Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://vietbaitotnghiep.com/dich-vu-viet-thue-luan-van Luận văn thạc sĩ ngành luật: Vấn đề lí luận thực tiễn về đặc xá, đại xá, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN DŨNG TIẾN
ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
LUẬN VĂN THẠC SỸ
Người hướng dẫn: PGS.TSKH. Lê văn Cảm
Hà nội - 2005

2. NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
1. CHHP :
Chấp hành hình phạt
2. HĐTVĐX :
Hội đồng Tư vấn đặc xá
3. PLHS :
Pháp luật hình sự
4. TAND :
Toà án nhân dân
5. TANDTC :
Toà án nhân dân tối cao
6. TNHS :
Trách nhiệm hình sự
7. TTHS :
Tố tụng hình sự
8. VKSND :
Viện kiểm sát nhân dân
9. VKSNDTC :
Viện kiểm sát nhân dân tối cao

3. 2
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.........................................................................................................................................................4
CHƢƠNG 1- MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ........................................9
1.1. ý nghĩa, khái niệm và bản chất pháp lý của đặc xá, đại xá............................9
1.1.1. Ý nghĩa của đặc xá, đại xá .........................................................................................9
1.1.2. Khái niệm, các đặc điểm cơ bản và bản chất pháp lý của
chế định đặc xá............................................................................................................... 12
1.1.3. Khái niệm, các đặc điểm cơ bản và bản chất pháp lý của
chế định đại xá................................................................................................................ 20
1.1.4. Phân biệt chế định đặc xá với chế định đại xá ...................................... 28
1.2. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS một số nước..................................... 31
1.2.1. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Liên bang Nga.............. 31
1.2.2. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Hoa Kỳ................................ 32
1.3. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Việt Nam............................................ 33
1.3.1. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Việt Nam trong
thời kỳ nhà nước phong kiến............................................................................... 33
1.3.2. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Việt Nam từ năm
1945 đến nay..................................................................................................................... 38
1.4. Phân biệt đặc xá, đại xá với một số chế định liền kề khác trong
PLHS........................................................................................................................................................ 39
1.4.1. Phân biệt đặc xá, đại xá với miễn trách nhiệm hình sự................. 39
1.4.2. Phân biệt đặc xá, đại xá với miễn hình phạt ........................................... 41
1.4.3. Phân biệt đặc xá, đại xá với miễn CHHP .................................................. 43
1.4.4. Phân biệt đặc xá, đại xá với giảm mức hình phạt đã tuyên........ 44
1.4.5. Phân biệt đặc xá, đại xá với án tích................................................................ 46
CHƢƠNG 2- THỰC TIỄN CÔNG TÁC ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ Ở NƢỚC TA VÀ
MỘT SỐ ĐỀ XUẤT VỀ ĐẶC XÁ VÀ ĐẠI XÁ TRONG THỜI
GIAN TỚI ..................................................................................................................................50
2.1. Thực tiễn công tác xét đặc xá ở nước ta..................................................................... 50
2.1.1. Thực tiễn công tác đặc xá trước năm 1975.............................................. 50
2.1.2. Thực tiễn công tác đặc xá từ năm 1975 đến 1992.............................. 58
2.1.3. Thực tiễn công tác đặc xá từ năm 1992 đến nay................................. 65
2.1.4. Kết qủa công tác đặc xá trong những năm gần đây.......................... 70

4. 3
2.2. Thực tiễn công tác xét đại xá ở nước ta...................................................................... 71
2.2.1. Lần đại xá thứ nhất....................................................................................................... 71
2.2.2. Lần đại xá thứ hai.......................................................................................................... 72
2.3. Một số đánh giá về công tác đặc xá và đại xá....................................................... 73
2.4. Một số đề xuất về đặc xá và đại xá trong thời gian tới.................................. 75
2.4.1. Hoàn thiện quy định về đặc xá, đại xá trong Bộ luật Hìnhsự...... 75
2.4.2. Xây dựng Luật đại xá và đặc xá........................................................................ 77
KẾT LUẬN................................................................................................................................................................. 86
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................................................ 88

5. 4
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chính sách pháp luật của Nhà nước ta đối với tội phạm là trừng trị kết
hợp với giáo dục, thông qua hình phạt để răn đe, giáo dục, cảm hoá, cải tạo
người phạm tội trở thành người lương thiện, qua đó bồi dưỡng mọi công dân
tinh thần, ý thức làm chủ xã hội, ý thức tuân thủ pháp luật, chủ động tham gia
phòng và chống tội phạm.
Đặc xá và đại xá là những chế định pháp lý có ý nghĩa tổng hợp về mặt
chính trị - xã hội - pháp lý đặc biệt, thể hiện chính sách khoan hồng của Đảng,
Nhà nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc đối với người phạm tội; giáo
dục, động viên những người bị kết án đang CHHP tù tại các trại giam, trại tạm
giam tích cực cải tạo, học tập, lao động, chấp hành tốt các quy định, nội quy
của trại giam, phấn đấu lập công chuộc tội để có thể hưởng đặc xá, sớm trở về
tái hoà nhập với cộng đồng; đồng thời góp phần đấu tranh với những luận
điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động âm mưu chống phá Nhà
nước ta dưới chiêu bài tự do tôn giáo và nhân quyền; trong những năm gần
đây, đặc xá còn có ý nghĩa kinh tế, giúp thu hồi tài sản của Nhà nước và nhân
dân.
Nhân dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn hay có các sự kiện quan trọng của đất
nước, căn cứ vào Điều 103 Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung theo Nghị quyết số 51/2001/QH10
ngày 25/12/2001 của Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 10, xét đề nghị của Thủ
tướng Chính phủ, Chủ tịch nước quyết định đặc xá tha tù cho những phạm
nhân đang CHHP tù tại các trại giam, trại tạm giam do Bộ Công an và Bộ
Quốc phòng quản lý, hoặc miễn CHHP tù cho những người bị kết án phạt tù
đang được hoãn hoặc tạm đình chỉ CHHP tù có đầy đủ các điều kiện, tiêu
chuẩn theo quyết định đặc xá của Chủ tịch nước. Kể từ ngày Cách mạng

6. 5
tháng 8/1945 thành công đến nay, Nhà nước đã 2 lần tiến hành đại xá và
khoảng 35 lần tiến hành đặc xá cho rất nhiều người phạm tội nói chung và
người phạm tội bị kết án nói riêng.
Mặc dù, đặc xá, đại xá có ý nghĩa tổng hợp đặc biệt như vậy, nhưng cho
đến nay vẫn chưa có văn bản pháp quy nào xác định rõ khái niệm, hình thức
và nội dung của hai chế định này. Công tác đặc xá được tiến hành thường
xuyên nhưng vẫn mang tính thời điểm; mỗi lần xét đặc xá, Hội đồng Tư vấn
đặc xá Trung ương (do Chủ tịch nước thành lập) lại có văn bản hướng dẫn thi
hành quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá trong đó quy định cụ thể hơn về
đối tượng, điều kiện, tiêu chuẩn và trình tự, thủ tục tiến hành xét đặc xá.
Bên cạnh đó, khi nghiên cứu về chế định đặc xá, chế định đại xá, vẫn
còn nhiều quan điểm khác nhau, thậm chí trong điều kiện Luật đặc xá đang
được các cơ quan chức năng tích cực xây dựng dự thảo đầu tiên, thì việc xem
xét chế định đặc xá, chế định đại xá thuộc ngành luật nào (hiến pháp, hành
chính, hình sự hay TTHS) vẫn chưa thống nhất; ngay cả đối với những người
có chung quan điểm cho rằng chế định đặc xá, chế định đại xá thuộc phạm vi
điều chỉnh của PLHS, thì cũng chưa thống nhất với nhau về nội hàm của hai
chế định này.
Chính vì vậy, trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh cải
cách tư pháp và trong xu thế hội nhập quốc tế ngày càng rộng và sâu hơn, yêu
cầu nghiên cứu chế định đặc xá, chế định đại xá một cách khoa học và có hệ
thống là vấn đề có tính chất thời sự và rất cần thiết.
2. Tình hình nghiên cứu
Có thể nói, đặc xá, đại xá là những chế định pháp lý có ý nghĩa tổng hợp
đặc biệt, được một số nhà khoa học pháp lý quan tâm nghiên cứu và được đề
cập đến trong các bài viết trên báo chí, nhất là các báo, tạp chí chuyên ngành

7. 6
luật. Tuy nhiên, các nghiên cứu về đặc xá, đại xá nói trên chỉ tập trung nghiên
cứu về lý luận hoặc dừng lại ở việc nêu vấn đề mà không đưa ra những giải
pháp để xây dựng và hoàn thiện chế định đặc xá, chế định đại xá. Lần pháp
điển hoá luật hình sự năm 1999, trong công trình nghiên cứu về hệ thống các
điều khoản trong bốn chương đầu tiên của Dự thảo biên soạn mới Bộ luật
hình sự (Phần chung), TSKH. PGS Lê Cảm đã có những kiến nghị xác đáng
về việc quy định cụ thể chế định đặc xá và đại xá trong Bộ luật Hình sự năm
1999 với tính chất là hai chế định pháp lý độc lập thuộc Phần chung, nhưng
đến nay vẫn chưa được các nhà làm luật tiếp thu và ghi nhận.
Chính vì vậy, cần phải có những nghiên cứu một cách khoa học và có hệ
thống về chế định đặc xá, chế định đại xá trên cơ sở lý luận và thực tiễn công
tác đặc xá, đại xá ở nước ta trong những năm qua, để đáp ứng đòi hỏi của thực
tiễn và yêu cầu của công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích của luận văn là: nghiên cứu lý luận và thực tiễn công tác đặc
xá, đại xá từ năm 1945 đến nay để làm sáng tỏ chế định đặc xá, chế định đại
xá dưới góc độ PLHS, qua đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện về mặt
lập pháp chế định đặc xá, chế định đại xá trong thời gian tới.
Từ mục đích đó, đề tài có các nhiệm vụ sau:
- Xem xét và lý giải về mặt lý luận và thực tiễn đặc xá, đại xá dưới góc
độ PLHS, mà cụ thể là của luật hình sự và TTHS. Chứng minh đặc xá là chế
định pháp lý hình sự; đại xá là chế định pháp lý hình sự và TTHS.
- Làm rõ khái niệm, đặc điểm cơ bản và bản chất pháp lý của chế định
đặc xá, chế định đại xá; phân biệt chế định đặc xá với chế định đại xá; phân
biệt chế định đặc xá, chế định đại xá với một số chế định liền kề khác trong
PLHS.
- Tìm hiểu thực tiễn đặc xá, đại xá ở nước ta từ khi Cách mạng tháng

8. 7
8/1945 thành công đến nay, kết hợp với những vấn đề lý luận đã nghiên cứu
trên cơ sở đó đưa ra kiến nghị về mô hình lý luận của chế định đặc xá, chế
định đại xá trong PLHS Việt Nam và đề xuất những nội dung cơ bản của Luật
đại xá và đặc xá.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận của chế định đặc xá, chế
định đại xá; các quy định về đặc xá, đại xá; cũng như thực tiễn công tác đặc
xá, đại xá, đặc biệt là công tác đặc xá ở nước ta từ năm 1945 đến nay.
5. Cơ sở khoa học và phƣơng pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Đề tài thực hiện trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa
duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác-xít; tư tưởng Hồ Chí
Minh; quan điểm của Đảng, Nhà nước về xây dựng nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp và chính sách nhân đạo đối với người phạm
tội, trong đó có đặc xá, đại xá.
- Cơ sở thực tiễn: Thực tế công tác đặc xá, đại xá, đặc biệt là công tác
đặc xá ở nước ta từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến nay.
- Phương pháp nghiên cứu cụ thể: lịch sử, thống kê, tổng hợp, phân tích,
so sánh đối chiếu, trao đổi chuyên gia...
6. Điểm mới của luận văn
- Nghiên cứu chế định đặc xá, chế định đại xá một cách có hệ thống trên
cơ sở lý luận và thực tiễn công tác đặc xá, đại xá, đặc biệt là công tác đặc xá ở
nước ta từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến nay.
- Nêu ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện về mặt lập pháp chế định đặc
xá, chế định đại xá trong thời gian tới; cụ thể là việc ghi nhận chế định đặc xá,
chế định đại xá trong Bộ luật Hình sự Việt Nam và xây dựng một số nội dung
cơ bản của Luật đại xá và đặc xá.
7. Cơ cấu của luận văn

