MALİ AYRIMCILIK - Vergi Ayrımcılığı : Vergi Ayrıcalıkları

1. VERGİ AYRICALIKLARI
VE VERGİ AYRIMCILIĞI
HAZIRLAYAN: EMİR SEZGİN
BU SUNUM AŞAĞIDAKİ KAYNAKTAN YARARLANILARAK HAZIRLANMIŞTIR:
COŞKUN CAN AKTAN, MALİ AYRIMCILIK: ANKARA: SEÇKİN YAYINLARI, 2019.
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. •COMMUNİS ERROR FACİT JUS”, ESKİ ROMA
DÖNEMİNDE KULLANILAN LATİNCE BİR DEYİMDİR
VE BİREBİR TÜRKÇE’YE “GENEL HATALAR, HUKUK
YARATIR” ŞEKLİNDE TERCÜME EDİLEBİLİR.
•EĞER, YASAMA YA DA YÜRÜTME ORGANI BAZI
YANLIŞ UYGULAMALARI BENİMSER VE KABUL
EDERSE BU ZAMAN İÇERİSİNDE MEVZUATA
YERLEŞİR VE BİR ALIŞKANLIK HALİNE DÖNÜŞEREK
KÖTÜ BİR HUKUK SİSTEMİNİ KURAMSALLAŞTIRIR.

3. ”Exceptio probat regulam in casibus non
exceptis”, sözü de yine Roma döneminde
kullanılan Latince bir deyimdir ve “istisnalar,
kuralın (kaidenin) varlığını kanıtlar” anlamına
gelir.

4. •“EXCEPTİO PROBAT REGULAM” SÖZÜ HER NE
KADAR BİR KURALIN VAR OLDUĞUNA İŞARET
ETMEKTEYSE DE ASLINDA “İSTİSNALAR”IN SAYICA
ARTMASI VE GENİŞLEMESİ “İSTİSNALAR KAİDEYİ
BOZMAZ” İLKESİNİ İŞLEMEZ HALE GETİRİR VE
SONUÇTA “COMMUNİS ERROR FACİT JUS” E
DÖNÜŞÜR. DAHA AÇIK BİR İFADEYLE, İSTİSNALAR;
GENEL BİR KAİDEYİ DAİMA İHLAL EDEN BİR
BAŞLANGIÇTIR. BİR DEFA BİR KURAL İHLAL EDİLDİ
Mİ, BUNUN ARKASI GELİR VE DEVAM EDER.

5. •ÖRNEĞİN, MUHTELİF İKTİSADİ VE SOSYAL GAYELERLE “VERGİ
İSTİSNA VE MUAFİYETLERİ”NİN İHDAS EDİLMESİ SONUÇTA
VERGİ SİSTEMİNDE “VERGİ AYRICALIKLARI” (VERGİ
İMTİYAZLARI) YARATIR. ADINA “VERGİ KOLAYLIKLARI”, “VERGİ
AVANTAJLARI”, “VERGİ TEŞVİKLERİ”, “VERGİ HARCAMALARI”
DENSE DE ÖZÜNDE TÜM BU UYGULAMALAR BELİRLİ KİŞİLERE,
GRUPLARA VS. ÖZEL YARARLAR SAĞLAYAN AYRICALIKLAR
(İMTİYAZLAR) VE SONUÇTA AYRIMCILIK YARATARAK VERGİ
SİSTEMİNİ ADALETTEN UZAKLAŞTIRIR VE SİSTEMİ ZAMAN
İÇERİSİNDE DEFORMASYONA UĞRATIR.

