1. 65. OSNOVNE KARAKTERISTIKE POREZA U SRBIJI
(PORESKI SISTEM U SRBIJI)
Republika Srbija nije uspela trajno u izgradnji modernog poreskog sistema. Sistem
koji se poceo izgradjivarti pocetkom 90-tih godina proslog veka, ubrzo je poceo da
se napusta. Umesto novih i dubljih reformskih prodora, pocela je izgradnja
deformisanog i netransparentnog poreskog sistema, koga su karakterisale sledece
negativne pojave:
- nejednako oporezivanje razlicitih subjekata;
- rasirenost korupcije;
- bujanje sive ekonomije.
Navedena negativna kretanja trebalo je zaustaviti i ponovo reafirmisati moderna
poreska resenja koje poznaje savremeni svet. U tom smislu, nastojalo se, da se u
periodu od 2001. godine, donosenjem novih poreskih propisa ustanovi poreski
sistem koji je savremen i efikasan. Postignuti su sledeci rezultati:
- Izvrsena je priprema i konacni prelazak na primenu PDV od pocetka
2005. god;
- Kod oporezivanja dohotka gradjana akceptiran je sistem oporezivanja
bruto
plata;
- Krenulo se u pravcu harmonizacije Zakona o akcizama sa propisima EU;
- Napravljen je pozitivni pomak u pokusaju objedinjavanja procesno
pravnih
normi u materiji poreza, donosenjem Zakona o poreskom postupku i
poreskoj
administraciji;
Zakonska regulative poreza u Srbiji formalno pravno je uglavnom usaglasen sa
fiskalnim pravom EU. Najznacajniji zakoni koji cine poreski sistem nase drzave
su:
1. Zakon o budzetskom sistemu;
2. Zakon o porezu na dodatu vrednost;
3. Zakon o akcizama;
4. Zakon o porezu na dobit pravnih lica;
5. Zakon o porezu na dohodak gradjana;
6. Zakon o porezima na imovinu;
7. Zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje;
8. Zakon o poreskom postupku i poreskoj administraciji;
9. Zakon o finansiranju lokalne samouprave;
10. Zakon o porezima na upotrebu, drzanje i nosenje dobara;
11. Zakon o porezu na premije nezivotnih osiguranja.
Sigurno je da se optimalan poreski sistem moze lakse izgraditi u uslovima stabilne
i prosperitetne privrede, dok je to neprocenljivo teze u uslovima nestabilnih
privrednih tokova, izrazitih oskudica i egzistencijalnom ugrozenoscu velikog broja

2. gradjana. U vazecem poreskom sistemu, postoje jos brojne slabosti koje je
neophodno otkloniti. Moze se oceniti, da stalne promene poreskih propisa
proisticu u velikoj meri i usled toga sto se nedovoljno studiozno i kreativno prilazi
stvaranju normi zavisno od nasih privrednih i drustvenih uslova. Dogadjaji u
praksi Srbije su doveli i do pojave brojnih prihoda koje je gotovo nemoguce
uklopiti u naucno priznate podele javnih prihoda. Neosnovano se odstupilo od
resenja propisanog u Zakonu o budzetskom sistemu Srbije kojim se porezi
razlikuju od drugih fiskalnih prihoda po tome sto se neporeski prihodi odlikuju
time sto ih drzava prikuplja od pravinh ili fizickih lica uz obavezu izvrsenja
specijalne usluge pomenutim subjektima. U fiskalnom sistemu se sada pojavljuju
pored poreza koje uvodi drzava i brojni nameti, bez obzira ko ih uvodi centralna
drzava, lokalna samouprava, nezavisne agencije, regulatorna tela, direkcije,
uprave, fondovi i slicno, cesto puta bez postojanja vidljive individualne
protivnaknade. Korpus tzv. neporeskih prihoda obuhvata brojne prihode (namete)
koje opterecuju privredu i gradjane kao sto su: naknade, takse, dozvole, licence i
dr. Neophodno je preispitati nase fiskalno zakonodavstvo i u cilju ostvarivanja
optimalnih privrednih i socijalnih ciljeva ostvariti sustinske promene u skladu sa
dostignucima moderne teorije i prakse. Neophodna je i precizna klasifikacija svih
fiskalnih formi koji postoje u sistemu. S tim u vezi, porezima se mora nazvati sve
ono sto ima karakter poreza, a ne karakter naknade i takse za odredjena dobra,
usluge ili prava.
66. UREDJENJE FISKALNIH ODNOSA U SRBIJI
Materija uredjenja fiskalnih odnosa u Republici Srbiji, sistemski je utvrdjena
Zakonom o budzetskom sistemu. Fiskalna reforma, koja se pocela pravno
oblikovati 1991. godine sa primenom od 1. januara 1992. godine, ponovo vraca
prihodima drzave onu prirodu koju onim imaju i u drugim savremenim drzavama
sveta. Danas se Zakonom o budzetskom sistemu u Srbiji pojavljuju sledece vrste
javnih prihoda i primanja:
a) Javni prihodi:
- porezi, doprinosi za obavezno socijalno osiguranje, neporeski prihodi,
samodoprinos, donacije i transferi.
b) Primanja drzave:
- primanja od prodaje nefinansijske imovine, primanja od zaduzivanja,
primanja od prodaje finansijske imovine.
U Republici Srbiji, Zakonom o budzetskom sistemu, utvrdjeno je da se porezi
mogu uvoditi samo zakonom, i da se mogu uvesti na potrosnju, dohodak, dobit,
imovinu i prenos imovine fizickih i pravnih lica. Precizirano je i da se poreskim
zakonom moraju utvrditi predmeti oporezivanja, osnovica, obveznik, poreska

3. stopa ili iznos, sva izuzimanja i olaksice od oporezivanja, nacin i rokovi placanja
poreza. Utvrdjeno je i da se obaveze i prava poreskih obveznika ne mogu
prosirivati ili smanjivati podzakonskim aktima. Ovim putem, jasno je propisana
iskljuciva nadleznost parlamenta da putem zakona sustinski opterecuje obveznike.
67. PRIPADNOST JAVNIH PRIHODA U SRBIJI
PRIHODI REPUBLIKE SRBIJE – Zakonom o budzetskom sistemu
propisana je pripadnost odredjenih javnih prihoda Republici, Pokrajini, gradovima
i opstinama. Za finansiranje nadleznosti Republike Srbije, budzetu Republike
pripadaju sledeci javni prihodi:
1. POREZI U DELU UTVRDJENIM ZAKONOM:
- porez na dodatu vrednost;
- akcize;
- porez na dohodak gradjana;
- porez na dobit pravnih lica;
- porez na upotrebu, drzanje i nosecenje odredjenih dobara;
- porez na medjunarodnu trgovinu i transakcije.
2. TAKSE U SKLADU SA ZAKONOM;
3. NAKNADE U SKLADU SA ZAKONOM;
4. DONACIJE I TRANSFERI;
5. PRIHODI NASTALI UPOTREBOM JAVNIH SREDSTAVA:
- prihodi od kamata;
- prihodi od davanja u zakup, odnosno na koriscenje nepokretnosti i
pokretnih stvari u drzavnoj svojini, koje koriste drzavni organi i
organizacije i Vojska Srbije;
- prihodi nastali prodajom usluga korisnika sredstava budzeta
Republike Srbije cije je pruzanje ugovoreno sa fizickim i pravnim
licima na osnovu njihove slobodne volje;
- prihodi od novcanih kazni izrecenih u krivicnom, prekrsajnom i
drugom postupku koji se vodi pred nadleznim drzavnim organom i
oduzeta imovinska korist u tom postupku;
- prihodi od koncesione naknade u skladu sa zakonom.
6. PRIMANJA:
- primanja od prodaje nepokretnosti u svojinu Republike Srbije, ako
zakonom nije drukcije odredjeno;

4. - primanja od prodaje pokretnih stvari u svojini Republike Srbije
koje koriste drzavni organ ii organizacije i Vojska Srbije;
- primanja od prodaje republickih robnih rezervi;
- primanja od prodaje dragocenosti;
- primanja od prodaje prirodne imovine;
- primanja od zaduzivanja;
- primanja od prodaje finansijske imovine.
PRIHODI AUTONOMNIH POKRAJINA – Za finansiranje nadleznosti
autonomnih pokrajina, budzetu autonomne pokrajine pripadaju sledeci javni
prihodi i primanja:
1. Deo prihoda od poreza na dobit pravnih lica ostvarenog na teritoriji
autonomne pokrajine, u skladu sa zakonom.
2. Deo prihoda od poreza na dohodak gradjana;
3. Drugi porez ili deo poreza u skladu sa posebnim zakonom;
4. Pokrajinske administrativne takse;
5. Naknade u skladu sa zakonom;
6. Donacije i transferi;
7. Prihodi nastali upotrebom javnih sredstava:
- prihodi od kamata;
- prihodi od davanja u zakup, odnosno na koriscenje nepokretnosti i
pokretnih stvari u svojini Republike Srbije koje koriste organi
autonomne pokrajine;
- prihodi od davanja u zakup, odnosno na koriscenje nepokretnosti i
pokretnih stvari u svijini autonomne pokrajine u skladu sa zakonom;
- prihodi nastali prodajom usluga korisnika sredstava budzeta
autonomne pokrajine cije je pruzanje ugovoreno sa fizickim i
pravnim licima na osnovu njihove slobodne volje;
- prihodi od novcanih kazni izrecenih u prekrsajnom postupku za
prekrsaje propisane aktom skupstine autonomne pokrajine i oduzeta
imovinska korist u tom postupku;
- prihodi od koncesione naknade u skladu sa zakonom
8. Primanja:
- primanja od prodaje nepokretnosti i pokretnih stvari u svojini
Republike Srbije koje koriste organi autonomne pokrajine;

5. - primanja od prodaje nepokretnosti i pokretnih stvari u svojini
autonomne pokrajine u skladu sa zakonom;
- primanja od prodaje pokretnih stvari u svojini autonomne pokrajine
koje koriste organi autonomne pokrajine;
- primanja od prodaje pokrajinskih robnih rezervi;
- primanja od prodaje dragocenosti;
- primanja od prodaje prirodne imovine;
- primanja od zaduzivanja;
- primanja od prodaje finansijske imovine.
Pored navedenih prihoda, AP Vojvodini se obezbedjuju i transferna sredstva u
budzetu Republike Srbije.
PRIHODI OPSTINA I GRADOVA – Ustavom Republike od 2006. godine,
utvrdjeno je da se poslovi jedinice lokalne samouprave finansiraju iz izvornih
prihoda jedinica lokalne samouprave, budzeta Republike Srbije, u skladu sa
zakonom i budzeta autonomne pokrajine, kada je autonomna pokrajina poverila
jedinicama lokalne samouprave obavljanje poslova iz svoje nadleznosti, u skladu
sa odlukom skupstine autonomne pokrajine. Budzetima jedinica lokalne
samouprave obezbedjuju se sredstva iz izvornih i ustupljenih prihoda, transfernih
sredstava iz budzeta RS, primanja po osnovu zaduzivanja i drugih prihoda i
primanja utvrdjena zakonom. Pod izvornim prihodima podrazumevaju se javni
prihodi ciju stopu, odnosno nacin i merila za utvrdjivanje visine iznosa, utvrdjuje
jedinica lokalne samouprave. Zakonom se moze ograniciti visina poreske stope,
odnosno utvrditi najvisi i najnizi iznos naknade, odnosno takse. Jedinici lokalne
samouprave pripadaju izvorni javni prihodi ostvareni na njenoj teritoriji, i to:
- porez na imovinu;
- lokalne administrativne takse;
- lokalne komunalne takse;
- boravisna taksa;
- naknade za koriscenje javnih dobara u skladu sa zakonom;
- naknada za uredjivanje gradjevinskog zemljista;
- naknada za zastitu i unapredjenje zivotne sredine;
- koncesiona naknada;
- druge naknade u skladu sa zakonom;
- prihodi od novcanih kazni izrecenih u prekrsajnom postupku za
prekrsaja propisane aktom skupstine jedinica lokalne samouprave,
kao i oduzeta imovinska korist u tom postupku;
- prihodi od davanja u zakup, odnosno na koriscenje nepokretnosti i
pokretnih stvari u svojini Republike Srbije, koje koristi jedinica
lokalne samouprave, odnosno organ ii organizacije jedinice lokalne
samouprave i indirektni korisnici njenog budzeta;