9. 8
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung chính của
luận văn chia làm 2 chương.
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về đặc xá, đại xá
Chương 2: Thực tiễn công tác đặc xá, đại xá ở nước ta và một số đề xuất
về đặc xá và đại xá trong thời gian tới

10. 9
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ
1.1. Ý NGHĨA, KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT PHÁP LÝ CỦA ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ
1.1.1. Ý nghĩa của đặc xá, đại xá
Đặc xá, đại xá là những chế định pháp lý có ý nghĩa tổng hợp về chính
trị - xã hội - pháp lý đặc biệt, thể hiện chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà
nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc ta đối với người phạm tội. Đặc xá,
đại xá được cơ quan có thẩm quyền tuyên bố đối với người phạm tội nhân dịp
kỷ niệm những ngày lễ lớn hay có sự kiện quan trọng của đất nước hoặc theo
đơn xin ân giảm của người bị kết án, của thân nhân hay người đại diện cho
người đó. Đặc xá, đại xá có ý nghĩa to lớn đối với người phạm tội, đối với gia
đình, thân nhân người phạm tội và xã hội; đồng thời góp phần đấu tranh với
những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động âm mưu chống
phá Nhà nước ta dưới chiêu bài tự do tôn giáo và nhân quyền; trong những
năm gần đây, đặc xá còn có ý nghĩa kinh tế, giúp thu hồi tài sản của Nhà nước
và nhân dân.
1.1.1.1. Đối với người phạm tội
Đặc xá, đại xá là một đặc ân của Đảng, Nhà nước mang đến cơ hội làm
lại cuộc đời sớm hơn cho những người phạm tội (bị kết án), thậm chí là cả
một cơ hội thoát khỏi sự trừng phạt nghiêm khắc nhất của pháp luật hình sự
(hình phạt tử hình) để tiếp tục được sống. Đặc xá tác động trực tiếp đến tâm
lý, tình cảm và thái độ CHHP tù của phạm nhân. Có thể nói, việc Chủ tịch
nước quyết định đặc xá tha tù cho người bị kết án phạt tù đang CHHP tù,
đang được hoãn CHHP tù hoặc tạm đình chỉ CHHP tù có đủ các điều kiện,
tiêu chuẩn theo quyết định của Chủ tịch nước nhân dịp kỷ niệm các ngày lễ
lớn của đất nước và nhân các sự kiện đặc biệt khác đã động viên các phạm

11. 10
nhân phấn đấu học tập, lao động, cải tạo tốt, lập công chuộc tội, ăn năn hối cải
để có thể được hưởng đặc xá, sớm trở về hoà nhập với cộng đồng.
1.1.1.2. Đối với gia đình, thân nhân người phạm tội và xã hội
Đặc xá, đại xá có ý nghĩa rất tích cực đối với gia đình, thân nhân người
phạm tội và tác động đến toàn xã hội. Mỗi lần đặc xá, rất nhiều phạm nhân sẽ
trở về sinh sống tại các địa phương trong cả nước. Đây là niềm vui lớn của rất
nhiều gia đình Việt Nam có người thân được đặc xá. Thực tế công tác đặc xá
những năm qua cho thấy, chính quyền địa phương, đoàn thể và gia đình phạm
nhân đã phối hợp chặt chẽ, làm tốt công tác "hậu đặc xá". Những phạm nhân
được đặc xá tha tù khi trở về địa phương được tạo điều kiện thuận lợi để có
việc làm, sớm ổn định cuộc sống và tái hoà nhập cộng đồng. Tỷ lệ tái phạm
thấp, tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội sau khi đặc xá vẫn
tiếp tục ổn định.
1.1.1.3. Thể hiện chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước và
truyền thống nhân đạo của dân tộc
Đặc xá, đại xá thể hiện chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước đối
với những người đã một thời lầm đường lạc lối, đồng thời nó cũng thể hiện
truyền thống nhân đạo của dân tộc ta - "Đánh kẻ chạy đi ai đánh kẻ chạy lại".
Đặc xá, đại xá thể hiện bản chất ưu việt, tinh thần nhân đạo, bao dung và tôn
trọng quyền con người của Nhà nước ta đối với những người có quá khứ lầm
lỗi mà trong quá trình lao động, cải tạo, CHHP họ đã nhận thức được và thực
sự mong muốn đóng góp phần còn lại của cuộc đời cho lợi ích quốc gia, trong
đó có lợi ích của bản và gia đình thân họ. Đặc xá còn là sự ghi nhận của Nhà
nước đối với kết quả cải tạo, chấp hành tốt nội quy, quy chế của phạm nhân
và cũng đồng thời là kết quả của quá trình giáo dục, cải tạo phạm nhân của
đội ngũ cán bộ, chiến sỹ làm nhiệm vụ quản lý trại giam, cùng với gia đình
phạm nhân và xã hội.

12. 11
Ngay sau khi giành chính quyền, ngày 19/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã ra Sắc lệnh số 33D phóng thích các tội nhân bị kết án trước ngày
19/8/1945; và liên tục trong 60 năm qua, Nhà nước ta đã 2 lần tiến hành đại
xá cho người phạm tội và khoảng 35 lần tiến hành đặc xá cho người phạm tội
bị kết án. Số người được đặc xá có năm ít, có năm nhiều, nhưng nhìn chung
được nhân dân đồng tình ủng hộ, dư luận quốc tế hoan nghênh.
1.1.1.4. Đấu tranh chống các luận điệu xuyên tạc về nhân quyền
Hiện nay, tình hình quốc tế có nhiều diễn biến phức tạp, chiến tranh cục
bộ, xung đột sắc tộc, tôn giáo, đấu tranh lật đổ xảy ra ở nhiều nơi. Các thế lực
thù địch, phản động trong và ngoài nước luôn tìm mọi cách chống phá cách
mạng Việt Nam. Trong điều kiện đó, việc Chủ tịch nước quyết định đặc xá
tha tù cho những người đã có hành vi vi phạm PLHS Việt Nam, bị kết án phạt
tù (không phân biệt quốc tịch, tôn giáo, tín ngưỡng, dân tộc... ) miễn là có đủ
những điều kiện, tiêu chuẩn theo quyết định đặc xá đã góp phần đấu tranh
chống lại những luận điệu xuyên tạc, vu khống của các thế lực thù địch, phản
động "núp bóng" nhân quyền, tự do tôn giáo và tín ngưỡng để âm mưu gây
rối, làm suy yếu và lật đổ chính quyền cách mạng và nền dân chủ nhân dân.
1.1.1.5. Giúp thu hồi tài sản của Nhà nước và nhân dân
Trong những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới, mở cửa, xây dựng
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bên cạnh những mặt tích
cực thì những mặt trái của nền kinh tế thì trường đã dẫn đến xu thế tội phạm
kinh tế và các tội phạm có liên quan đến tài sản ngày càng gia tăng. Bằng quy
định khuyến khích phạm nhân tự giác CHHP bổ sung là hình phạt tiền, nộp án
phí dân sự, nộp tiền truy thu hoặc bồi thường dân sự trong xét đặc xá tha tù đã
giúp thu lại cho Nhà nước và nhân dân hàng trăm tỷ đồng. Chỉ tính riêng đợt
đặc xá ngày 2/9/2004 và 2 đợt đặc xá đầu năm 2005, tổng số tiền các phạm

13. 12
nhân được đặc xá đã nộp để khắc phục hậu qủa trách nhiệm dân sự là gần 400
tỷ đồng [24].
1.1.2. Khái niệm, các đặc điểm cơ bản và bản chất pháp lý của chế
định đặc xá
1.1.2.1. Khái niệm
Từ trước đến nay, khi nghiên cứu về chế định đặc xá, giữa các nhà
nghiên cứu, những người thực thi pháp luật trong và ngoài nước vẫn còn
nhiều quan điểm khác nhau:
- Trong khoa học hình sự của Liên Xô trước đây và Liên bang Nga ngày
nay, liên quan đến chế định đặc xá có các quan điểm khác nhau sau đây [8,
Tr. 11]:
1) Nhà hình sự Nga nổi tiếng trước cách mạng, giáo sư Trường Đại học
Tổng hợp Quốc gia Maxcơva Taganxev N.G. đã phân chia 3 dạng đặc xá là:
a) Induglentia hoặc là aggratiatio (tiếng Latinh có nghĩa là tha bổng hoặc ân
xá) - không áp dụng hình phạt tiếp theo do luật định đối với người mà lỗi đã
được xác định theo trình tự của pháp luật. b) Restitutio hoặc là rehabilitiatio
(tiếng Latinh có nghĩa là phục hồi các quyền trước đây hoặc minh oan) - chấm
dứt hình phạt đang chấp hành, đặc biệt là loại trừ những sự hạn chế các quyền
nhằm khẳng định các nguyên tắc công bằng và có ích mà các nguyên tắc đó
đòi hỏi sự tương quan của mức hình phạt với tính chất tội lỗi thực tế của
người bị kết án. c) Abolitia (tiếng Latinh có nghĩa là sự huỷ bỏ) - loại trừ sự
truy tố về hình sự hoặc đình chỉ sự truy tố đó đã được bắt đầu.
2) Các văn bản đặc xá chỉ là các văn bản pháp luật nhà nước mà không
có liên quan gì đến luật hình sự.
3) Đặc xá là một dạng miễn TNHS và hình phạt mang tính chất hỗn hợp.
4) Đặc xá là văn bản của người có chức vụ cao nhất của Nhà nước mà
theo đó người bị kết án được miễn hoàn toàn hoặc một phần hình phạt đã

14. 13
được quyết định hoặc giảm thời hạn của hình phạt ấy hay thay thế nó bằng
loại hình phạt khác nhẹ hơn hoặc được xoá án tích.
5) Đặc xá là việc thể hiện sự nhân đạo theo trình tự ngoài Toà án đối với
những người bị kết án và nhằm huỷ bỏ một phần hoặc hoàn toàn các hậu quả
pháp lý của việc thực hiện tội phạm.
6) Văn bản đặc xá không mang tính chất quy phạm mà mang tính chất cá
biệt, là văn bản áp dụng pháp luật đối với một người hoặc những người cụ thể
và là căn cứ pháp lý để miễn TNHS, miễn hình phạt.
- Trong khoa học luật hình sự Việt Nam, giữa các nhà nghiên cứu, những
người thực thi pháp luật cũng còn nhiều quan điểm khác nhau về chế định đặc
xá và chế định đại xá như sau:
1) Theo luật gia Nguyễn Mạnh Hùng thì "Đặc xá là miễn tội, giảm hình
phạt, miễn hình phạt hoặc xoá án tích đối với một người hoặc một số người
nhất định theo đơn xin của đương sự, của gia đình họ, của cơ quan, tổ chức
hữu quan hoặc căn cứ vào đường lối đối nội, đối ngoại của Nhà nước" [35, Tr.
122].
2) Theo ThS Đinh Văn Quế, "đặc xá là miễn toàn bộ hay một phần hình
phạt đối với một hoặc một số người bị kết án" [43, Tr. 160].
3) Theo TS Giang Sơn thì "Đặc xá là miễn toàn bộ hay một phần hình
phạt hoặc giảm nhẹ hình phạt, kể cả miễn TNHS hoặc xoá án đối với một hay
một số người phạm tội nhất định (cũng có trường hợp đặc xá với một số đông
người)" [68, Tr. 503]. Việc xét đặc xá không bị ràng buộc bởi tính chất
nghiêm trọng của tội phạm và luôn luôn xuất phát từ lý do nhân đạo, coi bản
án, quyết định của Toà án đã tuyên là đúng pháp luật, đúng người, đúng tội.
4) Theo TSKH. PGS Lê Cảm thì:
Về nội dung, "Đặc xá là sự khoan hồng mang tính chất tổng hợp về mặt
pháp lý hình sự được thực hiện theo trình tự ngoài Toà án bằng việc áp dụng

