Konflikti qipro turqi

1. 1
Universiteti Aleksandër Moisiu
Fakulteti: Shkenca-politike-juridike
Dega: Histori
Detyrë Kursi
Lënda:Historia e vendeve të lindjes.
Tema:Konflikti midis Qipros dhe Turqisë.
Punoi:Algita Mesiti
Anxhela Xhari
Çamërie Gjana
Mereme Kapidani
Pranoi: Dr.Arsiola Dyrmishi

2. 2
Hyrje
Si nisi ky konflikt?........................................................................................3
Konflikti midis Qipros dhe Turqisë...............................................................4
Rruga e vështirë e ribashkimit.......................................................................6
Përfundime……………………………………………………………….....7
Biblografia………………………………………………………………….9

3. 3
Si nisi ky konflikt?
Në 1974, kolonelët grekë shkatërruan kreun grek-qipriot të Qipros, Kryepeshkop Makarios dhe
Turqia u hakmor duke pushtuar dhe kapur një të tretën e ishullit. Qiproja mbetet e ndarë në dy
pjesë, sikurse Berlin, përpara se muri të zbriste, duke u ngritur me trupa dhe baza spiunuese dhe
të përhershme të policisë nga Kombet e Bashkuara. Henry Kissinger pretendoi se nuk mund të
bënte asgjë për të ndaluar grushtin e shtetit për shkak të krizës së Ëatergate, por ky libër paraqet
dëshmi për të mbështetur pikëpamjen se nuk ishte dështimi i politikës së jashtme amerikane, por
realizimi i një komploti afatgjatë. Autorët përshkruajnë arsyet strategjike për nevojën e
Uashingtonit për të ndarë ishullin. Llogaria e tyre përfshin një bërthamë ndërkombëtare të
karaktereve që përfshijnë Eden, Eisenhoëer, Nixon, Kissinger, Ëilson, Callaghan, Grivas dhe
udhëheqësit e dy gjysmave të ishullit të ndarë, Clerides dhe Denktas.
1
1 https://www.amazon.co.uk/dp/1860647375?tag=funinfandnewa-
21&camp=1406&creative=6394&linkCode=as1&creativeASIN=1860647375&adid=100XQR1S94J14PWRCFNA&
Brendan O'Malley and Ian Craig "The Cyrpos Consiprancy:America,Espionageand the Turkish Invasion"

