Ο χώρος εργασίας αποτελεί ένα πλαίσιο στο οποίο ο κάθε άνθρωπος δίνει σημαντικό μέρος του χρόνου και της ενέργειάς του, εναποθέτει πολλές προσδοκίες και βιώνει έντονα συναισθήματα. Βρίσκεται σε άμεση συσχέτιση και αλληλεξάρτηση με το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, παρουσιάζει δυσλειτουργίες και οι εργαζόμενοι μπορεί να βιώσουν τραύματα που θα τους οδηγήσουν σε καταστάσεις υψηλού κινδύνου για τη διαταραχή της σωματικής και ψυχικής τους υγείας. Μία απ’ αυτές τις καταστάσεις υψηλού κινδύνου αποτελεί και η συναισθηματική βία γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία ως «mobbing».

1. ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΑΣΚΗΣΗΣΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΑΣΚΗΣΗΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟΝΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟΝ
ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΚΟΡΩΝΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗΚΟΡΩΝΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗ
ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
MSc(c)MSc(c) ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

2. Σκοπός:Σκοπός: Στην παρούσα εργασία εξετάσθηκε το συγκεκριμένοΣτην παρούσα εργασία εξετάσθηκε το συγκεκριμένο
φαινόμενο σε θεωρητικό επίπεδοφαινόμενο σε θεωρητικό επίπεδο καθώς και οι επιπτώσεις τουκαθώς και οι επιπτώσεις του
στην υγεία των εργαζομένων, παρουσιάζοντας τι αναφέρουνστην υγεία των εργαζομένων, παρουσιάζοντας τι αναφέρουν
διάφοροι συγγραφείς και μελετητές.διάφοροι συγγραφείς και μελετητές.
Μέθοδος:Μέθοδος: Αναζητήθηκαν άρθρα στην αγγλική και ελληνική γλώσσα,Αναζητήθηκαν άρθρα στην αγγλική και ελληνική γλώσσα,
τα οποία δημοσιεύτηκαν από το 1995 έως και σήμερα. Οι βάσειςτα οποία δημοσιεύτηκαν από το 1995 έως και σήμερα. Οι βάσεις
δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο ήτανδεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο ήταν
CINAHLCINAHL,, PUBMEDPUBMED καικαι MEDLINEMEDLINE. Μετά την εφαρμογή των. Μετά την εφαρμογή των
κριτηρίων αποκλεισμού παρέμειναν 27 άρθρα.κριτηρίων αποκλεισμού παρέμειναν 27 άρθρα.
Λέξεις-ΚλειδιάΛέξεις-Κλειδιά
► ΣύνδρομοΣύνδρομο ««mobbingmobbing»»
► psychological terrorpsychological terror ήή harassmentharassment
► workplace violenceworkplace violence
► bullyingbullying

3. Τι είναι τοΤι είναι το ‘’‘’mobbing’’mobbing’’ ??
Ο όρος “mobbing” προέρχεται από το αγγλικό ρήμα “to mob”,Ο όρος “mobbing” προέρχεται από το αγγλικό ρήμα “to mob”,
που τα λεξικά (Harrap’s) μεταφράζουν ως «κακολογώ,που τα λεξικά (Harrap’s) μεταφράζουν ως «κακολογώ,
προσβάλλω κακομεταχειρίζομαι, πιέζω». Χρησιμοποιήθηκεπροσβάλλω κακομεταχειρίζομαι, πιέζω». Χρησιμοποιήθηκε
πρώτη φορά από τον εθνολόγο Konrad Lorenz σχετικά με τιςπρώτη φορά από τον εθνολόγο Konrad Lorenz σχετικά με τις
επιθετικές συμπεριφορές που είχαν αγέλες ζώωνεπιθετικές συμπεριφορές που είχαν αγέλες ζώων
προκειμένου να διώξουν έναν παρείσακτο καιπροκειμένου να διώξουν έναν παρείσακτο και
ξαναχρησιμοποιήθηκε στη δεκαετία του εξήντα από τονξαναχρησιμοποιήθηκε στη δεκαετία του εξήντα από τον
Σουηδό γιατρό, Peter – Paul Heinemann, για να περιγράψειΣουηδό γιατρό, Peter – Paul Heinemann, για να περιγράψει
την εχθρική συμπεριφορά ορισμένων παιδιών απέναντι σετην εχθρική συμπεριφορά ορισμένων παιδιών απέναντι σε
άλλα παιδιά στα σχολεία.άλλα παιδιά στα σχολεία.
““mobbing”mobbing” ορίζεται «η άσκηση, στο πλαίσιο των σχέσεωνορίζεται «η άσκηση, στο πλαίσιο των σχέσεων
μεταξύ συναδέλφων ή μεταξύ ανώτερου και κατώτερου στημεταξύ συναδέλφων ή μεταξύ ανώτερου και κατώτερου στη
ιεραρχία, μιας συστηματικής και διαρκούς επίθεσης σειεραρχία, μιας συστηματικής και διαρκούς επίθεσης σε
βάρος ενός προκαθορισμένου θύματος προκειμένου ναβάρος ενός προκαθορισμένου θύματος προκειμένου να
ωθηθεί στο να εγκαταλείψει τη θέση της εργασίας του»ωθηθεί στο να εγκαταλείψει τη θέση της εργασίας του»
(Δρίβας, 2000).(Δρίβας, 2000).