15. 14
đối với riêng một (những) người bị kết án cụ thể nhất định một trong các biện
pháp tha miễn của PLHS nếu người đó đáp ứng đầy đủ những điều kiện mà
văn bản đặc xá quy định".
Về hình thức, "Văn bản đặc xá là văn bản quy phạm pháp luật do nguyên
thủ quốc gia (Chủ tịch nước) ban hành dưới dạng quyết định nhân dịp những
ngày Quốc khánh hoặc những ngày lễ lớn (như Tết dương lịch hay Tết
nguyên đán) hàng năm của dân tộc hay có sự kiện đặc biệt khác hoặc theo
đơn xin ân giảm của người bị kết án, của thân nhân hay của người đại diện
cho người đó".
Bản chất pháp lý, "Đặc xá là một chế định nhân đạo của Luật hình sự
Việt Nam và được thể hiện bằng việc áp dụng đối với người bị kết án một
trong bốn biện pháp tha miễn do PLHS nước ta quy định - giảm nhẹ hình phạt
(1), miễn CHHP (2), giảm thời hạn CHHP (3), hoặc xoá án tích (4) - khi có
quyết định do Chủ tịch nước tuyên bố nhân dịp những ngày Quốc khánh hoặc
những ngày lễ lớn (như Tết dương lịch hay Tết nguyên đán) hàng năm của
dân tộc hay có sự kiện đặc biệt khác hoặc theo đơn xin ân giảm của người bị
kết án, của thân nhân hay của người đại diện cho người đó" [14, Tr.845].
5) Theo một số người thực thi pháp luật có liên quan đến công tác đặc xá
thì: đặc xá là chế định thuộc luật hiến pháp và là quyền hiến định của nguyên
thủ quốc gia (Chủ tịch nước); đặc xá được tiến hành theo trình tự, thủ tục đặc
biệt ngoài Toà án với sự tham gia của nhiều cơ quan có liên quan (HĐTVĐX
Trung ương, các HĐTVĐX địa phương, các trại giam, trai tạm giam của Bộ
Công an, Bộ Quốc phòng, các Bộ, ngành có liên quan và chính quyền địa
phương các cấp...). Trường hợp xét đơn ân giảm án tử hình không có các quy
định ràng buộc cụ thể và hoàn toàn do Chủ tịch nước quyết định.
6) "Đặc xá là biện pháp khoan hồng của Nhà nước có nội dung là miễn
chấp hành toàn bộ hoặc phần còn lại của hình phạt tù cho đích danh một phạm

16. 15
nhân nào đó hoặc cho những phạm nhân đã thoả mãn những điều kiện nhất
định nào đó... Tuỳ ở giai đoạn nào của quá trình thi hành án mà người bị kết
án được đặc xá hoặc đại xá được miễn chấp hành toàn bộ hay phần hình phạt
còn lại" [32, Tr.226].
7) Tìm hiểu thực tiễn công tác đặc xá trong 60 năm qua ở Việt Nam cho
thấy, đặc xá được thể hiện qua hai trường hợp (dạng) sau đây: 1) Xét đặc xá
tha tù hoặc giảm hạn tù nhân dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn hoặc có sự kiện
quan trọng khác của đất nước. Tuỳ từng giai đoạn cụ thể mà việc xét đặc xá
trong trường hợp này được thực hiện theo cách thức khác nhau. Giai đoạn từ
năm 1945 đến trước năm 1990 (quyền hiến định về đặc xá không được thực
hiện "trọn vẹn"), cơ quan có thẩm quyền quyết định đặc xá (Chủ tịch nước,
Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và Hội đồng Nhà nước tuy theo quy định của
hiến pháp trong từng giai đoạn) chỉ ban hành văn bản đặc xá trong đó quy
định đối tượng, điều kiện, tiêu chuẩn và thời gian tiến hành đặc xá. Việc xét
duyệt và quyết định đặc xá cho những người phạm tội bị kết án cụ thể (kể cả
việc ban hành quyết định tha hoặc giảm hạn tù cho họ) hoàn toàn do Hội đồng
đặc xá các cấp (cấp tỉnh, thành phố và cấp Trung ương) thực hiện, Toà án
thay mặt Hội đồng đặc xá ra quyết định đặc xá tha hoặc giảm hạn tù cho
phạm nhân. Giai đoạn từ năm 1990 đến nay (quyền hiến định về đặc xá được
thực hiện "trọn vẹn"), cơ quan có thẩm quyền quyết định đặc xá (Hội đồng
Nhà nước và Chủ tịch nước tuỳ theo quy định của hiến pháp trong từng giai
đoạn) ban hành văn bản đặc xá trong đó quy định đối tượng, điều kiện, tiêu
chuẩn và thời gian tiến hành đặc xá; đồng thời thành lập HĐTVĐX Trung
ương để triển khai quyết định về đặc xá, xét duyệt danh sách người đủ điều
kiện, tiêu chuẩn đặc xá trình lên cơ quan có thẩm quyền quyết định. Cơ quan
có thẩm quyền đặc xá trực tiếp xét duyệt và ra quyết định đặc xá tha tù cho
những người phạm tội bị kết án cụ thể. 2) Xét đơn xin ân giảm án tử hình của

17. 16
người bị kết án tử hình, của thân nhân hay người đại diện cho người đó - do
Chủ tịch nước quyết định trên cơ sở xem xét tổng hợp nhiều yếu tố khác
nhau.
Từ những quan điểm trên và qua nghiên cứu thực tiễn công tác đặc xá ở
nước ta từ sau Cách mạng tháng 8/1945, cho phép khẳng định đặc xá là chế
định pháp lý hình sự, vì những lý do sau đây:
Thứ nhất, về mặt lập pháp: ngay sau khi Cách mạng tháng 8/1945 thành
công cho đến trước khi Hiến pháp nước Việt Nam dân chủ cộng hoà năm
1946 được Quốc hội thông qua ngày 9/11/1946, trong đó quy định Chủ tịch
nước có quyền đặc xá (Điều 49, Điểm g), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc
lệnh số 33C lần đầu tiên chính thức quy định quyền xét đơn xin ân giảm án tử
hình của nguyên thủ quốc gia (lúc bấy giờ là Chủ tịch Chính phủ). Điều III
Sắc lệnh quy định "Nếu bản án tuyên xử tử, thì tội nhân có quyền đệ đơn lên
Chủ tịch Chính phủ xin ân giảm. Bản án sẽ hoãn thi hành chờ quyết nghị của
ông Chủ tịch Chính phủ. Mỗi khi Toà án Quân sự kết án xử tử, ông Chánh án
bắt buộc phải báo cho tội nhân biết rằng có quyền xin Chủ tịch Chính phủ ân
giảm và hỏi hắn có muốn đệ đơn xin không. Câu trả lời của phạm nhân phải
ghi vào bản án; nếu không, bản án thành vô giá trị". Như vậy, chế định đặc xá
(trường hợp xét đơn xin ân giảm án tử hình) đã được quy định chính thức
trong PLHS trước khi có hiến pháp.
Mặt khác trong lần pháp điển hoá luật hình sự năm 1999, các nhà làm
luật lần đầu tiên quy định đặc xá là một trường hợp của miễn CHHP - Điều
57, Khoản 2 quy định "Người bị kết án được miễn CHHP khi được đặc xá
hoặc đại xá". Như vậy, với quy định này, nhà làm luật đã chính thức thừa
nhận đặc xá là một chế định của luật hình sự, thể hiện chính sách nhân đạo
của Nhà nước ta đối với tội phạm trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp

18. 17
quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đồng thời phản ánh thực tế công tác đặc xá
ở nước ta trong những năm qua, góp phần hoàn thiện luật hình sự.
Thứ hai, về mặt lý luận: đặc xá là quyền hiến định của nguyên thủ quốc
gia (Chủ tịch nước) và được tiến hành theo một trình tự, thủ tục đặc biệt ngoài
Toà án. Về hình thức, văn bản đặc xá là văn bản quy phạm pháp luật do
nguyên thủ quốc gia (Chủ tịch nước) ban hành nhân dịp kỷ niệm những ngày
lễ lớn hàng năm hay có sự kiện đặc biệt khác của đất nước hoặc theo đơn xin
ân giảm của người bị kết án, của thân nhân hay của người đại diện cho người
đó. Tuy nhiên, về nội dung, bản chất của việc áp dụng chế định đặc xá là do
có sự việc phạm tội; đối tượng được hưởng đặc xá là người phạm tội bị kết
án. Như vậy, chế định đặc xá bắt nguồn và gắn liền tội phạm và người phạm
tội bị kết án (do luật hình sự điều chỉnh). Vì vậy, cần phải khẳng định về mặt
nội dung, đặc xá là chế định pháp lý hình sự và thuộc phạm vi điều chỉnh của
luật hình sự.
Thứ ba, về mặt thực tiễn: từ năm 1945 đến nay, Nhà nước đã tiến hành
đặc xá khoảng 35 lần cho rất nhiều phạm nhân. Tất cả những lần đặc xá này
đều áp dụng đối với người phạm tội bị kết án phạt tù (cũng có giai đoạn đặc
xá áp dụng đối với người phạm tội bị kết án khổ sai và người được tập trung
cải tạo). Kết quả là người bị kết án có thể được tha tù hoặc giảm hạn tù. Như
vậy, thực tiễn công tác đặc xá cho thấy mặc dù mỗi giai đoạn, mỗi lần xét đặc
xá được quy định cụ thể khác nhau, nhưng luôn có chung đối tượng là người
phạm tội bị kết án.
Tổng hợp những quan điểm về đặc xá đã nêu và căn cứ vào thực tiễn
công tác đặc xá ở nước ta trong 60 năm qua, theo quan điểm của chúng tôi có
thể đưa ra khái niệm đặc xá như sau:
Đặc xá là sự khoan hồng của Nhà nước mang tính chất tổng hợp về mặt
pháp lý hình sự, được thực hiện theo trình tự, thủ tục ngoài Toà án và được

19. 18
áp dụng đối với riêng một (những) người bị kết án cụ thể một trong các biện
pháp tha miễn do PLHS quy định, nếu người đó đáp ứng đầy đủ những điều
kiện, tiêu chuẩn được quy định trong văn bản đặc xá của nguyên thủ quốc gia
(Chủ tịch nước) được ban hành nhân dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn hàng
năm hay có sự kiện quan trọng khác của đất nước hoặc do nguyên thủ quốc
gia (Chủ tịch nước) quyết định theo đơn xin ân giảm của người bị kết án tử
hình, của thân nhân hay của người đại diện cho người đó.
1.1.2.2. Các đặc điểm cơ bản của đặc xá
Từ khái niệm và những phân tích trên, có thể đưa ra những đặc điểm cơ
bản của chế định đặc xá như sau:
Thứ nhất, đặc xá là sự khoan hồng (đặc ân) của Nhà nước mang tính
chất tổng hợp về mặt pháp lý hình sự, có ý nghĩa chính trị - xã hội - pháp lý
đặc biệt, thể hiện nguyên tắc nhân đạo của luật hình sự Việt Nam. Đặc xá
được xem xét áp dụng đối với một người phạm tội bị kết án cụ thể (cũng có
trường hợp đặc xá với nhiều người) một trong bốn biện pháp tha miễn do
PLHS quy định, nếu người đó đáp ứng đầy đủ những điều kiện, tiêu chuẩn
được ghi nhận trong văn bản đặc xá (trường hợp đặc xá tha tù) hoặc do Chủ
tịch nước quyết định (trường hợp xét đơn xin ân giảm án tử hình).
Thứ hai, đặc xá là quyền hiến định của nguyên thủ quốc gia (Chủ tịch
nước), thường được công bố nhân dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn hàng năm
của đất nước (Tết nguyên đán, Tết dương lịch, ngày giải phóng hoàn toàn
miền Nam, thống nhất đất nước 30/4, ngày Quốc khánh 2/9) hay có sự kiện
đặc biệt khác hoặc theo đơn xin ân giảm của người bị kết án, của thân nhân
hay của người đại diện cho người đó. Văn bản đặc xá là văn bản quy phạm
pháp luật được thể hiện dưới dạng quyết định của Chủ tịch nước và có tính
chất bắt buộc (thuật ngữ "được miễn") đối với các cơ quan tư pháp hình sự.