6. - prihodi od davanja u zakup, odnosno na koriscenje nepokretnosti i
pokretnih stvari u svojini jedinice lokalne samouprave;
- prihodi nastali prodajom usluga korisnika sredstava budzeta
jedinice lokalne samouprave cije je pruzanje ugovoreno sa fizickim i
pravnim licima;
- prihodi od kamata na sredstva budeta jedinice lokalne samouprave;
- prihodi po osnovu donacija jedinici lokalne samouprave;
- prihodi po osnovu samodoprinosa;
Zakonom o finansiranju lokalne samouprave ustupljeni prihodi su taksativno
utvrdjeni, a to su:
1. PRIHODI OD USTUPLJENIH POREZA:
A) Porez na dohodak gradjana, i to na:
- prihode od poljoprivrede i sumarstva;
- prihode od samostalne delatnosti;
- prihode od nepokretnosti;
- prihode od davanja u zakup pokretnih stvari;
- prihode od osiguranja lica;
- 80% od poreza na zarade koji se placa prema prebivalistu
zaposlenog;
- ostali prihodi u skladu sa zakonom.
B) Porez na nasledje i poklon
C) Porez na prenos apsolutnih prava
2. PRIHODI OD USTUPLJENIH NAKNADA – Republika ustupa jedinici
lokalne samouprave prihode od naknada ostvarenih na teritoriji jedinice lokalne
samouprave u skladu sa zakonom. Nakon oktobarskih promena, jedno od
aktuelnih pitanja u Srbiji je vezano za fiskalnu decetralizaciju. Od 2001. do 2008.
godine dolazi do jacanja finansijske uloge lokalnih zajednica. Sa ulaskom drzave u
ekonomsku krizu taj trend prestaje. Konkretno, dolazi do smanjenja javnih prihoda
jedinica lokalne samouprave, suspendovanjem njnihovih zakonskih prava ucesca u
delu transfera, koja daje Republika. Povecanje lokalnih taksi, uticalo je na
preduzetnike, mikro i mala preduzeca da prestanu da obavljaju delatnost i predju u
sivu ekonomiju. U cilju ponovne afirmacije fiskalne decentralizacije, doslo je do
promene Zakona o finansiranju lokalne samouprave. U cilju fiskalnog rasterecenja
obveznika novim promenama pomenutog zakona, ukida se odredjeni broj lokalnih
komunalnih taksi, a preduzetnici i mala pravna lica, oslobadjaju se placanja
firmarine i lokalne komunalne takse za koriscenje reklamnih panoa, ukljucujuci
isticanje i ispisivanje firme van poslovnog prostora.
68. POREZ NA DOHODAK GRADJANA KOD NAS
U Srbiji je u primeni koncept mesovitog poreza na dohodak gradjana regulisan
Zakonom o porezu na dohodak gradjana. Porezu na dohodak gradjana danas u
Srbiji podlezu sledece vrste prihoda:

7. 1. Zarade;
2. Prihodi od poljoprivrede i sumarstva;
3. Prihodi od samostalne delatnosti;
4. Prihodi od autrskih prava, prava srodnih autorskom pravu i pravo
industrijske svojine;
5. Prihodi od kapitala;
6. Prihodi od nepokretnosti;
7.Kapitalni dobici;
8. Ostali prihodi.
Navedeni prihodi podlezu oporezivanju bez obzira da li su ostvareni u novcu, u
nature, cinjenjem ili na drugi nacin. Oporezivanjem i nenovcanih prihoda
onemogucava se izbegavanje placanja poreza. Ovih prihodi se opterecuju
pojedinacno i to po odbitku od svakog pojedinacnog prihoda ili na osnovu resenja.
Ovaj porez namenjen je samo ekonomsko snaznijim obveznicima. Obveznik
poreza na dohodak gradjana je fizicko lice – resident. Po zakonu, svojstvo
rezidenta ima fizicko lice koje:
- na teritoriji RS ima prebivaliste ili centar poslovnih i zivotnih interesa;
- na teritoriji RS neprekidno ili sa prekidom boravi 183 ili vise dana u
periodu od 12 meseci koji pocinje ili se zavrsava u odnosnoj poreskoj
godini.
Takodje, resident je i fizicko lice koje je upuceno u drugu drzavu, radi obavljanja
poslova za fizicko ili drugo pravno lice – rezidenta Republike ili za medjunarodnu
organizaciju. U sistemu oporezivanja gradjana, egzistiraju 4 diferencirane
zakonske stope: 12% na zarade; 10% na prihode od samostalne delatnosti; 15% na
prihode od kapitala, prihode od kapitalne dobiti i prihode od osiguranja lica, dok je
stopa od 20% na druge prihode.
69. POREZ NA ZARADE
Kod poreza na zarade potrebno je razlikovati pravnog i stvarnog obveznika, s
jedne strane, od obveznika u tehnickom smislu, s druge strane. Pravni i stvarni
obveznik je fizicko lice (posloprimac) koje ostvaruje prihode. Tehnicki obveznik
(poreski platac) je poslodavac, njegova obaveza je da za pravnog i stvarnog
obveznika utvrdi obavezu, obracuna visinu i odbije je. Uplatu poreza poreski
platac je obavezan da izvrsi prilikom svake pojedinacne isplate zarade, koja je
opterecena ovim porezom. Kako se zarade mogu isplacivati i vise puta u toku
meseca, momenat dospeca naplate poreza ne vezuje se za mesec ili bilo koji drugi
protok vremena, vec za momenat isplate prihoda obveznika. Porez na zarade u
Srbiji se placa na primanja koja obveznici ostvare po osnovu radnog odnosa, sto je
definisano zakonom kojim se uredjuju radni odnosi i druga primanja zaposlenih.
Karakter zarade imaju i ugovorena naknada i druga primanja koja se ostvaruju
obavljanjem privremenih i povremenih poslova na osnovu ugovora, zakljucenog
neposredno sa poslodavcem, kao i na osnovu ugovora zakljucenog preko

8. omladinske ili studentske zadruge, osim sa licem do navrsenih 26 godina zivota
ako je na skolovanju u ustanovama srednjeg, viseg i visokog obrazovanja. U
skladu sa Zakonom o porezu na dohodak gradjana, zaradom se smatraju i podlezu
oporezivanju primanja u obliku bonova, novcanih potvrda, akcija, osim akcija
stecenih u postupku svojinske transformacije, ili robe, cinjenjem ili pruzanjem
pogodnosti, oprastanjem duga, kao i pokrivanjem rashoda obveznika novcanom
naknadom ili neposrednim placanjem. Pod zaradom, sadrzani su i porez i
doprinosi koji se placaju iz zarade. Pod zaraom se podrazumevaju sva primanja
obveznika iz radnog odnosa, osim troskova koje je imao da bi ostvario zaradu.
Zakon o porezu na dohodak gradjana se opredelio za dvojni pristup, po kojem se,
sa jedne strane, svakom zaposlenom mesecno priznaje odredjeni standardni
odbitak koji se uskladjuje godisnjim indeksom potrosackih cena, dok se sa druge
strane porez ne placa na neka primanja zaposlenog koja imaju karakter pokrica
troskova u vezi sa radnim odnosom. Zakonom o porezu na dohodak gradjana,
nabrojana su primanja koja se do odredjenog iznosa ne oporezuju. To su: naknade
troskova prevoza u javnom saobracaju, dnevnice za sluzbeno putovanje u zemlji ili
inostranstvu, naknade troskova smestaja na sluzbenom putovanju i td.
Primenjujuci odgovarajuce medjunarodne konvencije i sporazume, ciji je
potpisnik i nasa zemlja, oslobodjeni su obaveze placanja poreza na zarade
ostvarene za rad u stranim diplomatskim i konzularnim predstavnistvima ili
medjunarodnim organizacijama, odnosno kod predstavnika ili sluzbenika takvih
predstavnistava ili organizacija, sledeca lica:
1. Sefovi stranih diplomatskih misija akreditovnaih u Srbiji, osoblje stranih
diplomatskih misija u Srbiji, i clanovi njihovih domacinstava;
2. Sefovi stranih konzulata i konzularni funkcioneri i clnavo njihovih
domacinstava;
3. Funkcioneri Organizacije UN i njenih specijalizovanih agencija,
strucnjaci tehnicke pomoci UN i njenih specijalizovanih agencija;
4. Funkcioneri, strucnjaci i administrativno osoblje medjunarodnih
organizacija;
5. Zaposleni u stranim diplomatskim i konzularnim predstavnistvima i
medjunarodnim organizacijama;
6. Pocasni konzuli stranih drzava za primanja koja dobiju od drzave koja ih
je imenovala za obavljanje konzularnih funkcija.
Obaveze placanja poreza na zarade nisu oslobodjeni clanovi domacinstava i
zaposleni u stranim diplomatskim i konzularnim misijama i medjunarodnim
organizacijama ako su drzavljani ili rezidenti Republike. Porez na zarade se ne
placa na penzije i invalidnine, kao i na zarade odnosno plate invalidnih lica koja su
zaposlena u preduzecu za radno osposobljavanje i zaposljavanje osoba sa
invaliditetom.

9. 70. POREZ NA PRIHODE OD POLJOPRIVREDE I SUMARSTVA
Prihod od poljoprivrede i sumarstva ostvaruje se razlicito od drugih prihoda od
samostalne delatnosti, i zbog toga specificno oporezuje. U navedenim privrednim
oblastima se angazuje srazmerno veliki broj sitnih proizvodjaca koji najcesce nisu
u stanju da vode poslovne knjige i koji nabavljaju znacajan deo svojih inputa o
ostvaruju znacajan deo svojhih outputa u sektoru naturalne privrede. Katastarski
prihod koji se pojavljuje kao osnovica kod oporeivanja poljoprivrede i sumarstva
nie stvarni prihod, vec normirani prihod. Utvrdjuju ga u sporazumu sa
ministarstvom za finansije katastarske vlasti.Kod ovog poreza u primeni je
pausalno oporezivanje. Poreska osnovica se utvrdjuje putem indirektne metode. U
nasim uslovima, doslo je do realne nemogucnosti da ovaj metod bar priblizno
odrazi ekonomsku snagu obveznika i utice na pravednost placanja poreza, jer
katastarski prihod nije revalorizovan od 1994. godine. To je primarni razlog sto se
privremeno od 2004. godine ne utvrdjuje i ne placa ovaj porez.
71. POREZ NA PRIHODE OD SAMOSTALNE DELATNOSTI
Na prihod ostvaren od privrednih delatnosti, pruzanjem profesionalnih i drugih
intelektualnih usluga i na prihod od drugih delatnosti ukoliko se na taj prihod
Zakonom o porezu na dohodak gradjana ne placa porez po drugom osnovu, placa
se porez na prihode od samostalne delatnosti. Placanje ovog poreza na ostvarene
pomenute prihode, podrazumeva po pravilu, prihode od obavljanja registrovane
delatnosti. Pored njih, Zakonom se opterecuju i prihodi od samostalne delatnosti
ostvareni trajnim ili sezonskim iskoriscavanjem zemljista u nepoljoprivredne
svrhe, inkubatorskom proizvodnjo zivine i drugim slicnim delatnostima, nezavisno
od toga da li su kao samostalne delatnosti registrovane kod nadleznih organa. Pod
samostalnom delatnoscu podrazumeva se delatnost pojedinca koju ovaj obavlja
sam ili kad poslovanje obavlja kroz samostalnu zajednicku radnju ili drugi oblik
poslovanja. Obveznik ovog poreza je fizicko lice – registrovani preduzetnik koji
ostvaruje prihode obavljanjem neke od samostalne delatnosti. Obveznik je i
preduzetnik – osnivac ortacke radnje. Oporeziva dobit ovom obvezniku utvrdjuje
se u srazmeri sa njegovim ucescem u dobiti prema aktu o osnivanju ortacke radnje.
Obveznik ovog poreza je i svako drugo fizicko lice koje je obveznik PDV
nezavisno od toga da li je registrovano za obavljanje delatnosti. Osnovica poreza
na prihode od samostalne delatnosti je oporeziva dobit, ako Zakonom o porezu na
dohodak gradjana nije drukcije odredjeno. Zakonodavac je prilikom utvrdjivanja
osnovice posao od potrebe dovodjenja obveznika u isti polozaj kao i polozaj
preduzeca, sto je iskustvo i drugih zemalja. Vazecim Zakonom, omogucava
preduzetniku da se opredeli hoce li poslovne knjige voditi po sistemu dvojnog ili
po sistemu prostog knjigovodstva. Izuzetak od ovog pravila postoji za
preduzetnike – osnivace ortacke radnje, koji moraju poslovne knjige voditi po