4. Τι δεν είναιΤι δεν είναι mobbingmobbing
►ΆγχοςΆγχος
►Επαγγελματικές δυσκολίεςΕπαγγελματικές δυσκολίες
►Κακές εργασιακές συνθήκεςΚακές εργασιακές συνθήκες
►Φόρτος εργασίαςΦόρτος εργασίας
►Αυστηρότητα των ανώτερων στελεχώνΑυστηρότητα των ανώτερων στελεχών
►Παρεξηγήσεις-συγκρούσειςΠαρεξηγήσεις-συγκρούσεις

5. Tρόποι άσκησης τουTρόποι άσκησης του mobbingmobbing
Παραθέτουμε μερικούς από τους συχνότερους τρόπους έκφρασης τουΠαραθέτουμε μερικούς από τους συχνότερους τρόπους έκφρασης του
mobbing:mobbing:
Προσωπικές επιθέσειςΠροσωπικές επιθέσεις
Φθορά προσωπικών αντικειμένωνΦθορά προσωπικών αντικειμένων
Περίγελος, ειδικά με την παρουσία των συναδέλφων ή ανωτέρων.Περίγελος, ειδικά με την παρουσία των συναδέλφων ή ανωτέρων.
Διάδοση ψευδών πληροφοριώνΔιάδοση ψευδών πληροφοριών
ΑποκλεισμόςΑποκλεισμός
Εισβολή στην ιδιωτική ζωήΕισβολή στην ιδιωτική ζωή
ΑπομόνωσηΑπομόνωση
Προκλήσεις εκ μέρους των συναδέλφων του θύματοςΠροκλήσεις εκ μέρους των συναδέλφων του θύματος
Συνεχής κακολογίαΣυνεχής κακολογία
Απειλές για βίαΑπειλές για βία
Σεξουαλική παρενόχλησηΣεξουαλική παρενόχληση
Λεκτικές προσβολέςΛεκτικές προσβολές
ΠροκλήσειςΠροκλήσεις
ΤαπεινώσειςΤαπεινώσεις
(ΠΟΥ-ISPESL-ICP-IST, 2003)(ΠΟΥ-ISPESL-ICP-IST, 2003)

6. Επιπτώσεις τουΕπιπτώσεις του mobbingmobbing στην υγείαστην υγεία
ΟΡΓΑΝΙΚΕΣΟΡΓΑΝΙΚΕΣ
► -κεφαλαλγίες, ημικρανίες-κεφαλαλγίες, ημικρανίες
► -γαστρεντερικές διαταραχές-γαστρεντερικές διαταραχές
► -διαταραχές ύπνου-διαταραχές ύπνου
► -ταχυκαρδία-ταχυκαρδία
► -πόνο στο στήθος-πόνο στο στήθος
► -τρόμος, ταραχή-τρόμος, ταραχή
► -κοιλιακά άλγη-κοιλιακά άλγη
► -δυσπεψία, αίσθημα καύσου,-δυσπεψία, αίσθημα καύσου,
μετεωρισμόςμετεωρισμός
► ναυτία, έμετοιναυτία, έμετοι
► -λιποθυμικά επεισόδια-λιποθυμικά επεισόδια
► -μυαλγίες, κράμπες, μυϊκοί σπασμοί-μυαλγίες, κράμπες, μυϊκοί σπασμοί
► -νευρικές συσπάσεις ,-νευρικές συσπάσεις , ticksticks
► -υπόταση, υπέρταση-υπόταση, υπέρταση
► -κνησμός-κνησμός
► -συχνοουρία-συχνοουρία
► -εφίδρωση-εφίδρωση
► -διαταραχή-διαταραχή libidolibido
► -χαμηλή θερμοκρασία άνω και κάτω-χαμηλή θερμοκρασία άνω και κάτω
άκρωνάκρων
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ
► -έντονο άγχος-έντονο άγχος
► -μειωμένη αντοχή στο στρες-μειωμένη αντοχή στο στρες
► -έντονη δυσφορία-έντονη δυσφορία
► -ευερεθιστότητα / επιθετικότητα-ευερεθιστότητα / επιθετικότητα
► -ανταγωνισμός-ανταγωνισμός
► -απώλεια αυτοελέγχου-απώλεια αυτοελέγχου
► -δυσκολία επικοινωνίας-δυσκολία επικοινωνίας
► -ανικανότατα εξωτερίκευσης-ανικανότατα εξωτερίκευσης
συναισθημάτωνσυναισθημάτων
► -μελαγχολία, κατάθλιψη-μελαγχολία, κατάθλιψη
► -αίσθημα ενοχής ή και ντροπής-αίσθημα ενοχής ή και ντροπής
► -διαταραχές προσωπικότητας-διαταραχές προσωπικότητας
► -φοβίες-φοβίες
► -κατάχρηση ουσιών (καπνός, αλκοόλ,-κατάχρηση ουσιών (καπνός, αλκοόλ,
καφείνη)καφείνη)