20. 19
Thứ ba, đặc xá được áp dụng vì lý do nhân đạo đối với riêng một người
phạm tội bị kết án cụ thể (cũng có trường hợp đặc xá đối với nhiều người) mà
không bị ràng buộc bởi loại tội phạm và tính chất nghiệm trọng của tội phạm,
cũng như loại hình phạt đã được tuyên.
Thứ tư, đặc xá được thực hiện theo trình tự, thủ tục ngoài Toà án. Văn
bản đặc xá không làm thay đổi nội dung và tính chất pháp lý hình sự của các
quy phạm PLHS xác định TNHS đối với hành vi phạm tội (không phi tội
phạm hoá những hành vi nguy hiểm cho xã hội được coi là tội phạm) và cũng
không đặt ra nghi ngờ về tính hợp pháp và có căn cứ của bản án kết tội có
hiệu lực pháp luật mà Toà án đã tuyên đối với người phạm tội trong một vụ án
hình sự cụ thể.
Thứ năm, hậu quả pháp lý của đặc xá đối với người phạm tội bị kết án
(nếu người đó đáp ứng đầy đủ các điều kiện của văn bản đặc xá hoặc do Chủ
tịch nước quyết định - đối với trường hợp xét đơn xin ân giảm án tử hình)
chính là việc áp dụng một trong bốn biện pháp tha miễn do PLHS quy định -
giảm nhẹ hình phạt, miễn CHHP, giảm thời hạn CHHP và xoá án tích (đối với
người đã chấp hành xong hình phạt và các quyết định khác của Toà án).
Thứ sáu, thực tiễn công tác đặc xá cho thấy, đối tượng được đặc xá là
người bị kết án sau: tù có thời hạn, tù chung thân, tử hình, khổ sai (trong
những năm đầu sau Cách mạng tháng 8/1945), cũng có trường hợp đặc xá
được áp dụng đối với người được tập trung cải tạo; hậu quả pháp lý của việc
áp dụng chế định đặc xá chỉ có ý nghĩa đối với hình phạt chính, người bị kết
án được hưởng đặc xá vẫn phải chấp hành các hình phạt bổ sung (nếu có)
hoặc có thể bị áp dụng các biện pháp tư pháp được quy định từ Điều 41 đến
Điều 43, Bộ luật Hình sự năm 1999.
Thứ bảy, việc áp dụng các biện pháp tha miễn khi có văn bản đặc xá
được thực hiện bởi nhiều cơ quan (Chủ tịch nước quyết định theo đề nghị của

21. 20
HĐTVĐX Trung ương). Còn việc áp dụng các biện pháp tha miễn khi xét xử
chỉ được thực hiện bởi Toà án trên cơ sở các quy định của PLHS.
1.1.2.3. Bản chất pháp lý của chế định đặc xá
Từ khái niệm, các đặc điểm cơ bản của chế định đặc xá và thực tiễn công
tác đặc xá những năm qua, có thể khẳng định bản chất pháp lý của chế định
đặc xá như sau:
Đặc xá là chế định nhân đạo của luật hình sự Việt Nam, được thể hiện
bằng việc áp dụng đối với người bị kết án một trong bốn biện pháp tha miễn
do PLHS quy định (giảm nhẹ hình phạt, miễn CHHP, giảm thời hạn CHHP
hoặc xoá án tích) theo quyết định đặc xá của Chủ tịch nước được ban hành
nhân dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn hàng năm hay có sự kiện quan trọng
khác của đất nước hoặc theo đơn xin ân giảm của người bị kết án tử hình, của
thân nhân hay của người đại diện cho người đó.
1.1.3. Khái niệm, các đặc điểm cơ bản và bản chất pháp lý của chế
định đại xá
1.1.3.1. Khái niệm
Giống như chế định đặc xá, liên quan đến chế định đại xá từ trước đến
nay khoa học luật hình sự trong và ngoài nước vẫn tồn tại nhiều quan điểm
khác nhau chưa thống nhất.
- Trong khoa học hình sự của Liên Xô trước đây và Liên bang Nga hiện
nay vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau sau đây [14, Tr. 845, 846, 847, 848]:
1) Luật gia nổi tiếng người Italia Beccaria Tr. có quan điểm chống lại
việc ghi nhận chế định đại xá ("tha thứ") trong Bộ luật hình sự vì nó cho mọi
người thấy rằng, tội phạm có thể được tha thứ và hình phạt là hậu quả không
bắt buộc của tội phạm, tức là làm phát sinh sự ảo tưởng về việc không bị
trừng phạt và buộc mọi người tin rằng, nếu như có thể đạt được sự tha thứ, thì

22. 21
việc đưa vào thi hành bản án đối với người không được tha thứ là hành vi bạo
lực của nhà cầm quyền đúng hơn là kết quả của hoạt động tư pháp.
2) Luật gia Liên bang Nga Xabanhin X.N. cho rằng: việc ban hành các
văn bản đại xá thực tế là dẫn đến sự vi phạm nguyên tắc công bằng vì vậy đại
xá không nên tồn tại trong thực tiễn của các cơ quan quyền lực nhà nước tối
cao.
3) Một số tác giả khác khi luận chứng cho việc huỷ bỏ chế định đại xá đã
coi sự tồn tại của nó trong PLHS sẽ làm yếu đi cuộc đấu tranh chống tình
trạng tội phạm, tức là dẫn đến việc gia tăng sự tái phạm trong số những người
đã được miễn TNHS hoặc hình phạt do việc ban hành ăn bản đại xá.
4) GS. TSKH luật Karôg A.I. quan niệm rằng: a) Trong luật hình sự đại
xá được hiểu là văn bản của cơ quan quyền lực nhà nước tối cao mà theo đó
các loại người hoặc tất cả những người đã phạm những loại tội nhất định được
miễn TNHS, miễn chấp hành một phần hoặc hoàn toàn hình phạt hay thay thế
hình phạt đã được Toà án quyết định bằng hình phạt khác nhẹ hơn; b) Văn
bản về đại xá không thay đổi và không huỷ bỏ đạo luật quy định TNHS đối
với việc thực hiện những hành vi nguy hiểm cho xã hội nào, không đặt ra nghi
ngờ đối với bản án của Toà án đã được tuyên đối với vụ án cụ thể.
5) Theo GS. TSKH luật Haumôv A.V. thì văn bản đại xá không đưa
những thay đổi vào đạo luật hình sự, tức là không phi tội phạm hoá các hành
vi tương ứng mà những người được đại xá đã thực hiện, không đặt ra sự nghi
ngờ đối với tính hợp pháp và có căn cứ của bản án kết tội mà Toà án đã tuyên.
6) Theo nữ GS. TSKH luật Heznamôva Z.A. thì đại xá là một dạng tha
miễn có tính chất hỗn hợp vì bằng văn bản đại xá với tư cách là văn bản ngoài
Toà án có thể áp dụng bất kỳ việc miễn TNHS hoặc hình phạt và thực tế là
trong bất kỳ giai đoạn TTHS nào; đại xá được áp dụng chỉ đối với những tội
phạm đã hoàn thành trước thời điểm văn bản đại xá có hiệu lực pháp luật;

23. 22
miễn hình phạt do có văn bản đại xá có thể được thực hiện trong thời điểm
tuyên bản án kết tội hoặc trong quá trình CHHP; miễn việc tiếp tục CHHP do
có văn bản đại xá bao gồm - miễn CHHP trước thời hạn, giảm thời hạn
CHHP, thay đổi hình phạt đã quyết định bằng hình phạt khác nhẹ hơn hoặc
xoá án tích.
7) GS. TSKH luật Tkatrevxky Iu.M. phân chia các văn bản đại xá thành
hai loại - các văn bản áp dụng rộng rãi đối với số lượng lớn những người có
liên quan và, các văn bản áp dụng hạn chế đối với phạm vi hẹp những người
có liên quan; theo pháp luật TTHS việc miễn TNHS trên cơ sở văn bản đại xá
có thể được thực hiện: a) trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự - bằng quyết
định từ chối việc khởi tố vụ án hình sự, b) trong giai đoạn điều tra hoặc đối
với những vụ án mà việc điều tra kết thúc nhưng chưa tuyên án - bằng quyết
định đình chỉ vụ án hình sự, c) trong giai đoạn xét xử của Toà án - bằng quyết
định của Toà án về đình chỉ vụ án hình sự; mặc dù bản án kết tội của Toà án
đã được tuyên nhưng đại xá vẫn có thể được thực hiện bằng việc miễn hình
phạt hoặc xoá án tích.
8) Nữ GS. TSKH luật Kelina X.G. viết: Theo nội dung của nó, văn bản
đại xá quy định việc miễn TNHS, miễn hình phạt, và đôi khi cả việc xoá án
tích nữa.
9) Tuy nhiên, Khái niệm đại xá của nữ luật gia Nga Morôgulôva I.L. là
có căn cứ và phù hợp với pháp luật hơn cả khi định nghĩa rằng: đại xá là một
biện pháp đặc biệt của Nhà nước nhằm thực hiện chính sách hình sự trên cơ
sở của pháp luật.
- Trong khoa học luật hình sự Việt Nam, liên quan đến chế định đại xá
giữa các nhà nghiên cứu, những người thực thi pháp luật cũng có nhiều quan
điểm khác nhau sau đây:

24. 23
1) Theo luật gia Nguyễn Mạnh Hùng thì "Đại xá là tha tội cho những
người phạm tội theo từng loại tội phạm, không phải xem xét từng trường hợp
cụ thể. Việc tha tội theo văn bản đại xá bao gồm việc miễn truy cứu TNHS
đối với người phạm tội, tha cho người phạm tội đã bị kết án và đang CHHP,
xoá án tích cho những người đã chấp hành xong hình phạt về những tội được
đại xá xảy ra trước ngày ban hành văn bản đại xá. Những người được đại xá
về tội gì được coi là không có án tích về tội đó" [35, Tr. 119, 120].
2) Theo ThS Đinh Văn Quế thì "đại xá là việc miễn TNHS đối với một
loại tội phạm hoặc một loại người phạm tội nhất định. Văn bản đại xá có hiệu
lực đối với những hành vi phạm tội được nêu trong văn bản đó xảy ra trước
khi ban hành văn bản đại xá thì được miễn truy cứu TNHS ; nếu đã khởi tố,
truy tố hoặc xét xử thì phải đình chỉ, nếu đã chấp hành xong hình phạt thì
được coi là không có án tích" [43, Tr. 159].
3) Theo TS Giang Sơn, "Đại xá là việc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
theo luật định quyết định miễn TNHS hoặc hình phạt, hoặc thay đổi hình phạt
đã tuyên bằng hình phạt nhẹ hơn đối với một loại người phạm tội nhất định"
[68, Tr. 502]
4) Theo TSKH. PGS Lê Cảm thì:
Về nội dung, "đại xá là sự khoan hồng mang tính chất tổng hợp về mặt
pháp lý hình sự và TTHS được thực hiện theo trình tự ngoài Toà án bằng việc
áp dụng đối với người phạm tội (bị kết án) không nhất định một trong các
biện pháp tha miễn của PLHS nếu người đó đáp ứng đầy đủ những điều kiện
mà văn bản đại xá quy định".
Về hình thức, "văn bản đại xá là văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan
lập pháp tối cao (Quốc hội) ban hành dưới dạng quyết định nhân dịp có sự
kiện lịch sử đặc biệt quan trọng của đất nước, có hiệu lực pháp luật bắt buộc