10. sistemu svojnog knjigovodstva. Za obveznike koji vode dvojno knjigovodstvo,
oporeziva dobit se utvrdjuje u poreskom bilansu u skladu sa Medjunarodnim
racunovodstvenim standardima (MRS), odnosno Medjunarodnim standardima
finansijskog izvestavanja (MSFI) i propisima kojima se uredjuje racunovodstvo.
Za razliku od njega, preduzetnik koji poslovne knjige vodi po sistemu prostog
knjigovodstva, utvrdjivanje oporezive dobiti vrsi Pravilnikom o poslovnim
knjigama i iskazivanju finansijskog rezultata po sistemu prostog knjigovodstva.
Poreska stopa ovog poreza je 10%, dok se poreski podsticaji preduzetnicima
priznaju, pod uslovima i na nacin kako se priznaju pravnim licima po zakonu
kojim se uredjuje porez na dobit pravnih lica. Slozenost postupka sastoji se u
tehnickim radnjama utvrdjivanja bruto iznosa osnovice, pa onda putem odbijanja
troskova ili drugih izdataka od osnovice dobija se sama visina osnovice (neto
osnovica). Izuzetno je tesko u praksi utvrditi stvarno ostvareni prihod. Posebnu
teskocu predstavlja utvrdjivanje troskova delatnosti. Da bi se utvrdila osnovica
poreza, obveznik je duzan da vodi poslovne knjige po sistemu dvojnog ili prostog
knjigovodstvas, da sastavi poreski bilans i podnese poresku prijavu. Sigurno je da
to znacajan broj obveznika ovog poreza nije u mogucnosti da to uradi. Zbog
izlozenih razloga, kao preovladjujuci nacin oporezivanja samostalnih delatnosti
jeste tzv. pausalno oporezivanje. Pravni osnov za ovakvo oporezivanje
zakonodavac utvrdjuje na sledeci nacin: Preduzetnik koji s obzirom na okolnosti
nije u stanju da vodi poslovne knjige, osim poslovne knjige o ostvarenom
prometu, ili kome njihovo vodjenje otezava obavljanje delatnosti, ima pravo da
podnese zahtev da porez na prihode od samostalne delatnosti placa na pausalno
utvdjen prihod. Prema tome, obveznik koji nije u stanju da placa ovaj porez prema
stvarno ostvarenom dohotku, moze ali ne mora da podnese zahtev nadleznom
poreskom organu za pausalno placanje poreza. Ako ne podnese zahtev, morace da
se snadje, npr. da nekoga placa da mu vodi poslovne knjige. Ako obveznik zahtev
podnese, navedeni poreski organ ceni da li su ispunjeni zakonom utvrdjeni uslovi
za pausalno oporezivanje, prema okolnostima konkretnog slucaja. Zahtev za
pausalno oporezivanje se podnosi do 30. novembra u tekucoj godini, odnosno u
roku od 15 dana od dana upisa u registar nadleznog organa, odnosno u roku od 15
dana od dana prijema akta nadleznog poreskog organa kojim se potvrdjuje brisanje
iz evidencije za PDV u skladu sa zakonom koji se uredjuje PDV. Nadlezni poreski
organ moze odobriti ili odbiti zahtev obveznika, ali je obavezan da o podnetom
zahtevu resi u roku od 30 dana od dana podnosenja zahteva. Ako to ne uradi,
smatrace se da je zahtev za pausalno oporezivanje pozitivno resen. Preduzetnik ce
porez placati pausalno sve dok mu nadlezni poreski organ resenjm ne utvrdi da su
prestali razlozi za ostvarivanje tog prava, odnosno da su stvoreni uslovi za
oporezivanje prema stvarno ostvartenom prihodu. Kada navedeni organ, oceni da
su ispunjeni zakonski uslovi za pausalno oporezivanje, utvrdice obvezniku
pausalni prihod, vodeci racuna o sledecim kriterijumima i elementima:

11. - Visina prosecne mesecne zarade po zaposlenom u RS, opstini, gradu i
okrugu ostvarene u godini koja prethodi godini za kou se utvrdjuje pausalni
prihod;
- Mestu na kome se radnja nalazi (centar, periferija, selo…);
- Opremljenost radnje (savremena, nova oprema…);
- Broju zaposlenih radnika i clanova porodice koji su angazovani u radnji;
- Trzisni uslovi u kojima se delatnost obavlja;
- Starost obveznika i njegova radna sposobnost.
Zakonom je precizno utvrdjeno k one moze pausalno placati porez. To se ne moze
priznati preduzetniku:
- osnivacu ortacke radnje;
- koji obavlja delatnost iz oblasti: trgovina na veliko i trgovina na malo
(osim odrzavanje i popravka motornih vozila), hotela i restorana,
finansijskog posredovanja i aktivnosti u vezi s nekretninama;
- u ciju delatnost ulazu i druga lica;
- ciji je ukupan promet u godini koja prethodi godini za koju se utvrdjuje
porez, odnosno ciji je planirani promet kada pocinje obavljanje delatnosti –
veci od 3 000 000 dinara;
- koji je obveznik PDV, odnosno koji se opredeli za placanje PDV u skladu
sa zakonom kojim se uredjuje PDV.
Izuzetno, preduzetniku koji trgovinsku ili ugostiteljsku delatnost obavlja u kiosku,
prikolici ili slicnom montaznom ili pokretnom objektu, moze se na njegov zahtev
odobriti placanje ovog poreza na pausalno utvrdjen prihod.
72. POREZ NA PRIHODE OD AUTORSKIH PRAVA, PRAVA SRODNIH
AUTORSKOM PRAVU I PRAVA INDUSTRIJSKE SVOJINE
Predmet ovog poreza je naknada (prihod) koju obveznik ostvari od autorskih
prava, prava srodnih autorskom pravu i od prava industrijske svojine. Zakonom je
taksativno utvrdjeno koja su to dela koja su osnovi za ostvarivanje naknada na
koje se placa porez. Navode se 17 autorskih dela kao osnovi za sticanje prihoda
koji se oporezuju. Obuhvat oporezivanja je prosiren i na prihode po osnovu prava
srodnih autorskom pravu. Prihod od pomenutih prava je naknada koju obveznik
ostvari po osnovu:
- prava interpretatora;
- prava proizvodjaca fonograma;
- prava proizvodjaca videograma;
- prava izvodjaca emisije;
- prava proizvodjaca baze podataka.
Zakonom o autorskim i srodnim pravima je regulisana materija o autorskim i
srodnim pravima. Najcesca vrsta autorskih dela koja su izvor prihoda u praksi su
pisana dela – knjizevna, naucna, strucna i dr. Obveznik poreza na prihode od
autorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine je fizicko lice koje kao autor,

12. nosilac srodnih prava, odnosno vlasnik prava industrijske svojine, ostvaruje
naknadu po osnovu autorskog prava, prava srodnih autorskom pravu odnosno
prava industrijske svojine. Obveznik ovog poreza je takodje i naslednik
imovinskog autorskog i srodnog prava i prava industrijske svojine, i svako drugo
fizicko lice koje ostvaruje naknadu po tim osnovama. Pomenuta fizicka lica dolaze
u posed ove vrste prava najcesce kupovinom ili poklonom.
Osnovica ovog poreza je neto prihod koji se dobija tako sto se od bruto prihoda
odbiju troskovi koje je obveznik imao pri ostvarivanju i ocuvanju prihoda, osim
ako zakonom nije drugacije propisano. Troskovi se utvrdjuju na dva nacina: a)
normiranjem troskova (zakonskim priznavanjem uprosecnih troskova); b)
priznavanjem troskova u stvarnoj visini. Najcesci nacin priznanja visine troskova
je preko normiranja troskova. Tesko je, u praksi, za svako pojedino autorsko delo
stvarno utvrditi sve troskove jer su oni brojni i raznoliki.Zbog toga, zakonodavac
najcesce polazi od pausalnog priznavanja troskova kod utvrdjivanja neto prihoda
od autorskih prava. Ali, obveznik moze podneti zahtev da mu se umesto
normiranih priznaju stvarni troskovi koje je imao pri ostvarivanju i ocuvanju
prihoda. Uz zahtev obveznik je duzan da podnese i dokaze (racuni i td.).Normirani
ili stvarni troskovi se priznaju samo autorima ne i naslednicima i drugim licima
koji ostvaruju naknadu iz autorskih prava. Razlog je jednostavan, oni nisu stvorili
autorska dela. Cinjenica je da razlicite vrste dela nemaju jednake troskove. Zato je
zakonodavac podelio autorska dela u tri grupe normiranih troskova:
1) Procenjuje se da je najvece ucesce troskova u vrednosti, odnosno
ostvarenoj naknadi za vajarska dela, tapiserije, umetnicku keramiku,
keramoplastiku, mozaik i vitraz, umetnicku fotografiju, zidno slikarstvo i
slikarstvo u prostoru u tehnikama, kostimografiju, modno kreatorstvo i
umetnicku obradu tekstila. Kod ovih prava priznaju se troskovi u iznosu
50% od bruto prihoda.
2) Najveci broj autorskih dela je svrstn u drugu grupu u koju spadaju:
slikarska dela, graficka dela, industrijsko oblikovanje sa izradom modela i
maketa, sitna plastika, radovi vizuelnih komunikacija, radovi u oblasti
unutrasnje arhitekture i obrade fasada, oblikovanje prostora, radovi na
podrucju hoptikulture, vrsenje umetnickog nadzora nad izvodjenjem radova
u oblasti unutrasnje i fasadne arhitekture, oblikovanje prostora i horticulture
sa izradom modela i maketa, umetnicka resenja za scenografiju, naucna,
strucna, knjizevna i publicisticka dela, prevodi, muzicka i kinematografska
dela, restauratorska i konzervatorska dela u oblasti kulture i umetnosti,
snimanje filmova. Ovoj grupi autorskih dela priznaju se troskovi u iznosu
43% od bruto prihoda.
3) Najmanju procenat priznatih troskova, u iznosu od 34% od bruto
prihoda, utvrdjen je za interpretaciju odnosno izvodjenje estradnih
programa zabavne i narodne muzike, proizvodnju fonograma, proizvodnju
videograma, proizvodnju emisije, proizvodnju baze podataka i za druga
autorska i srodna prava.

13. Pausalno p0riznavanje troskova na navedeni nacin uslovljava veliki stepen
proizvodljivosti, u odredjenim situacijama cak i apsurdnosti. Zbog znacaja i
realnije mogucnosti procene pausalno odredjivanje troskova nije propisano za
utvrdjivanje oporezivog prihoda od patenata, malih patenata, zigova, modela,
uzoraka i tehnickih unapredjenja. Naime, obveznici koji placaju porez na
ostvarene navedene prihode priznaju se kao troskovi sledeci izdaci:
- takse i drugi troskovi zastite patenata, malih patenata, zigova, modela,
uzoraka i tehnickih unapredjenja., prema potvrdi nadleznog organa za
njihovu zastitu;
- troskovi izrade nacrta i tehnickog opisa;
- troskovi izrade prototipa.
Mnoga autorska i druga dela se stvaraju vise godina. S tim u vezi, zakonodavac je
propisao mogucnost da se na zahtev obveznika prilikom utvrdjivanja neto prihoda
za delo koje je stvarano duze od jedne godine moze izvrsiti podela prihoda na
onoliko jednakih delova koliko je delo stvarano, a ne duze od 5. Ako do podele
dodje, u svakoj godini se oporezuje srazmertni deo. Stopa ovog poreza je
jedinstvena i proporcionalna, iznosi 20%.
73. POREZ NA PRIHODE OD KAPITALA
Ostvarenjem prihoda ulaganjem kapitala u razlicite vidove kredita, stednje ili
ulaganja sredstvima u poslovanje privrednih drustava, stvara se pravni osnov da
individualni vlasnici budu optereceni porezom na prihode od kapitala. Predmet
ovog poreza su:
- Kamate po osnovu zajma, stednih i drugih depozita, i po osnovu
duznickih i slicnih hartija od vrednosti. Kamatom se smatra i deo prihoda
ostvaren kod otudjenja ili otkupa diskontne duznicke hartije od vrednosti
koji predstavlja razliku izmedju nabavne i prodajne cene, odnosno izmedju
nabavne i otkupne cene diskontne duznicke hartije od vrednosti;
- Prihodi od dividend ii udela u dobiti;
- Uzimanja iz imovine i koriscenje usluga privrednog drustva od strane
vlasnika privrednog drustva za njihove privatne potrebe, izvrsene u skladu
sa zakonom;
- Primanja clana otvorenog investicionog fonda po osnovu prava na
srazmerni deo prihoda od investicione jedinice toga fonda.
Postoje oslobodjenja prihoda od kamata na dinarska sredstva po osnovu stednih i
drugih depozita i prihoda od kamata po osnovu duznickih hartija od vrednosti, u
smislu propisa kojima je uredjeno trziste hartija od vrednosti i drugih finansijskih
instrumenata ciji je izdavalac Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica
lokalne samouprave ili Narodna banka Srbije. Poresku osnovicu ovog poreza
predstavlja oporezivi prihod koji cini ostvarena kamata, kao i pozitivna razlika
ostvarena otudjenjem ili otkupom diskontne duznicke hartije od vrednosti, za
period od dana sticanja do dana otudjenja ili otkupa te hartije. Takodje, oporeziv

