2. Ayon sa kahulugang
pansemantika
Ang pandiwa ay salitang nagpapakilos o
nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita.
Hal.
1. Ang konstabularya ay naglunsad ng puspusang kilusan
sa pagsugpo ng pagkasugapa sa narkotiko.
3. Sa pananaw na istruktural
Ang pandiwa ay nakikilala sa pamamagitan ng ng mga
impleksyon nito sa iba’t ibang aspekto ayon sa uri ng
kilos na sinasaad nito. Nagbabago ang anyo ng pandiwa
sa iba’t ibang aspekto ayon sa isinasaad nitong kilos.
Hal
.
1.Nagdasal na ang mag-anak. (Perpektibo)
2. Nagdarasal ang mag-anak ngayon. (Imperpektibo)
3. Magdarasal na ang mag-anak. ( Kontemplatibo)
4. KAYARIAN NG PANDIWA
Ang pandiwa sa Pilipino ay nabubuo sa pamamagitan
ng pagsasama ng isang salitang-ugat at ng isa o
mahigit pang panlapi. Ang salitang-ugat ang
nagbibigay ng kahulugan sa pandiwa samantalang ang
panlapi naman ang nagpapahayag ng pokus o
relasyong pansemantika ng simuno o paksa ng
pangungusap.
5. Hal.
panlapi salitang-ugat
Nagdasal nag- dasal
Ang panlaping nag- ang nagpapakita na ang
paksa ang tagaganap ng kilos na isinasaad ng
pandiwa samantalang ang salitang-ugat na
dasal naman ang nagpapahayag ng kilos.
6. Mga Kaganapang ng Pandiwa
Kaganapang ng pandiwa ang tawag
sa bahagi ng panaguri na bumubuo
o nagbibigay ng ganap na kahulugan
sa pandiwa at magagawang paksa
ng pangungusap kung babaguhin
ang pokus ng pandiwa.
7. May pitong uri ng
kaganapan ng pandiwa
1. Kaganapang tagaganap ng pandiwa
2. Kaganapang layon ng pandiwa
3. Kaganapang di-tuwirang layon o tagatanggap ng
bagay na isinasaad sa pandiwa
4. Kaganapang ganapan ng kilos ng pandiwa
5. Kaganapang kagamitan sa kilos ng pandiwa
6. Kaganapang sanhi ng isinasaad ng pandiwa
7. Kaganapang direksyonal o yaong nagsasaad ng
direksyon ng kilos ng pandiwa
8. Pitong uri ng kaganapang pandiwa
1.Kaganapang tagaganap
2.Kaganapang layon
3.Kaganapang tagatanggap
4.Kaganapang ganapan
5.kaganapang kagamitan
6.Kaganapang sanhi
7.Kaganapang direksyunal
9. Ang kaganapang tagaganap at kaganapang
layon ay naipapahayag sa pamamagitan ng
pariralang “ng”.
Hal.
1. Kinain ng bata ang suman at manggang
hinog. (kaganapang tagaganap)
2. Kumain ang bata ng suman at manggang
hinog.( kaganapang layon)
10. Ang iba pang kaganapan ay naipapahayag sa pamamagitan
ng pariralang sa o para sa tulad ng mga pariralang sa sa
mga sumusunod na pangungusap:
Hal.
1.Bumili ako ng lapis ng ilaw na kapis para sa pinsan kong
nagbalikbayan. (kaganapang tagatanggap)
2. Nagtanim ng gulay sa bakuran ang aming katulong. (kaganapang
ganapan)
3.Pinunasan ko ang mga kasangkapan sa pamamgitan ng basahang
malinis. (kaganapang kagamitan)
4. Nagkasakit siya dahil sa labis na paghitit ng opyo.
( kaganapang sanhi)
5.Ipinasyal ko sa tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa
“peace Corps”. (Kaganapang direksyunal)
11. Katuturan ng mga
kaganapan
Ang kaganapang tagaganap ay ang bahagi ng
panaguri na gumaganap ng kilos na isinasaad sa
pandiwa.