25. 24
đối với tất cả các cơ quan bảo vệ pháp luật và Toà án căn cứ vào giai đoạn
TTHS cụ thể tương ứng".
Bản chất pháp lý, "Đại xá là một chế định nhân đạo của luật hình sự và
TTHS Việt Nam, được thể hiện bằng việc áp dụng đối với người phạm tội (bị
kết án) một trong sáu biện pháp tha miễn do PLHS nước ta quy định tuỳ thuộc
vào giai đoạn TTHS cụ thể tương ứng - miễn TNHS (1), miễn hình phạt (2),
giảm nhẹ hình phạt (3), miễn CHHP (4), giảm thời hạn CHHP (5) hoặc xoá án
tích (6) - khi có quyết định do Quốc hội tuyên bố nhân dịp có sự kiện lịch sử
đặc biệt quan trọng của đất nước" [14, Tr. 852].
5) Theo một số người thực thi pháp luật có liên quan đến công tác đặc xá
thì: đại xá là chế định thuộc luật hiến pháp và là quyền hiến định của Quốc
hội; đại xá được tiến hành theo trình tự, thủ tục đặc biệt ngoài Toà án. Đối
tượng và thời điểm đại xá hoàn toàn do Quốc hội thảo luận và quyết định căn
cứ vào thực tiễn chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, đối ngoại...
của đất nước, nhân dịp có sự kiện lịch sử đặc biệt quan trọng của đất nước mà
không bị ràng buộc bởi bất kỳ quy định nào.
6) "Đại xá là biện pháp khoan hồng của Nhà nước có nội dung tha tội,
thường là hoàn toàn và triệt để cho hàng loạt những người phạm những tội
nhất định nào đó... Tuỳ ở giai đoạn nào của quá trình thi hành án mà người bị
kết án được đặc xá hoặc đại xá được miễn chấp hành toàn bộ hay phần hình
phạt còn lại" [32, Tr. 226].
7) Theo Th.S Trịnh Tiến Việt thì "đại xá được hiểu là văn bản (quyết
định) của Quốc hội miễn TNHS hoặc miễn hình phạt hoặc thay đổi hình phạt
đã tuyên bằng một hình phạt nhẹ hơn đối với một loại người phạm tội nhất
định" [66, Tr. 83].

26. 25
Từ những quan điểm trên và qua nghiên cứu thực tiễn 2 lần xét đại xá ở
nước ta cho phép khẳng định đại xá là chế định pháp lý hình sự và TTHS vì
những lý do sau đây:
Thứ nhất, về mặt lập pháp: ngay sau khi Cách mạng tháng 8/1945 thành
công cho đến trước khi Hiến pháp nước Việt Nam dân chủ cộng hoà năm
1959 được Quốc hội thông qua ngày 31/12/1959, trong đó quy định Quốc hội
có quyền đại xá (Điều 50, Khoản 15), thì ngày 20/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã ký Sắc lệnh số 52 - SL đại xá cho những người bị kết án trước ngày
19/8/1945, với một số nội dung cơ bản sau: "Những người vì chiến đấu cho
nền độc lập của nước Việt Nam mà đã bị kết án trước ngày 19 tháng 8 dương
lịch năm 1945 như là chính trị phạm hay thường phạm đều được xá tội...
Những khinh tội phạm trước ngày 19 tháng 8 năm 1945 mà Toà án đã xử phạt
tiền hoặc tù án treo, hoặc cả hai thứ hình phạt đó, đều được miễn xá... Những
tội được miễn xá đều coi như không phạm bao giờ; quyền công tố sẽ tiêu hủy,
những chính hình và phụ hình mà Toà án đã tuyên đều bỏ hết".
Mặt khác, trong lần pháp điển hoá luật hình sự năm 1999, đại xá lần đầu
tiên được các nhà làm luật quy định là một trường hợp của miễn TNHS (Điều
25) và một trường hợp của miễn CHHP (Điều 57) - Điều 25, Khoản 3 quy
định "Người phạm tội được miễn TNHS khi có quyết định đại xá"; Điều 57,
Khoản 2 quy định "Người bị kết án được miễn CHHP khi được đặc xá hoặc
đại xá". Như vậy, bằng những quy định này, nhà làm luật đã chính thức thừa
nhận đại xá là một chế định của PLHS, thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà
nước ta đối với tội phạm trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa.
Thứ hai, về mặt lý luận: đại xá là quyền hiến định của Quốc hội và được
tiến hành theo trình tự, thủ tục ngoài Toà án. Về hình thức, văn bản đại xá là
văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội ban hành dưới dạng nghị quyết

27. 26
(quyết định) có tính chất bắt buộc (thuật ngữ "được miễn") đối với các cơ
quan tư pháp hình sự nhân dịp có sự kiện lịch sử đặc biệt quan trọng của đất
nước. Tuy nhiên, về nội dung, bản chất pháp lý của việc áp dụng chế định đại
xá là do có sự việc phạm tội và căn cứ vào các giai đoạn TTHS mà người
phạm tội không nhất định có thể được áp dụng một trong các biện pháp tha
miễn được PLHS quy định nếu người đó đáp ứng đầy đủ những điều kiện mà
văn bản đại xá quy định. Vì vậy, cần phải khẳng định về mặt nội dung, đại xá
là chế định pháp lý hình sự và TTHS, thuộc phạm vi điều chỉnh của PLHS.
Thứ ba, về mặt thực tiễn: từ năm 1945 đến nay, Nhà nước đã 2 lần tiến
hành đại xá bằng Sắc lệnh số 52 - SL, ngày 20/10/1945 của Chủ tịch Chính
phủ lâm thời đại xá cho những người vì chiến đấu cho nền độc lập của nước
Việt Nam đã bị kết án trước ngày 19/8/1945 (kể các chính trị phạm hay
thường phạm); và Thông tư số 413-TTg, ngày 9/11/1954 của Thủ tướng
Chính phủ đại xá cho các tội phạm bị toà án truy tố và xét xử từ Cách mạng
tháng 8 đến ngày 9/10/1954 (trừ ra bọn có nợ máu nhiều đối với nhân dân, đã
tra tấn, giết người một cách dã man, nhân dân rất oán ghét; côn đồ chưa chịu
cải tạo, hiện chưa học được nghề gì để sinh sống lương thiện; địa chủ, cường
hào, gian ác bị dân xử phạt trong các đợt phát động quần chúng giảm tô và cải
cách ruộng đất).
Như vậy, tổng hợp những quan điểm về đại xá đã nêu và căn cứ vào thực
tiễn 2 lần đại xá ở nước ta, theo quan điểm của chúng tôi có thể đưa ra khái
niệm đại xá như sau:
Đại xá là sự khoan hồng của Nhà nước mang tính chất tổng hợp về mặt
pháp lý hình sự và TTHS, được thực hiện theo trình tự, thủ tục ngoài Toà án
và được áp dụng đối với hàng loạt người phạm tội nhất định nào đó một
trong các biện pháp tha miễn do PLHS quy định, nếu những người đó thuộc
đối tượng đại xá được quy định trong văn bản đại xá do cơ quan lập pháp tối

28. 27
cao (Quốc hội) ban hành nhân sự kiện lịch sử đặc biệt quan trọng của đất
nước.
1.1.3.2. Các đặc điểm cơ bản của đại xá
Từ khái niệm và những phân tích trên, có thể đưa ra những đặc điểm cơ
bản của chế định đại xá như sau:
Thứ nhất, đại xá là sự khoan hồng (đặc ân) của Nhà nước mang tính
chất tổng hợp về mặt pháp lý hình sự và TTHS, có ý nghĩa chính trị - xã hội -
pháp lý hết sức đặc biệt, thể hiện nguyên tắc nhân đạo của PLHS Việt Nam.
Đại xá được áp dụng đối với một loạt người phạm tội nhất định nào đó một
trong sáu biện pháp tha miễn do PLHS quy định (căn cứ vào giai đoạn TTHS)
nếu người phạm tội thuộc đối tượng đại xá được ghi trong văn bản đại xá.
Thứ hai, đại xá là quyền hiến định của Quốc hội (Điều 84, Khoản 10,
Hiến pháp năm 1992) và được công bố nhân sự kiện lịch sử đặc biệt quan
trọng của đất nước (trong 2 lần đại xá thì lần thứ nhất được công bố sau khi
Cách mạng tháng 8/1945 thành công; lần thứ hai được công bố sau ngày giải
phóng Thủ đô 10/10/1954). Văn bản đại xá là văn bản quy phạm pháp luật
được thể hiện dưới dạng nghị quyết (quyết định) của Quốc hội và có tính chất
bắt buộc đối với các cơ quan tư pháp hình sự tuỳ thuộc vào các giai đoạn
TTHS cụ thể tương ứng.
Thứ ba, đại xá được áp dụng vì lý do nhân đạo đối với riêng phạm vi
không nhất định những người phạm tội (đã bị kết án hoặc chưa bị kết án). Đại
xá không xem xét từng trường hợp cụ thể và cũng không đặt ra các tiêu chí cụ
thể về thời hạn đã CHHP, kết quả giáo dục, đạo đức của người phạm tội... mà
chỉ quy định: những hành vi phạm tội đã xảy ra trong thời gian nhất định
được đại xá.
Thứ tư, đại xá được thực hiện theo trình tự, thủ tục ngoài Toà án. Văn
bản đại xá không làm thay đổi nội dung và tính chất pháp lý hình sự của các

29. 28
quy phạm PLHS xác định TNHS đối với hành vi phạm tội (không phi tội
phạm hoá những hành vi nguy hiểm cho xã hội được coi là tội phạm). Văn
bản đại xá chỉ có hiệu lực đối với những hành vi phạm tội được nêu trong văn
bản và xảy ra trước khi văn bản đại xá được ban hành (có hiệu lực).
Thứ năm, hậu quả pháp lý của đại xá đối với người phạm tội (thuộc đối
tượng được hưởng đại xá) chính là việc áp dụng một trong sáu biện pháp tha
miễn do PLHS quy định căn cứ vào giai đoạn TTHS cụ thể tương ứng: miễn
TNHS (áp dụng trong các giai đoạn TTHS trước khi Toà án tuyên bản án kết
tội có hiệu lực pháp luật); 5 biện pháp tha miễn còn lại (áp dụng sau khi Toà
án tuyên bản án kết tội có hiệu lực pháp luật) bao gồm: miễn hình phạt; giảm
nhẹ hình phạt; miễn CHHP; giảm thời hạn CHHP; xoá án tích (đối với người
đã chấp hành xong hình phạt và các quyết định khác của Toà án).
Thứ sáu, nghiên cứu 2 lần đại xá cho thấy, người phạm tội được đại xá
sẽ được xá tội hoàn toàn và được coi như không phạm tội bao giờ, những hình
phạt chính và hình phạt bổ sung đều không phải thực hiện. Tuy nhiên, những
biện pháp tư pháp đã áp dụng rồi thì không thay đổi lại.
1.1.3.3. Bản chất pháp lý của chế định đại xá
Từ khái niệm, các đặc điểm cơ bản của chế định đại xá và thực tiễn 2 lần
đại xá ở nước ta, có thể khẳng định bản chất pháp lý của chế định đặc xá như
sau:
Đại xá là chế định nhân đạo của luật hình sự và TTHS Việt Nam, được
thể hiện bằng việc áp dụng đối với hàng loạt người phạm tội một trong sáu
biện pháp tha miễn do PLHS quy định (miễn TNHS, miễn hình phạt, giảm nhẹ
hình phạt, miễn CHHP, giảm thời hạn CHHP hoặc xoá án tích) theo quyết
định đại xá của Quốc hội được ban hành nhân sự kiện lịch sử đặc biệt quan
trọng của đất nước.
1.1.4. Phân biệt chế định đặc xá với chế định đại xá