14. prihod cini i prihod isplacen obvezniku. Obveznik poreza na prihode od kapitala je
fizicko lice koje ostvari prihod od kapitala. Kod ovog poreza u primeni je
proporcionalna stopa i iznosi 15%. Porez se placa po odbitku, prilikom svake
pojedinacne isplate. Drugim recima, isplatilac prihoda obracunava, obustavlja i
uplacuje na propisane racune duzni porez za svakog obveznika i za svaki
pojedinacno isplaceni prihod u skladu sa propisima koji vaze na dan isplate
prihoda. Neophodno je istaci da prihodi od kapitala ne podlezu obavezi placvanja
doprinosa za obavezno socijalno osiguranje.
74. POREZ NA PRIHODE OD NEPOKRETNOSTI
Predmet ovog poreza su prihodi koje obveznik ostvari izdavanjem u zakup ili
podzakup nepokretnosti. Zakonodavac nije taksativno nabrojao koje se sve
nepokretnosti oporezuju koje daju prihod. Receno je samo da se oporezuju
narocito ostvareni prihodi od zemljita, stambenih i poslovnih zgrada, delovi tih
zgrada, stanova, delova stanova, poslovnih prostorija i garaza. Da bi se sprecilo
izbegavanje placanja poreza, prihode od nepokretnosti podlozne porezu cine
ostvarena zakupnina i vrednost svih realizovanih obaveza i usluga na koje se
obavezao zakupac, odnosno podzakupac. Nenovcana davanja i usluge se radi
utvrdjivanja osnovice preracunavaju u novac. Obveznik poreza na dohodak
gradjana za prihode od nepokretnosti jete fizicko lice koje izdavanjem u zakup ili
podzakup nepokretnosti ostvari prihode od nepokretnosti podlozne porezu.
Obveznik ovog poreza nije fizicko lice koje se profesionalno, uz odredjene uslove
i dobijenu dozvolu, bavi izdavanjem svoje ili zakupljene imovine u zakup ili
podzakup. Osnovica poreza na prihode od nepokretnosti je oporezivi prihod. On se
dobija kada se od bruto prihda od nepokretnosti odbijaju troskovi koji nastaju pri
ostvarivanju i ocuvanju prihoda. U praksi je izuzetno slozeno utvrditi koji su to
stvarni troskovi obveznika. Tesko je utvrditi vrste i visinu troskova koji su u
uzrocnoj vezi za zakup ili podzakup. Radi uproscavanja i efikasnije primene ovog
poreza, zakonodavac se odlucio na priznavanje normiranih troskova u visini od
20% od ostvarenog bruto prihoda. U cilju stimulisanja turistickih usluva,
zakonodavac je utvrdio normirane troskove u visini od 50% ostvarenog bruto
prihoda za prihode od nepokretnosti ostvarene po osnovu iznajmljivanja stanova,
soba i postelja putnicima i turistima za koje je placena boravisna taksa. Data je
zakonska mogucnost da se obvezniku na njegov zahtev, umesto normiranih
priznaju stvarni troskovi koje je imao pri ostvarivanju i ocuvanju prihoda, ao za to
podnese dokaze. Ako se priznaju stvarni obveznikovi troskovi, onda se u njih
svakako ukljucuje i iznos jednogodisnje amortizacije obracunate primenom
proporcionalne metode po stopi iz nomenklature sredstava za amortizaciju. Kada
zakupac ostvaruje prihode od podzakupa kao trosak mu se priznaje zakupnina koju
placa zakupodavcu. U cilju sto pribliznijeg utvrdjivanja stvarnog prihoda kod
ovog poreza, zakonodacac predvidja i pausalno odredjivanje poreza. Ako prilikom
utvrdjivanja poreza, poreski organ proceni da je prijavljeni prihod od

15. nepokretnosti manji od onog ko bi se mogao postici, pristupice pausalnom
utvrdjivanju prihoda. Nadlezni poreski porgan primenice metod parifikacije
(uporedjenja) tako sto ce se kao neto prihod obveznika uzeti zakupnina koja se
moze postici prema mesnim prilikama, s ugledom na zakupninu za slicne objekte
koji se izdaju u zakup pod priblizno slicnim uslovima. Kod ovog poreza, poreska
obaveza nastaje danom predaje stvari zakupcu na koriscenje po osnovu zakljcenog
ugovora o zakupu nepokretnosti. Predmet poreske obaveze (poreski dug) nastaje
prilikom svake isplate prihoda. Stopa ovog poreza je proporcionalna i iznosi 20%.
Obracun poreza se vrsi tako sto se na oporezivi prihod koji predstavlja osnovicu
primenjuje navedena stopa. Porez se placa po resenju nadleznog poreskog organa
na osnovu podataka iz poreske prijave i drugih podataka koji su od znacaja za
utvrdjivanje obaveze, osim u slucajevima kada se kao isplatilac prihoda zakupac
ili podzakupac pojavljuje pravno lice ili preduzetnik.
75. POREZ NA KAPITALNE DOBITKE
Zakon o porezu na dohodak gradjana razlikuje ostvarivanje kapitalnog dobitka u
vezi sa obavljanjem samostalne delatnosti i kapitalnih dobitaka koja imaju druga
fizicka lica. Pravni rezim kapitalnih dobitaka ostvarenih od obveznika koji
obavljaju samostalnu delatnost u vezi s obavljanjem te delatnosti, je isti kao i
obveznika poreza na dobit pravnih lica. Razlog tome je stvaranje jednakih uslova
privredjivanja svih subjekata.
Prihod koji poreski obveznik (fizicko lice) ostvari prodajom, odnosno drugim
prenosom uz naknadu tretira se kao kapitalni dobitak (npr. stvarna prava na
nepokretnostima, trajno koriscenje prava i prava gradnje na gradskom zemljistu,
autorska prava, prava srodna autorskim pravima i prava industrijske svojine, udeli
u imovini pravnih lica, akcije, hartije od vrednosti…). Do kapitalnog dobitka se
dolazi iznalazenjem razlike izmedju prodajne cene prava, udela odnosno hartija od
vrednosti i njihove nabavne cene uskladjene prema odredbama Zakona. Za potrebe
oporezivanja kao prodajna cena se smatra ugovorena cena, odnosno trzisna cena
koju utvrdjuje Poreska uprava, ako oceni da je ugovorena cena niza od trzisne.
Prodajnom cenom investicione jedinice smatra se otkupna cena investicione
jedinice koja se sastoji od neto vrednosti imovine otvorenog drustva po
investicionoj jedinici na dan podnosenja zahteva clana fonda za otkup
investicionih jedinica, uvecane za naknadu za kupovinu ukoliko je drustvo za
upravljanje naplacuje, saglasno zakonu koji uredjuje investicione fondove. Pod
nabavnom cenom se podrazumeva cena po kojoj je obveznik stekao pravo, udeo u
hartiji od vrednosti, odnosno cena koju je utvrdila Poreska uprava u skladu sa
Zakonom o porezu na dohodak gradjana. Nabavna cena investicione jedinice
sastoji se od neto vrednosti imovine otvorenog fonda po investicionoj jedinici na
dan uplate, uvecane za naknadu za kupovinu ukoliko je drustvo za upravljanje
naplacuje, saglasno zakonu koji uredjuje investicione fondove. Ako obveznik
prodaje nepokretnosti koju je sam izgradio, priznace se kao nabavna cena iznos

16. troskova izgradnje, a ako obveznik ne dokaze iznos troskova izgradnje, trzisna
cena nepokretnosti koja je uzeta odnosno mogla biti uzeta kao osnovica poreza na
imovinu u godini nastanka obaveze po osnovu poreza na imovinu. Kod prodaje
nepokretnosti u izgradnji nabavnu cenu cini iznos troskova izgradnje koje je imao
obveznik do dana prodaje.
Zakonodavac je precizno utvrdio kada se kapitalni dobitak ne utvrdjuje i ne
oporezuje. Radi se o prenosu prava, udela ili hartija od vrednosti:
- koji se vrsi izmedju bracnih drugova i krvnih srodnika u pravoj liniji;
- koji se vrsi izmedju razvedenih bracnih drugova, a u neposrednoj je vezi
sa
razvodom braka;
Ne utvrdjuje se i ne oporezuje kapitalni dobitak na prihod ostvaren po osnovu
prenosa duznickih hartija od vrednosti, u smislu propisa kojima je uredjeno trziste
hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata, ciji je izdavalac Republika
Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave ili Narodna banka
Srbije. Zakonom je propisano oslobodjenje od poreza na kapitalni dobitak
obvezniku koji sredstva ostvarena prodajom nepokretnosti u roku od 90 dana od
dana prodaje ulozi u resavanje svog stambenog pitanja i stambenog pitanja
clanova svoje porodice, odnosno domacinstva, prema blizim kriterijumima koje
uredjuje Ministar finansija. Kad protekne navedeni rok, obveznik koji je ostvario
kapitalnu dobit duzan je da na nju plati porez. Zakonodavac dopusta povracaj
placenog poreza obvezniku koji u roku od narednih 12 meseci sredstva ostvarena
prodajom ulozi za resavanje svojih stambenih pitanja. U slucaju delimicnog
ulaganja obveznika u resavanju svog stambenog priznaje se srazmerno umanjenje
poreske obaveze.
76. POREZI NA OSTALE PRIHODE (porez na prihode od davanja u zakup
pokretne imovine; porez na dobitke od igara na srecu; porez na prihode od
osiguranja lica; porez na prihode koji ostvaruju sportisti i sportski strucnjaci
i porez na druge prihode)
Zakonom o porezu na dohodak gradjana u tzv. ostale prihode svrstani su: porez na
prihode od davanja u zakup pokretne imovine; dobici od igara na srecu; prihodi od
osiguranja lica; prihodi koji ostvaruju sportisti i sportski strucnjaci i drugi prihodi
osim onih koji su posebno izuzeti ovim zakonom.
1) POREZ NA PRIHODE OD DAVANJA U ZAKUP POKRETNE
IMOVINE – Predmet poreza na prihode od davanja u zakup pokretne imovine je
prihod od davanja u zakup opreme, transportnih sredstava i drugih pokretnih
stvari. Osnovica poreza je oporezivi prihod od izdavanja u zakup pokretne
imovine koji se dobija kada se od bruto prihda odbiju troskovi koji nastaju pri
ostvarivanju i ocuvanju prihoda. Zbog istih razloga kao i kod utvrdjivanja troskova
kod poreza na prihode od nepokretnosti, i kod ovog poreza se priznaju normirani
troskovi u visini od 20% od ostvarenog bruto prihoda. Obvezniku se na njegov

17. zahtev umesto normiranih priznaju stvarni troskovi ako za to podnese i potrebne
dokaze. Obveznik ovog poreza je fizicko lice koje ostvaruje prihode od davanja
pokretne imovine u zakup. Porez se placa po proporcionalnoj stop ii iznosi 20% po
resenju nadleznog poreskog organa, osim ako se kao isplatilac prihoda pojavljuje
pravno lice ili preduzetnik. Tada se porez placa po odbitku.
2) POREZ NA DOBITKE OD IGARA NA SREDU – Predmet ovog poreza
su dobici od igara na srecu. Osnovica poreza je oporezivi prihod od dobitka od
igara na srecu koji predstavlja svaki dobitak od igara na srecu, osim onih koji su
oslobodjeni od placanja. Porez se placa na dobitke u novcu, ali i od stvari i prava.
U ovom drugom slucaju, osnovica se utvrdjuje preracunavanjem tih stvari i prava
u novac prema njihovoj trzisnoj vrednosti u momentu kada je dobitak ostvaren.
Obveznik poreza je fizicko lice koje ostvari dobitak od igara na srecu. Porez se ne
placa na pojedinacne dobitke od igara na srecu do iznosa od 23 232 dinara. Porez
se ne placa ni na ostvaren dobitak od igara koje se priredjuju u igracnicama
(kazinama) i na automatima. Takodje, porez se ne placca na lutrijske zgoditke po
javnim zajmovima. Porez na dobitke od igara na srecu se placa po odbitku
primenom proporcionalne stope u iznosu od 20%.
3) POREZ NA PRIHODE OD OSIGURANJA LICA – Porez se placa na
naknadu koju fizicko lice ostvari po osnovu osiguranja lica. Osnovica poreza je
oporezivi prihod od osiguranja lica koji predstavlja vrednost isplacene naknade iz
osiguranja lica umanjenu za iznos uplacenih sredstava uplacenih po osnovu
premija osiguranja, ako nije izuzeta iz oporezivanja prema Zakonu. Ovaj porez se
placa po odbitku, na taj nacin sto je isplatilac naknade, odnosno pravno lice koje je
registrovano za obavljanje delatnosti osiguranja, u obavezi da prilikom isplate
naknade iz osiguranja fizickom licu, obracuna i uplati porez na prihode od
osiguranja lica. Kod ovog poreza u primeni je proporcionalna stopa u iznosu od
15%.
4) POREZ NA PRIHODE KOJE OSTVARUJU SPORTISTI I SPORTSKI
STRUCNJACI – U cilju ostvarenja nacela placanja poreza prema ekonomskoj
snazi, zakonodavac je porezom na dohodak gradjana opteretio i prihode sportista i
sportskih strucnjaka. Obveznici ovog poreza su profesionalni sportisti, sportski
amateri, sportski strucnjaci i strucnjaci u sportu koji prihode ostvare od sportske
organizacije, odnosno organizacije za obavljanje sportske delatnosti, sportskih
drustava i saveza. Zakonodavac je kao predmete oporezivanja taksativno oznacio
narocita primanja koja se po svojoj prirodi oporezuju porezom na dohodak
gradjana. To su:
- naknade na ime zakljucenja ugovora (transfer i sl.);
- naknade za koriscenje lika sportiste;
- novcane pomoci vrhunskim sportistima sa posebnim zaslugama;
- stipendije vrhunskim sportistima za sportsko usavrsavanje,
novcane i
druge naknade;

