghiên cứu của R. Catinot (1965) [4], J. Plaudy (1987) [13] đã biểu

15. 5
diễn cấu trúc hình thái rừng bằng các phẫu đồ rừng, nghiên cứu các cấu trúc sinh
thái thông qua việc mô tả phân loại theo các khái niệm dạng sống, tầng phiến.
* Các nghiên cứu về cây Nghiến gân ba trên thế giới
Cây Nghiến gân ba có tên khoa học: Excentrodendron tonkinense (Gagnep)
Chang & Miau, 1978). Là loài thực vật có hoa trong chi Nghiến gân ba
Excentrodendron, họ Đay - Tiliaceae. Bộ Bông - Malvales, lớp (nhóm): cây gỗ lớn.
Ngành Ngọc lan - Magnoliophyta. Loài này được Chang & Miau mô tả khoa học
chi tiết năm 1978.
Tên đồng nghĩa: pentace tonkinnensis A. Chev, nom. Nud 1918 ;
parapentace tonkinensis Gagnep, nom. Inval 1943 ; Excentrodendron hsienmu auct,
non (Chun & How) Chang & Miau 1956. Burretiodendron tonkinensis (Gagnep).
Kosterm 1960 ; Burretiodendron hsienmu Chun & How
Theo Xian Mu (1978) [20] loài cây Nghiến gân ba Excentrodendron
tonkinense (A. Chevalier) Hung T. Chang & RH Miao với các tên đồng nghĩa
(cynonym):
Pentace tonkinensis A. Chevalier, Bull. Écon, Indochine, ns, 20: 803.
1918; Burretiodendron hsienmu Chun & FC Làm thế nào; B. tonkinense (A.
Chevalier) Kostermans; Excentrodendron hsienmu (Chun & FC How) Hung T.
Chang & RH Miao; E. rhombifolium Hung T. Chang & RH Miao.
Cây cao tới 40 m. Cuống lá 3,5-6,5 (-10) cm; phiến lá màu xanh lá cây, hình
trứng hoặc hình bầu dục hoặc hình elip, 8-14 (-18) × 5-8 (-12) cm, có lông, bóng, có
lông màu nâu vàng có lông ở rìa tĩnh mạch, gân bên đến 1/2 dài như lưỡi kiếm, cách
mép 10-15 mm, mỗi cạnh có 4 hoặc 5 gân phụ, gốc tròn, đỉnh nhọn hoặc tù. Cụm
hoa đực có hoa 7 - 13, 5 - 9cm; hoa màu hồng nhạt, 1-3 hoa. Hoa đơn tính. Cuống
nhỏ không khớp nối. Nhũ hoa thuôn dài, 1-1,5 cm, hoa chương màu nâu nhợt nhạt,
nhẵn nhụi, không có tuyến hoặc một vài cánh hoa bên trong có 2 tuyến. Cánh hoa
rộng 8-9 × 5-6mm, cơ sở rõ ràng có vuốt. Xuất hiện 25-35; sợi tơ 4 - 6mm; bao
phấn 3mm. Hoa cái chưa biết.
Excentrodendron tonkinense mọc ở rừng thường xanh trên đá vôi. Tỉnh
Quảng Tây, Đông Nam tỉnh Vân Nam giáp [Việt Nam].

16. 6
Excentrodendron tonkinense (như Burretiodendron hsienmu) được đưa vào
Danh sách đỏ của IUCN là cây "Dễ bị tổn thương (B1 + 2c)." Gỗ rất cứng và được
đánh giá cao để làm thớt ".
2.2.2. Nghiên cứu ở Việt Nam
Cây Nghiến gân ba (Excentrodendron tonkinensis) hay còn có tên khác:
Nghiến gân ba đỏ; Nghiến gân ba trứng; Kiêng mật; Kiêng đỏ
Việt nam có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với 4 mùa xuân, hạ, thu, đông
chính vì thế hệ động thực vật tại việt nam vô cùng phong phú và đa dạng. Hiện nay,
các nhà khoa học đã thống kê được 11.373 loài thuộc 2.524 chi, 378 họ trong 7
ngành thực vật khác nhau (Nguyễn Nghĩa Thìn, 1997) [15]. Với hơn 19 triệu hecta
rừng và đất rừng, hệ động thực vật phong phú và đa dạng với nhiều loài động thực
vật quý hiếm được phát hiện và bảo tồn trong số đó cây Nghiến gân ba
(Excentrodendron tonkinensis) là một trong những cây quý hiếm thường phân bố
trên vùng núi đá vôi, có giá trị cao đang được nghiên cứu và bảo tồn trước nguy cơ
suy thoái đa dạng sinh học.
* Các nghiên cứu về bảo tồn
Sách đỏ Việt Nam 1996 [2] lần đầu tiên được soạn thảo và chính thức công
bố và sách đỏ năm 2007 [3] đã thực sự phát huy tác dụng, được sử dụng có hiệu quả
trong các hoạt động nghiên cứu giảng dạy, quản lý, bảo vệ nguồn tài nguyên động thực
vật ở nước ta, đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học công nghệ, bảo tồn đa dạng sinh
học, tài nguyên sinh vật, môi trường thiên nhiên nước ta trong giai đoạn vừa qua.
Việt Nam đã có những cam kết và hành động cụ thể để quản lý, bảo tồn và
phát triển nguồn tài nguyên động thực vật hoang dã. Điều này được thể hiện bằng
một loạt các văn bản, chính sách đã ra đời. Ba mốc quan trọng nhất trong lĩnh vực
bảo tồn của Việt Nam là sự ra đời của Nghị định 18/HĐBT (1992) [9], Nghị định
48/2002/NĐ-CP (2002) [6] và Nghị Định 32-CP/2006 [7] Thủ tướng Chính phủ ban
hành ngày 30 tháng 3 năm 2006. Nghị định 160/2013 NĐ-CP [8] về tiêu chí xác
định loài và chế độ quản lý loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu
tiên bảo vệ. Luật đa dạng sinh học (2008) [11]. Nhằm quy định các loài động thực
vật nguy cấp, quý, hiếm đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng cần được bảo vệ.

17. 7
* Nghiên cứu về sinh thái
Ý nghĩa của nghiên cứu sinh thái loài hết sức cần thiết và quan trọng, đây là
cơ sở cho việc bảo vệ và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên, Ngăn ngừa
suy thoái các loài nhất là những loài động, thực vật quý hiếm, ngăn ngừa ô nhiễm
môi trường...
Khi nghiên cứu sinh thái các loài thực vật, Lê Mộng Chân và Cs (2000) [5]
đã nêu tóm tắt khái niệm và ý nghĩa của việc nghiên cứu. Sinh thái thực vật nghiên
cứu tác động qua lại giữa thực vật với ngoại cảnh. Mỗi loài cây sống trên mặt đất
đều trải qua quá trình thích ứng và tiến hoá lâu dài, ở hoàn cảnh sống khác nhau các
loài thực vật thích ứng và hình thành những đặc tính sinh thái riêng, dần dần những
đặc tính được di truyền và trở thành nhu cầu của cây đối với hoàn cảnh.
Con người tìm hiểu đặc tính sinh thái của loài cây để gây trồng, chăm sóc,
nuôi dưỡng, sử dụng và bảo tồn các loài cây đúng lúc, đúng chỗ đồng thời lợi dụng
các đặc tính ấy để cải tạo tự nhiên và môi trường Lê Mộng Chân (2000) [5].
Nguyễn Nghĩa Thìn (1997) [15], đã thống kê thành phần loài của VQG có
khoảng 2.000 loài thực vật, trong đó có 904 cây có ích thuộc 478 chi, 213 họ thuộc
ngành: Dương xỉ, Hạt trần, Hạt kín, các loài này được xếp thành 8 nhóm có giá trị
khác nhau .
* Nghiên cứu về cây Nghiến gân ba
Sách đỏ Việt Nam năm (2007), phần II thực vật [3], mô tả đặc điểm cây
Nghiến gân ba :
Hình thái: Cây gỗ lớn, cao 30 - 35m, đường kính tới 80 - 90cm. Cành non
không có lông. Lá hình trứng rộng, cỡ 10 - 12 x 7 - 10cm; mép nguyên; gân bên 5 -
7 đôi, trong đó có 3 gân gốc; cuống lá dài 3 - 5cm. Hoa đơn tính. Hoa đực có đường
kính 1,5cm. Đài hình chuông, ở đầu xẻ 5 thuỳ sâu, dài 1,5cm. Cánh hoa 5, dài
1,3cm. Nhị khoảng 25, xếp thành 5 bó; chỉ nhị dài 1 - 1,3cm; bao phấn hình bầu
dục, dài 3 mm. Quả khô hình 5 cạnh (giống quả Khế), tự mở, đường kính 1,8cm.
Sinh học, sinh thái:
Ra hoa tháng 3 - 4, có quả tháng 8 – 10, cây ưa sáng, mọc rải rác trong rừng
thường xanh mưa mùa ẩm ở vùng núi đá vôi, ở độ cao dưới 800m, tái sinh bằng hạt,
cây mạ và cây con gặp khá phổ biến dưới tán rừng.

18. 8
Phân bố:
Trong nước: Sơn La (Thuận Châu, Sông Mã, Mộc Châu), Hà Giang, Tuyên
Quang (Chiêm Hoá), Cao Bằng (Quảng Hòa, Trùng Khánh, Hạ Lang, Thạch An),
Bắc Kạn (Chợ Đồn, Ba Bể), Lạng Sơn (Hữu Liên, Bắc Sơn), Quảng
Ninh, Bắc Giang, Hoà Bình (Mai Châu, Pà Cò).
Thế giới: Trung Quốc.
Giá trị:
Gỗ quý, màu nâu đỏ, cứng, thớ thẳng, vân đẹp, ít co rút, dùng đóng thuyền,
làm bệ máy và để xây dựng; cũng thường được dùng làm thớt, làm bệ các tượng mỹ
nghệ cao cấp.
Tình trạng:
Tuy có khu phân bố rộng, nhưng bị khai thác rất mạnh (trước đây để lấy gỗ
dùng trong xây dựng và làm tà vẹt, hiện nay dùng làm thớt chủ yếu xuất khẩu trái
phép qua biên giới). Số cá thể trưởng thành đã bị chặt phá > 50%. Tuy có ở các Khu
bảo tồn thiên nhiên Pà Cò - Hang Kia, Hữu Liên và Vườn quốc gia Ba Bể, nhưng
tại những nơi đó vẫn bị chặt trộm. Loài đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng
ngoài thiên nhiên.
* Nghiên cứu liên quan về cây Nghiến gân ba
Dự án “Điều tra đánh giá tình trạng bảo tồn các loài thực vật rừng nguy cấp,
quý, hiếm thuộc danh mục nghị định 32/2006/NĐ-CP theo vùng sinh thái” (2010)
[17]. Đã điều tra đánh giá tình trạng bảo tồn loài các loài thực vật quý, hiếm, cung
cấp những thông tin về sự phân bố của loài Nghiến gân ba trong nước, số lượng
còn sót lại, tình hình bảo vệ quản lý loài Nghiến gân ba , dự án cũng cho thấy mức
độ tác động của người dân đến loài Nghiến gân ba là rất lớn dẫn tới có nguy cơ
tuyệt chủng cao trong tương lai gần. Những thông tin được dự án cung cấp giúp cho
công tác quản lý, bảo vệ một cách hợp lý, kịp thời, và đề xuất những giải pháp bảo
tồn và phát triển bền vững loài Nghiến gân ba
Danh lục các loài thực vật Việt Nam (2003), Tập II [16]. mô tả dạng sống và
sinh thái cây Nghiến gân ba : Gỗ lớn, cao 30 - 35m, đường kính tới 80 - 90cm.
đường kính tới 80 - 90cm. Quả khô hình 5 cạnh (giống quả Khế). Cây ưa sáng, mọc