Hal.
Ipinagdiwang ng mga kabataan ang unang
anibersaryo ng kanilang samahang pansibiko.
Ang pariralang ng mga kabataan ay siyang nagsasad kung sino
ang gumaganap ng kilos ng pandiwa
12. Ang kaganapang layon ay nagsasaad kung ano
ang bagay o mga bagay na tinutukoy sa
pandiwa.
Hal.
Napasadya ako sa Paranaque ng binurdahang husi.
Ang pariralang ng binurdahang husi ang tinutukoy na binili.
13. Ang kaganapang tagatanggap ay ang
nagsasaad kung sino ang nakikinabang sa
kilos ng pandiwa.
Hal.
Nagluto sina Ingga ng halayang ube para
sa aking mga panauhin.
Ang pariralang para sa aking mga panauhin ay nagsasaad kung
para kanino ang nilutong halayang ube.
14. Ang kaganapang ganapan ay ang
nagsasaad ng lugar na ginaganapan
ng kilos ng pandiwa.
Hal.
Naglaro ng basketbol sa Rizal Stadium
ang koponan ng aming pamantasan.
Ang pariralang sa Rizal Stadium ay nagsasad kung saan
naglaro ang koponan.
15. Ang kaganapang kagamitan ay
nagsasad kung anong bagay,
kagamitan, o instrumento ang ginamit
upang magawa ang kilos ng pandiwa.
Hal.
Binungkal ng tatay ang lupa sa pamamagitan ng
asarol.
Ang pariralang sa pamamagitan ng araro ay nagsasad kung ano
ang ginamit upang mabungkal ang bukid.
16. Ang kaganapang sanhi ay ang
nagsasad kung ano ang dahilan ng
pagkakapangyari ng kilos ng pandiwa.
Hal.
Yumaman siya dahil sa mina ng langis.
Ang pariralang dahil sa mina ay nagsasaad ng ikinayaman ng
taong tinutukoy.
17. Ang kaganapang direksyunal ay ang
nagsasaad ng direksyon ng kilos na
taglay ng pandiwa.
Hal.
Nagtungo sila sa Baguio.
Ang pariralang sa Baguio ay nagsasaad ng ng direksyon ng kilos
na taglay ng pandiwa. Pansinin na, kaiba ang kaganapang
ganapan, sa kaganapang direksyunal ay may kilos mula sa isang
lugar tungo sa ibang lugar.
18. Mga pokus ng pandiwa
Pokus ang tawag sa pansemantika ng pandiwa sa
simuno o paksa ng pangungusap. Naipapakita ito sa
pamamagitan ng taglay na panlapi ng pandiwa.
Nagkakaroon ng iba’t ibang pokus ang pandiwa
ayon sa kung ano ang kaganapan ng pandiwa sa
pusisyong pampaksa o pansimuno ng pangungusap.
19. Kaganapang tagaganap Panaguring nasa
pukos ng tagaganap + paksa
Kinain ng bata ang suman at manggang hinog.
Kumain ng suman at manggang hinog ang bata.
(Ang bata ay kumain ng suman at manggang hinog.)
mag-, -um/ -um-, mang- maka-, makapag-
20. Pokus sa tagaganap
Ang mga pangunahing panlaping nasa pokus ay
mag- at um-/-um-.
Hal.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Iba pang kasangkapan
mag- nagtayo ang karpintero ng bahay
um-/-um- kumain, umani siya ng mais
Panlapi pandiwa Tagaganap Iba pang kasangkapan
mang- Nanguha siya ng bulaklak
maka- Nakakita sila ng ahas
makapag- Nakapaglaba ang bata ng kumot
21. Kaganapang layon Panaguring nasa
pokus sa layon ng pandiwa + paksa
Hal.
Kumain ng suman at manggang hinog ang bata.
Kinain ng bata ang suman at manggang hinog.