30. 29
Qua phân tích khái niệm, các đặc điểm cơ bản và bản chất pháp lý của
chế định đặc xá và chế định đại xá, có thể nhận thấy sự giống nhau và khác
nhau của hai chế định này được thể hiện qua một số điểm chủ yếu sau đây:
1.1.4.1. Những điểm giống nhau
Thứ nhất, đặc xá và đại xá đều là sự khoan hồng của Nhà nước mang
tính chất tổng hợp, có ý nghĩa chính trị - xã hội - pháp lý đặc biệt và được
thực hiện theo trình tự, thủ tục ngoài Toà án (trình tự này thường được quy
định cụ thể trong văn bản đặc xá, đại xá).
Thứ hai, văn bản đặc xá (quyết định) của Chủ tịch nước và văn bản đại
xá (nghị quyết hoặc quyết định) của Quốc hội đều là văn bản quy phạm pháp
luật do các chủ thể tương ứng với hai nhánh quyền lực nhà nước ban hành
(nguyên thủ quốc gia và cơ quan lập pháp tối cao) và có tính chất bắt buộc
(thuật ngữ "được miễn") đối với các cơ quan tư pháp hình sự.
Thứ ba, chế định đặc xá và chế định đại xá đều bao gồm các biện pháp
tha miễn cụ thể được PLHS quy định và được áp dụng đối với người phạm tội
bị kết án thoả mãn đầy đủ các điều kiện, tiêu chuẩn của văn bản đặc xá hoặc
người phạm tội thuộc đối tượng được hưởng đại xá quy định trong văn bản
đại xá. Việc áp dụng hai chế định này luôn luôn xuất phát từ mục đích nhân
đạo và đều mang lại hậu quả pháp lý có lợi cho đối tượng được hưởng.
Thứ tư, việc ban hành văn bản đặc xá và văn bản đại xá không làm thay
đổi và không huỷ bỏ đạo luật hình sự quy định TNHS đối với việc thực hiện
tội phạm, không phi tội phạm hoá các hành vi tương ứng mà những người
được đặc xá hoặc đại xá đã thực hiện; không đặt ra nghi ngờ về tính hợp pháp
và có căn cứ của bản án kết tội có hiệu lực pháp luật mà Toà án đã tuyên đối
với người phạm tội trong một vụ án hình sự cụ thể.
Thứ năm, chế định đặc xá và chế định đại xá đều góp phần khẳng định
nguyên tắc nhân đạo của chính sách hình sự trong giai đoạn xây dựng nhà

31. 30
nước pháp quyền, đẩy mạnh cải cách tư pháp, đồng thời thể hiện bản chất ưu
việt, tinh thần nhân đạo, bao dung của Nhà nước ta đối với những người có
quá khứ lầm lỗi, cho họ một đặc ân để làm lại cuộc đời, tuân thủ pháp luật và
sống có ích cho bản thân, gia đình và xã hội.
1.1.4.2. Những điểm khác nhau
Qua nghiên cứu về lý luận và thực tiễn công tác đặc xá, đại xá, sau khi
tham khảo quan điểm của TSKH. PGS Lê Cảm, chúng tôi xin đưa ra một số
điểm khác biệt giữa đặc xá và đại xá như sau:
Tiêu chí Chế định đặc xá Chế định đại xá
Hình
thức
Văn bản đặc xá là quyết định của
Chủ tịch nước ban hành nhân dịp
kỷ niệm những ngày lễ lớn hàng
năm hay có sự kiện quan trọng
khác của đất nước hoặc theo đơn
xin ân giảm của người bị kết án tử
hình, của thân nhân hay của người
đại diện cho người đó.
Văn bản đại xá là nghị quyết
(quyết định) của Quốc hội ban
hành nhân sự kiện lịch sử đặc
biệt quan trọng của đất nước.
Nội dung
Là sự khoan hồng mang tính chất
tổng hợp về mặt pháp lý hình sự
Là sự khoan hồng mang tính
chất tổng hợp về mặt pháp lý
hình sự và TTHS.
Thẩm
quyền
Nguyên thủ quốc gia (Chủ tịch
nước).
Cơ quan lập pháp tối cao (Quốc
hội).
Bản chất
pháp lý
Là một chế định nhân đạo của Luật
hình sự Việt Nam.
Là một chế định nhân đạo của
cả Luật hình sự và Luật TTHS
Việt Nam.
Phạm vi
các biện
pháp tha
miễn cụ
thể được
áp dụng
Bốn biện pháp tha miễn do PLHS
quy định - giảm nhẹ hình phạt,
miễn CHHP, giảm thời hạn CHHP
và xoá án tích.
Sáu biện pháp tha miễn do
PLHS quy định - miễn TNHS,
miễn hình phạt, giảm nhẹ hình
phạt, miễn CHHP, giảm thời
hạn CHHP và xoá án tích.

32. 31
Đối
tượng áp
dụng
Được áp dụng đối với riêng một
người bị kết án cụ thể (cũng có
trường hợp đặc xá với nhiều người)
đáp ứng đầy đủ những điều kiện,
tiêu chuẩn (về thời gian đã CHHP,
kết quả CHHP...) theo quy định của
văn bản đặc xá.
Được áp dụng đối với hàng loạt
người phạm tội nhất định nào
đó (đã bị kết án hoặc chưa bị
kết án) thuộc đối tượng được
hưởng đại xá theo quy định của
văn bản đại xá.
Hậu quả
pháp lý
đối với
hình phạt
đã tuyên
Đặc xá thường chỉ được xem xét
với các hình phạt chính là: tù có
thời hạn, tù chung thân và tử hình.
Người phạm tội bị kết án được đặc
xá vẫn phải thực hiện các hình phạt
bổ sung.
Đại xá thường được xem xét
với cả hình phạt chính và hình
phạt bổ sung. Người phạm tội
được đặc xá có thể không phải
CHHP bổ sung.
Tính phổ
biến
Xét đơn ân giảm án tử hình (tiến
hành thường xuyên); đặc xá tha tù
hoặc giảm hạn tù thường là một
hoặc một vài năm tiến hành 1 lần.
Không thường xuyên, liên tục,
thường rất lâu mới tiến hành
một lần (ở nước ta từ năm 1945
đến nay mới có 2 lần đại xá).
1.2. ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ THEO QUY ĐỊNH CỦA PLHS MỘT SỐ NƯỚC
1.2.1. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Liên bang Nga
Theo PLHS Liên bang Nga, thì đặc xá, đại xá được coi là hai chế định
pháp lý độc lập. Bộ luật Hình sự của Liên bang Nga có hiệu lực từ ngày
1/3/1996 đã giành hẳn Chương 13 quy định về "Đại xá, đặc xá, án tích", theo
đó chế định đại xá và chế định đặc xá được quy định cụ thể như sau:
"Điều 85. Đại xá: 1- Đại xá do Duma quốc gia Liên bang Nga tuyên bố
đối với riêng một số người không xác định. 2- Bằng văn bản đại xá, những
người phạm tội có thể được miễn TNHS. Những người bị kết án có thể được
miễn hình phạt hoặc hình phạt đối với họ có thể được rút ngắn hoặc được thay
đổi bằng hình phạt nhẹ hơn, hoặc những người này có thể được miễn hình
phạt bổ sung. Những người đã chấp hành xong hình phạt mà được đại xá thì
có thể được xoá án tích.
Điều 86. Đặc xá: 1- Đặc xá do Tổng thống Liên bang Nga quyết định đối
với riêng một người cụ thể. 2- Bằng văn bản đặc xá, người bị kết án có thể

33. 32
không phải tiếp tục CHHP, hình phạt đối với họ có thể được rút ngắn hoặc
được thay bằng hình phạt hình phạt nhẹ hơn. Người đã chấp hành xong hình
phạt mà được đặc xá thì có thể được xoá án tích" [58, Tr. 73].
Như vậy, theo PLHS Liên bang Nga thì:
- Đại xá do Duma quốc gia Liên bang Nga (Quốc hội) tuyên bố đối với
riêng một số người phạm tội không xác định một trong những biện pháp tha
miễn sau: miễn TNHS trong trường hợp người phạm tội chưa bị kết án và một
trong các biện pháp tha miễn khác sau đây nếu người phạm tội đã bị kết án -
hình phạt được rút ngắn, hình phạt được thay bằng hình phạt khác nhẹ hơn,
miễn hình phạt bổ sung hoặc xoá án tích (đối với người đã chấp hành xong
hình phạt).
- Đặc xá do Tổng thống liên bang Nga quyết định đối với riêng một
người phạm tội bị kết án cụ thể một trong các biện pháp tha miễn sau: không
phải tiếp tục CHHP, hình phạt được rút ngắn, hình phạt được thay bằng hình
phạt khác nhẹ hơn hoặc xoá án tích (đối với người đã chấp hành xong hình
phạt).
1.2.2. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Hoa Kỳ
Hoa kỳ là một nhà nước liên bang trong đó tất cả các bang và chính
quyền liên bang đều có hệ thống pháp luật độc lập, trong đó có luật hình sự
độc lập (quy định về tội phạm và chế tài) và luật TTHS (quy định về các giai
đoạn từ khi bị bắt đến khởi tố, truy tố, kết án, tuyên án và phóng thích khỏi
nhà tù). Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ không có quy định về đại xá mà
chỉ có quy định về đặc xá - Điều II, Khoản 2 quy định "Tổng thống có quyền
huỷ bỏ bản án hoặc ân xá đối với những hành vi chống lại Hoa Kỳ, trừ những
trường hợp xét xử các vụ trọng tội".
Theo truyền thống, mỗi bang ở Hoà Kỳ đều có cơ quan đặc xá riêng với
các thành viên do thống đốc bang chỉ định. Cơ quan đặc xá thường là một bộ

34. 33
phận của Uỷ ban đặc xá (cơ quan trợ cấp, giám sát những người phạm tội sau
khi họ được tha) và đóng vai trò chủ yếu trong việc phóng thích tù nhân khỏi
nhà tù. PLHS liên bang chỉ quy định những điều kiện cơ bản nhất để có thể
chọn được một phạm nhân được hưởng đặc xá, vì thế khi áp dụng vào các
bang, thì điều kiện đặc xá có sự giao động. Thường thì điều kiện chung để có
thể được hưởng đặc xá đối với người đang CHHP tù là đã chấp hành 1/3 bản
án. Theo thủ tục, sau khi có đơn thỉnh cầu của người phạm tội bị kết án (đang
CHHP tù hoặc bị kết án tử hình), cơ quan đặc xá sẽ xem xét chọn lọc các đơn
thỉnh cầu, sau đó tiến hành phỏng vấn tại nhà tù đối với những người có thể
được đặc xá. Trên cơ sở kết quả cuộc phỏng vấn, kết quả cải tạo (những tiến
bộ của tù nhân trong thời gian thụ án) và những tình tiết trong vụ án, cơ quan
đặc xá sẽ làm kiến nghị gửi lên thống đốc bang. Thống đốc mỗi bang có
quyền ra lệnh ân xá hay giảm hình phạt của kẻ phạm tội trong bang đó. Tổng
thống Hoa Kỳ cũng có quyền tương đương đối với kẻ phạm tội của liên bang.
1.3. ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ THEO QUY ĐỊNH CỦA PLHS VIỆT NAM
1.3.1. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Việt Nam trong thời
kỳ nhà nƣớc phong kiến
1.3.1.1. Giai đoạn trước khi có Bộ luật Hồng Đức
Trong thời kỳ nhà nước phong kiến, mọi quyền lực đều tập trung trong
tay nhà vua (thiên tử). Vì thế, đặc xá, đại xá trong giai đoạn này không có sự
phân biệt rõ ràng và đều do vua quyết định. Lịch sử PLHS Việt Nam đã ghi
nhận sự xuất hiện khá sớm của đặc xá, đại xá.
- Theo TS Trần Quang Tiệp thì "Lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp hình
sự Việt Nam, dưới thời kỳ nhà Lý đã có quy định về tha miễn hình phạt. Năm
Kỷ Dậu 1129, Lý Thần Tông xuống chiếu tha cho những người phạm tội
trong nước" [63, Tr. 20]. Nếu coi đây là lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp
hình sự Việt Nam có quy định về tha miễn hình phạt, thì cũng có thể coi đây