6. • T.S. ADAMS, 1916 YILINDA YAZDIĞI BİR MAKALEDE VERGİ KAPİTALİZASYONU
KAVRAMININ İSİM OLARAK ÇEKİCİ OLDUĞUNU, ÖZÜNDE İSE YANLIŞ BİR KAVRAM
OLDUĞUNU ŞU SÖZLERLE SAVUNMUŞTUR:
“Çekici bazı kavramlar,
yanıltıcı olmasına
rağmen ilgili otoriteler
tarafından kabul
görürse ve uygulanırsa
bu arkasında bir güç
oluşturur.”
VERGİ HARCAMALARI

7. •VERGİ HARCAMASI (TAX EXPENDİTURE) KAVRAMI İLK KEZ STANLEY
S. SURREY’İN ÇALIŞMALARI İLE LİTERATÜRE GİRMİŞTİR.
•SURREY, VERGİ HARCAMASI KAVRAMINI ŞU ŞEKİLDE
TANIMLAMAKTADIR.
“ VERGİ HARCAMASI, VERGİ SİSTEMİMİZDE MEVCUT OLAN VERGİ
TEŞVİKLERİNİN YA DA VERGİ SÜBVANSİYONLARININ BİR
ENVANTERİDİR.”

8. SURREY DAHA SONRA 1985 YILINDA YAYINLADIĞI BİR
BAŞKA KİTABINDA VERGİ HARCAMASI KAVRAMINI ŞU
ŞEKİLDE TANIMLAMAKTADIR:
• “VERGİ HARCAMALARI; NORMAL VERGİ YAPISINDAN AYRILAN VE
BELİRLİ KİŞİLER, GRUPLAR, SEKTÖRLER YA DA FAALİYETLERE ÖZEL
YARAR SAĞLAMAK AMACIYLA UYGULANAN SİSTEMDİR. İSTİSNALAR,
MUAFİYETLER, İNDİRİMLER, VERGİ ERTELEMELERİ, ÖZEL VERGİ
ORANLARI GİBİ PEK ÇOK FARKLI ŞEKİLLERDE UYGULANABİLİRLER.
HANGİ ŞEKİLDE OLURSA OLSUN, NORMATİF VERGİ YAPISINDAN
UZAKLAŞMA ANLAMINA GELEN VERGİ HARCAMALARI; … BELİRLİ
GRUPLARIN VE FAALİYETLERİN DESTEKLENMESİ ANLAMINA GELİR.”

9. “vergi harcaması”
özünde kavram
olarak yanlıştır ve
yanıltıcıdır.
Vergi harcaması deyince
bundan devletin vergi tahsilatı
için yapmış olduğu
harcamalar anlaşılmaktadır;
oysa Surrey’in kullandığı
kavram “vergi kolaylıkları”,
“vergi teşvikleri” ve “vergi
ayrıcalıkları”nı ifade
etmektedir.

10. “vergi kolaylıkları”, “vergi
teşvikleri”, “vergi avantajları” vs.
adlar altında yapılan uygulamalar
sonuçta belirli kişilere, gruplara,
sektörlere, endüstrilere vs.
sağlanan özel yararlardır ve bu
yüzden “vergi ayrıcalıkları” ya da
“vergi imtiyazları” olarak
adlandırılabilirler.

11. •VERGİ TEORİSİ VE VERGİ HUKUKU
LİTERATÜRÜNDE KULLANILAN “VERGİ
SIĞINAKLARI” ; “VERGİDEN KAÇINMA” , “VERGİ
BOŞLUKLARI” ; “VERGİ ARBİTRAJI” ; “VERGİ
DAMPİNGİ” VE “İDARİ İMTİYAZLAR”
(ADMİNİSTRATİVE CONCESSİON) GİBİ
KAVRAMLAR İLE VERGİ HARCAMALARI ARASINDA
ÇOK YAKIN BİR İLİŞKİ SÖZ KONUSUDUR.