18. - nacionalna priznanja i nagrade za poseban doprinos razvoju i
afirmaciji
sporta;
- naknade i nagrade za rad sportskim strucnjacima i strucnjacima u
sportu
(treneri, sudije, delegati i td).
Oporezivi prihod koji predstavlja osnovicu za ovaj porez, dobija se odbijanjem
normiranih troskova od bruto prihoda u visini od 50%. Na tako utvrdjenu osnovicu
primenjuje se proporcionalna stopa u iznosu od 20%.
5) DRUGI PRIHODI - ???  (str. 251, 252).
77. GODISNJI POREZ NA DOHODAK GRADJANA
Ovaj porez placaju fizicka lica – rezidenti i stranci – rezidenti, koji su u
kalendarskoj godini ostvarili dohodak veci od trostrukog izosa prosecne godisnje
zarade po zaposlenom, isplacene u Republici u godini za koju se utvrdjuje porez,
prema podacima republickog organa nadleznog za poslove statistike. Radi
stvaranja uslova za oporezivanje, vazecim propisima utvrdjeno je da godisnji
dohodak relevantan za opterecenje pomenutih subjekata predstavlja zbir godisnjih
prihoda ostvarenih iz sledecih izvora:
- zarada;
- oporezivih prihoda od samostalne delatnosti;
- oporezivih prihoda od autorskih i srodnih prava i prava industrijske
svojine;
- oporezivih prihoda od nepokretnosti;
- oporezivih prihoda od davanja u zakup pokretnih stvari;
- oporezivih prihoda sportista i sportskih strucnjaka;
- oporezivih drugih prihoda;
- prihodi po prethodnim osnovama ostvareni i oporezovani u drugoj drzavi.
Primetljivo je da su izostavljeni kao izvori prihoda godisnjeg poreza sledeci
prihodi: od poljoprivrede i sumarstva; od kapitala; od kapitalnih dobitaka; prihodi
od dobitaka igara na srecu; prihodi od osiguranja lica. Motivi za ovakva resenja su
zelja za podsticaj ulaganja u privredu, izbegavanje visestrukog oporezivanja i td.
Da bi se dobio dohodak za oporezivanje, neophodno je ostvarenu zaradu i
oporezive prihode od autorskih i srodnih prava i prava industriske svojine, prihoda
sportista i sportskih strucnjaka i drugih prihda umanjiti za placeni porez i
doprinoce za obavezno socijalno osiguranje placene u Republici na teret lica koje
je ostvarilo zaradu, odnosno oporezive prihode. Umanjenje po osnovu doprinosa je
limitirano do nivoa doprinosa koji bi se platio na iznos najvise godisnje osnovice
doprinosa. Neophodno je umanjiti oporezive prihode od samostalne delatnosti, od
nepokretnosti, od davanja u zakup pokretnih stvari, za placene poreze n ate
prihode u Republici. Najzad, prihodi utvrdjeni Zakonom umanjuju se za porez
placen u drugoj drzavi. Osnovicu odnosno oporezivi dohodak godisnjeg poreza na

19. dohodak gradjana predstavlja razlika izmedju izlozenog dobijenog dohotka za
oporezivanje i licnih odbitaka koji iznose:
1) za poreskog obveznika – 40 % od prosecne godisnje zarade po
zaposlenom, isplacene u Republici u godini za koju se utvrdjuje porez,
prema podacima republickog organa nadleznog za poslove statistike;
2) za izdrzavanog clana porodice – 15% od prosecne godisnje zarade po
zaposlenom, isplacene u Republici u godini za koju se utvrdjuje porez,
prema podacima republickog organa nadleznog za poslove statistike, po
clanu.
Medjutim ukupan iznos liucnih odbitaka ne moze biti veci od 50% dohotka za
oporezivanje.
Stope godisnjeg poreza na dohodak gradjana su progresivne i u primeni je
progresija po transama. Godisnji porez na dohodak gradjana placa se na osnovicu
po sledecim stopama:
- na iznos do sestostruke prosecne godisnje zarade – 10%
- na iznos preko sestostruke prosecne godisnje zarade – 10% na iznos do
sestrostruke prosecne zarade + 15% na iznos preko sestostruke prosecne
godisnje zarade.
Godisnji porez na dohodak gradjana se utvrdjuje resenjem Poreske uprave na
osnovu podataka iz poreske prijave, poslovnih knjiga i drugih podataka koji su
relevantni za utvrdjivanje poreza.
78. POREZ NA DOBIT PREDUZECA KOD NAS
Zakonom o porezu na dobit pravnih lica, kao poreski obveznik pojavljuje se
privredno drustvo, odnosno preduzece organizovano u jednom od sledecih oblika:
akcionarsko drustvo; drustvo sa ogranicenom odgovornoscu; drustveno preduzece;
javno preduzece; ortacko drustvo; komanditno drustvo; zadruga koje ostvaruje
prihode prodajom proizvoda na trzistu ili vrsenjem usluga uz naknadu; drugo
pravno lice koje nije organizovano u nekom od ovih oblika ali koje ostvaruje
prihode preteznom prodajom proizvoda na trzistu ili vrsenjem usluga uz naknadu;
i druga pravna lica koja se ne smatraju pravnim licem utrvrdjenim ovim Zakonom
ako ostvaruju prihode prodajom proizvoda na trzistu ili vrsenjem usluga uz
naknadu.
Po Zakonu o porezu na dobit pravnih lica, rezidentni obveznik je pravno lice koje
je osnovano ili ima sediste stvarne uprave i kontrole na teritoriji Republike. On
podleze oporezivanju dobiti koju ostvari na teritoriji RS i izvan nje. Nerezidentalni
obveznik je pravno lice koje je osnovano ii ma sediste stvarne uprave i kontrole
van teritorije RS. On podleze oporezivanju dobiti koju ostvari poslovanjem preko
stalne poslovne jedinice koja se nalazi na teritoriji RS. Stalnom poslovnom
jedinicom se smatra svako stalno mesto poslovanja preko kojeg nerezidentalni

20. obveznik obav lja delatnost, a narocito u sledecem organizacionom obliku: pogon,
ogranak, predstavnistvo, mesto proizvodnje, fabrika ili radionica, rudnik,
kamenolom ili drugo mesto eksploatacije prirodnog bogatstva. Stalnu poslovnu
jedinicu cine i stalno ili pokretno gradiliste, gradjevinski ili montazni radovi, ako
traju duze od 6 meseci i to:
a) jedna od vise izgradnji ili montaza koje se uporedno obavljaju, ili
b) nekoliko izgrdnji ili montaza koje se obavljaju bez prekida jedna za
drugom.
Nerezidentalni obveznik koji obavlja delatnost na teritoriji RS poslovanjem preko
stalne poslovne jedinice koja vodi poslovne knjige u skladu sa propisima kojima
se uredjuje racunovodstvo i revizija, oporezivu dobit utvrdjuje u skladu sa ovim
zakonom i podnosi za stalnu poslovnu jedinicu poreski bilans kao i poreski
obveznik iz ovog Zakona i poresku prijavu. Nerezidentalni obveznik koji obavlja
delatnost preko stalne poslovne jedinice koja ne vodi poslovne knjige u skladu sa
propisima kojima se uredjuje racunovodstvo i revizija, duzan je da vodi u toj
stalnoj poslovnoj jedinici evidenciju kojom se obuhvataju svi podaci o prihodima i
rashodima, kao i drugi podaci od znacaja za utvrdjivanje dobiti koju ta jedinica
ostvaruje poslovanjem na teritoriji RS.
79. UTVRDJIVANJE OSNOVICE KOD POREZA NA DOBIT
PREDUZECA KOD NAS
Visina opterecenja obveznika bitno zavisi i od utvrdjene poreske osnovice.
Osnovicu poreza na dobit pravnih lica predstavlja oporeziva dobit obveznika koja
se utvrdjuje u poreskom bilansu. Pod poreskim bilansom podrazumevamo
dokument – izvestaj u koji se utvrdjuje oporeziva dobit pravnih lica koja cini
osnovicu za oporezivanje. Savremena fiskalna praksa razlikuje bilans uspeha od
poreskog bilansa koji se pojavljuje kao instrument za razrez poreza na dobit
pravnih lica. Metodologija utvrdjivanja osnovice poreza na dobit propisuje se u
poreskim zakonima. U poreskom bilansu se vrse uskladjivanja dobiti, odnosno
gubitka utvrdjenih u bilansu uspeha, koji je sacinjen u skladu sa medjunarodnim
racunovodstvenim standardima (MRS), odnosno medjunarnim standardima
finansijskog izvestavanja (MSFI) i propisima kojima se uredjuje racunovodstvo i
revizija, na nacin propisan Zakonom o porezu na dobit pravnih lica. Sastavljanje
poreskog bilansa izlaze se preko korekcije prihoda i rashoda iskazanih u bilansu
uspeha.
USKLADJIVANJE U PORESKOM BILANSU – Radi sprecavanja
mogucnosti suzavanja osnovice od strane poreskog obveznika, zakonodavac je
posebnu paznju morao da posveti potrebi korekcije tzv. transfernih cena. Pod
transfernim cenama podrazumevamo cene nastale u vezi sa transakcijama
sredstvima ili stvaranjem obaveza medju povezanim licima. Status povezanog lica
sa obveznikom zakonodavac utvdjuje za fizicka i pravna lica u cijim se odnosima
sa obveznikom javlja mogucnost kontrole ili znacajnijeg uticaja na poslovne

21. odluke. Kontrola nad obveznikom je omogucena kada neki subjekti posredno ili
neposredno poseduju najmanje 25% akcija iliu udela. Povezanim licem sa
obveznikom takodje se smatra i ono pravno lice u kome, kao i kod obveznika, ista
fizicka i pravna lica neposredno ili posredno ucestvuju u upravljanju, kontroli ili
kapitalu kao na napred izlozeni nacin. Transakcije, odnosno stvaranje obaveza kod
kojih se javaljju transferne cene mogu biti raznovrsni: isporuka dobaa, pruzanje
usluga, ustupanje uz naknadu prava intelektualne svojine i td. Prilikom
sastavljanja poreskog bilansa obveznik mora da posebno izlozi navedene
transakcije kod kojih se i pojavljuju transferne cene. Primena ne simuliranih cena
(“van dohvata ruke”) radi korekcije transfernih cena ostvaruje se kroz koriscenje
sledecih metoda: metoda uporedivih cena na trzistu; metoda cene kostanja uvecane
za uobicajenu zaradu; metoda preprodajne cene; metoda transakcione neto marze;
metoda podele dobiti i bilo koja druga metoda kojom je moguce utvrditi cenu
transakcije po principu “van dohvata ruke” pod uslovom da primena metode
prethodno navedenih nije moguca ili da je ta druga metoda primerenija
okolnostima slucaja od prethodno navedenih metoda. Za utvrdjivanje osnovice za
oporezivanje, kao znacajan poslovni rashod, pojavljuje se amortizacija stalnih
sredstava. Osim rashoda ograniceno prihvacenih, pojavljuju se i izdaci obveznika
koji se u poreskom bilansu priznaju u celini. Najvazniji su:
- porezi, doprinosi, takse i druge javne dazbine koje ne zavise od rezultata
poslovanja koje su placene u poreskom periodu;
- clanarine propisane zakonom;
- obracunate kamate, izuzev kamate zbog neblagovreneog placanja poreza,
doprinosa i drugih javnih dazbina.
Kao rashod u poreskom bilansu ne priznaju se:
1/ Troskovi koji se ne mogu dokumentovati;
2/ Ispravke vrednosti pojedinacnih potrazivanja od lica kojima se
istovremeno i
duguje, do iznosa obaveze prema tom licu;
3/ Pokloni i prilozi dati politickim organizacijama;
4/ Pokloni ciji je primalac povezano lice;
5/ Kamate zbog neblagovremenog placanja poreza, doprinosa i drugih
javnih
dazbina;
6/ Troskovi postupka prinudne naplate poreza i drugih dugovanja, troskovi
poresko-prekrsajnog postupka i drugih prekrsajnih postupaka koji se
vode pred
nadleznim organom;
7/ Novcane kazne koje izrice nadlezni organ, ugovorne kazne i penali;
8/ Zatezne kamate izmedju povezanih lica;
9/ Troskovi koji nisu nastali u svrhu obavljanja poslovne delatnosti, ako
Zakonom nije drugacije uredjeno.