35. 34
là văn bản đại xá (xuống chiếu tha cho những người phạm tội trong nước) đầu
tiên trong lịch sử pháp luật hình sự nước ta.
- Tuy nhiên, theo Đại Việt sử ký toàn thứ thì mùa đông, tháng 10 năm
Canh Thìn 1040, Vua Lý Thái Tông (Lý Phật Mã) đã đại xá thiên hạ "Mùa
đông, tháng 10, mở hội La Hán ở Long Trì, đại xá thiên hạ, tha tội lưu, tội đồ
và một nửa tiền thuế cho thiên hạ" [23, Tr. 97].
- Theo Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục thì năm Canh Tuất
1010, Vua Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) đã "Xá thuế ba năm cho cả nước. Phàm
những thuế các năm trước còn thiếu đều xoá bỏ cho cả. Những người Mãn bị
bắt làm tù binh từ năm Canh Thụy, nhà Lê, đều phát quần áo, tha cho về" [40,
Tr. 107].
Những thông tin trên cho thấy việc xác định lần, đại xá đầu tiên trong
lịch sử vẫn chưa thống nhất. Tuy vậy, vẫn có thể kết luận rằng đặc xá, đại xá
đã xuất hiện khá sớm trong lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam. Trong giai
đoạn này, hiện không có tài liệu lịch sử nào ghi chép về pháp luật hình sự
Việt Nam nói chung và chế định đặc xá, chế định đại xá nói riêng còn lưu lại.
1.3.1.2. Đặc xá, đại xá theo quy định của Bộ luật Hồng Đức
Có thể nói, trong Quốc triều hình luật (Bộ luật Hồng Đức) được ban
hành vào khoảng năm 1428 dưới triều vua Lê Thái Tổ, lần đầu tiên chế định
đặc xá chính thức được quy định (mặc dù mục đích là nhằm bảo vệ quyền lợi
của giai cấp thống trị) - Điều 4, chương Danh lệ, Bộ luật Hồng Đức có ghi rõ
"Phàm những người thuộc vào tám điều nghị xét giảm tội trên này mà phạm
vào tử tội, thì các quan nghị án phải khai rõ tội trạng và hình phạt nên xử thế
nào, làm thành bản tâu, dâng lên vua để vua xét định" [61, Tr. 210]. Như vậy,
đối với những người thuộc diện bát nghị mà phạm vào tử tội thì các quan nghị
án có nhiệm vụ xét tội cho đúng pháp luật và dâng lên vua quyết định. Đây có

36. 35
thể coi là trường hợp xét đơn xin ân giảm án tử hình đặc biệt (một trong hai
trường hợp của đặc xá).
Theo Điều 3, chương Danh lệ, Quốc triều hình luật thì bát nghị gồm: 1)
Nghị thân: họ hàng nhà vua trong 5 thế hệ, họ hoàng thái hậu phải để tang từ
3 tháng trê lên, họ hoàng hậu phải để trang từ 5 tháng trở lên. 2) Nghị cố:
những người đã phục vụ lâu năm hoặc những người quen thuộc cũ của vua. 3)
Nghị hiền: những người có đức hạnh lớn. 4) Nghị năng: những người có tài
năng lớn. 5) Nghị công: những người có công lớn. 6) Nghị quý: quan lại có
hàm tam phẩm trở lên, quan có chức nhân tản từ nhị phẩm trở lên. 7) Nghị
cần: những người cần mẫn chăm chỉ trong chức vụ đảm đương. 8) Nghị tân:
con cháu các triều vua trước hoặc khách quý của vua.
Ngoài quy định trên, trong Quốc triều hình luật không có quy định cụ thể
về chế định đặc xá, chế định đại xá. Tuy nhiên, giống như các triều đại phong
kiến trong lịch sử, thời kỳ này vua là người nắm giữ mọi quyền lực của nhà
nước phong kiến và cũng là người có quyền quyết định đặc xá, đại xá.
1.3.1.3. Đặc xá, đại xá theo quy định của Bộ luật Gia Long
Năm 1802, sau khi đánh bại triều đại Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên ngôi
vua, lấy hiệu là Gia Long. Hoàng Việt luật lệ (Bộ luật Gia Long) được xây
dựng hoàn tất năm 1811, năm 1812 được khắc in tại Trung Quốc và có hiệu
lực từ năm 1813. Về cơ bản Bộ luật Gia Long sao chép và bắt chước luật lệ
nhà Thanh. Cũng giống như Bộ luật Hồng Đức, Bộ luật Gia Long vẫn giữ quy
định bảo vệ những người thuộc diện bát nghị phạm vào tử tội, các quan nghị
án không được tự ý quyết định mà phải trình bày đầy đủ những nguyên do
qua lá thư dán kín và gửi lên Vua xin chỉ thị của Vua. Như vậy, mặc dù không
có quy định cụ thể về chế định đặc xá, chế định đại xá, nhưng trên thực tế,
vua là người nắm giữ mọi quyền lực của nhà nước phong kiến và cũng là
người có quyền quyết định đặc xá, đại xá.

37. 36
1.3.1.4. Một số lần đặc xá, đại xá trong lịch sử pháp luật hình sự Việt
Nam thời kỳ nhà nước phong kiến
Lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam thời kỳ nhà nước phong kiến đã ghi
nhận rất nhiều lần đặc xá, đại xá của các triều đại phong kiến đối với người
phạm tội. Sau đây là một số lần đặc xá, đại xá cụ thể:
- Năm Canh Tuất 1010: Vua Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) "Xá thuế ba
năm cho cả nước. Phàm những thuế các năm trước còn thiếu đều xoá bỏ cho
cả. Những người Mãn bị bắt làm tù binh từ năm Canh Thụy, nhà Lê, đều phát
quần áo, tha cho về".
- Năm Canh Thìn 1040: mùa đông, tháng 10, Vua Lý Thái Tông (Lý
Phật Mã) "mở hội La Hán ở Long Trì, đại xá thiên hạ, tha tội lưu, tội đồ và
một nửa tiền thuế cho thiên hạ".
- Năm Kỷ Dậu 1129: Vua Lý Thần Tông (Lý Dương Hoán) "xuống
chiếu tha cho những người phạm tội trong nước".
- Năm Nhâm Dần 1242: Vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh) "Đại hạn từ
tháng 5 đến tháng 6. Nhà vua hạ lệnh xét lại tội trạng những tù nhân đương bị
giam, và đại xá cho thiên hạ" [40, Tr. 200].
- Năm Bính Ngọ 1426: Vua Minh (Trung Quốc) xuống chiếu "Những
quan lại và quân dân Giao chỉ mắc tội phản nghịch và các tội khác, đã bị phát
giác hay chưa bị phát giác, đã được xét xử hay chưa được xét xử, kể từ ngày
chiếu thư này ban ra, không kể tội lớn hay tội nhỏ, đều được tha cho" [23, Tr.
336]. (Thời gian này nước ta đang bị phong kiến Trung Quốc xâm lược và bị
coi là một châu của Nhà nước phong kiến Trung Quốc khi đó - Giao Chỉ).
- Năm Bính Thân 1476: Vua Lê Thánh Tông (Lê Tư Thành) "Tháng 3,
ngày 16, ra lệnh đại xá gồm 49 điều" [23, Tr. 482].

38. 37
- Năm Mậu Tuất 1598: Vua Mạc Kính Cung "Tháng giêng, ngày 16 ban
bố bào cáo đại xá thiên hạ, hết thảy bọn trộm cướp, tù trốn đều được ân xá,
thuế khoá bỏ thiếu lâu năm đều được tha miễn" [23, Tr. 649].
- Năm Đinh Mùi 1667: Vua Lê Huyền Tông (Lê Duy Vũ) "thể theo đức
lớn hiếu sinh, đối với người đầu hàng đều gia ơn khoan hồng, những kẻ bị ép
theo giặc đều tha cho cả" [23, Tr. 696].
Qua nghiên cứu lịch sử đặc xá, đại xá trong thời kỳ nhà nước phong kiến
chúng tôi có một số nhận xét sau:
Thứ nhất, đặc xá, đại xá trong thời kỳ nhà nước phong kiến ở Việt Nam
không chỉ thể hiện truyền thống nhân đạo tốt đẹp của dân tộc mà còn thể hiện
tấm lòng nhân hậu, bao dung của người đứng đầu nhà nước (vua), thậm chí
nhằm khuyếch trương hình ảnh của một bậc minh quân, thu phục lòng người,
vỗ yên dân chúng trong nước, góp phần củng cố vững chắc sự thống trị của
các triều đại phong kiến trong lịch sự. Cũng có khi văn bản đặc xá, đại xá
được các triều đại phong kiến Trung Quốc ban hành nhằm mục đích mỵ dân,
duy trì ách đô hộ đối với nước ta.
Thứ hai, cùng với việc đổi niên hiệu, chiếu (lệnh) đại xá thiên hạ thường
được các vua ban ra sau khi lên ngôi, nhân dịp Tết nguyên đán hoặc nhân các
sự kiện quan trọng khác (hoàng hậu sinh con trai, vua mở hội hoặc khánh
thành các công trình quan trọng của đất nước...). Tuy nhiên "đại xá thiên hạ"
trong thời kỳ này mang ý nghĩa rộng, không chỉ liên quan đến người phạm tội
trong phạm vi PLHS, mà còn được áp dụng đối với các lĩnh vực khác (Ví dụ:
miễn thuế, giảm thuế...).
Thứ ba, đặc xá, đại xá trong giai đoạn này thường không theo một trình
tự, thủ tục nhất định mà do người đứng đầu nhà nước (vua) tự quyết định và
cũng không bị giới hạn hay ràng buộc bởi bất cứ quy định nào. Vua có quyền

39. 38
tối cao, có thể quyết định tất cả những vấn đề liên quan đến người phạm tội
(không giới hạn phạm vi và biện pháp được áp dụng).
Thứ tư, đặc xá, đại xá trong giai đoạn nhà nước phong kiến không có sự
phân định rõ ràng và đều do vua quyết định. Theo ghi chép của các tài liệu
lịch sử, thì đặc xá, đại xá được tiến hành thường xuyên và hầu như triều đại
phong kiến nào cũng tiến hành đại xá thiên hạ.
1.3.2. Đặc xá, đại xá theo quy định của PLHS Việt Nam từ năm 1945
đến nay
Từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến trước khi có Bộ luật Hình sự năm
1999, Nhà nước ta đã 2 lần tiến hành đại xá và khoảng 35 lần tiến hành đặc
xá. Tuy nhiên, chế định đặc xá, chế định đại xá chỉ được quy định trong hiến
pháp, các văn bản đặc xá, văn bản đại xá ban hành trong những lần đặc xá, đại
xá cụ thể hoặc được đề cập đến với tính chất là một thủ tục tố tụng (xét đơn
xin ân giảm án tử hình). Các vấn đề quan trọng như khái niệm, các đặc điểm
cơ bản, bản chất pháp lý... của chế định đặc xá, chế định đại xá đều không
được đề cập trong các văn bản PLHS. Thậm chí, ngay cả trong Bộ luật Hình
sự năm 1985 - Bộ luật Hình sự lần đầu tiên của nước ta, đánh dấu một bước
phát triển mới trong lĩnh vực lập pháp về hình sự - do nhiều nguyên nhân
khác nhau nên không có quy định nào liên quan đến chế định đặc xá và chế
định đại xá.
Trong lần pháp điển hoá năm 1999, TSKH. PGS Lê Cảm đã đưa ra
những kiến giải lập pháp liên quan đến chế định đặc xá và chế định đại xá với
tính chất là hai chế định độc lập trong PLHS Việt Nam. Mặc dù không được
những nhà làm luật tiếp thu và ghi nhận trong Bộ luật Hình sự năm 1999,
nhưng lần đầu tiên tại hai điều luật (Điều 25 - Miễn trách nhiệm hình sự và
Điều 57 - Miễn chấp hành hình phạt) có quy định về đặc xá với tính chất là
một trường hợp của miễn CHHP; đại xá với tính chất là một trường hợp của

40. 39
miễn TNHS và một trường hợp của miễn CHHP. Tuy đây không phải là một
pháp điển hoá toàn diện và triệt để về chế định đặc xá, chế định đại xá, nhưng
bằng những quy định trên, lần đầu tiên nhà làm luật Việt Nam đã chính thức
thừa nhận đặc xá, đại xá là hai chế định của PLHS, thể hiện nguyên tắc nhân
đạo của chính sách hình sự nói chung cũng như của PLHS nói riêng trong giai
đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền.
1.4. PHÂN BIỆT ĐẶC XÁ, ĐẠI XÁ VỚI MỘT SỐ CHẾ ĐỊNH LIỀN KỀ KHÁC
TRONG PLHS
1.4.1. Phân biệt đặc xá, đại xá với miễn TNHS
Khái niệm miễn TNHS: "Miễn TNHS là huỷ bỏ hậu quả pháp lý hình sự
của việc thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị luật hình sự cấm đối với
người bị coi là có lỗi trong việc thực hiện hành vi đó" [14, Tr. 753].
Bản chất pháp lý của chế định miễn TNHS: "Miễn TNHS là một chế
định nhân đạo của luật hình sự Việt Nam và được thể hiện ở chỗ - tùy thuộc
vào giai đoạn TTHS tương ứng cụ thể, cơ quan tư pháp hình sự có thẩm
quyền huỷ bỏ hậu quả pháp lý hình sự của việc thực hiện tội phạm cho người
phạm tội khi có đầy đủ căn cứ và điều kiện nhất định được ghi trong PLHS"
[14, Tr. 755].
So sánh khái niệm, bản chất pháp lý của chế định miễn TNHS với khái
niệm, bản chất pháp lý của chế định đặc xá và chế định đại xá có thể rút ra
những điểm giống và khác nhau sau đây:
1.4.1.1. Những điểm giống nhau của chế định đặc xá, chế định đại xá
với chế định miễn TNHS
Thứ nhất, đặc xá, đại xá và miễn TNHS đều là chế định nhân đạo của
PLHS Việt Nam, phản ánh nguyên tắc nhân đạo của chính sách hình sự nói
chung và PLHS nói riêng.