7. Τα χαρακτηριστικά των θυμάτωνΤα χαρακτηριστικά των θυμάτων
► Τα άτομα που δεν έχουν τα τυπικά χαρακτηριστικά τωνΤα άτομα που δεν έχουν τα τυπικά χαρακτηριστικά των
ομάδωνομάδων
► Τα πολύ ικανά άτομαΤα πολύ ικανά άτομα
► Αυτοί που αντιστέκονται στη χειραγώγησηΑυτοί που αντιστέκονται στη χειραγώγηση
► Αυτοί που δεν έχουν καλές συμμαχίεςΑυτοί που δεν έχουν καλές συμμαχίες
► Οι προστατευόμενοι υπάλληλοι(γηραιότεροι, έγκυες)Οι προστατευόμενοι υπάλληλοι(γηραιότεροι, έγκυες)
► Τα λιγότερο αποδοτικά άτομαΤα λιγότερο αποδοτικά άτομα
► Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμησηΤα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση
► Τα υπερβολικά ευσυνείδητα άτομαΤα υπερβολικά ευσυνείδητα άτομα
► Τα πολύ ευαίσθητα άτομαΤα πολύ ευαίσθητα άτομα

8. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
► Σύμφωνα με την Τρίτη Ευρωπαϊκή Έρευνα για τιςΣύμφωνα με την Τρίτη Ευρωπαϊκή Έρευνα για τις
Συνθήκες Εργασίας του 2000 στις χώρες τηςΣυνθήκες Εργασίας του 2000 στις χώρες της
Ευρωπαϊκής Κοινότητας, σχεδόν 1 εργαζόμενοςΕυρωπαϊκής Κοινότητας, σχεδόν 1 εργαζόμενος
στους 10 (9%) δήλωσαν ότι έχουν υποστείστους 10 (9%) δήλωσαν ότι έχουν υποστεί
εκφοβισμό και ψυχολογική βία. Παρατηρούνταιεκφοβισμό και ψυχολογική βία. Παρατηρούνται
μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών, με έναμεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών, με ένα
μέγιστο του 15% στη Φινλανδία και 5% στηνμέγιστο του 15% στη Φινλανδία και 5% στην
Πορτογαλία. Αυτές οι διαφορές πολύ πιθανόνΠορτογαλία. Αυτές οι διαφορές πολύ πιθανόν
αντανακλούν το διαφορετικό βαθμό τηςαντανακλούν το διαφορετικό βαθμό της
συνειδητοποίησης του προβλήματος, παρά τηνσυνειδητοποίησης του προβλήματος, παρά την
πραγματικότητα.πραγματικότητα.

9. ΒΑΘΜΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝΒΑΘΜΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ
ΗΘΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗΗΘΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ
ΕΡΕΥΝΑΕΡΕΥΝΑ ΧΩΡΑΧΩΡΑ ΔΕΙΓΜΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤ
ΑΑ
Quine 1999Quine 1999 Ηνωμένο ΒασίλειοΗνωμένο Βασίλειο 1.1001.100
(Επαγγελματίες(Επαγγελματίες
υγείας)υγείας)
38% θύμα38% θύμα
εργασιακήςεργασιακής
παρενόχλησηςπαρενόχλησης
Quine 2002Quine 2002 Ηνωμένο ΒασίλειοΗνωμένο Βασίλειο 1.0001.000
(Νέοι γιατροί)(Νέοι γιατροί)
37% έκθεση στην37% έκθεση στην
παρενόχλησηπαρενόχληση
Kivimaki, ElovainioKivimaki, Elovainio
& Vahtera 2000& Vahtera 2000
ΦινλανδίαΦινλανδία 5.6555.655
(Νοσοκομειακό(Νοσοκομειακό
προσωπικό)προσωπικό)
5,3% θύμα ηθικής5,3% θύμα ηθικής
παρενόχλησηςπαρενόχλησης
στην εργασίαστην εργασία

10. ΒΑΘΜΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗΒΑΘΜΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ
ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΑΝΑ ΦΥΛΟΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΑΝΑ ΦΥΛΟ
ΕΡΕΥΝΑΕΡΕΥΝΑ ΧΩΡΑΧΩΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Leymann 199Leymann 19955 ΣουηδίαΣουηδία 55%55% γυναικώνγυναικών
έναντιέναντι
45% ανδρών45% ανδρών
Einarsen & Skogstad 1996Einarsen & Skogstad 1996 ΝορβηγίαΝορβηγία 55,6% γυναικών55,6% γυναικών
έναντιέναντι
43,9% ανδρών43,9% ανδρών
Hirigoyen 2002Hirigoyen 2002 ΓαλλίαΓαλλία 70% γυναικών70% γυναικών
έναντιέναντι
30% ανδρών30% ανδρών
Seiler – Van Daal 2000Seiler – Van Daal 2000 ΣτρασβούργοΣτρασβούργο 43,5% γυναικών43,5% γυναικών
έναντιέναντι
56,5% ανδρών56,5% ανδρών

11. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
► Μεγαλύτερης έκτασηςΜεγαλύτερης έκτασης
μελέτη απαιτείται για τημελέτη απαιτείται για τη
διερεύνηση τουδιερεύνηση του
φαινομένου σε ευρύτεροφαινομένου σε ευρύτερο
πλαίσιο καθώς και ναπλαίσιο καθώς και να
αναζητηθούν συσχετίσειςαναζητηθούν συσχετίσεις
ορισμένων μεταβλητώνορισμένων μεταβλητών
όπως ο φορέας εργασίας,όπως ο φορέας εργασίας,
ο χρόνος προϋπηρεσίας, ηο χρόνος προϋπηρεσίας, η
ηλικία, το φύλο και τηςηλικία, το φύλο και της
παρουσίας του συνδρόμουπαρουσίας του συνδρόμου
««mobbingmobbing».».

12. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
► Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Έκθεση σχετικά με την παρενόχληση στουςΤο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Έκθεση σχετικά με την παρενόχληση στους
χώρους εργασίας (2001/2339 ΙΝΙ ) καλεί την Επιτροπή Απασχόλησης καιχώρους εργασίας (2001/2339 ΙΝΙ ) καλεί την Επιτροπή Απασχόλησης και
Κοινωνικών Υποθέσεων και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την υγεία και τηνΚοινωνικών Υποθέσεων και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την υγεία και την
Ασφάλεια στην Εργασία να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την πραγματοποίησηΑσφάλεια στην Εργασία να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την πραγματοποίηση
ενδελεχέστερων μελετών.ενδελεχέστερων μελετών.
► Ειδικότερα στην Ελλάδα είναι φανερή η ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης τουΕιδικότερα στην Ελλάδα είναι φανερή η ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης του
φαινομένου καθώςφαινομένου καθώς
α) είναι πρώτη στα εργατικά ατυχήματα στην ΕΕα) είναι πρώτη στα εργατικά ατυχήματα στην ΕΕ
β) είναι πρώτη στις προσφυγές προς τα ευρωπαϊκά δικαστήρια για εργασιακάβ) είναι πρώτη στις προσφυγές προς τα ευρωπαϊκά δικαστήρια για εργασιακά
θέματαθέματα
γ) είναι πρώτη στο εργασιακό στρες ( ευρωπαϊκή πανεπιστημιακή έρευνα)γ) είναι πρώτη στο εργασιακό στρες ( ευρωπαϊκή πανεπιστημιακή έρευνα)
δ) είναι πρώτη στη διαφθορά και στην κακοδιοίκηση του δημόσιου τομέα.δ) είναι πρώτη στη διαφθορά και στην κακοδιοίκηση του δημόσιου τομέα.

13. ► ΕΥΧΑΡΙΣΤΩΕΥΧΑΡΙΣΤΩ