22. Kapitalnim dobitkom smatra se prihod koji obveznik ostvari prodajom, odnosno
drugim prenosom uz naknadu:
a) nepokretnosti koje je koristio kao osnovno sredstvo za obavljanje
delatnosti;
b) prava industrijske svojine koja je koristio kao osnovno sredstvo za
obavljanje
delatnosti;
c) udela u kapitalu pravnih lica i akcija i ostalih hartija od vrednosti koje u
skladu sa MRS, odnosno MSFI predstavljaju dugorocne financijske
plasmane;
d) Investicione jedinice otkupljene od strane otvorenog investicionog fonda,
u skladu sa zakonom kojim se uredjuju investicioni fondovi;
Za poreske svrhe pod kapitalnim dobitkom podrazumevamo razliku izmedju
prodajne cene navedene imovine i njene nabavne cene uskladjene Zakonom. Ako
je ova razlika negativna, imamo kapitalni gubitak. Prodajna cena se smatra
ugovorena cena, odnosno, u slucaju prodaje povezanom licu trzisna cena ako je
ugovorena cena niza od trzisne. Visina oporezive dobiti zavisi od mehanizma
prebijanja kapitalnih dobitaka i kapitalnih gubitaka. Kapitalni gubitak ostvaren pri
rodaji jednog prava iz imovine moze se prebiti sa kapitalnim dobitkom ostvarenim
pri prodaji drugog prava iz imovine u istoj godini. Ako se medjutim, i posle
navedenog prebijanja iskaze kapitalni gubitak, postoji mogucnost njegovog
prebijanja na racun buducih kapitalnih dobitaka u narednih 5 godina.
 nastavak str. 263 (?)
80. PORESKI PODSTICAJI KOD POREZA NA DOBIT PREDUZECA
KOD NAS
Pod poreskim podsticajem podrazumevamo svaki ustupak ucinjen od strane
drzave prilikom definisanja poreskog obveznika, poreske osnovice, poreske stope
ili placanja visine prihoda za bilo koju vrstu poreza, u poredjenju sa opstim
pravilima utvrdjenim poreskim propisima. Poreski sistem Srbije nije bio siromasan
brojem i vrstom utvrdjenih podsticajnih mera. Poreski podsticaji koji se pojavljuju
u nasem vazecem pravu su:
- Obveziku koji izvrsi ulaganja u nekretnine, postrojenja, opremu ili
bioloska sredstva u sopstvenom vlasnistvu za obavljanje pretezne delatnosti
i delatnosti upisanih u osnovackom aktu obveznika, odnosno navedenih u
drugom aktu obveznika kojim se odredjuju delatnosti koje obveznik obavlja
priznaje se pravo na poreski kredit u visini od 20% ulaganja izvrsenoj u toj
godini. Medjutim, poreski kredit ne moze biti veci od 33% obracunatog
poreza u godini u kojoj je izvrseno ulaganje.
- RS svojim propisima pokusava da privuce tzv. “velike investiture”
davanjem posebnih poreskih privilegija. Radi se o desetogodisnjem
poreskom oslobodjenju srazmerno ulaganju, za poreskog obveznika koji

23. ispuni kumulativno sledece uslove: 1) ulozi u svoja osnovna sredstva,
odnosno u cija osnovna sredstva drugo lice ulozi vise od jedne milijarde
dinara; 2) navedena sredstva koristi za obavljanje pretezne delatnosti i
delatnosti upisanih u osnivackom aktu obveznika, odnosno navedenih u
drugom aktu obveznika, kojim se odredjuju delatnosti koje obveznik
obavlja; 3) u periodu ulaganja dodatno zaposli na neodredjeno vreme
najmanje 200 lica. Pravo na poreski podsticaj ored postojeceg ima i
novoosnovano privredno drustvo koje iz sopstvenih novcanih sredstava
izvrsi nabavku osnovnih sredstava, uz uslov da ta osnovna sredstva budu
evidentirana u poslovnim knjigama obveznika i da sluze za obavljanje
registrovane delatnosti.
81. POREZ NA IMOVINU KOD NAS
Porez na imovinu placa se na imovinu u statici. Zakon utvrdjuje taksativno
predmete na koje se placa ovaj porez. To su sledeca prava na nepokretnostima:
- Pravo svojine, odnosno pravo svojine na gradjevinskom zemljistu
povrsine preko 10 ari;
- Pravo stanovanja;
- Pravo zakupa stana ili stambene zgrade u skladu sa zakonom kojim se
uredjuje stanovanje za period duzi od jedne godine ili na neodredjeno
vreme;
- Pravo zakupa gradjevinskog zemljista u javnoj svojini, odnosno
poljoprivrednog zemljista u drzavnoj svojini, povrsine preko 10 ari;
Odredjujuci obavezu placanja poreza na nepokretnostima, zakonodavac ih nabraja.
To su: zemljiste, stambene i poslovne zgrade, stanovi, poslovne prostorije, garaze,
zgrade i prostorije za odmor i rekreaciju i drugi gradjevisnki objekti, odnosno
njihovi delovi. Najcesce se u praksi porez placa na pravo svojine. To je stvarno
pravo, koje u sebi sadrzi sva ovlascenja vlasnika koja se mogu imati na jednoj
stvari. Vlasnik ima pravo da svoju stvar drzi, da je koristi i da njome raspolaze u
granicama odredjenim zakonom. Svako je duzan da se uzdrzava od povrede prava
svojine drugog lica. Pravo svojine kao predmet oporezivanja postoji uvek kada
pravno ili fizicko lice ima pravni osnov i kada se prema odredjenoj imovini ponasa
kao vlasnik.
OSNOVNI ELEMENTI OPOREZIVANJA
(A) OBVEZNIK POREZA, OSLOBODJENJA I OLAKSICE – Obveznik Poreza
na imovu na prava nepokretnosti je fizicko i pravno lice koje je imalac pomenutih
prava na nepokretnostima koje se nalazi na teritoriji RS. Ovde se odstupa od
principa rezidentnosti i primenjuje se princip teritorijalnosti. Obveznici ovog
poreza su i korisnici nepokretnosti i to:

24. - kad je nepokretnost, koju je stekla i koristi javna sluzba i druga
organizacija ciji je osnnivac RS, odnosno preduze i druga organizacija
ulaganjem drzavnog kapitala u drzavnu svojinu, u skladu sa zakonom kojim
se uredjuju sredstva u svojini Republike;
- kad je imalac prava na nepokretnosti nepoznat ili nije odredjen.
U slucaju kad vise pravnih i fizickih lica ostvaruje jedno od opterecenih prava na
istoj nepokretnosti, poreski obveznik je svako od njih, srazmerno svom udelu.
Navedena lica odgovaraju solidarno za placanje ukupne poreske obaveze. Po
propisima RS, porez na imovinu se ne placa na sledeca prava na nepokretnosti:
1/ U drzavnoj svojini koje koriste drzavni organ ii organizacije i organi,
organizacije i sluzbe pokrajinske autonomije i jedinica lokalne samouprave,
kao i direktni i indirektni korisnici budzetskih sredstava prema propisima
kojim se uredjuje budzetski sistem, odnosno dobra u opstoj upotrebi prema
propisima kojima se uredjuju sredstva u svojini RS;
2/ Diplomatskih i konzularnih predstavnistava stranih drzava, pod uslovom
reciprociteta;
3/ U svojini tradicionalnih srkava i verskih zajednica i drugih crkava i
verskih zajednica registrovanih u skladu sa zakonom kojim se uredjuje
pravni polozaj crkava i verskih zajednica, koje su namenjene i iskljucivo se
koriste za obavljanje bogosluzbene delatnosti;
4/ Koje su od nadleznog organa proglasene kulturnim ili istorijskim
spomenicima – na nepokretnosti u celini, odnosno na posebne delove koji
sluze za ove namene;
5/ Na poljoprivredno i sumsko zemljiste koje se ponovo privodi nameni –
za 5 godina, racunajuci od pocetka privodjenja nameni;
6/ Na putevima, lucke obale i lukobrane, brodske prevodnice, pruge,
aerodromske piste, brane, objekte za odvodnjavanje;
7/ Na gradsko odnosno javno gradjevinsko zemljiste u drzavnoj svojini kad
ukupna povrsina gradjevinske parcele, odnosno gradjevinskih parcela ne
prelazi 10 ari;
8/ Na sklonista ljudi i dobata od ratnih dejstava;
9/ Na objekte koji su namenjeni i koriste se za primarnu poljoprivrednu
proizvodnju, u skladu sa zakonom kojim se uredjuje poljoprivredno
zemljiste;
10/ Na objekte, odnosno delove objekta koji u skladu sa propisima
neposredno sluze za obavljanje komunalnih delatnosti;
11/ Za koje je medjunarodnim ugovorom koji je zakljucila RS uredjeno da
se ovaj porez nece placati.
Porez na imovinu na teritoriji jedinice lokalne samouprave ne placa obveznik, u
slucaju kad ukupna osnovica za sve njegove nepokretnosti na toj teritoriji ne
prelazi iznos od 400 000 dinara. Osim oslobodjenja od placanja poreza,
zakonodavac priznaje i odredjene olaksice, a to su:

25. 1) Utvrdjeni porez na zgradi ili stanu u kojem stanuje obveznik umanjuje se
za 50% a najvise 20 000 dinara;
2) Utvrdjeni porez na prava na zgrade i stanove povrsine do 60m2
koji nisu
na gradskom gradjevinskom zemljistu, odnosno na zemljistu u
gradjevinskom podrucju i ne daju se u zakup, a u kojima stanuju samo lica
starija od 65 godina, umanjuje se za 75%.
(B) OSNOVICA POREZA – Kod oporezivanja imovine glavni problem je kod
televantnog vrednovanja osnovice poreza. U nasim uslovima ona je nerealno
utvrdjivana i u praksi davala rezultate daleko od prave trzisne vrednosti. Trzisna
vrednost neokretnosti utvrdjivala se primenom osnovnih i korektivnih elemenata.
Osnovni elementi jesu: a) korisna povrsina; b) prosecna trzisna cena
kvadratnog metra odgovarajucih nepokretnosti na teritoriji opstine. Kao korektivni
elementi pojavljuju se: a/ lokacija nepokretnosti; b/ kvalitet nepokretnosti; c/ drugi
elementi koji uticu na visinu trzisne vrednosti.
(C) PORESKE STOPE – U cilju pojednostavljenja sistema oporezivanja
ministarstvo finansija je predlozilo zamenu progresivnih stopa uvodjenjem
jedinstvene poreske stope od 0,4%. Medjutim, novi zakon izasao je sa
progresivnim stopama koje su izmenjene i krecu se od 0,4% do 2% (ranije 0,4%-
3%), Stope poreza na imovinu na prava nepokretnosti poreskog obveznika koji
vodi poslovne knjige je proporcionalna i iznosi do 0,4%, dok je poreska stopa na
prava zemljista kod obveznika koji ne vodi poslovne knjige takodje
proporcionalna i iznosi do 0,3%.
(D) NASTANAK PORESKE OBAVEZE – Zakonodavac je vrlo fleksibilno
utvrdio nastanak poreske obaveze. Obaveza po osnovu poreza na imovinu nastaje
danom sticanja prava, odnosno danom pocetka koriscenja, osposobljavanjem,
izdavanjem upotrebne dozvole ili omogucavanjem koriscenja imovine na drugi
nacin. Pocetak ili prestanak koriscenja imovine, ili nastajanje ili prestajanje
poreske obaveze po drugom osnovu, obavezuju obveznika da podnese prijavu u
roku od 10 dana od dana nastanka takve primene. U cilju placanja poreza, poreska
prijava ne podnosi se svake godine za istu imovinu. Nova prijava je neophodna
samo ako dodje do bitnih promena znacajnih za obracun poreza. Porez na imovinu
za godinu se placa u tromesecnim ratama, svaka rata dospeva za naplatu sredinom
tromesecja. Obaveza uplate poreza je u roku od 45 dana od dana pocetka
tromesecja.
82. POREZ NA NASLEDJE I POKLON
Porez se placa na zakonom utvrdjene nepokretnosti, koje naslednici, odnosno
poklonoprimci, nasledjuju, odnosno prime na poklon. Porez se placa i na
nasledjeni odnosno na poklon primljeni gotov novac, stedne uloge, depozite u