4. 4
Turqia-Qipro (KONFLIKTI)
India ka një rol, nëse kërkohet nga të dyja palët.Me ndikimin e saj në rritje, India kërkon të marrë
një rol më të madh në çështjet ndërkombëtare. Ajo tashmë është një lojtar i madh në misionet
paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara dhe është pjesë e disa nismave shumëpalëshe që
përfshijnë ndryshimin e klimës në mbrojtje ndaj gjeopolitikës.
Por, sa më shumë që Nju Delhi të angazhohet globalisht, aq më shumë do të hasë dilema kur
duhet të marrë anët ose të balancojë pozicionin e saj në çështjet kontestuese që përfshijnë palët
që janë miqësore me Indinë. Një shembull i kësaj situate është konflikti Turqi-Qipro. Në një
deklaratë të fundit, presidenti i Qipros Nicos Anastasiades tha se do të kërkojë nga Kryeministri
Narendra Modi të ndërhyjë në bashkimin e Qipros. Ai po viziton Indi këtë javë. Qiproja e Veriut
nën kontrollin e Turqisë dhe Presidenti Anastasiades po kërkon të lirojë atë pjesë të kombit të tij
dhe ta bashkojë atë me pjesën tjetër. Megjithatë, Turqia nuk ka gjasa të heqë dorë nga pretendimi
i saj me lehtësi. Presidenti i Qipros beson se që kur Nju Delhi ka marrëdhënie të ngrohta me
Turqinë, ajo mund ta bindë këtë të fundit që të gjejë një zgjidhje miqësore.
Është rastësi që Presidenti i Turqisë gjithashtu do të mbërrijë në Indi për pak ditë nga tani.
Ndërsa është e vërtetë që India ndan lidhje të mira me Turqinë dhe Qipron, është për t'u parë
nëse ajo mund të kryejë veprimin e duhur balancues. Kjo, sigurisht, supozon se India pranon
kërkesën e Qipros për ndihmë në këtë çështje.Nuk është sikur India dhe Turqia të jenë kaq miq të
ngushtë - mos harroni se Turqia ende duhet të miratojë ofertën e Indisë për anëtarësimin e Grupit
Furnizues Bërthamor (NSG). Leva e Indisë me Ankaranë, pra, është e kufizuar. Në të njëjtën
kohë, nuk ka gjasa që Turqia të refuzojë fjalën e Indisë nëse dhe kur flitet. Çështja e bashkimit të
Qipros është e komplikuar, dhe Nju Delhi do të ishte tërësisht i vetëdijshëm për të dyja
mundësitë dhe kurthet për të hyrë në këtë çështje. Përveç kësaj, Presidenti i Turqisë Rexhep
Tajip Erdogan, i armatosur kohët e fundit me një referendum që i ka dhënë atij pushtet të madh
dhe një parlament të zvogëluar, mund të mos jetë në gjendje të shihet si koncensionare në këtë
fazë, sepse ai ka një audiencë të brendshme për t'u kujdesur. Për më tepër, qëndrimi i Ankarasë
ka qenë se ka të drejtë legjitime të jetë e pranishme në Qipron Veriore për arsye etnike dhe
historike.
Kjo është padyshim e papranueshme për Qipron, e cila beson se forcat turke kanë qenë në
okupim të paligjshëm të territorit të saj.Më e mira që Nju Delhi mund të bëjë është që të fusë një
fjalë të këndshme për çështjen tek Presidenti turk vizitues dhe ta lënë atë në mençurinë e tij për ta
marrë çështjen përpara. Natyrisht, nëse Turqia është e gatshme për një rol për Indinë, atëherë kjo
është një çështje krejtësisht e ndryshme. Sidoqoftë, India duhet të ndjekë me kujdes. Çështjet
dypalëshe zgjidhen më së miri në mënyrë bilaterale. Kontrasti mund të jetë që ne nuk duhet të
hezitojmë të përdorim qëndrimin tonë në komunitetin global për të ndihmuar në zgjidhjen e

5. 5
çështjeve. Një angazhim i tillë jo vetëm që rrit besueshmërinë e Indisë, por gjithashtu dërgon
mesazhin, sidomos atyre që janë armiqësorë me të, ose vendos pengesa në orvatjen e saj për t'u
bashkuar me forume multilaterale si NSG, që Neë Delhi ka aftësinë për të kontaktuar me miqtë
Dhe të dashurit e mirë në të gjithë globin për të ndjekur objektivat e saj. Ajo tashmë është e
angazhuar në përpjekjet për të kërkuar paqe në Afganistan përmes një nisme globale përkundër
përpjekjeve të Pakistanit (dhe Kinës) për ta mbyllur atë.
2
2 Turkey-Cyprus conflict in newspaper the pioneer Friday,28 April 2017