12. İlgili kavramlar
Eş Anlamlı
Kavramlar
Vergi
Avantajları
Vergi
Kolaylıkları
Vergi
Sübvansiyonları
Vergi
Teşvikleri

13. • VERGİ HARCAMALARI; NORMAL VERGİ SİSTEMİ İÇERİSİNDEKİ
GENEL KURALLAR VE STANDARTLARDAN SAPMA ANLAMINA
GELİR VE VERGİ SİSTEMİNDE VERGİ AYRICALIKLARI ORTAYA
ÇIKARIR. VERGİ AYRICALIKLARI NETİCESİNDE İSE “VERGİ
EROZYONU” (TAX EROSİON) VE “VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİ”
ADI VERİLEN BİR DURUM ORTAYA ÇIKAR.
• OECD, DÜNYA BANKASI VE DİĞER ULUSLARARASI KURULUŞLARA
GÖRE PRATİKTE HÜKÜMETLER VERGİ HARCAMASINI
“VAZGEÇİLEN GELİR” (REVENUE FOREGONE) OLARAK ELE
ALMAKTA VE GENELLİKLE BUNA İSTİSNA VE MUAFİYETLER,
MATRAHTAN İNDİRİMLER, VERGİ ORANI İNDİRİMLERİ VS.
UYGULAMALARI DAHİL ETMEKTEDİRLER.

14. VERGİ HARCAMALARININ TÜRLERİ
Vergi kredisi:
•vergi idaresinin belirli kişi ve gruplara toplam ödeyecekleri vergi tutarından bir
indirim yapmalarına imkan sağlayan bir vergi harcama türüdür. vergi
kredisinde doğrudan ödenmesi gereken vergiden bir maktu indirim
yapılmasına imkan sağlanır.
Vergi takozu :
•Bir işçinin işverene toplam maliyeti ile işçinin eline geçen net ücret arasındaki
farkı ifade eder.
Vergi İstisnası:
•Herhangi bir vergi konusunun kısmen ya da tamamen devamlı ya da geçici
olarak vergi dışı bırakılmasıdır.

15. Vergi Muafiyeti:
Belirli bir gerçek ya da
tüzel kişilerin kısmen
ya da tamamen sürekli
ya da geçici olarak
vergi dışı tutulmasıdır.
Matrahtan İndirimler:
Vergi tarhiyatı
aşamasında vergi
matrahından belli
tutarlarda eksiltmeler
yapılmasına izin
verilmesidir.
Vergi Oranı İndirimi:
Belirli gerçek ve/veya
tüzel kişilerin yararına
mevcut vergi
tarifesinden daha
düşük ayrı özel bir
tarife uygulanmasıdır.

16. Mahsup
• Daha önce tahsil edilmiş bir verginin daha sonra yapılacak başka bir
vergi tarhiyatı aşamasında hesaplanan vergi tutarından
düşülmesidir.
İade
• Daha önce tahsil edilmiş bir verginin daha sonra vergi yükümlüsüne
kısmen ya da tamamen geri ödenmesidir.
Vergi Kredisi
• Vergi idaresinin belirli kişi ve gruplara toplam ödeyecekleri vergi
tutarından bir indirim yapmalarına imkan sağlayan bir vergi
harcaması türüdür.

17. Vergi Ertelemesi:
• Tarh ve tahakkuku yapılmış ve
ödeme aşamasına gelmiş olan
bir vergi alacağının daha ileriki
bir tarihte ödenmesine izin
verilmesidir,
Terkin:
• Belirli mükellef gruplarına
yönelik olarak tahakkuk etmiş bir
verginin tahakkuk kaydının iptal
edilmesi ve bu şekilde vergi
alacağının kısmen ve/veya
tamamen silinmesi işlemidir,

18. Vergi
Tatili:
Hükümetlerin belirli sektörlerde
ve/veya coğrafi bölgelerde
vergisiz faaliyette bulunmaya izin
vermesi ve/veya geçici bir süre
için vergi oranlarının indirime
tabi tutmasının ifade eder.
Ramsey
Vergisi
Talebin fiyat esnekliğinin düşük
olduğu mallardan daha yüksek,
talebin fiyat esnekliğinin
yüksek olduğu mallardan daha
düşük vergi alınması
uygulamasıdır.