26. bankama, novcana potrazivanja, prava intelektualne svojine, pravo svojine na
upotrebljavanom motornom vozilu, osim na mopedu, motokultivatoru, traktoru i
radnoj masini, na upotrebljavanom plovilu, odnosno na upotrebljavanom
vazduhoplovu na sopstveni pogon osim frzavnog, i druge pokretne stvari osim
udela u pravnom licu, odnosno hartija od vrtednosti. Porez na poklon placa se i u
slucaju prenosa bez naknade imovine pravnog lica. Obveznik poreza na nasledje je
lice koje nasledi odnosno primi na poklon imovinu koja je predmet oporezivanja.
Obveznici poreza kada se nasledjuju, odnosno primaju na poklon nepokretnosti,
koje se nalaze na teritoriji RS su rezidenti i nerezidenti. Rezident RS je obveznik
poreza za stvari koje se nalazi i na teritoriji Srbije i/ili u inostranstvu. Nerezident
placa porez na nasledjeni odnosno na poklon primljeni gotovo novac, stedne
uloge, depozite u bankama, novcana potrazivanja, prava intelektualne svojine,
pravo svojine na upotrebljavanom motornom vozilu, upotrebljavanom plovnom
objektu, odnosno upotrebljavanom vazduhoplovu na sopstveni pogon osim
drzavnog, i druge pokretne stvari osim udela u pravnom licu, odnosno hartija od
vrednosti., samo koje se nalaze na teritoriji RS. Osnovica poreza na nasledje je
trzisna vrednost nasledjene imovine, umanjena za iznos dugova, troskova i drugih
tereta koje je obveznik duzan da isplati ili na drugi nacin izmiri iz nasledjene
imovicine na dan nastanka poreske obaveze. Osnovica poreza na poklon je trzisna
vrednost na poklon primljene imovine na dan nastanka poreske obaveze, koju
utvrdjuje nadlezna organizaciona jedinica Poreske uprave. Nastanak poreske
obaveze se vezuje sa danom pravosnaznosti resenja o nasledjivanju odnosno
danom zakljucenja ugovora o pokonu. U slucaju da se poklon daje bez pismene
forme poreska obaveza nastaje danom prijema poklona. U slucaju da se resenje o
nasledjivanju ili ugovor o poklonu, odnosno odluka suda ne prijave blagovremeno
nadleznom poreskom organu, smatrace se da je poreska obaveza nastala danom
saznanja nadleznog poreskog ili drugog drzavnog organa za nasledjivanje ili
poklon stvari, prava ili novca. Stope poreza na nasledje i poklon su
proporcionalne. Obveznici koji se u odnosu na ostavioca odnosno poklonodavca
nalaze u drugom naslednom redu po zakonskom redu nasledjivanja, porez na
nasledje i poklon placaju po stopi od 1,5%. Obveznici koji se nalaze u trecem ili
daljem naslednom redu, ili uopste nisu u srodstvu, porez na nasledje i poklon
placaju po stopi od 2,5%. Postoje odstupanja od nacela opstosti placanja poreske
obaveze kroz postojanje poreskih izuzimanja i oslobodjenja. Tako, izuzima se od
poreza, lice ukoliko nasledi ili primi na poklon novac, prava, odnosno druge stvari
utvrdjene Zakonom od istog lica, za vrednost nasledja, odnosno poklona, do 30
000 dinara u jednoj kalendarsoj godini po svakom od tih odnoca. Zakonom se
taksativno nabrajaju subjekti koji se oslobadjaju i ne placaju ovaj porez. To su:
1) Naslednik prvog naslednog reda, bracni drug i roditelj ostavioca,
odnosno poklonoprimac prvog naslednog reda, bracni drug i roditelj
poklonodavca;
2) Naslednik, odnosno poklonoprimac, zemljoradnik drugog naslednog
reda koji nasledjuje, odnosno prima na poklon, imovinu koja mu sluzi za

27. obavljanje poljoprivredne delatnosti, ako je sa ostaviocem, odnosno
poklonoprimcem, neprekidno ziveo u domacinstvu najmanje 1 godinu pre
smrti ostavioca, odnosno pre prijema poklona;
3) Naslednik, odnosno poklonoprimac, drugog naslednog reda – na jedan
nasledjeni, odnosno na poklon primljeni, stan ako je sa ostaviocem,
poklonoprimcem, ziveo neprekidno u zajednickom domacinstvu najmanje 1
godinu pre smrti ostavioca, odnosno pre prijema poklona;
4) Poklonoprimac – na imovinu koja mu je ustupljena u ostavinskom
postupku koju bi nasledio da se naslednik –poklonodavac, odrekao
nasledja;
5) Fondacija na nasledjenu ili na poklon primljenu imovinu koja sluzi
iskljucivo za ostvarivanje opste korisnog cilja, radi koga je fondacija
osnovana;
6) Zaduzbina, odnosno udruzenja osnovani radi ostvarivanja opstekorisnog
cilja u smislu zakona koji uredjuje zaduzbine registrovane u skladu sa
zakonom – na nasledjenu ili na poklon primljenu imovinu koja sluzi
iskljucivo za namene za koje su ta zaduzbina, odnosno udrezenje, osnovani;
7) RS, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave kao
naslednik odnosno kao poklonoprimac;
8) Naslednik, odnosno poklonoprimac ambulantnih vozila, specijalnih
putnickih vozila za obuku kandidata za vozace sa ugradjenim duplim
noznim komandama, kao i putnicka vozila za taksi i “rent a kar”koji su
posebno oznaceni;
9) Primalac donacije po medjunarodnom ugovoru koji je zakljucila RS, kad
je tim ugovorom uredjeno da se na dobijen novac, stvar ili prava, nece
placati porez na poklon;
10) Subjekti na imovinu primljenu od RS, autonomne pokrajine, odnosno
jedinice lokalne samouprave.
U cilju uticanja na sto vecu obradu zemljista i ostajanja na selu, dodatni uslov za
oslobodjenje zemljoradnika drugog naslednog reda od placanja poreza jeste da ne
promeni zanimanje pre isteka 5 godina od dana kada je nasledio, odnosno primio
na poklon imovinu koja mu sluzi za obavljanje poljoprivredne delatnosti.
83. POREZ NA PRENOS APSOLUTNIH PRAVA
Porez na prenos apsolutnih prava se placa na prenose: pravo svojine na
nepokretnosti; prava intelektualne svojine; prava svojine na upotrebljavanom
motornom vozilu (osim na mopedu, motokultivatoru, traktoru, radnoj masini,
upotrebljavanom plovilu, upotrebljavanom vazduhoplovu na sopstveni pogon);
prava koriscenja gradjevinskog zemljista; prava na eksproprisanoj nepokretnosti
ako se eksproprijacija vrsi radi izgradnje stambenih ili privrednih objekata. Ovaj

28. porez se placa i kod davanja gradjevinskog zemljista u javnoj svojini u zakup, na
period duzi od 1 godine ili na neodredjeno vreme, radi izgradnje objekta.
U cilju prosirenja predmeta oporezivanja posebnim odredbama Zakona o porezima
na imovinu oporezuje se i:
- Sticanja prava svojine i drugih prava na osnovu pravosnazne sudske
odluke ili drugih akata drzavnog organa;
- Prenos uz naknadu celokupne imovine pravnog lica u slucaju njegove
redovne prodaje, likvidacije ili stecaja;
- Prenos celokupne imovine pravnog lica, odnosno dela imovine pravnog
lica u slucaju statusne promene, u skladu sa zakonom kojim se uredjuju
privredna drustva, ako su akcionari ili clanovi pravnog lica koje prenosi
imovinu uz naknadu u obliku akcija ili udela u pravnom sledbeniku, dobili i
novcanu naknadu koja prelazi 10% nominalne vrednosti akcija, odnosno
udela ili njihove racunovodstvene vrednosti ako su bez nominalne vrednosti
i td.
Pravilo je da je obveznik poreza na prenos apsolutnih prava prodavac, odnosno
prenosilac prava. Medjutim,Zakonom su propisana brojna i znacajna odstupanja,
koja se ogledaju u sledecem:
- Obveznik poreza prilikom prenosa prava koriscenja gradskog odnosno
javnog ili ostalog gradjevinskog zemljista, nezavisno od njegove povrsine
je lice kome se daje na koriscenje gradjevinsko zemljiste;
- Koriscnik eksproprijacije je obveznik poreza prilikom prenosa prava na
eksproprisanoj nepokretnosti, kada se eksproprijacija vrsi radi izgradmnje
stambenih ili privrednih objekata;
- Davalac izdrzavanja je obveznik kod prenosa apsolutnih prava po osnovu
ugovora o dozivotnom izdrzavanju;
Lice na koje se prenosi apsolutno pravo obveznik je i sledecim slucajevima:
a) kod sticanja svojine i drugih stvarnih prava na osnovu pravosnazne
sudske odluke ili drugog akta drzavnog organa;
b) kod sticanja prava svojine odrzajem;
c) kod prenosa uz naknadu celokupne imovine pravnog lica u slucaju
njegove redovne prodaje, likvidacije ili stecaja.
Zakonodavac propisuje odredjena oslobodjenja. Tako, npr. porez na prenos
apsolutnih prava se ne placa kad se prenosi pravo svojine na nepokretnosti
diplomatskih i konzularnih predstavnistava stranih drzava, pod uslovom
reciprociteta; kad fizicko lice otkupom stambene zgrade ili stana u drustvenoj,
odnosno u drzavnoj svojini sa stanarskim pravom odnosno pravom dugorocnog
zakupa, stekne svojinu ili susvojinu na toj zgradi, ili stanu srazmerno ucescu
drustvenog, odnosno drzavnog kapitala u ukupnom kapitalu prenosioca prava;
kada pravno ili fizicko lice u kome je poljoprivreda pretezna delatnost, odnosno
zanimanje, pribavi putem razmene poljoprivredno ili sumsko zemljiste radi
njegovog grupisanja u cilju lakse obrade i td.

29. Osnovica poreza na prenos apsolutnih prava je ugovorena cena u trenutku
nastanka poreske obaveze, ali ukoliko nije niza od trzisne vrednosti. To ce ceniti
nadlezni poreski organ. On ima pravo da u roku od 60 dana od dana prijema
poreske prijave, odnosno od dana saznanja nadleznog poreskog organa za prenos,
utvrdi poresku osnovicu u visini trzisne vrednosti, ako smatra da ugovorom to nije
ucinjeno. Od navedenog opsteg pravila utvrdjivanja osnovice, Zakon poznaje vise
odstupanja:
- Kod prenosa prava svojine na upotrebljavanom motornom vozilu,
upotrebljavanom plovnom objektu, odnosno upotrebljavanom
vazduhoplovu na sopstveni pogon, kao i kod prenosa prava koriscenja
gradskog odnosno javnog ili ostalog gradjevinskog zemljista nezavisno od
njegove povrsine, osnovicu poreza cini trzisna vrednost prava koja se
prenose, na dan nastanka poreske obaveze koju utvrdjuje nadlezni poreski
organ;
- Kod prenosa prava na eksproprisanoj nepokretnosti, ako se eksproprijacija
vrsi radi izgradnje stambenih ili privrednih objekata, osnovicu cini naknada
za ekspropriranu nepokretnost, ako je poreska prijava podneta u skladu sa
zakonom.
Stopa poreza na prenos apsolutnih prava je proporcionalna i iznosi 2,5%. Danom
zakljucenja ugovora o prenosu apsolutnih prava odnosno davanja gradjevinskog
zemljista u zakup, nastaje poreska obaeza. Ako nije sacinjen punovazan ugovor o
prenosu prava na nepokretnosti, za poreske svrhe uzima se da je obaveza nastala
danom kada je sticalac prava na nepokretnosti stupio u posed nepokretnosti. Kod
sticanja prava svojine odrzajem, poreska obaveza nastaje danom pravosnaznosti
sudske odluke kojom je to utvrdjeno. Ako se prenos apsolutnih prava vrsi po
osnovu ugovora o dozivotnom izdrzavanju, poreska obaveza nastaje danom smrti
primaoca izdrzavanja, odnosno danom smrti saugovaraca ako je dozivotno
izdrzavanje ugovoreno u korist treceg lica, a ugovorm nije odredjeno da svojina
prelazi na davaoca izdrzavanja, u trenutku smrti treceg lica. Postavlja se pitanje, da
li su bracni drug, odnosno lica koja su u odnosu na primaoca izdrzavanja nalaze u
prvom naslednom redu, obveznici poreza na prenos apsolutnih prava. Prema
vazecim propisima, oni su oslobodjeni poreza na nasledje.
84. AKCIZE KOD NAS
Koncept naseg Zakona o akcizama se izrazava u tome sto se akciza pojavljuje kao
specifican porez, uvodi se na odredjene monopolske proizvode ii ma naglaseni
fiskalni karakter. Obaveza po osnovu akcize nastaje kada su akcizni proizvodi
proizvedeni u RS ili uvezeni u RS. Dakle, obveznik akcize je po pravilu
proizvodjac ili uvoznik opterecenih proizvoda koji se stavljaju u promet ili se
uvoze. Pored navedenih subjekatata, obveznik akcize je i:
- pravno lice koje je ovlasceno od strane drzavnog organa za prodaju
zaplenjenih akciznih proizovoda;