19. 9
rải rác trong rừng thường xanh mưa mùa ẩm ở vùng núi đá vôi, ở độ cao dưới
800m, Ra hoa tháng 3 - 4, có quả tháng 8 - 10.
2.3. Tổng quan về khu vực nghiên cứu
2.3.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu
2.3.1.1.Vị trí địa lý
Đồng Hỷ là huyện miền núi của tỉnh Thái Nguyên. Huyện lỵ đặt tại thị trấn
Chùa Hang, cách trung tâm thành phố Thái Nguyên 3km về phía đông bắc.
Địa phận huyện Đồng Hỷ trải dài từ 21032’ đến 21051’độ vĩ bắc, 105046’
đến 106004’ độ kinh đông. Phía bắc giáp huyện Võ Nhai và tỉnh Bắc Kạn, phía nam
giáp huyện Phú Bình và thành phố Thái Nguyên, phía đông giáp tỉnh Bắc Giang, phía
tây giáp huyện Phú Lương và thành phố Thái Nguyên.Địa giới tự nhiên phân cách
Đồng Hỷ và thành phố Thái Nguyên là dòng sông Cầu uốn lượn quanh co từ xã Cao
Ngạn theo hướng bắc - nam xuống đến đập Thác Huống (xã Huống Thượng).
Ngoài ra huyện còn 4.869,2 ha rừng chưa trồng, chủ yếu là đất trống đồi núi
trọc Đồng Hỷ là huyện miền núi của tỉnh Thái Nguyên, Đồng Hỷ có tổng diện tích
tự nhiên 520.59km2
. huyện Đồng Hỷ gồm: 9 tổng, 33 xã, thôn, trang, phường;
huyện lỵ đặt ở xã Huống Thượng. Trong đó đất lâm nghiệp chiếm 50,8%, đất nông
nghiệp 16,4%, đất thổ cư 3,96%, đất cho các công trình công cộng 3,2% và đất cha
sử dụng chiếm 25,7%. Núi Chùa Hang - xa còn gọi là núi đá Hoá Trung, núi Long
Tuyền, nằm trên đất thị trấn Chùa Hang, huyện Đồng Hỷ ngày nay. Chùa Hang là
một trong những danh thắng nổi tiếng của tỉnh Thái Nguyên. Toàn huyện có 26.448
ha rừng, trong đó rừng tự nhiên 14.432,2 ha, rừng trồng 7.146,6 ha..
2.3.1.2. Điều kiện địa hình
Địa hình huyện Đồng Hỷ là một tỉnh miền núi, Thái Nguyên có độ cao trung
bình so với mặt biển khoảng 200-300m, thấp dần từ Bắc xuống Nam và từ Tây sang
Đông. Tỉnh Thái Nguyên được bao bọc bởi các dãy núi cao Bắc Sơn, Ngân Sơn và
Tam Đảo. Đỉnh cao nhất thuộc dãy Tam Đảo có độ cao 1592m.
- Về kiểu địa hình, đại mạo được chia thành 3 vùng rõ rệt:
+ Vùng địa hình vùng núi: Bao gồm nhiều dãy núi cao ở phía Bắc chạy theo
hướng Bắc – Nam và Tây Bắc – Đông Nam. Các dãy núi kéo dài theo hướng Tây
Bắc – Đông Nam.

20. 10
2.3.1.3. Điều kiện khí hậu thời tiết
Đồng Hỷ có khí hậu nhiệt đới, chia làm hai mùa. Mùa nóng từ tháng 4 đến
tháng 10 hàng năm. Tháng nóng nhất là tháng 8, nhiệt độ trung bình lên tới 280
C.
Mùa lạnh từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm sau. Tháng lạnh nhất là tháng 1,
nhiệt độ trung bình xuống tới 150
C. Mùa nóng có những ngày nhiệt độ lên trên
41 0
C, mùa lạnh có lúc nhiệt độ xuống tới 10
C.
Là huyện có độ ẩm khá cao, trừ tháng 1, các tháng còn lại độ ẩm đều trên
80%. Những tháng có độ ẩm cao nhất là tháng 3 tháng 4 và tháng 8 - những tháng
có mưa phùn, mưa ngâu, độ ẩm thường từ 85% trở lên.
2.3.1.4. Về đất đai thổ nhưỡng
Thành phần của đất được chia ra làm 5 loại chính:
Đất thuộc loại hình Mắc mưa chứa, chủ yếu là Grnid, có diện Tích
19.97km2, tầng dày trung bình chiếm ưu thế, tập trung chủ yếu ở các xã vùng 3.
Đất Zera lid nâu đỏ phát triển trên đá gabvô, có diện tích khoảng 2.8km2,
tầng dày trung bình chiếm ưu thế, tỷ lệ xét hoá học biến đổi từ 52 đến 73% trong
tổng số cấp hạt loại đất, phân bổ rải rác trong huyện.
Đất dốc tụ, có tổng diện tích khoảng 27.68km2
, phân bố rộng khắp trong
huyện, có địa hình phức tạp.
Đất phù sa suối, có khoảng 17.73km2
, phân bố tập trung hai bên các sông,
suối trong huyện, tạo thành những cánh đồng vừa và nhỏ.
Đất dốc tụ có ảnh hưởng CaCO3, diện tích khoảng 1.82km2
, phân bổ tập
trung xung quanh khu vực có những dãy núi đá vôi. Đất có phản ứng trung tính
hoặc hơi kiềm..
2.3.1.5. Về tài nguyên - khoáng sản
Thảm thực vật của Đồng Hỷ toàn huyện có 26.448 ha rừng, trong đó rừng tự
nhiên 14.432,2 ha, rừng trồng 7.146,6 ha. Ngoài ra huyện còn 4.869,2 ha rừng chưa
trồng, chủ yếu là đất trống đồi núi trọc.
Tài nguyên khoáng sản: Loại có trữ lượng lớn nhất là cụm mỏ sắt Trại Cau
khoảng 20 triệu tấn và mỏ Linh Sơn 1-3 triệu tấn. Ngoài ra còn có nhiều khoáng sản
vật liệu xây dựng như: đá xây dựng, đất sét, đá vụn, cát sỏi, đá Carbuat, Dolomit...

21. 11
- Có hệ thống giao thông đa dạng, 20 xã, thị trấn có đường ô tô đến trung
tâm. 100% số xã, thị trấn trong huyện đã được trang bị điện thoại.
2.3.1.7. Kết cấu hạ tầng
Thời gian qua, việc thu hút đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng gắn với thực
hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới (XDNTM) đã được các cấp ủy Đảng,
chính quyền ở huyện Đồng Hỷ quan tâm lãnh đạo và tổ chức thực hiện đạt hiệu quả
khả quan. Nhờ đó, diện mạo các vùng nông thôn, miền núi của huyện ngày càng
khởi sắc, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân địa
phương.
Bên cạnh tập trung đầu tư cho các xã về đích NTM, một trong những nội
dung được huyện Đồng Hỷ chú trọng đầu tư là giao thông. Huyện Đồng Hỷ hiện có
QL1B và QL17 đi qua, có tuyến đường nối Quốc lộ 3 với Quốc lộ 1B, đường tỉnh
272, 273, 269D… Ngoài ra còn có dòng sông Cầu chảy dài từ xã Minh Lập đến xã
Văn Lăng. Địa bàn huyện có nhiều tài nguyên khoáng sản đang được khai thác dẫn
đến số lượng phương tiện vận tải hoạt động rất lớn, không tránh khỏi việc đường
giao thông nhanh xuống cấp.
2.3.1.8. Nguồn nhân lực
Hệ thống nguồn nhân lực dồi dào càng ngày càng được nâng cao.
2.3.2. Những lợi thế để phát triển kinh tế xã hội
Năm 2014, huyện Đồng Hỷ tiếp tục xác định tập trung thực hiện khâu đột
phá về xây dựng cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông nông thôn, coi đây là
một trong những yếu tố quan trọng để đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế đảm
bảo hoàn thành tất cả các chỉ chỉ tiêu chủ yếu mà Nghị quyết Đại hội Đảng
bộ nhiệm kỳ 2010-2015 đã đề ra. Bên cạnh đó, Đồng Hỷ cũng tăng cường đầu
tư cho xây dựng nông thôn mới, bằng nhiều giải pháp từ ưu tiên nguồn lực, huy
động sức dân, tập trung chuyển đổi sản xuất, không ngừng cải thiện, nâng cao đời
sống của người dân Xã Văn Lăng là xã vùng cao với 2/3 dân số là người dân tộc
thiểu số, kinh tế còn gặp nhiều khó khăn của huyện Đồng Hỷ.
So với các xã của huyện Đồng Hỷ, xã Văn Lăng bắt đầu chương trình xây
dựng Nông thôn mới với xuất phát điểm thấp, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 46,1%, b́nh
quân thu nhập 13 triệu đồng/người/năm, người dân sống chủ yếu dựa vào phát triển
kinh tế bằng nghề nông nghiệp như trồng lúa, ngô, chè. Tính đến hết 6 tháng đầu

22. 12
năm 2015, xã mới chỉ đạt 6/19 tiêu chí về xây dựng Nông thôn mới, bao gồm các
tiêu chí: quy hoạch, hệ thống chính trị, an ninh chính trị, văn hóa, bưu điện, lao
động việc làm.
Bên cạnh những tiêu chí đạt được, xã vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong thực
hiện các tiêu chí khác như: tiêu chí đường giao thông, điện, thu nhập, môi
trường…Về tiêu chí đường giao thông, tuy đã được Nhà nước và các nguồn vốn đầu
tư vào nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu, thực tế vẫn còn gặp khó khăn trong công
tác thực hiện. Về tiêu chí điện, hiện toàn xã vẫn còn 3 xóm với trên 100 hộ chưa có
điện, một số xóm người dân phải sử dụng điện tự kéo với giá thành cao, chất lượng
điện không ổn định…
Trước những khó khăn trong việc thực hiện các tiêu chí, trong thời gian tới,
xã Văn Lăng sẽ tiếp tục rà soát các tiêu chí còn lại; lựa chọn các tiêu chí trọng tâm,
trọng điểm để đầu tư, kêu gọi các nguồn vốn đầu tư để tập trung xây dựng cơ sở hạ
tầng như: đường giao thông, trường học, điện, nước sinh hoạt…Phấn đầu đến hết
năm 2015, xã sẽ đặt thêm 4 tiêu chí, nâng số tiêu chí đạt được lên 10/19 tiêu chí xây
dựng Nông thôn mới. [10]