41. 40
Thứ hai, các chế định đặc xá, đại xá và miễn TNHS đều được áp dụng
đối với đối tượng là người phạm tội có đủ những điều kiện nhất định.
Thứ ba, việc áp dụng các chế định đặc xá, đại xá và miễn TNHS đều
mang lại hậu quả pháp lý có lợi cho đối tượng được hưởng.
1.4.1.2. Những điểm khác nhau của chế định đặc xá, chế định đại xá
với chế định miễn TNHS
Tiêu chí Chế định đặc xá, chế định đại xá Chế định miễn TNHS
Hình
thức
Văn bản đặc xá, văn bản đại xá là
văn bản quy phạm pháp luật: quyết
định của Chủ tịch nước; nghị quyết
(quyết định) của Quốc hội; có tính
chất bắt buộc chung đối với các cơ
quan tư pháp hình sự.
Là văn bản áp dụng pháp luật
của một cơ quan tư pháp hình
sự có thẩm quyền (cơ quan điều
tra với sự phê chuẩn của Viện
kiểm sát, Viện kiểm sát hoặc
Toà án).

42. 41
Nội dung
Là sự khoan hồng của Nhà nước
mang tính chất tổng hợp về mặt
pháp lý hình sự (đặc xá) hoặc về
mặt pháp lý hình sự và TTHS (đại
xá).
Là sự khoan hồng hoặc xét thấy
không cần thiết phải truy cứu
TNHS (do chuyển biến của tình
hình mà hành vi phạm tội hoặc
người phạm tội không còn nguy
hiểm cho xã hội).
Thẩm
quyền
Đặc xá là quyền hiến định của Chủ
tịch nước, đại xá là quyền hiến định
của Quốc hội. Thẩm quyền đặc xá,
đại xá không phụ thuộc vào giai
đoạn TTHS.
Tuỳ thuộc vào giai đoạn TTHS,
một trong các cơ quan tư pháp
hình sự (cơ quan điều tra, Viện
kiểm sát hoặc Toà án) sẽ có
thẩm quyền miễn TNHS.
Phạm vi
của đối
tượng
được áp
dụng
Áp dụng đối với một (đặc xá) hoặc
một loạt (đại xá) người phạm tội
nhất định nào đó chưa bị kết án
hoặc đã bị kết án bằng bản án có
hiệu lực pháp luật của Toà án.
Áp dụng đối với một người
phạm tội cụ thể chưa bị kết án
bằng bản án có hiệu lực pháp
luật của Toà án.
Phạm vi
các biện
pháp tha
miễn cụ
thể được
áp dụng
Một trong 6 biện pháp tha miễn do
PLHS quy định - miễn TNHS,
miễn hình phạt, giảm nhẹ hình
phạt, miễn CHHP, giảm thời hạn
CHHP và xoá án tích.
Một biện pháp tha miễn duy
nhất (miễn TNHS).
1.4.2. Phân biệt đặc xá, đại xá với miễn hình phạt
Khái niệm miễn hình phạt: "Miễn hình phạt là huỷ bỏ biện pháp cưỡng
chế về hình sự nghiêm khắc nhất cho người bị kết án mà lẽ ra Toà án phải
tuyên trong bản án kết tội có hiệu lực pháp luật đối với người này" [14, Tr.
779].
Bản chất pháp lý của chế định miễn hình phạt: "Miễn hình phạt là một
chế định nhân đạo của PLHS Việt Nam và được thể hiện ở chỗ Toà án không
quyết định hình phạt trong bản án kết tội có hiệu lực pháp luật đối với người
bị coi là có lỗi trong việc thực hiện tội phạm, tức là không áp dụng đối với

43. 42
người này biện pháp cưỡng chế về hình sự nghiêm khắc nhất khi có đầy đủ
căn cứ và những điều kiện được quy định trong PLHS" [14, Tr. 780].
So sánh khái niệm, bản chất pháp lý của chế định miễn hình phạt với
khái niệm, bản chất pháp lý của chế định đặc xá và chế định đại xá có thể rút
ra những điểm giống và khác nhau sau đây:
1.4.2.1. Những điểm giống nhau của chế định đặc xá, chế định đại xá
với chế định miễn hình phạt
Thứ nhất, đặc xá, đại xá và miễn hình phạt đều là chế định nhân đạo của
PLHS Việt Nam, phản ánh nguyên tắc nhân đạo của chính sách hình sự nói
chung và PLHS nói riêng.
Thứ hai, các chế định đặc xá, đại xá và miễn hình phạt đều được áp
dụng đối với đối tượng là người phạm tội có đủ những điều kiện nhất định.
Thứ ba, việc áp dụng các chế định đặc xá, đại xá và miễn hình phạt đều
mang lại hậu quả pháp lý có lợi cho đối tượng được hưởng.
1.4.2.2. Những điểm khác nhau giữa chế định đặc xá, chế định đại xá
với chế định miễn hình phạt
Tiêu chí Chế định đặc xá, chế định đại xá Chế định miễn hình phạt
Hình
thức
Văn bản đặc xá, văn bản đại xá là
văn bản quy phạm pháp luật: quyết
định của Chủ tịch nước; nghị quyết
(quyết định) của Quốc hội; có tính
chất bắt buộc chung đối với các cơ
quan tư pháp hình sự.
Là văn bản áp dụng pháp luật
của Toà án.
Thẩm
quyền
Đặc xá là quyền hiến định của Chủ
tịch nước, đại xá là quyền hiến định
của Quốc hội.
Theo quy định của luật hình sự,
Toà án có thẩm quyền miễn
hình phạt.
Phạm vi
của đối
tượng
được áp
dụng
Áp dụng với một (đặc xá) hoặc một
loạt (đại xá) người phạm tội nhất
định nào đó chưa bị kết án hoặc đã
bị kết án bằng bản án có hiệu lực
pháp luật của Toà án.
Áp dụng đối với một người
phạm tội bị kết án cụ thể mà lẽ
ra nếu không có đủ các căn cứ
và điều kiện do pháp luật quy
định thì người đó phải bị Toà
án áp dụng một hình phạt nào

44. 43
đó trên thực tế.
Phạm vi
các biện
pháp tha
miễn cụ
thể được
áp dụng
Một trong 6 biện pháp tha miễn do
PLHS quy định - miễn TNHS,
miễn hình phạt, giảm nhẹ hình
phạt, miễn CHHP, giảm thời hạn
CHHP và xoá án tích.
Một biện pháp tha miễn duy
nhất (miễn hình phạt).
1.4.3. Phân biệt đặc xá, đại xá với miễn CHHP
Khái niệm miễn CHHP: "Miễn CHHP là huỷ bỏ việc chấp hành biện
pháp cưỡng chế về hình sự nghiêm khắc nhất mà Toà án đã tuyên trong bản
án kết tội có hiệu lực pháp luật đối với người bị kết án" [14, Tr. 790].
Bản chất pháp lý của chế định miễn CHHP: "Miễn CHHP là một chế
định nhân đạo của luật hình sự Việt Nam và được thể hiện ở chỗ - Toà án vẫn
quyết định hình phạt nhất định trong bản án két tội có hiệu lực pháp luật đối
với người bị coi là có lỗi trong việc thực hiện tội phạm, nhưng không buộc
người này phải chấp hành toàn bộ hình phạt ấy khi có đầy đủ căn cứ và những
điều kiện do PLHS quy định" [14, Tr. 790].
So sánh khái niệm, bản chất pháp lý của chế định miễn CHHP với khái
niệm, bản chất pháp lý của chế định đặc xá và chế định đại xá có thể rút ra
những điểm giống và khác nhau sau đây:
1.4.3.1. Những điểm giống nhau của chế định đặc xá, chế định đại xá
với chế định miễn CHHP
Thứ nhất, đặc xá, đại xá và miễn CHHP đều là chế định nhân đạo của
PLHS Việt Nam, phản ánh nguyên tắc nhân đạo của chính sách hình sự nói
chung và PLHS nói riêng.
Thứ hai, chế định đặc xá, đại xá và miễn CHHP đều được áp dụng đối
với đối tượng là người phạm tội có đủ những điều kiện nhất định.
Thứ ba, việc áp dụng chế định đặc xá, chế định đại xá và chế định miễn
CHHP đều mang lại hậu quả pháp lý có lợi cho đối tượng được hưởng.

45. 44
1.4.3.2. Những điểm khác nhau giữa chế định đặc xá, chế định đại xá
với chế định miễn CHHP
Tiêu chí Chế định đặc xá, chế định đại xá Chế định miễn CHHP
Hình
thức
Văn bản đặc xá, văn bản đại xá là
văn bản quy phạm pháp luật: Quyết
định của Chủ tịch nước; nghị quyết
(quyết định) của Quốc hội; có tính
chất bắt buộc chung đối với các cơ
quan tư pháp hình sự.
Là văn bản áp dụng pháp luật
của Toà án.
Thẩm
quyền
Đặc xá là quyền hiến định của Chủ
tịch nước, đại xá là quyền hiến định
của Quốc hội.
Theo quy định của luật hình sự,
Toà án có thẩm quyền miễn
CHHP.
Phạm vi
của đối
tượng
được áp
dụng
Áp dụng với một (đặc xá) hoặc một
loạt (đại xá) người phạm tội nhất
định nào đó chưa bị kết án hoặc đã
bị kết án bằng bản án có hiệu lực
pháp luật của Toà án.
Áp dụng đối với một người
phạm tội bị kết án cụ thể (Toà
án vẫn quyết định hình phạt
nhưng không buộc người này
phải chấp hành).
Phạm vi
các biện
pháp tha
miễn cụ
thể được
áp dụng
Một trong 6 biện pháp tha miễn do
PLHS quy định - miễn TNHS,
miễn hình phạt, giảm nhẹ hình
phạt, miễn CHHP, giảm thời hạn
CHHP và xoá án tích.
Một biện pháp tha miễn duy
nhất (miễn CHHP).
1.4.4. Phân biệt đặc xá, đại xá với giảm mức hình phạt đã tuyên
Khái niệm giảm mức hình phạt đã tuyên: "Giảm mức hình phạt đã tuyên
là rút ngắn thời hạn của việc chấp hành phần hình phạt còn lại của loại hình
phạt có thời hạn hoặc miễn việc tiếp tục chấp hành phần còn lại của hình phạt
không có thời hạn đối với người bị kết án" [14, Tr. 792].
Bản chất pháp lý của chế định giảm mức hình phạt đã tuyên: "Giảm mức
hình phạt đã tuyên là một chế định nhân đạo của luật hình sự Việt Nam và
được thể hiện ở chỗ - khi có đầy đủ căn cứ và những điều kiện được quy định