(Ang suman at manggang hinog ay kinain ng bata.)
i, -an, ma-, ipa-, -in
22. POKUS NG
LAYON
Ang panlaping ginagamit sa pagpapahayag ng
pokus sa layon ay makikita sa mga sumusunod na
halimbawa:
Panlapi Pandiwa Tagaganap Layon
i- Iluluto nila ang gulay
-an Bantayan natin ang sinaing
ma- Nasira niya ang radyo
ipa- Ipatapon mo ang basura
-in Diligan ninyo ang halaman
23. Kaganapang tagatanggap
panaguring nasa pokus sa tagatanggap
ang pandiwa + paksa
Hal.
Bumuli ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong nagbalikbayan
Ibinili ko ng ilaw na kapis ang pinsan kong nagbalikbayan.
( Ang pinsan kong nagbalikbayan ay ibinilo ko ng ilaw na kapis. )
i-, ipang-, ipag-
24. POKUS SA TAGATANGGAP
Panlapi Pandiwa Tagaganap
i- Ikuha natin
Ipang- Ipanahi mo
ipag- Ipagluto ninyo
Tagatanggap Layon
si Pining ng inumin
si Alvira ng damit
ang nanay ng sapatos
25. Kaganapang ganapan panaguring nasa pokus
sa kaganapan ang pandiwa + paksa
Hal.
Nagtanim ng gulay sa bakuran ang aming katulong.
Pinagtamnan ng gulay ng aming katulong ang bakuran
(Ang bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng aming katulong.)
-an/ -han, pag- -an/ -han, mapag- -an/-han, pang- -an/-han
26. Pokus ng ganapan
Panlapi Pandiwa
-an/ -han Tinakpan/Pinintahan
pag- -an/-han Pinaglutuan/ Pinagprituhan
mapag- -an/-han Napagtatamnan/ Napag-anihan
pang- -an/han Pinangisdaan/ Pinaglaban
Tagaganap Ganapan
niya ang basurahan
ko ang kaldero
nila ang batuhan
namin ang batis
27. Kaganapang kagamitan panaguring
nasa pokus sa kaganapan ng pandiwa +
paksa
Hal.
Pinunasan ko ang mga kasangkapan sa pamamagitan ng basahang malinis.
Ipinampunas ko ng mga kasangkapan ang basahang malinis
(Ang basahang malinis ay ipinampunas ko ng mga kasangkapan.)
ipang-
28. Pokus ng gamit
Panlapi Pandiwa
Ipang- Ipampunas/ Ipamunas
Ipantali/ Ipanali
Ipangguhit
Tagaganap Gamit
mo ang basahin
natin ang leteng
ninyo ang lapis
29. Kaganapang sanhi panaguring
nasa pokus sa sanhi ang pandiwa +
paksa
Hal.
Nagkasakit siya dahil sa labis na paghitit ng opyo.
Ipinagkasakit niya ang labis na paghitit ng opyo.
(Ang labis na paghitit ng opyo ay ipinagkasakit niya.)
i-, ika-, ikapang-
30. Pokus ng gamit
Panlapi Pandiwa
Ipang- Ipampunas/ Ipamunas
Ipantali/ Ipanali
Ipangguhit
Tagaganap Gamit
mo ang basahin
natin ang leteng
ninyo ang lapis
31. Kaganapang direksyon panaguring nasa pokus sa
direksyon ang pandiwa + paksa
Hal.
Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa
Peace Corps.
Pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing kabilang sa Peace
Corps sa Tagaytay.
(Ang tagaytay ay pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing
kabilang sa Peace Corps).
-an, -han
32. Pokus sa direksyon
Ang panlaping ginagamit dito ay –an/ han.
Panlapi Pandiwa
-an Pinasyalan
-han Pinuntahan
Tagaganap Direksyunal
nila ang bagong pamayanan
namin ang katimugan
33. Ang aspekto ay katangian ng pandiwa na nagsasaad
kung naganap na o hindi pa nagaganap ang kilos, at
kung nasimulan na at kung natapos nang ganapain o
ipagpapatuloy pa ang pagganap.