23. 13
PHẦN 3
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Loài Nghiến gân ba có tên khoa học
Excentrodendron tonkinensis
- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu một số đặc điểm lâm học của loài cây
Nghiến gân ba, làm cơ sở đề xuất các biện pháp bảo tồn và phát triển loài
3.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu:
- Đề tài được tiến hành từ tháng 1/2019 đến tháng 5/2019.
- Địa điểm nghiên cứu: Tại xã Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ
3.2. Nội dung nghiên cứu.
3.2.1. Đặc điểm sử dụng và sự hiểu biết của người dân về loài cây Nghiến gân ba
- Điều tra thực trạng khai thác và sử dụng của loài cây Nghiến gân ba
3.2.2. Đặc điểm nổi bật về hình thái của loài Nghiến gân ba
- Hình thái thân cây, rễ, lá, hoa, quả.
3.2.3. Đặc điểm phân bố của loài Nghiến gân ba.
+ Phân bố theo tuyến
+ Phân bố theo độ cao
+ Phân bố theo trạng thái rừng
3.2.4. Một số đặc điểm sinh thái của loài Nghiến gân ba
- Đặc điểm tầng cây gỗ nơi có loài Nghiến gân ba phân bố (Công thức tổ
thành sinh thái tầng cây gỗ)
- Đặc điểm về ánh sáng nơi loài Nghiến gân ba phân bố.
- Đặc điểm về tái sinh của loài (chất lượng, mật độ, cây tái sinh triển vọng )
- Đặc điểm cây bụi và thảm tươi nơi có loài Nghiến gân ba phân bố.
- Đặc điểm đất nơi loài cây Nghiến gân ba phân bố.
+ Đặc điểm lý tính của đất
+ Đặc điểm hóa tính của đất

24. 14
3.2.5. Đề xuất một số biện pháp bảo tồn và phát triển loài cây Nghiến gân ba
3.3. Phương pháp nghiên cứu
3.3.1. Phương pháp nghiên cứu
3.3.1.1. Phương pháp kế thừa số liệu, tài liệu.
Trong quá trình thực hiện, đề tài đã kế thừa các số liệu, tài liệu sau:
- Các tài liệu, công trình nghiên cứu về đặc điểm sinh thái, hình thái, tái sinh,
giá trị sử dụng,…của loài Nghiến gân ba được thực hiện ở trong và ngoài nước.
- Các số liệu, tài liệu, bản đồ hiện trạng tài nguyên rừng tại huyện Đồng Hỷ -
tỉnh Thái Nguyên.
- Điều kiện tự nhiên, kinh tế xă hội tại khu vực nghiên cứu.
3.3.1.2. Phương pháp nghiên cứu phân loại học.
Để xác định, làm quen và nhận rõ loài khi triển khai nghiên cứu thực địa thì
việc nghiên cứu phân loại loài rất quan trọng. Nghiên cứu này thực hiện tốt giúp
nhà nghiên cứu không nhầm lẫn đối tượng nghiên cứu. Ngoài ra, nó cũng chỉ rõ vị
trí phân loại của loài trong các hệ thống phân loại.
Để thực hiện được nội dung này, đề tài đã tiến hành nghiên cứu các tài liệu
liên quan về hệ thống học của chi và họ Đay trên thế giới và trong nước, đồng thời
tiến hành kiểm tra và được thầy giáo La Quang Độ giảng viên trường Đại học Nông
Lâm Thái Nguyên hướng dẫn cách nhận biết cây Nghiến gân ba ngoài thực địa để
không bị nhầm lẫn với các cây khác. Các đặc điểm hình thái của loài cũng được ghi
chép để phục vụ nghiên cứu hình thái loài.
3.3.1.3. Điều tra sơ thám.
Sau khi đã có những thông tin sơ bộ về hình thái và phân bố của
loài, đề tài tiến hành xác định trên bản đồ khu vực cần điều tra. Điều tra
sơ thám nhằm:
- Nhận diện chính xác loài và xác định sơ bộ khu vực nghiên cứu của loài
Nghiến gân ba.
- Xác định sơ bộ tuyến điều tra sao cho đảm bảo đi qua các loại rừng đại
diện, nơi có loài Nghiến gân ba phân bố.

25. 15
3.3.1.4. Phương pháp điều tra thu thập số liệu ngoài hiện trường.
a) Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái.
Sử dụng phương pháp quan sát mô tả trực tiếp đối tượng lựa chọn đại diện
kết hợp với phương pháp đối chiếu, so sánh với các tài liệu đã có. Đây là phương
pháp thông dụng được dùng trong nghiên cứu thực vật học (Nguyễn hoàng Nghĩa
2001) [12]. Cụ thể như sau:
- Quan sát mô tả hình thái và xác định kích thước của các bộ phận: thân cây,
vỏ cây, sự phân cành, lá, hoa và hạt của cây Nghiến gân ba, đối với thân cây ta dùng
thước dây để xác định chu vi tại vị trí D1.3 , đo lá và quả bằng cách chọn những lá và
quả sinh trưởng bình thường không bị sâu bệnh hay biến dạng dùng thước kẻ hoặc
thước dây đo chiều dài và rộng rồi ghi lại các thông số đã đo vào bảng, ngoài ra chúng
ta có thể dùng thước kẹp để đo kích thước quả rất tiện lợi và có độ chính xác cao
- Lấy mẫu tiêu bản không những của loài nghiên cứu mà lấy của các loài
khác trong quần xã phục vụ cho việc định danh loài. Các mẫu vật thu được cần so
sánh với các tiêu bản trước đây hoặc những loài cây có hình thái tương tự nhằm xác
định tính chính xác của loài (Nguyễn hoàng Nghĩa 2001) [12].
- Đo đếm giá trị trung bình của lá và quả cây Nghiến gân ba. Thu hái 100
mẫu lá, quả ở 3 vị trí trên tán cây (Dưới tán, giữa tán và đỉnh tán) và cây con tái
sinh có D1.3 < 6 cm
- Dụng cụ thiết bị hỗ trợ: Máy ảnh, thước dây, ống nhòm, thước đo độ cao, GPS…
b) Phương pháp phỏng vấn người dân.
Để đánh giá và tìm hiểu sự hiểu biết và sử dụng các loài Nghiến gân ba trong
khu vực nghiên cứu, chúng tôi tiến hành chọn các đối tượng phỏng vấn như sau:
Những người được phỏng vấn gồm những người đã từng khai thác và sử dụng các
loài cây gỗ trong khu vực để sử dụng cho sinh hoạt, phục vụ sản xuất cũng như để
trao đổi và mua bán, những người đã từng đi khác thác Nghiến gân ba. Những
người am hiểu các loài cây tại khu vực như các cụ già, các cán bộ tuần rừng, cán bộ
Kiểm lâm địa bàn hay trong khu bảo tồn … điều tra trong dân theo mẫu bảng thống
nhất, khi phỏng vấn cho người dân xem cụ thể mẫu loài cây để thu thập các thông
tin về giá trị sử dụng, phân bố, … theo phiếu phỏng vấn (phụ lục 1). Số lượng điều
tra 30 phiếu/xã

26. 16
- Điều tra cây cá thể:
Điều tra trong dân nhờ lãnh đạo xã giới thiệu cán bộ kiểm lâm, cán bộ lâm
nghiệp dẫn đi tìm các cây cá thể còn trong khu vực nghiên cứu. Điều tra trong dân
theo mẫu biểu thống nhất, khi phỏng vấn cho người dân xem cụ thể mẫu loài cây,
hình ảnh để thu thập các thông tin của các loài về giá trị sử dụng, phân bố.
Các cây điều tra được điền vào mẫu bảng 3.1 phụ lục 02.
- Phương pháp thu hái xử lý mẫu: Việc thu mẫu là nhiệm vụ quan trọng làm
cơ sở để xác định tên loài, taxon và xây dựng bảng danh lục thực vật chính xác, đầy đủ.
-Thu hái mẫu: Dùng túi nilon lớn để đựng mẫu, dùng cồn để bảo quản mẫu
vật được lâu. Dùng bút chì ghi nhãn trước khi gắn vào mẫu, sổ tay ghi đầy đủ
các đặc điểm loài cây, bao lô, kẹp tiêu bản. Mẫu thu thập được xác định tên địa
phương, tên phổ thông thông qua cán bộ kiểm lâm địa bàn, người địa phương và
chuyên gia.
c) Điều tra theo tuyến ngẫu nhiên.
Xác định dung lượng quan sát: Khu vực nghiên cứu thuộc xã Văn Lăng,
huyện Đồng Hỷ. Có diện tích rừng tự nhiên:63.03 km2
với tổng tuyến điều tra là 30
tuyến có chiều dài là: 175.2km.
Các tuyến điều tra chỉ xác định trên các trạng thái rừng tự nhiên. Trên các
tuyến điều tra, tiến hành phát hiện các cá thể cây Nghiến gân ba bằng cách quan sát
bằng mắt thông qua đặc điểm nhận dạng của chúng. Cây Nghiến gân ba phát hiện
được tiến hành đo đếm các chỉ tiêu: D1.3; Hvn; Hdc; Dt và thống kê vào biểu mẫu.
- Dựa trên bản đồ địa hình và bản đồ hiện trạng TNR tiến hành sơ thám khu
vực nghiên cứu, tham khảo các tài liệu liên quan và các cán bộ, người dân quen biết
thông thạo địa hình để lập kế hoạch cho công tác điều tra ngoại nghiệp.
- Tuyến điều tra được xác định trên bản đồ hiện trạng tài nguyên rừng trước
khi tiến hành công tác ngoại nghiệp, các tuyến phải luôn luôn song song và cách
đều nhau, tuyến cách tuyến 400m. Số liệu thu thập được ghi vào bảng 3.2
(phụ lục 2).