6. 6
Rruga e vështirëe ribashkimit
Kohët e fundit presidenti i "Republikës turke të Qipros veriore", Ali Talat, është optimist, se po
të zhvillohen bisedime me presidentin qipriot grek është e mundur të gjendet zgjidhje për
konfliktin këtë vit.Që nga zgjedhja më 24 shkurt e presidentit qipriot Kristofias janë rritur
shpresat për zgjidhjen e konfliktit. Kryetari i vetëm komunist i një shteti të BE-së dhe homologu
i palës turke, kuptohen mirë me njëri-tjetrin dhe kanë përsëritur vullnetin e tyre për një zgjidhje
të konfliktit disavjeçar. Qiproja si një pikë e rëndësishme strategjike në Detin Mesdhe ka qenë
gjithmonë një tokë e lakmuar. Për britanikët që siguronin që nga ky vend rrugët detare për në
Indi. Për osmanët që kanë sunduar në Qipro dhe që ju a dhanë me qira britanikëve ishullin në
fund të shekullit të 19-të. Pas shpërthimit të Luftës së I Botërore Mbretëria e Bashkuar aneksoi
ishullin dhe në vitin 1925 e bëri koloni mbretërore.Grekët e ishullit e kanë shpëtimin gjithmonë
tek atdheu mëmë, dhe luftuan kundër britanikëve dhe sipas tyre kolaboratorëve turq. Në vitin
1960 Londra i dha Qipros pavarësinë. Athina dhe Ankaraja morën rolin e fuqive mbrojtëse. Në
vitin 1974 u rrëzuar nga pushteti presidenti i qipriotëve grekë, Makarios, që shihej si pengesë për
lidhjen me atdheun mëmë. Një javë më pas Turqia dha urdhërin për sulm. Trupat nga ajri dhe
deti uzurpuan në dy faza veriun e ishullit. Popullsia greke mori arratinë drejt jugut, turqit e jugut
u ndihmuan të lëviznin drejt veriut.Rauf Denktash, shpalli "Republikën turke të Qipros së
veriut". Këtë shtet të ri nuk e njohur as një vend tjetër veç Ankarasë. Megjithat Rauf Denktash
ishte i bindur për drejtësinë e vendimit të tij: "Një parti, një parti qipriote greke, që nuk u zgjodh
nga qipriotët turq ka anulluar kushtetutën, është përpjekur të na kthejë në pakicë, ka injoruar të
drejtat tona kushtetuese dhe bota e ka pranuar këtë. Kjo është e padurueshmja kundër së cilës
duhet të mbrohemi."
Zgjidhja: Një shtet dyzonësh me vetë administrim të gjerë:
Prej kohësh është e qartë që Qiproja nuk mund të bëhet një republikë e bashkuar, dhe që zgjidhja
qëndron në një shtet dyzonësh me vetëadministrim të gjerë dhe një qeveri të dobët qendrore. BE
e pranoi Qipron jugore në vitin 2004 në bashkësinë e saj. Jugu ngre pretendimin të flasë për të
gjithë ishullin. Deri më tani BE-ja nuk ka gjetur një recetë për zgjidhjen e konlifktit, kjo u mbetet
palëve të përfshira në konflikt.
Philip ,Peter ka shkruar në web-in https://p.dw.com/p/FAXZ me datë 3 shtator 2009