MGA ASPEKTO NG PANDIWA
34. Lahat ng pandiwang Tagalog ay nababanghay sa
tatlong aspekto:
Aspektong pangnakaraan o perpektibo.
Aspektong pangkasalukuyan o imperpektibo.
Aspektong panghinaharap o kontemplatibo.
35. Aspektong pangnakaraan o
perpektibo
Nagpapahayag ang aspektong pangnakaraan
ng kilos na nasimulan na at natapos na.
Ang impleksyon sa aspektong ito ay nabubuo
sa pamamagitan ng mga sumusunod na
tuntunin:
36. 1. Kapag ang panlapi ng pandiwa ay may inisyal na
ponemang /m/, ang /m/ ay nagiging /n/.
Mga Halimbawa:
Anyong pawatas Aspektong Pangnakaraan
magsaliksik nagsaliksik
manghakot nanghakot
maunawaan naunawaan
37. 2.Kapag ang pandiwa ay banghay sa –um/ -um-, ang
panlaping ito ay nananatili sa pangnakaraan.
Samakatwid, ang anyong pawatas at ang anyong
pangnakaraan ay walang pagkakaiba.
Halimbawa:
Anyong pawatas Anyong pangnakaraan
umunlad umunlad
yumuko yumuko
38. 3. Kapag ang pandiwa ay banghay sa hulaping –an/ -han,
maging ito man ay nagiisa o may kasamang iba pang panlapi
Ang –an/-han ay nananatili ngunit nagdaragdag ng unlaping –in
kung ang pandiwa ay nagsisimula sa patinig, at gitlaping –in-
naman kung nagsisimula sa katinig.
Mga halimbawa:
Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan
alatan inalatan
sabihan sinabihan
pagbawalan pinagbawalan
39. 4. Kapag ang pandiwa ay banghay sa hulaping
–in/ hin, ang hulaping –in/ -hin ay nagiging
unlaping in- kung ang pandiwa ay nagsisimula
sa patinig, at gitlaping –in- kung ang pandiwa
ay nagsimula sa katinig.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan
antukin inantok
patayin pinatay
anihin inani
sabihin sinabi
40. ASPEKTONG PERPEKTIBONG KATATAPOS
Nagsasad ito ng kilos na kayayari o katatapos lamang bago
nagsisimula ang pagsasalita.
Lahat ng kayarian ng aspektong katatapos lamang ay bnabubuo
sa pamamagitan ng paggamit ng unlaping ka- at pag-uulit sa
unang katinig-patinig ng salitang-ugat.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Aspektong Katatapos
tumula katulala
uminom kaiinom
maglakbay kalalakbay
41. ASPEKTONG PANGKASALUKUYAN O
IMPERPEKTIBO
Ito ay nagpapahayag ng kilos na nasimulan na ngunit di
pa natatapos at kasalukuyang pang ipinagpapatuloy.
Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng pag-uulit ng unang
katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat.
Mga halimbawa:
Anyo ng pawatas Aspektong pangnakaraan Aspektong Pangkasalukuyan
magsaliksik nagsaliksik nagsasaliksik
sabihan sinabihan sinasabihan
umunlad umunlad umuunlad
antukin inantok inaantok
42. ASPEKTONG PANGHINAHARAP O
KONTEMPLATIBO
Ang aspektong hinaharap ay naglalarawan ng kilos na hindi pa
nasisimulan.
Walang pagbabago sa taglay ng panlapi
Ang aspektong hinaharap ay tulad din ng pawatas, inuulit
lamang ang unang katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat.
Ang panlaping –um/-um- ay nawawala.
Hal.
Anyo ng Pawatas Aspektong Panghinaharap
patayin papatayin
umunlad uunlad
mag-igib mag-iigib