27. 17
Sơ đồ bố trí tuyến điều tra được minh họa ở hình 1:
20m
400m
20m
Hình 1: Sơ đồ bố trí tuyến điều tra
- Mô tả tuyến điều tra:
+Tuyến 1: từ đầu xóm Bản Tèn (Văn Lăng) đến cuối xóm Bản Tèn (Văn
Lăng) có chiều dài là: 4.75km.
+ Tuyến 2: từ đầu xóm Bản Tèn (Văn Lăng) đến cuối xóm Bản Tèn (Văn
Lăng) có chiều dài là: 5km.
+ Tuyến 3: từ đầu Núi đình (Văn Lăng) đến cuối xóm Bản Tèn (Văn Lăng)
có chiều dài là: 4.5km.
+ Tuyến 4: từ đầu Núi đình (Văn Lăng) đến cuối Núi đình (văn Lăng) có
chiều dài là: 4.75km.
+ Tuyến 5: từ đầu xóm Liên Hương (Văn Lăng) đến cuối xóm Liên Hương
(Văn Lăng) có chiều dài la: 5.1km.
+ Tuyến 6: từ đầu Mỏ nước (Văn Lăng) đến cuối Mỏ nước (Văn Lăng) có
chiều dài là: 5.6km.
+ Tuyến 7: từ đầu mỏ nước (Văn Lăng) đến cuối Mỏ nước (Văn Lăng) có
chiều dài là: 5.75km.
+ Tuyến 8: từ đầu Qua suối (Văn Lăng) đến cuối Qua suối (Văn Lăng) có
chiều dài là: 5.35km.
+ Tuyến 9: từ đầu Núi khe đà, Xóm khe đà, suối (Văn Lăng) đến cuối Núi
khe đà, Xóm khe đà, suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 5.1km.
+ Tuyến 10: từ đầu Núi khe đà, Núi hỏm (Văn Lăng) đến cuối Núi khe đà,
Núi hỏm (Văn Lằn) có chiều dài là: 5.5km.

28. 18
+ Tuyến 11: từ đầu Xã Văn Lăng, Núi hỏm (Văn Lăng) đến cuối Xã Văn
Lăng, Núi hỏm (Văn Lăng) có chiều dài là:5.35km.
+ Tuyến 12: từ đầu Xã Văn Lăng, Suối (Văn Lăng) đến cuối Xã Văn Lăng,
Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 5.15km.
+ Tuyến 13: từ đầu Xã Văn Lăng, Suối, Núi tan la (Văn Lăng) đến cuối Xã
Văn Lăng, Suối, Núi tan la (Văn Lăng) có chiều dài là: 5.85km.
+ Tuyến 14: từ đầu Xã Văn Lăng, Núi khe ưng Suối (Văn Lăng) đến cuối Xã
Văn Lăng, Núi khe ưng, Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 6km.
+ Tuyến 15: từ đầu Xã Văn Lăng, Núi búp suối, Xóm tam va (Văn Lăng) đến
cuối Xã Văn Lăng, Núi búp suối, Xóm tam va (Văn Lăng) có chiều dài là:6.25km.
+ Tuyến 16: từ đầu Xã Văn Lăng, Núi đôi gianh, Suối (Văn Lăng) đến cuối
Xã Văn Lăng, Núi đôi gianh, Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 6.35km.
+ Tuyến 17: từ đầu Núi đôi gianh, Suối (Văng Lăng) đến cuối Núi đôi gianh,
Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 6.25km.
+ Tuyến 18: từ đầu Suối (Văn Lăng) đến cuối Suối (Văn Lăng) có chiều dài
là: 6.85km.
+ Tuyến 19: từ đầu Núi khe ung, Suối (Văn Lăng) đến cuối Núi khe ung,
Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 7.1km.
+ tuyến 20: từ đầu Núi khe ung, Xóm Tân Lập 2, Suối (Văn Lăng) đến cuối
Núi khe ung, Xóm Tân Lập 2, Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 8.5km.
+ Tuyến 21: từ đầu Núi nhà tây, Xóm Mong, Xóm Tân Lập, suối, Xóm Dạt
(Văn Lăng) đến cuối Núi nhà tây, Xóm Mong, Xóm Tân Lập, Suối, Xóm Dạt (Văn
Lăng) có chiều dài là: 9.55km.
+ Tuyến 22: từ đầu Xóm Mong, Xóm Dạt (Văn Lăng) đến cuối Xóm Mọng,
Xóm Dạt (Văn Lăng) có chiều dài là: 7.95km.
+ Tuyến 23: từ đầu Xóm Khe Cạn, Xóm Tân Sơn (Văn Lăng) đến cuối Xóm
Khe Cạn, Xóm Tân Sơn (Văn Lăng) có chiều dài là: 6.8km.
+ Tuyến 24: từ đầu Xóm Khe Cạn, Suối (Văn Lăng) đến cuối Xóm Khe Cạn,
Suối (Văn Lăng) có chiều dài là: 6.5km.
+ Tuyến 25: từ đầu Xóm Tân Thành, Xóm Tân Thịnh (Văn Lăng) đến cuối
Xóm Tân Thành, Xóm Tân Thịnh (Văn Lăng) có chiều dài là: 6.7km.

29. 19
+ Tuyến 26: từ đầu Xóm Khe Quân, Xóm Tân Thành, Núi bác lẩu (Văn
Lăng) đến cuối Xóm Khe Quân, Xóm Tân Thành, Núi bác lẩu (Văn Lăng) có chiều
dài là: 5.5km.
+ Tuyến 27: từ đầu Suối (Văn Lăng) đến cuối Suối (Văn Lăng) có chiều dài
là: 3.05km.
+ Tuyến 28: từ đầu Rừng sản xuất, Suối (Văn Lăng) đến cuối Rừng sản xuất
(Văn Lăng) có chiều dài là: 1.1km.
+ Tuyến 29: từ đầu Rừng sản xuất, Suối (Văn Lăng) đến cuối Rừng sản xuất
(Văn Lăng) có chiều dài là: 8km.
+ Tuyến 30: từ đầu Rừng sản xuất, Suối (Văn Lăng) đến cuối Rừng sản xuất
(Văn Lăng) có chiều dài là: 5km.
d) Điều tra trên các OTC điển hình:
OTC có diện tích 1000m2 (25 x 40m) cạnh dài đặt song song với đường đồng
mức, cạnh ngắn vuông góc với đường đồng mức. Tại những nơi địa hình dốc, khó
khăn (núi đá) trong điều tra tiến hành lập các OTC có diện tích nhỏ hơn (200-500
m2
), gần nhau và lấy ngẫu nhiên thay thế cho ô có diện tích lớn (có tổng diện tích
các OTC =1000m2
). Số lượng OTC: 7 OTC/khu vực điều tra. Trong OTC xác định
các nhân tố điều tra sau:
- Đối với tầng cây gỗ: Các chỉ tiêu thu thập gồm: tên loài cây, Hvn, Hdc, D1,3,
Dt, chất lượng của cây Nghiến gân ba, có D1.3 ≥ 6cm trong OTC. Còn các loài cây
khác chỉ đo D1.3 và Hvn.
+ Tên loài xác định tên địa phương tại hiện trường, sau đó tra tên khoa học,
cây chưa biết tên lấy mẫu tiêu bản để giám định theo phương pháp chuyên gia.
+ Chiều cao vút ngọn và chiều cao dưới cành đo bằng thước Blum - Leiss.
+ Đường kính đo tại vị trí 1,3m bằng thước kẹp kính có khắc vạch đến mm.
+ Đường kính tán đo bằng thước dây theo 2 chiều Đông Tây - Nam Bắc
và lấy trị số trung bình theo phương pháp trung bình cộng.
số liệu thu thập được ghi vào bảng 3.3 ( phụ lục 2).
- Đối với tầng cây tái sinh
Tầng cây tái sinh được xác định toàn bộ cây tái sinh của loài Nghiến gân ba
trên OTC và quanh gốc cây mẹ. Trên diện tích đo đếm cây tái sinh trong mỗi OTC
điển hình tạm thời tiến hành điều tra tái sinh Nghiến gân ba xung quanh các gốc cây

30. 20
mẹ, loài Nghiến gân ba có cây con tái sinh theo diện tích hình tròn bán kính 2m lấy
gốc cây mẹ làm tâm: từ 2, 4, 6, 8 m…đến khi không còn cây tái sinh Nghiến gân ba
xuất hiện. Trên các OTC Lập 5 ODB (ô dạng bản) có diện tích 25m2
(5 x 5 m) trong
OTC, các vị trí 1 ODB giữa OTC, 4 ODB ở 4 góc OTC để xác định các loài cây tái
sinh, cây bụi, dây leo và thảm tươi.
Thống kê tất cả cây tái sinh theo các tiêu chí:
- Tên loài cây tái sinh.
- Chiều cao cây tái sinh theo các cấp khác nhau.
- Xác định chất lượng cây tái sinh:
+ Cây tốt là cây thân thẳng, không cụt ngọn, sinh trưởng phát triển tốt, không
sâu bệnh.
+ Cây xấu là những cây cong queo, cụt ngọn, sinh trưởng phát triển kém, sâu bệnh.
+ Còn lại là cây có chất lượng trung bình.
- Xác định nguồn gốc cây tái sinh: hạt hay chồi
Khi điều tra tái sinh, chúng tôi đồng thời xác định các chỉ tiêu: độ tàn che, độ
che phủ bình quân và độ dốc mặt đất tại vị trí cây mẹ.
Kết quả điều tra cây tái sinh được ghi vào mẫu bảng 3.4 (phụ lục 2).
- Xác định cây tái sinh có triển vọng: Cây tái sinh có triển vọng là những cây
1m, sinh trưởng trung bình trở lên có khả năng tham gia vào tầng cây cao.
- Phương pháp điều tra cây bụi, thảm tươi
Trên diện tích đo đếm tái sinh đã lập, sau khi đo đếm tái sinh xong, tiến
hành đo đếm đồng thời các cây bụi và thảm tươi trên toàn bộ diện tích các ODB
Điều tra cây bụi theo chỉ tiêu: Tên loài chủ yếu, số lượng khóm (bụi), chiều
cao bình quân, độ che phủ trung bình của từng loài và tổng số loài trên các ODB
Kết quả ghi vào phiếu điều tra cây bụi bảng 3.5 (phụ lục 2).
Điều tra thảm tươi theo các chỉ tiêu: Loài chủ yếu, chiều cao bình quân, độ
che phủ bình quân của loài và tình hình sinh trưởng của thảm tươi trên ODB. Để
xác định độ che phủ của tầng cây bụi, thảm tươi chúng tôi thực hiện như sau: dùng
thước dây có chia vạch theo 2 đường chéo vuông góc với nhau của ODB, trên mỗi
đường đã vạch tính tổng chiều dài của những đoạn bị tán của cây bụi và thảm tươi
che lấp, độ dài bị che lấp này chia cho chiều dài đường kính của ODB sẽ thu được

