Kompozicija

2. Da ponovimo
Komponovanje je likovni proces sastavljanja i
međusobnog povezivanja likovnih elemenata – elemenata
kompozicije u likovnu cjelinu prema vlastitoj likovnoj
koncepciji. Likovni produkt nastao procesom likovnog
komponovanja naziva se kompozicija.
Kompozicija je skladan raspored i smisleno uređen
odnos likovnih elemenata – elemenata kompozicije
unutar nekog prostora ili formata, u kojem vlada
jedinstvo korišćene tehnike, materijala, ideje,
opažajnih svojstava i primenjenih estetskih načela –
principa komponovanja.

3. Format slike
Površina na koju je slikar ograničen fizički predstavlja
dvodimenzionalnu ravan koja ima samo širinu i
dužinu. Ovakva površina bez dubine naziva se prostor
djela, dizajn- polje, odnosno jednostavnije rečeno
format slike.

4. Organizacija slike
Prije nego što se pristupi komponovanju neke slike
potrebno je odlučiti se kako organizovati jedinstvo
formata i oblika u njemu. Format je definisan
odnosom vertikalne i horizontalne stranice.

5. Pravila organizacije
Za skladan i prijatan smještaj objekata koriste se
pravila, kao što su:
Geometrijski centar
Optički centar
Pravilo trećina i dr..

6. Centar formata
Jedan format osim četiri tačke njegovih tjemena
određuje i peta, nevidljiva, tačka centra, koja se
nalazi u presjeku dijagonala formata ili u
presjeku “linija polovina”.
Elementi raspoređeni oko centra interesa treba da su
raspoređeni tako da vode oko posmatrača iz
perifernih mjesta ka centru.
Ipak, centar kompozicije nije baš najbolje mjesto gdje
bi oko posmatrača mirovalo. Sa glavnim objektom
postavljenim u centar, posmatrač neće biti motivisan
da prouči ostatak slike.

8. Optički centar
Mjesto na kojem se sijeku dva zlatna presjeka -
vertikalni i horizontalni- naziva se optički centar
(nije isto što i geometrijski!).
Oblik postavljen u optički centar postaje
dominantan, a kompozicija djeluje jedinstveno.

9. Pravilo trećina
Vrlo često se koristi pravilo 3 trećine : sa dvije
horizontale i i dvije vertikale format se dijeli na 9
jednakih dijelova, u presjeku vertikala i horizontala
dobijaju se četiri važne tačke u koje treba smjestiti
glavne objekte kompozicije.

11. Vrste kompozicija
Razlikujemo sljedeće vrste kompozicija:
centralna
horizontalna
vertikalna
dijagonalna
ovalna ili kružna
piramidalna - trougaona
kombinovana
haotična

12. Centralna kompozicija
U ovoj vrsti kompozicije glavni, ili većina likovnih
elemenata se nalazi ili gravitira sredini.

13. Centralna kompozicija

14. Horizontalna kompozicija
Likovni elementi svojim položajem, rasporedom i
oblicima prate horizontalne ose formata. Takva
kompozicija djeluje mirno i opuštajuće, a koristimo je
kada želimo da prikažemo širinu prostora, neku
scenu, grupne portrete, pejsaže, panorame, mrtvu
prirodu i slična, uglavnom pasivna i statična stanja.
Horizontalna postavka omogućuje gledaocu da mirno
posmatra sadržaj i pojedine elemente na slici.
Horizontalnoj kompoziciji odgovara format
postavljen po širini.

15. Horizontalna kompozicija

16. Vertikalna kompozicija
Kod ove kompozicije likovni elementi prate vertikalne ose
formata. Vertikala prikazuje rast u visinu, spuštanje ili pad
naniže, odnos onog što je gore (glava), prema onom što je
dole (telo, noge). Visoka stabla, vrhovi planina, katedrale,
tornjevi, obelisci i neboderi u velikim gradovima, najbolji
su primjer za to.
To je aktivna postavka, koja sugeriše ozbiljnost, odlučnost,
čvrstoću, autoritet i sl., pa je koristimo kada upravo te
osobine želimo da pridružimo elementima na slici, ili
istaknuti njihovu važnost. Vertikalnoj kompoziciji
odgovara format postavljen po visini.

17. Vertikalna kompozicija

18. Dijagonalna kompozicija
Ova vrsta kompozicije koristi dijagonalne ose formata
i kosine za pretežni raspored i komunikaciju među
likovnim elementima na slici. To je živa i i dinamična
kompozicija koja odmah privlači pažnju, jer sugeriše
pokret i određenu napetost. Osim toga kosi pravci
stvaraju utisak prostora, te služe za neformalno
povezivanje elemenata kompozicije. Snažniji utisak
dijagonale postižu na vertikalnom, a blaži na
horizontalno postavljenom formatu

19. Dijagonalna kompozicija

20. Ovalna ili kružna kompozicija
Kada se likovni elementi u prostoru ili unutar
pravouglog formata povezuju po vidljivoj ili
zamišljenoj liniji kružnice ili elipse, nastaje ovalna ili
kružna kompozicija, koja sugeriše okupljenost
različitih elemenata oko jedne ideje. U ovoj vrsti
kompozicije elementi mogu biti raspoređeni i po
spirali, kao jednom od kružnici bliskih arhetipskih
oblika u prirodi.
To je topla i blaga kompozicija, a koristimo je kada
želimo da naglasimo porodičnu povezanost i
zajedništvo elemenata na slici (sklad, jedinstvo).

21. Ovalna ili kružna kompozicija

22. Piramidalna (trougaona) kompozicija
U ovoj vrsti kompozicije se kao osnovni oblik za
raspored elemenata unutar formata koristi trougao ili
piramida. Elementi postavljeni u njima čine
dominantnu grupu, kojoj su elementi izvan njih
podređeni. To je graditeljska kompozicija koja se
jednako dobro može upotrebiti kako na vertikalnom,
tako i na horizontalnom formatu.

23. Piramidalna (trougaona) kompozicija

24. Kombinovana kompozicija
Ovo je najprirodnija i najčešće korišćena vrsta
kompozicije, koja na formatu udružuje i kombinuje dva ili
više navedenih osnovnih položaja i rasporeda likovnih
elemenata. Ona je istovremeno i najzahtjevnija u smislu
postizanja dobre ravnoteže. Pri gradnji kombinovane
kompozicije nastoji se da se stvori jedinstvo i sklad
suprotnih položaja, smjerova i oblika, kao što su
vertikalno-horizintalno (arhitektonska kompozicija),
horizontalno-vertikalno-dijagonalno, ovalno ili spiralno-
ravno itd. U kombinovanom rasporedu osim položaja i
oblika, značajnu ulogu imaju opažajna svojstva (tonovi
svjetla i tame, boje itd.), kao i odnosi različitih veličina,
količina i intenziteta likovnih elemenata.

25. Haotična kompozicija
U ovoj kompoziciji, kao što joj i ime kaže, elementi su
razbacani haotično - bez ikakvog rasporeda.

26. 24.03.17 Aleksandar Bojić 26