7. 7
Përfundime
Debate të shumta të cilat rezultojnë ende pa një konluzion Konflikti pengon edhe bisedimet për
antarësim të Turqisë me BE-në. Turqia duhet të plotësojë protokollin e Ankarasë, pra t´i njohë të
gjitha shtetet e BE.së dhe ta zgjerojë unionin kufitar për të gjitha këto shtete, pra edhe për
Qipron. Në takimin e ministrave të jashtëm të BE-së, që fillon sot, do të bisedohet edhe mbi
mundësitë e zgjidhjes së konfliktit të Qipros.
Qipro – 15 korril 1974. Gardistët kombëtarë greko-qipriotë bëjnë një puç kundër arkpeshkvit
Makarios. Qëllimi i tyre është bashkimi i Qipors me Greqinë. Por minoriteti turk që jeton në
Qipro, rreth 20 përqind e popullsisë nuk e pranon këtë gjë. 5 ditë më vonë Turqia hyn me trupat e
saj ushtarake dhe pushton pjesën veriore të ishullit. Rreth 200.000 njerëz marrin arratinë nga nga
jugu në veri e nga veriu në jug. Rauf Denktasch, udhëheqësi i i grupit greko-qipriot, e mbështet
ndarjen e ishullit: „Në rast se kam thënë „Jo“ dhe konisderohem si kokëfortë, atëherë ndjehem i
nderuar. E di se historia do të më japë të drejtë.“
Kombet e Bashkuara u përpoqën mbi dy dekada me rradhë për një zgjidhje të konfliktit – por pa
sukses. Në vitin 1999 sidqoftë filluan përpjekjet e para të Greqisë dhe Turqisë për riafrim. Vetë
qipriotët turq duan që konflikti të zgjidhet sa më parë dhe që edhe ata t´i afrohen BE-së, sigurisht
edhe për shkaqe ekonomike.
Kombet e Bashkuara përfitojnë nga rasti dhe zhvillojnë një plan të ri për bashkim – të
ashtuquajturin „Plani i Annanit“. Sipas këtij plani Qipro mund të kthehet në një federatë, që
ndodhet brenda BE-së, por e dnarë në dy zona. Por ndërkohë që qipriotët turk e pranojnë planin e
Annanit në fund të prillit 2004 nëpërmjet një referendumi, shumica e qipriotëve të jugut e
refuzojnë atë.
Kritika e tyre kryesore është se me pranimin e këtij plani, ata pranojnë edhe pushtimin turk në
ishullin e tyre. Përveç kësaj nuk u sqaruan disa çështje dëmshpërblimi: Jugu i pasur duhet t´i
jepte ndihma financare veriut të varfër, deri sa edhe ai ta merrte veten. Ndërkohë shumë kritikues
shtruan pyetjen se përse plani i Annanit lejon qëndrimin e rreth 40.000 ushtarëve turq në veri të
ishullit, trupa këto të cilat qëndrojnë në terirotr të BE-së por nuk janë nga një shtet antar i tij?
Presidenti greko-qipriot Präsident Tassos Papadopoulos, nuk e mbështeti asnjëherë seriozisht
planin e Annanit. Ai donte bashkimin, por jo në kushte të tilla, tha ai pas referendumit: „Unë u
bëj të gjithëve thirrje që të bashkohen si vëllezër për të luftuar së bashku e për t´i kaluar të gjithë

8. 8
vështirësitë, që duhet të përballojmë në të ardhmen. Qipriotë grekë dhe turq, të gjithë meritojnë
një fat më të mirë, një të ardhme të sigurtë për ne dhe brazt që do të vijnë. Jam i sigurtë, se do
t´ja dalim mbanë.“
Për pjesën veriore të ishullit, bashkimi do të sillte vërtet përfitime të majme ekonomike, sepse
veriu është i varur ekonomikisht nga Turqia. Por edhe politikisht, sepse vetëm Turqia e njeh atë
si pjesë autonome e suvrane nga e drejta ndërkombëtare. Një javë pas referendumit mbi planin e
Anananit, Qipro u antarësua në BE, ligjërisht i gjithë ishulli, por faktikisht vetëm pjesa jugore e
tij.
Pas antarësimit në BE, pjesës veriore iu premtua ndihmë ekonomike, por deri tani nuk ka
ndodhur ende gjë. Dhe konflikti i Qipros është një ndër porblmet kryesore në bisedimet për
antarësim mes Turqisë dhe BE-së. Sepse Turqia mund të antarësohet në BE vetëm po e njohu
Republikën e Qipros si shtet suvran.

9. 9
Bilografia
https://www.amazon.co.uk/dp/1860647375?tag=funinfandnewa-
21&camp=1406&creative=6394&linkCode=as1&creativeASIN=1860647375&adid=100XQR1S
94J14PWRCFNA&
Brendan O'Malley and Ian Craig "The Cyrpos Consiprancy:America,Espionage and the Turkish
Invasion"
Turkey-Cyprus conflict in newspaper the pioneer Friday,28 April 2017
https://p.dw.com/p/FAXZ