31. 21
độ che phủ. Cộng tổng và chia trung bình của 02 đường kính sẽ ra độ che phủ trung
bình của 1 ODB. Sơ đồ bố trí OTC và ô dạng bản được minh họa ở hình 2 dưới đây.
e. Phương pháp lấy mẫu, bảo quản và phân tích đất
- Lấy mẫu và bảo quản đất.
Phương pháp lấy mẫu tại hiện trường, các dụng cụ lưu giữ mẫu, bảo quản
mẫu, vận chuyển mẫu, tiếp nhận mẫu phải tuân thủ theo đúng hướng dẫn trong các
TCVN tương ứng.
Trong mỗi OTC xuất hiện loài Nghiến gân ba, chúng tôi tiến hành đào phẫu
diện đất, mỗi phẫu diện đất mô tả lý tính của đất, các chỉ tięu chính sau:
+ Độ dày trung bình tầng đất + Màu sắc
+ Độ ẩm + Độ xốp
+ Tỷ lệ đá lộ đầu, đá lẫn + Thành phần cơ giới
Số liệu thu thập được ghi vào bảng 3.6 (phụ lục 2).
- Phương pháp phân tích đất.
Mẫu đất được phân tích tại Viện khoa học sự sống Trường Đại học
Nông Lâm Thái Nguyên với các chỉ tiêu: Độ PH, các chất đa lượng N, P, K và hàm
lượng mùn theo thang đánh giá dựa trên tài liệu khoa học đất:
Bảng 3.1: Các tiêu chí đánh giá phân tích mẫu đất.
Tiêu chí Mùn N% P2O5 % K2O5%
Rất nghèo < 1% < 0,2 %
Nghèo 1 - 2% < 0,1 % < 0,01 % 0,2 - 0,5 %
Trung bình 2 -4% 0,1 - 0,15 % 0,01 - 0,05 % 0,5 - 0,8 %
Khá 0,15 - 0,2 % 0,05 - 0,1 % 0,8 - 1,2 %
Giàu 4 - 8% > 0,2 % > 0,1 % > 1,2 %
Rất giàu > 8%
pH: < 4 rất chua 4,1 - 5
chua
4,6-5
chua vừa
5,1-5,5
chua ít
5,6-6,5
gần trung tính
pH: 7 trung tính 7,1 - 7,5
kiềm ít
7,6-8
Kiềm
> kiềm mạnh

32. 22
1
(%) 100
s
i
Ai x



i
i
N
N
1
(%) 100
s
i
Gi
Di x
Gi



2
2
1
( )
2
s
i
i
i
D
G cm x


 
  
 

3.2.6. Đề xuất một số biện pháp bảo tồn và phát triển loài
3.4.3.5. Phương pháp xử lý số liệu.
Toàn bộ số liệu thu thập xử lý bằng phần mềm Excel 5.0.
a. Tổ thành tầng cây gỗ.
Để xác định tổ thành tầng cây gỗ, để tái sử dụng phương pháp xác định mức
độ quan trọng (Importance Value Index = IVI) theo Đặng Kim Vui và Cs [18], tính
theo công thức (3-1):
IVIi (%) = (Ai + Di)/2 (3-1)
Trong đó:
 IVIi là chỉ số mức độ quan trọng (tỷ lệ tổ thành) của loài thứ i.
 Ai là độ phong phú tương đối của loài thứ i:
(3-2)
Trong đó: Ni là số cá thể của loài thứ i; s là số loài trong quần hợp
 Di là độ ưu thế tương đối của loài thứ i:
(3-3)
Trong đó: Gi là tiết diện thân của loài thứ i; s là số loài trong quần hợp
(3-4)
Với: Di là đường kính 1.3 m (D1.3) của cây thứ i; s là số loài trong quần hợp
Theo đó, những loài cây có chỉ số IVI ≥ 5% mới thực sự có ý nghĩa về mặt
sinh thái trong lâm phần. Theo Thái Văn Trừng (1978) trong một lâm phần nhóm
loài cây nào chiếm trên 50% tổng số cá thể của tầng cây cao thì nhóm loài đó được
coi là nhóm loài ưu thế. Những loài có IVI (%) ≥ 5% được
lấy vào công thức tổ thành sinh thái.

33. 23
b. Tổ thành tái sinh
Hệ số tổ thành: (3-5)
Trong đó:
- Ki: Hệ số tổ thành loài thứ i,
- ni: Số lượng cá thể loài i,
- N: Tổng số cá thể điều tra.
Cách viết công thức tổ thành:
- Cây có hệ số tổ thành ≥ 1 viết hệ số tổ thành trước, sau đó viết ký hiệu tắt
của loài.
- Cây có hệ số từ 0,5 trở lên viết dấu (+) trước ký hiệu viết tắt của loài.
- Cây có hệ số tổ thành < 0,5 trở xuống viết dấu (-) trước ký hiệu viết tắt của loài.
- Các loài khác nhỏ hơn cây trung bình chung ở phần ký hiệu các loài khác (Lk)
c. Xác định độ tàn che: Độ tàn che của rừng được đo ở 5 vị trí trong ô tiêu chuẩn
(tại vị trí lập 5 ô dạng bản) bằng máy đo độ tàn che Spherical Densiometer Model-A.
ĐTC = (3-6)
Trong đó n là tổng số ô bị tán rừng che khuất. 1,04 là hệ số
d. Mật độ cây tái sinh
Là chỉ tiêu bảng thị số lượng cây tái sinh trên một đơn vị diện tích, được
xác định theo công thức sau:
(3-7)
Trong đó:
- S là tổng diện tích các ô dạng bản điều tra tái sinh (m2
),
- n là số lượng cây tái sinh điều tra được.
e. Tỷ lệ cây triển vọng
(3-8)
Trong đó:
- CTV(%): Cây triển vọng
- Σn(i≥1m): Tổng số cây tốt, trung bình, hoặc xấu có chiều cao ≥ 1m/OTC
- ΣNi : Tổng số cây tái sinh/ OTC

34. 24
Phần 4
KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ
4.1. Đặc điểm sử dụng và sự hiểu biết của người dân về loài Nghiến gân ba
4.1.1. Sự hiểu biết của người dân địa phương về các loài Nghiến gân ba
Sự hiểu biết của người dân địa phương về loài Nghiến gân ba sau khi điều
tra, phỏng vấn được tổng hợp trong 2 bảng 4.1 và 4.2:
Bảng 4.1: Tri thức bản địa về sự hiểu biết cây Nghiến gân ba của người dân
Số người
hiểu biết về
cây Nghiến
Phân bố Dạng thân Lá Hoa quả
12/30
- Bản Tèn –
Văn lăng –
Đồng Hỷ
- Cây phân
bố rải rác ở
núi đất và
núi đá mọc
ở sườn núi
và đỉnh núi
đá vôi
- Cây gỗ mọc thẳng
- Cây gỗ ít cành
thường rụng lá về mùa
khô, cây thường mọc ở
sườn núi và đỉnh núi
đá vôi
- Cây gỗ lớn và cùng,
nặng
- Cây gỗ càng có giá
trị càng cao
- làm đồ gia dụng cao
cấp
Gỗ có màu đỏ
- Gỗ tốt, ít bị mối mọt,
ít lõi nhiều thịt gỗ.
- Lá có hình trái
tim có ba gân
gốc
- Khi lá non có
màu xanh lá hơi
nhạt, không có
lông, lá to màu
xanh đậm hơn
- rộng lá vào
mùa khô ra lá
vào mùa xuân
- Cây
Nghiến
gân ba ít
ra hoa cây
to mới ra
hoa
- Cây
Nghiến
gân ba ra
hoa vào
tháng 3 –
4 có quả
vào tháng
8 - 10
Nguồn: Số liệu phỏng vấn
Qua phỏng vấn người dân khu vực Xã Văn Lăng thì chỉ có 12/30 người là
hiểu biết về cây Nghiến. Tại khu vực điều tra Nghiến gân ba phân bố rải rác ở cả
núi đất và núi đá chủ yếu mọc ở chân, đỉnh và sườn núi, Nghiến gân ba là cây gỗ
lớn đường kính khi trưởng thành có thể hơn 30cm, cây sinh trưởng chậm, vỏ nứt

35. 25
dọc, lá non của cây có màu xanh lá cây, Theo ông Giàng A Sình Bản Tèn Xã Văn
Lăng cho biết vỏ cây Nghiến nứt dọc, bong mảng, sần sùi, màu nâu xám.
Bảng 4.2: Tri thức bản địa về sử dụng và gây trồng loài Nghiến gân ba của
người dân tại Xã Văn Lăng, Đồng Hỷ
Làm nhà Bán Dược liệu Gây trồng Thực trạng
Số người
biết/tổng
người đc hỏi
(PV)
Số người
biêt/tổng người đc
hỏi (PV)
Số người
biết/tổng
người đc
hỏi (PV)
Số người biết/tổng
người được hỏi (PV)
Số người
biết/tổng người
đc hỏi (PV)
9/30
- Trước đây
thường được
xẻ ván để làm
nhà sàn, bưng
vách , cây to
thì làm cột
nhà
- Rễ cây đào
về làm bàn
ghế, rễ có vân
đẹp
- Làm đồ thủ
công mỹ
nghệ, tiện làm
lục bình trong
nhà để trang
trí và các vật
dụng khác
trong gia đình
12/30
- Trước 15 năm
về trước gỗ
Nghiến gân ba từ
3 - 5 triệu một
mét khối
- Hiện nay nhiều
thương lái hỏi
mua với giá hơn
20 -30 triệu 1 mét
khối nhưng không
có để bán, vì cây
to cho được gỗ đã
bị khai thác hết tại
khu vực.
0/30
Cây
Nghiến
gân ba là
cây gỗ
quý tuy
nhiên cây
lại không
có tác
dụng
chữa bệnh
0/30
- Tuy có giá trị kinh
tế cao và được khai
thác và sử dụng rất
nhiều trước đây
nhưng chưa có hộ gia
đình nào trồng gây
trồng. Vì diện tích
rừng ít và người dân
chủ yếu trồng keo,
chè những cây nhanh
đem lại giá trị kinh tế
- Người ta chỉ giữ
những cây tự nhiên
được khoán bảo vệ
- Không biết kỹ thuật
tạo giống gây trồng
- Phải trồng lâu năm
mới được khai thác
- Trước đây
khoảng 10 năm
còn rải rác trên
rừng với đường
kính 20-30cm
những số lượng
rất ít cây to
đường kính hơn
1m
- Trong khoảng
5 năm trở lại
đây chỉ còn
những cây có
đường kính
không quá
30cm nhưng số
lượng rất ít
- Hiện nay gần
như chỉ còn ở
các đỉnh núi và
sườn núi
Nguồn: Số liệu phỏng vấn
Số lượng cây Nghiến gân ba trên địa bàn Xã Văn Lăng rất ít trước đây bị
khai thác nhiều để lấy gỗ làm nhà, đóng đồ, gỗ Nghiến gân ba cứng, bền, không bị
mọt kể cả chôn xuống đất vấn như thế nên có giá trị cao trên thị trường. Ở Xã Văn

36. 26
Lăng Nghiến gân ba phân bố tại 1 Bản là Bản Tèn, qua phỏng vấn người dân hiện
tại chưa có ai gây trồng và nhân giống loại cây này.
4.1.2. Đặc điểm khai thác và sử dụng loài Nghiến gân ba
Trong thời gian về địa bàn Xã Văn Lăng điều tra và thu thập số liệu, qua
phỏng vấn, trao đổi với người dân có thể thấy. Cây Nghiến gân ba chủ yếu được sử
dụng để lấy gỗ làm nhà, đồ thủ công, mỹ nghệ vì chất gỗ tốt, ít bị mối mọt.
Hiện nay số lượng còn rất ít, có thể đếm được trên đầu ngón tay
Hình 4.1: Thân cây Nghiến gân ba.
Hiện nay loài Nghiến gân ba chưa được nghiên cứu gây trồng trong khu vực
nghiên cứu và chưa có cơ quan hay dự án nào có kế hoạch gây trồng loài cây này
trong khu vực. Đây là một loài quý hiếm và đang có nguy cơ tuyệt chủng nên cần
được gây trồng và bảo vệ.
4.1.3 Tác động của người dân tới loài cây Nghiến gân ba
Trong thời gian thực tập tốt nghiệp tại Xã Văn Lăng bằng việc phỏng vấn và
thu thập số liệu có thể thấy người dân trên địa bàn khai thác cây Nghiến gân ba chủ
yếu để lấy gỗ làm nhà, đồ thủ công mỹ nghệ vì chất gỗ tốt, ít bị mối mọt. Do bị khai
thác và tác động mạnh vào nơi sống của cây Nghiến gân ba nên việc tìm kiếm loài
cây này trên địa phương là rất khó khăn. Trên địa bàn Xã qua điều tra chỉ phát hiện
được 22 cây phân bố chủ yếu ở trong rừng, vườn rừng của người dân. Đây là một
loài gỗ quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng nên cần được gây trồng và bảo vệ.

37. 27
4.2. Đặc điểm hình thái rễ, thân, cành, lá, hoa và quả
4.2.1. Hình thái thân cây
Cây Nghiến gân ba (Excentrodendron tonkinensis). là Cây gỗ lớn, cao 30 - 35m,
đường kính tới 80 - 90cm. Cành non không có lông, lá hình trứng rộng có 3 gân gốc.
Hình 4.2. Hình thái thân cây Nghiến gân ba
Tiến hành đo đếm đường kính trung bình của thân cây gân ba kết quả thu
được tổng hợp trong bảng 4.3
Bảng 4.3: Kết quả đo đếm đường kính trung bình của thân cây Nghiến gân ba
Chỉ số D1.3 (cm) Hvn (m)
Nhỏ nhất 6 5
Lớn nhất 25 15
Trung bình 7,7 6,0
Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra
Từ bảng 4.3 ta có thể thấy đường kính của những cây Nghiến gân ba đã điều
tra khá đa dạng.Trong khu vực đã điều tra cây lớn nhất có đường kính là 25cm, cây
bé nhất là 6 cm, trung bình là 7,7cm, đều là những cây có đường kính bé đến trung
bình không có cây nào đạt đường kính trên 70cm do cây Nghiến gân ba đã bị khai
thác hết những cây to để lấy gỗ, những cây đã điều tra có đường kính bé và mọc ở
các sườn núi, đỉnh núi, vườn nhà,…

38. 28
4.2.2. Hình thái lá
Lá hình trứng rộng, dài 8- 13, rộng 5- 10cm; mép nguyên; gân bên 5 - 7 đôi,
trong đó có 3 gân gốc; cuống lá dài 3 - 5cm. gân nổi rõ ở mặt dưới gân nhỏ các gân
gần song song với nhau. Cuống lá chét
Hình 4.3: Lá đơn cây Nghiến gân ba
Tiến hành đo đếm kích thước trung bình của lá Nghiến gân ba kết quả thu
được tổng hợp trong bảng 4.4:
Bảng 4.4: Kết quả đo đếm kích thước trung bình của lá Nghiến gân ba
Chỉ số
Lá
Chiều dài cuống
lá (cm)
Chiều dài lá
(cm )
Chiều rộng lá
(cm)
Nhỏ nhất 3,23 8,4 5,5
Lớn nhất 5,1 13 10
Trung bình 4,2 10,7 7,75
Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra
Từ bảng đo đếm kích thước trung bình của lá nghiến gân ba cho thấy chiều dài
cuống lá trung bình là 4,2, chiều dài trung bình lá 10,7, chiều rộng trung bình lá 7.75 so
với số liệu ghi trong giáo trình Cây rừng (2000) của Lê mộng Chân. Có sự chênh lệch
nhiều, điển hình như chiều dài của lá đã điều tra là 8,4 – 13cm chênh lệch so chiều dài
nghi trong sách đỏ (10-12 cm), trong khi chiều rộng của lá không bị chênh lệch nhiều.
Có những chênh lệch về kích thước lá do điều kiện sống của vùng là khác
nhau, các yếu tố như khí hậu, thời tiết, đất đai và các yếu tố khác… ảnh hưởng đến
đặc điểm hình thái của lá Nghiến gân ba.
4.2.3. Hình thái hoa, quả
Hoa đơn tính. Hoa đực có đường kính 1,5cm. Đài hình chuông, ở đầu xẻ 5
thuỳ sâu, dài 1,5cm. Cánh hoa 5, dài 1,3cm. Nhị khoảng 25, xếp thành 5 bó; chỉ nhị
dài 1 - 1,3cm; bao phấn hình bầu dục, dài 3 mm.
Quả khô hình 5 cạnh (giống quả Khế), tự mở, đường kính 1,8cm.

39. 29
Hình 4.4: Hoa của Nghiến gân ba Hình 4.5: Quả của Nghiến gân ba
Tiến hành đo đếm kích thước trung bình của quả Nghiến gân ba kết quả thu
được tổng hợp trong bảng 4 5:
Bảng 4.5: Chiều dài và đường kính của quả Nghiến gân ba
Trung bình của quả
Nghiến
Quả
Chiều dài - L (cm) Đường kính - D (cm)
Nhỏ nhất 0,5 0,4
Lớn nhất 2,3 1,8
Trung bình 1,4 1,1
Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra
Hình thái trung bình của quả Nghiến gân ba đã điều tra được có chiều dài là
1,4cm và đường kính là 1,1 cm
Bảng 4.6: Trọng lượng hạt trung bình của quả Nghiến gân ba
Hạt
Trọng lượng 1000(g) Số lượng hạt/100g
Tổng 103.240 13.6051
Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra (2019)
Từ bảng 4.6 ta có thể thấy được hạt của cây Nghiến gân ba có trọng lượng rất
nhẹ có tới 13.6051 hạt trên 1kg trong 7 lần đo. Vì Cây Nghiến gân ba là cây phát
tán hạt giống nhờ gió nên hạt cần nhẹ để dễ bay đi xa.
4.3. Đặc điểm phân bố của loài Nghiến gân ba
4.3.1. Đặc điểm phân bố theo tuyến điều tra
Qua quá trình điều tra đặc điểm phân bố theo tuyến điều tra, đã thu thập
được bảng số liệu sau 4.7:

40. 30
Bảng 4.7: Bảng phân bố của loài Nghiến gân ba theo tuyến đi điều tra
STT Loài cây Tuyến điều tra
Độ dài
tuyến
Số cây
xuất
hiện
1 Nghiến
T1: Từ đầu Bản Tèn – cuối Bản Tèn
Tạo độ điểm đầu
X: 583710 Y: 2415520
Tọa đọ điểm cuối
X: 588730 Y: 2414800
4,75km 0
2 Nghiến
T2: Từ đầu Bản Tèn – cuối Bản Tèn
Tọa độ điểm đầu
X: 583800 Y: 2415500
Tọa độ điểm cuối
X: 588900 Y: 2415500
5km 14
3 Nghiến
T3: Từ đầu Núi Đình – cuối xóm Bản Tèn
Tọa độ điểm đầu
X: 583700 Y: 2415120
Tọa độ điểm cuối
X: 588300 Y: 2415120
4,5km 2
4 Nghiến
T4: Từ đầu Núi Đình – cuối Núi Đình
Tạo độ điểm đầu
X: 583500 Y: 2414800
Tọa độ điểm cuối
X: 588200 Y: 2414800
4,75km 4
5 Nghiến
T5: Từ đầu xóm liên hương – cuối xóm
liên hương
Tọa độ điểm đầu
X: 583200 Y: 2414400
Tọa độ điểm cuối
X: 588210 Y: 2414400
5,1km 0
6 Nghiến
T6: Từ đầu Mỏ Nước – cuối Mỏ Nước
Tọa độ điểm đầu
X: 582800 Y: 2414100
Tọa độ điểm cuối
X: 588350 Y: 2414100
5,6km 2
Tổng 22
Nguồn: tổng hợp tuyến các tuyến điều tra (Năm 2019)

41. 31
Trong toàn tuyến điều tra, tổng tuyến điều tra có 30 tuyến có chiều dài là
175.2km, chỉ có tuyến 2,3,4,6 là có cây Nghiến gân ba phân bố, điều này cho thấy
sự xuất hiện loài Nghiến gân ba là rất ít. Trên tổng các tuyến điều tra chỉ xuất hiện
22 cây Nghiến gân ba trong đó có 20 cây phân bố trên các trạng thái rừng và 2 cây ở
vườn nhà. Số lượng còn ít bởi sự tác động của con người vào loài cây này là rất lớn,
cây đã bị khai thác hàng loạt vào những năm 90, người dân khai thác Nghiến gân ba
lấy gỗ làm nhà và còn do một số nguyên nhân khác như chặt phá rừng, đốt nương
làm rẫy, chăn thả gia súc,… dẫn đến số lượng loài giảm mạnh chính vì thế cần có
những biện pháp bảo vệ, bảo tồn và phát triển loài Nghiến gân ba một cách kịp thời
và hợp lý trước nguy cơ tuyệt chủng trong tương lai.
4.3.2. Đặc điểm phân bố trong các trạng thái rừng
Quá trình điều tra đặc điểm phân bố cây Nghiến gân ba trong các trạng thái
rừng, kết quả thu thập được bảng số liệu 4.8:
Bảng 4.8: Phân bố của loài Nghiến gân ba trong các trạng thái rừng
OTC Số cây Trạng thái rừng Địa danh
1 3 IIA Bản Tèn
2 1 Rừng trên núi đá vôi Bản Tèn
3 2 Rừng trên Núi đá vôi Bản Tèn
4 1 Rừng trên núi đá vôi Bản Tèn
5 11 Rừng trên Núi đá vôi Bản Tèn
6 1 Rừng trên Núi đá vôi Bản Tèn
7 Rừng trên Núi đá vôi Bản Tèn
Tổng 20
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Qua bảng 4.8 có thể đưa ra nhận xét sau: Nghiến gân ba là loài cây phân bố chủ
yếu ở Núi đá có rừng, rừng IIA là rừng phục hồi sau nương rẫy, rừng trên núi đá vôi
4.3.3. Đặc điểm phân bố Nghiến gân ba theo độ cao trên khu vực nghiên cứu
Quá trình điều tra phân bố loài Nghiến gân ba theo độ cao kết quả được thu
thập tại bảng 4.9:

42. 32
Bảng 4.9: Phân bố của loài Nghiến gân ba theo độ cao
OTC Số cây Độ cao(m) Địa danh
1 3 450 Bản Tèn
2 1 480 Bản Tèn
3 2 490 Bản Tèn
4 1 515 Bản Tèn
5 11 522 Bản Tèn
6 1 492 Bản Tèn
7 1 470 Bản Tèn
Tổng 20
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Qua bảng 4.9 ta có thể thấy Nghiến gân ba có thể sống ở các điều kiện khác
nhau nhưng phân bố tự nhiên chủ yếu ở nơi có độ cao từ 450 - 522m, các khu vực
phân bố của loài Nghiến gân ba chủ yếu ở phía Bắc - Tây Bắc của huyện Đồng hỷ.
Tại Bản Tèn – Xã Văn Lăng. Vì đây là Bản có địa hình đồi núi có điều kiện tự
nhiên độ cao phù hợp cho loài Nghiến gân ba phát triển.
4.4. Một số đặc điểm sinh thái của loài Nghiến gân ba
4.4.1. Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ
4.4.1.1. Công thức tổ thành tầng cây gỗ
Kết quả nghiên cứu tổ thành tầng cây cao tại địa bàn nghiên cứu được thể
hiện qua bảng: 4.10:

43. 33
Bảng 4.10: Tổng hợp công thức tổ thành tầng cây gỗ
OTC N LCCTTT Công thức tổ thành
1 36 8
23.3Tt + 18.9Dư + 16.6Kln + 9.8Ddx + 9.5Tr + 8.1Mr +
5.8Ng + 8Lk
2 37 8
18.5Dư + 16.1Ddx + 13.8M + 13.2Be + 10.4Sl + 9.7Tnt +
5.0Tc – 1.8Ng+ 11.5Lk
3 36 7
17.6M + 17.0Dư + 15.5Ddx + 13.7Be + 10.6Sl + 10.0Tnt
– 3.7Ng + 11.9Lk
4 42 8
42.0Dư + 8.9St + 8.3Tnt + 7.5Xt + 6.8Thg + 6.1Đđr +
5.4Co – 1.8Ng+ 13.2Lk
5 31 7
34.3Ng + 16.6Sđ + 7.0Đk + 5.8Ddx + 5.8Dln + 5.5Cm +
25Lk
6 34 7
33.8Dư + 20.5Ddx + 11.7Mt + 8.7Đđr + 7.6Ga + 5.8Tr –
1.7Ng + 10.2Lk
7 41 5 40.2Dư + 16.6Ddx + 13.6Đt + 7.2Hv - 1.4Ng +21Lk
Công thức tổ thành
chung
27.2Dư + 13.5Ddx + 5.4Ng + 53.9Lk
Ghi chú: N: Số cây gỗ trong mỗi ô tiêu chuẩn (cây); LCCTTT: Số loài cây
tham gia vào công thức tổ thành (loài).
Trong đó: Dư ( Dướng ), Ddx ( Dâu da xoan ), Ng ( Nghiến ), M ( Mọ ), Tnt ( Thích năm
thùy ), Be ( Bép ), Tt ( Trầm tía ), Sl ( Siếu Lông ), Tr ( Trám ), Kln ( Kháo lá nhỏ ), Sđ (
Sung đá ), Đđr ( Đu đủ rùng ), Đt ( Đinh thối ), Mt ( Muồng trắng ), St ( Sòi tía ), Mr (
Muốn rùng ), Ga ( Gạo ), Xt ( Xoan ta ), Hv ( Han voi ), Đk ( Đại khải ), Thg ( Ta hú gỗ ),
Dln ( Dung lá nhỏ ), Tr ( Tung tràng ), Ct ( Thoi chanh ), Cm ( Cà muối ), Co ( cḥ ổi ), Lk (
Loài khác )
Kết quả bảng 4.10 cho thấy tại các OTC, loài Nghiến gân ba phân bố có tỷ lệ
tổ thành thấp. Mức độ quan trọng của Nghiến gân ba trong công thức tổ thành
chung là 5,4. Điều này cho thấy tại khu vực nghiên cứu Nghiến gân ba ít ý nghĩa về
mặt sinh thái.
Thành phần các loài cây đi kèm trong OTC có loài Nghiến gân ba phân bố
khá đa dạng và phong phú về số lượng. Tuy nhiên, số loài tham gia vào công thức

44. 34
tổ thành có 5 đến 8 loài tham gia, các loài có chỉ số mức độ quan trọng IVI% lớn
hơn 5% là tham gia vào công thức tổ thành. Các loài cây đi kèm tham gia vào công
thức tổ thành có các loài sau: Dướng, Dâu da xoan, Mọ, Khóa lá nhỏ, Trầm tía,
Sung đá, Thích năm thùy, Trám, Đinh thôi, Bép, Siếu lông.
4.4.1.2. Độ tàn che của các ô tiêu chuẩn có Nghiến gân ba phân bố
Độ tàn che của rừng biểu thị mức độ che kín mặt đất của tầng cây gỗ là nhân
tố quan trọng trong việc hoàn thành tiểu hoàn cảnh rừng, có ảnh hưởng sâu sắc đến
sinh trưởng và phát triển của các thành phần sinh vật dưới tán rừng đặc biệt là lớp
cây tái sinh.
Trong quá trình điều tra và đo đếm độ tàn che ở các OTC có sự xuất hiện của
loài Nghiến gân ba ta được bảng 4.11:
Bảng 4.11: Tổng hợp độ tàn che của các OTC có Nghiến phân bố
OTC
Số
Trị số các lần đo trên các ODB Trị số
TB
1 2 3 4 5
1 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5
2 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3
4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
5 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3
6 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
7 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
Độ tàn che trung bình của các OTC 0.38
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Theo bảng 4.11 Độ tàn che nơi cây Nghiến gân ba phân bố là từ 0.3-0.5.
Độ tàn che trung bình trong các ô tiêu chuẩn có cây Nghiến gân ba phân bố
là 0.38. Theo quan sát thực tế, chúng tôi thấy rừng tại khu vực nghiên cứu đã bị tác
động rất lớn từ con người. Điều này đã ảnh hưởng nhiều đến độ tàn che tại lâm phần
có loài Nghiến gân ba phân bố.
4.4.2. Đặc điểm về tái sinh của loài Nghiến gân ba
4.4.2.1. Nguồn gốc, chất lượng và mật độ tái sinh loài Nghiến gân ba.
- Nguồn gốc cây tái sinh cây Nghiến gân ba
Kết quả nguồn gốc tái sinh được đánh giá qua bảng 4.12:

45. 35
Bảng 4.12: Nguồn gốc tái sinh cây Nghiến gân ba theo OTC
STT ODB
Diện tích
ODB Số cây
Nguồn gốc
(m2) Hạt Chồi
1 1 125 0 0 0
2 2 125 3 3 0
3 3 125 3 1 2
4 4 125 4 3 1
5 5 125 3 2 1
6 6 125 0 0 0
7 7 125 0 0 0
Tổng 7 875 13 9 4
Tỷ lệ (%) 69.22 30.8
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Bảng 4.13: Nguồn gốc tái sinh cây Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ
STT OTC Diện tích Số cây Nguồn gốc
(m2) Hạt Chồi
1 1 0 0 0 0
2 2 615 9 4 5
3 3 314 8 4 4
4 4 1017 12 7 5
5 5 1520 13 3 10
6 6 201 7 5 2
7 7 2122 17 11 4
Tổng 7 66 36 30
Tỷ lệ (%) 54.5 45.5
Qua bảng 4.12 và 4.13 cho thấy cây Nghiến gân ba có nguồn gốc tái sinh từ
hạt và chồi tỷ lệ cây có nguồn gốc tái sinh từ hạt quanh gốc cây mẹ và trên OTC là
69,22% và 54,5%, tỷ lệ tái sinh có nguồn gốc từ chồi quanh gốc cây mẹ và trên
OTC là 30,8% và 45,5%. Như vây số lượng nguồn gốc tái sinh từ hạt là chủ yếu.
Điều đó cho thấy trong tự nhiên cây Nghiến gân ba tái sinh bằng hạt tốt hơn chồi do
lượng hạt từ cây mẹ rơi xuống nhiều khi gặp điều kiện thuận lợi cây con mọc lên tỉ
lệ sống cao hơn.

46. 36
- Chất lượng cây tái sinh
Để đánh giá ảnh hưởng cây mẹ đến chất lượng tái sinh loài Nghiến gân ba
tiến hành điều tra chất lượng tái sinh cây Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ và trên
OTC
Kết quả tổng hợp chất lượng cây tái sinh Nghiến gân ba được thể hiện qua bảng
4.14 và bảng 4.15:
Bảng 4.14: Chất lượng cây tái sinh quanh gốc cây mẹ
OTC Số cây tái sinh
Chất lượng (%)
Tốt Xấu TB
1 0 0 0 0
2 9 1 2 6
3 8 3 3 2
4 12 3 2 7
5 13 3 6 4
6 7 2 3 2
7 17 8 6 3
Tổng 66 20 22 24
Tỷ lệ % 30.3 33.3 36.4
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Bảng 4.15: Chất lượng cây Nghiến tái sinh trong OTC
OTC ODB Số cây
Chất lượng (%)
Tốt Xấu TB
1 0 0 0 0 0
2 4 3 1 0 2
3 5 3 2 0 1
4 4 4 3 0 1
5 5 3 2 1 0
6 0 0 0 0 0
7 0 0 0 0 0
Tổng 13 8 1 4
Tỷ lệ (%) 61.5 7.7 30.8
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra

47. 37
Qua bảng 4.14 và bảng 4.15 cho ta thấy chất lượng tái sinh cây Nghiến gân ba
quanh gốc cây mẹ có 20 cây tốt chiếm 30.3%, có 24 cây trung bình chiếm 36.4%,
có 22 cây xấu chiếm 33.3%, chất lượng tái sinh cây Nghiến gân ba trong OTC có 8
cây tốt chiếm tỷ lệ 61.5%, có 1 cây xấu chiếm 7.7%, có 4 cây trung bình chiếm
30.8%.
Kết quả trên cho ta thấy tỷ lệ cây tái sinh quanh gốc cây mẹ và trên OTC có
chất lượng từ trung bình trở lên có tỷ lệ khá cao.
- Mật độ tái sinh
Để đánh giá ảnh hưởng của cây mẹ tới mật độ tái sinh của loài Nghiến gân
ba, tiến hành điều tra mật độ cây tái sinh trên OTC và quanh gốc cây mẹ.
Kết quả nghiên cứu mật độ tái sinh của cây Nghiến gân ba được thể hiện qua
bảng 4.16 và bảng 4.17
Bảng 4.16: Mật độ tái sinh của loài Nghiến gân ba theo OTC
OTC ODB Số cây tái sinh
Diện tích ODB Mật độ
( m2) (cây/ha)
1 0 0 125 0
2 4 3 125 240
3 5 3 125 240
4 4 4 125 320
5 5 3 125 240
6 0 0 125 0
7 0 0 125 0
Tổng 13 1040
Trung bình 148
(Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra)
Bảng 4.17: Mật độ tái sinh của loài Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ
OTC
Bán kính
(m)
Số cây tái sinh Diện tích ( m2)
Mật độ
(cây/ha)
1 0 0 0 0
2 14 9 163 551
3 10 8 113 707
4 18 12 213 562
5 22 13 263 492
6 8 7 87 796
7 26 17 314 541
Tổng 66 3649
Trung bình 521
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra

48. 38
Kết quả nghiên cứu qua bảng 4.16 và bảng 4.17 cho thấy mật độ cây tái sinh
loài Nghiến gân ba ở khu vực nghiên cứu là ít, số lượng cây tái sinh khó có thể phục
hồi thành rừng được. Tái sinh của loài cây Nghiến gân ba xuất hiện trong OTC với
mật độ thấp từ 240 đến 320 cây/ha, mật độ tái sinh trung bình của loài Nghiến gân
ba ở OTC trong lâm phần điều tra là 148 cây/ha, mật độ tái sinh trung bình của loài
Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ 521 cây/ha.
Kết quả cho thấy mật độ cây tái sinh chủ yếu tập chung quanh gốc cây mẹ và
nhiều hơn hẳn so với trên OTC. Điều này phản ánh đúng quy luật tái sinh tự nhiên
của cây con quanh gốc cây mẹ.
- Phân cấp chiều cao cây tái sinh
Để đánh giá ảnh hưởng của cây mẹ tới cấp chiều cao cây tái sinh của loài
Nghiến gân ba, tiến hành đo đếm và tổng hợp các cấp chiều cao cây tái sinh quanh
gốc cây mẹ và trên OTC. Kết quả tổng hợp cấp chiều cao tái sinh của cây Nghiến
gân ba được thể hiện qua bảng 4.18 và bảng 4.19:
Bảng 4.18: Phân cấp chiều cao cây tái sinh quanh gốc cây mẹ
OTC Số cây
Cấp chiều cao (m)
0-1 1-<2 ≥2
1 Không có cây Nghiến thái sinh
2 9 4 4 1
3 8 1 5 2
4 12 8 2 2
5 13 6 4 3
6 7 6 1 0
7 17 7 7 3
Tổng 66 32 23 11
Tỷ lệ % 48.5 34.8 16.7
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra

49. 39
Bảng 4.19: Phân cấp chiều cao cây Nghiến gân ba tái sinh trong OTC
OTC ODB Số cây
Chiều cao (m)
0-1 1-<2 ≥2
1 Không có cây Nghiến tái sinh
2 4 3 2 0 1
3 5 3 0 2 1
4 4 4 3 0 1
5 5 3 1 2
6 Không có cây Nghiến tái sinh
7 Không có cây Nghiến tái sinh
Tổng 13 6 4 3
Tỷ lệ (%) 46.1 30.8 23.1
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Qua bảng 4.18 và bảng 4.19 có thể thấy được các cấp chiều cao tái sinh của
loài Nghiến gân ba, cấp chiều cao cây tái sinh quanh gốc cây mẹ ở cấp 0-1m có 32
cây chiếm 48.5%, ở cấp 1-<2m có 23 cây chiếm 34.8%, ở cấp ≥2m có 11 cây chiếm
16.7%, cấp chiều cao cây tái sinh trong OTC ở cấp 0-1m có 6 cây chiếm 46.1%, ở
cấp 1-<2m có 4 cây chiếm 30.8%, ở cấp ≥2m có 3 cây chiếm 23.1%. Điều đó cho
thấy tỷ lệ cây tái sinh có chiều cao từ cấp 0-1m và cấp 1-<2m
Từ bảng 4.18 và bảng 4.19: Thu được biểu đồ tương quan phản ánh cấp
chiều cao cây tái sinh quanh gốc cây mẹ và OTC:
Biểu đồ 4.1: Phân bố số cây theo cấp chiều cao
Từ kết quả bảng 4.18 và 4.19 và biểu đồ 4.1 cho thấy số lượng cây tái sinh tập
trung chủ yếu quanh gốc cây mẹ. cây tái sinh trên OTC và quanh gốc cây mẹ đều
tập trung nhiều ở cấp chiều cao từ 0-1m , mật độ cây tái sinh có sự biến đổi theo các

50. 40
cấp chiều cao, ở các OTC mật độ giảm dần khi chiều cao tăng lên, điều này thể hiện
rõ quy luật cấu trúc của rừng, giai đoạn còn non thì cây số cây con nhiều, trong quá
trình phát triển do bị đào thải tự nhiên làm cho số loài cây tái sinh giảm.
4.4.3. Cây tái sinh triển vọng của loài Nghiến gân ba
Kết quả điều tra cây Nghiến gân ba tái sinh triển vọng tổng hợp vào bảng
4.20 và 4.21:
Bảng 4.20: Cây tái sinh triển vọng của loài Nghiến gân ba quanh gốc cây mẹ
OTC Tổng số cây Nghiến tái sinh
Số cây Nghiến tái sinh triển
vọng
1 Không có cây Nghiến tái sinh
2 9 3
3 8 4
4 12 3
5 13 4
6 7 0
7 17 4
Tổng 66 18
Tỷ lệ % 27.27
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Bảng 4.21: Cây tái sinh triển vọng của loài Nghiến gân ba trên ODB
STT OTC
ODB có
Nghiến
Tổng số cây
Nghiến TS
Số cây Nghiến tái sinh
triển vọng
1 Không có cây Nghiến tái sinh
2 4 3 1
3 5 3 1
4 4 4 1
5 5 3 0
6 Không có cây Nghiến tái sinh
7 Không có cây Nghiến tái sinh
Tổng 13 3
Tỷ lệ % 23.08
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra

51. 41
Bảng 4.20 và 4.21 cho thấy số lượng cây tái sinh Nghiến gân ba triển vọng
trong khu vực chiếm số lượng rất ít, số lượng cây tái sinh triển vọng có 18 cây trong
tổng số 66 cây tái sinh quanh gốc cây mẹ chiếm 27.27%, 3 cây tái sinh triển vọng trong
tổng số 13 cây tái sinh ở ô dạng bản chiếm 23.08%. Nếu không có những biện pháp
bảo tồn kịp thời thì loài này có nguy cơ tuyệt chủng rất cao trong tương lai gần.
4.4.4. Đặc điểm cây bụi, và thảm tươi nơi có loài Nghiến gân ba phân bố.
- Độ che phủ của cây bụi
Độ che phủ trung bình của cây bụi trong lâm phần điều tra được thống kê ở
bảng 4.22:
Bảng 4.22: Bảng tổng hợp độ che phủ trung bình của cây bụi nơi có
loài Nghiến gân ba phân bố
OTC
Số
Trị số các lần đo trên các ODB (%) Trị số
1 2 3 4 5 TB (%)
1 25 30 15 35 20 25
2 35 15 45 15 65 35
3 50 40 60 30 70 50
4 30 25 35 40 20 30
5 15 20 10 5 25 15
6 15 20 25 5 10 15
7 20 30 20 10 20 20
Độ che phủ trung bình của các OTC 27
Nguồn:tổng hợp số liệu điều tra
Từ kết quả ghi trong bảng ta có thể thấy độ che phủ trung bình của cây bụi
trong các OTC có loài Nghiến gân ba phân bố đã điều tra là 27%. Đây là mức độ
che phủ thấp được quyết định bởi các loài cây như: Huyết giác, Mua ông, Tắc kè
đá,... Với độ che phủ thấp chứng tỏ các loài này chưa phát triển mạnh tại các lâm
phần điều tra và chúng không ảnh hưởng nhiều đến khả năng tái sinh, phát triển của
cây con Nghiến gân ba.
- Độ che phủ của thảm tươi
Độ che phủ trung bình của cây dây leo, thảm tươi trong lâm phần điều tra
được thống kê ở bảng 4.23:

52. 42
Bảng 4.23: Bảng tổng hợp độ che phủ trung bình của lớp dây leo
và thảm tươi nơi có loài Nghiến gân ba phân bố
OTC Trị số các lần đo trên các ODB (%) Trị số
Số 1 2 3 4 5
1 35 50 25 40 25 35
2 15 5 25 5 20 15
3 25 5 45 30 20 25
4 20 5 30 15 30 20
5 50 60 40 30 70 50
6 25 35 30 40 20 30
7 35 40 30 45 25 35
Độ che phủ trung bình của các OTC 30
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra
Qua bảng 4.23 ta có thể thấy độ che phủ trung bình của lớp dây leo và thảm
tươi là 30%, mức độ che phủ trung bình với các loài dây leo như: giảo cổ lam,
dương xỉ, Thài lài tía, day leo trung quốc, bò khai...
Với độ tàn che như vậy chúng ít nhiều ảnh hưởng đến khả năng tái sinh, chất
lượng tái sinh cây Nghiến gân ba con trong lâm phần. Các loài này cạnh tranh điều
kiện sống với cây Nghiến gân ba tái sinh, làm cho các cây con sinh trưởng phát
triển chậm hoặc làm chết cây.
4.5. Đặc điểm đất nơi loài cây nghiên cứu phân bố
Đất là nhân tố không thể thiếu đối với mỗi loài cây. Thực hiện việc lấy mẫu
đất trong các ô tiêu chuẩn có loài Nghiến gân ba phân bố, sau đó về phân tích các
tính chất lý, hóa học của đất kết quả thu được như sau.

53. 43
4.5.1. Đặc điểm lý tính của đất
Những đặc điểm lý tính chung của đất nơi có loài Nghiến gân ba phân bố sau khi phân tích đã được tổng hợp vào bảng 4.24:
Bảng 4.24: Kết quả phẫu diện đất nơi có loài Nghiến phân bố
TT OTC
Độ dày trung bình tầng
đất(cm)
Màu sắc Độ ẩm Độ xốp
Tỷ lệ đá lộ đầu, đá
lẫn (%)
Thành phần cơ
giới
A0 A B A B A B A B
Lộ
đầu
Đá lẫn
A B
A B
1 1 15 25 Nâu Nâu vàng Ẩm Ẩm Xốp Hơi chặt 30 13 20 Viên Viên
2 1 20 50 Xám Xám đen Ẩm Ẩm Xốp Xốp 25 15 30 Viên Viên
3 1 20 25 Nâu Nâu vàng Ẩm Ẩm Xốp Xốp 30 15 25 Viên Viên
4 Đất màu xám đen, ẩm, tơi xốp có ở các khe và hốc đá
5 1 15 25 Nâu Nâu xám Ẩm Ẩm Xốp Tơi xốp 25 15 10 Viên Viên
6 2 20 40 Nâu xám Vàng Ẩm Ẩm Xốp Hơi chặt 95 30 60 Viên Viên
7 3 25 25 Xám Nâu Nâu vàng Ẩm Ẩm Xốp Xốp 30 2 10 Viên Viên
Trung
bình
1.3 16.42 27.14 xám Nâu vàng ẩm ẩm Xốp Hơi Chặt 33.57 12.86 22.14 Viên Viên
Nguồn: tổng hợp số liệu điều tra