30. - kupac akciznih proizvoda oduzetih u postupku kontrole, odnosno u
postupku prinudne naplate a koje prodaje drzavni organ.
Poresko-tehnicki obveznik akciza po pravilu je proizvodjac, odnosno uvoznik, ali
je poreski destinatar ili ekonomski, odnosno stvarni obveznik krajnji potrosac.
Posto se placaju na pocetku prometa kod akciza je uvek izrazeno “kreditiranje”
fiskusa od strane privrednih subjekata i to sve do trenutka dok se proizvod
opterecen akcizom ne proda krajnjem potrosacu. Po Zakonu, stavljanje u promet
proizvoda se smatra:
- svako otpremanje akciznih proizvoda iz proizvodnog pogona od strane
proizvodjaca akciznih proizovda za koje nema akciznu dozvolu;
- svako otpremanje akciznih proizvoda iz akciznog skladista, osim
otpremanja u sopstveno drugo akcizno skladiste;
- iskazivanje manjka proizvoda u akciznom skladistu, osim manjka koji se
moze pravdati visom silom;
- iskazivanje rashoda u akciznom skladistu iznad kolicine odredjene
propisima koje donosi Vlada RS.
Danom nastanka obaveze obracunavanja uvoznih dazbina, nastaje obaveza
obracunavanja akcize uvezenih akciznih proizvoda. Prirodno je da se obracunati
iznosi akciza moraju uplatiti u rokovima utvrdjenim Zakonom o akcizama.
Obveznik akcize je duzan da obracunatu akcizu uplati:
- najkasnije poslednjeg dana u mesecu – iznos akcize obracunat za period
od 1. do 15. dana u mesecu;
- najkasnije 15. dana u mesecu – iznos akcize obracunat za period od 16. do
kraja prethodnog meseca.
Nas zakonodavac je primenio relativno restriktivni pristup broja proizvoda koji se
oporezuju akcizama. Ti proizvodi su:
- derivati nafte; - duvanske preradjevine;
- alkoholna pica; - kafa.
Akciza se ne placa na akcizne proizvode:
1. Koje izvozi proizvodjac;
2. Koje proizvodjac, odnosno uvoznik prodaje za:
- sluzbene potrebe diplomatskih i konzularnih predstavnistava pod
uslovom reciprociteta, na osnovu posebnih potvrda organa
nadleznog za inostrane poslove;
- licne potrebe stranog osoblja diplomatskih i konzularnih
predstavnistava, ukljucujuci i clanove njihovih porodica pod
uslovom reciprociteta, na osnovu posebih potvrda organa nadleznog
za inostrane poslove;
- za sluzbene potrebe medjunarodnih organizacija, ako je to
predvidjeno medjunarodnim ugovorom;
- derivate nafte koje prodaje prizvodjac, odnosno uvoznik, a ciji se
promet vrsi na osnovu medjunarodnih ugovora, ako je tim ugovorom
predvidjeno oslobodjenje od placanja akciza;

31. - koje proizvodjac, odnosno uvoznik otprema radi prodaje u
avionima i brodovima koji saobracaju na medjunarodnim linijama,
kao i na proizvode koji se otpremaju u slobodne carinske prodavnice
otvorene na vazduhoplovnim pristanistima otvorenim za
medjunarodni saobracaj na kojima je organizovana pasoska i
carinska kontrola radi prodaje putnicima u skladu sa carinskim
propisima.
Pored navedenih oslobodjenja, predvidjene su i odredjene olaksice:
1/ Obracunata akciza moze se umanjiti u visini iznosa placene akcize na
proizvode koji su nabavljeni od proizvodjaca, odnosno uvoznika akciznih
proizvoda ili ih proizvodjac sam proizvodi, odnosno uvozi, a koji su kao
reproduktivni materijal upotrebljeni u proizvodnju proizvoda na koje se
placa akciza.
2/ Obracunavanje i placanje akciza se odlaze ako se:
- akcizni proizvodi otpremaju u akcizno skladiste proizvodjaca za
koje je nadlezni organ dao akciznu dozvolu, odnosno otpremaju u
carinsko skladiste u skladu sa carinskim propisima;
- akcizni proizvodi otpremaju iz akciznih skladista proizvodjaca u
njegovo drugo akcizno skladiste, odnosno u carinsko skladiste u
skladu sa carinskim propisima.
U cilju sprecavanja izbegavanja placanja akciza, zakonodavac je utvrdio obavezu
licima koja su registrovana za proizvodnju duvanskih preradjevina, derivate nafte
odnosno alkoholna pica da pre pocetka obavljanja delatnosti prijave nadleznoj
organizacionoj jedinici. Od osnovnog pravila placanja akcize prema jedinici mere,
postoje odstupanja. Tako, osnovica za obracun akcize na duvan za pusenje i ostale
duvanske proizvode vini maloprodajna cena po kilogramu.
Zakonodavac je propisao, da se u slucaju rasta cena sirove nafte na svetskom
trzistu, koje negativno utice na makroekonomsku stabilnost u zemlji, daje
ovlascenje Vladi da moze privremeno smanjiti iznose akciza utvrdjene Zakonom
za iznose za koje su povecane proizvodjacke cene pomenutih derivate nafte, s tim
sto to umanjenje ne moze biti vece od 20% poslednjih objavljenih iznosa akciza
uskladjenih Zakonom.
85. POREZ NA DODATU VREDNOST U SRBIJI
Struktura poreza je tako data da ima sirok postavljen predmet oporezivanja i
poresku osnovicu. Pod potrosackim tipom PDV podrazumevamo da se porez
placen prilikom nabavke opreme i objekata za vrsenje delatnosti priznaje kao
trosak i moze se koristiti kao prethodni porez u prvom poreskom periodu.
Indirektna (fakturna) metoda obracuna PDV podrazumeva da se dodata vrednost
ne utvrdjuje, vec odmah obracunava iznos poreza. PDV automatski razlikuje
potrosna od proizvedenih dobara. Zbog toga se kod PDV ne javlja problem lazne
identifikacije kupca, tj. problem koji nastaje kada se dobro nabavlja za dalju

32. proizvodnju ili prodaju, a onda se stvarno usmerava u potrosnju. Zamenjivanjem
jednofaznof poreza na promet u maloprodaji sa PDV-om, pribavljanje sredstava je
postalo tehnicki efikasnije i konzistentnije. Uvodjenjem ovog poreza ostvarilo se:
izdasnije pribavljanje prihodal pravilniji raspored poreskih obaveza; efikasnija
zastita od izbegavanja placanja poreza; ostvarena neutralnost u spoljnotrgovinskoj
razmeni; stvorene su pretpostavke za pristupanje EU. Poremeceni privredni odnosi
praceni prosecnim rokovima placanja duzim od 4 meeca uticala su negativno na
privredne subjekte u RS na izvrsavanje zakonske obaveze placanja PDV kao
posrednog poreza. Razlog ovome je taj sto je Zakonom o PDV propisano da se
porez na dodatu vrednost naplacuje unapred za robu isporucenu kupcu ili usluge
izvrsene za narucioca posla. Posto su firme dosle u poziciju da ne mogu da se
naplate u primerenom roku od svojih duznika, bile su primorane da ulaze u
dozvoljeni ili nedozvoljeni minus kod banaka, uzimajuci kratkorocne kredite i tim
putem se izbore protiv nelikvidnosti. Dok su u ovakvimuslovima privrednog
zivota banke zaradjivale na kamati od datih zajmova privrednim subjektima, a
drzava se namirivala porezom unapred, privrednici su ostajali bez nuznih sredstava
neophodnih za privredjivanje. U vezi sa navedenim, autori novih zakonskih
resenja su napisali: “U cilju stvaranja povoljnijih uslova za poslovanje privrednih
subjekata predlaze se uvodjenje sistema naplate za odredjenu kategoriju obveznika
PDV”. Prema sistemu naplate, poreska obaveza za promet dobara i usluga nastaje
u poreskom periodu u kojem je naplaceno potrazivanje za taj promet, a ne u
poreskom periodu u kojem je promet izvrsen, dok se pravo na odbitak prethodnog
poreza moze ostvariti za poreski period u kojem je placena obaveza dobavljacu.
Sistem naplate na osnovu odobrenja od strane nadleznog poreskog organa, mogu
da primenjuju obveznici PDV koji su u prethodnih 12 meseci ostvarili ukupan
promet dobara i usluga u iznosu manjem od 50 000 000 dinara i koji su u tom
periodu neprekidno bili evidentirani za obavezu placanja PDV, uz ispunjenje
odredjenih uslova.
86. OSNOVNI ELEMENTI POREZA NA DODATU VREDNOST U SRBIJI
1) PREDMET POREZA – Predmet PDV kod nas su ekonomske aktivnosti
obveznika koje se izrazavaju kroz: isporuke dobara i pruzanje usluga uz naknadu i
uvoz dobara. Zakonodavac je propisao da se porez obracunava i placa na isporuku
dobara i pruzanje usluga u svim fazama proizvodnje i prometa dobara i usluga,
kao i na uvoz dobara osim onih koje Zakon izricito oslobadja od placanja poreza.
Promet dobara po Zakonu je prenos prava raspolaganja na telesnim stvarima licu
okje tim dobrima moze raspolagati kao vlasnik. Pod prometom usluga
podrazumeva se obavljanje svih poslova i radnji u okviru obavljanja delatnosti uz
naknadu koji nisu promet dobara. Promet usluga je i svako necinjenje i trpljenje.
Zakonodavac uvrdjuje kada se smatra da promet dobara i usluga nije izvrsen. To je
kod: prenosa celokupne ili dela imovine, sa ili bez naknade, ili kao ulog, ako je
sticalac poreski obveznik ili tim prenosom postaje poreski obveznik i ako produzi

33. da obavlja istu delatnost; zamene dobara u garantnom roku; besplatno davanje
poslovnih uzoraka u obicajenim kolicinama za tu namenu kupcima ili
potencijalnim kupcima, odnosno trecim licima za potrebe analize na osnovu akta
nadleznosti organa; davanje reklamnog materijala i drugih poklona manje
vrednosti; ako se daju povremeno razlicitim licima.
2) PORESKI OBVEZNIK I DRUGI PORESKI DUZNICI – Obveznik
PDV je lice koje u okviru obavljanja svoje delatnosti samostalno izvrsi promet
dobara i usluga ili uvozi dobra. Delatnost obveznika se obavlja i kada se vrsi u
okviru poslovne jedinice. Obveznik je i lice u cije ime i za ciji racun se vrsi
isporuka dobara, pruzanje usluga ili uvoz dobara. Obvenik je i lice koje vrsi
isporuku dobara, pruzanje usluga u svoje ime a za racun drugog lica. Pre svega, za
sticanje statusa obveznika neophodno je da lice samostalno obavlja promet dobara
i usluga ili uvozi dobra. Pomenuti promet treba da obavlja u okviru obavljanja
svoje trajne delatnosti. Obveznikom PDV se nece smatrati lice koju poslovnu
aktivnost obavlja van obavljanja svoje delatnosti i/ili povremeno odnosno na ad
hoc osnovi. Za sticanje statuca obveznika neophodno je i da se aktivnost obavlja u
cilju ostvarivanja prihoda. Najzad, potrebno je da se isporuke dobara i usluga vrse
na teritoriji RS. Obveznici poreza nisu Republika i njeni organi, organi
teritorijalne autonomije i lokalne samouprave, kao i pravna lica osnovana
zakonom, odnosno aktom organa Republike, autonomne i lokalne samouprave, u
cilju obavljanja poslova drzavne uprave ili lokalne samouprave, ako obavljaju
promet dobara i usluga iz delokruga organa, odnosno u cilju obavljanja poslova
drzavne uprave ili lokalne samouprave. Zakon o PV pored poreskih obveznika,
spominje i druge poreske duznike koji nisu poreski obveznici. U tom kontekstu
pojavljjuje se i poreski punomocnik. Naime, strano lice koje u nasoj drzavi nema
sediste ni stalnu poslovnu jedinicu, odnosno prebivaliste duzno je da pre izvrsenja
oporezive transakcije odredi stalnog zastupnika (poreskog punomocnika) koji se
pojavljuje kao poreski duznik i obavlja oporezive transakcije. U slucaju da strano
lice ne imenuje poreskog punomocnika, poreskim duznikom smatra se primalac
dobara i usluga. Kao poreski duznik se pojavljuje i lice koje uvozi dobro.
3) PORESKA OSNOVICA – Osnovovicu PDV predstavljaju ukupni iznosi
naknade koje obveznik prima ili treba da primi, za isporucena dobra ili pruzene
usluge od primaoca dobara ili usluga ili treceg lica, ukljucujuci subvencije koje su
neposredno povezane sa cenom tih dobara ili usluga i svi troskovi, akcize, carine i
druge uvozne dazbine kao i ostali javni prihodi, osim PDV. Treba istaci da
osnovica ne sadrzi: popuste i druga umanjenja cene, koji se primaocu dobara ili
usluga odobravaju u momentu vrsenja prometa dobara ili usluga, niti iznose koje
obveznik naplacuje u ime i za racun drugog, ako te iznose prenosi licu u cije ime i
za ciji racun je izvrsio naplatu. Osnovica poreza kod uvoza dobara je vrednsot
uvezenog dobra utvrdjena po carinskim propisima, uvecana za iznos carine i
drugih uvoznih dazbina, akciza i ostalih javnih prihoda, nastalih do prvog mesta
destinacije u Republici.

34. 4) PORESKE STOPE – Zakonom o PDV su propisane dve stope: opsta
stopa od 20% i posebna (niza) stopa od 8%. Obracunavanje poreza se vrsi tako sto
se na poresku osnovicu primene navedene poreke stope utvrdjene Zakonom.
Pravilo je da se ovaj porez placa na promet dobara, odnosno usluga, i na uvoz
dobara po opstoj stopi od 20%. Medjutim, zakonodavac je taksativno odredio
promet odredjenih dobara, odnosno usluga i uvoz dobara kada ce se primeniti
posebna (niza) stopa od 8%. To su:
- hleb i drugi pekarski proizvodi, mleko i mlecni proizvodi, brasno, secer,
jestivo ulje od suncokreta, kukurusa, uljane repice, soje i masline, jestive
masnoce zivotinjskog i biljnog porekla i med;
- sveze, rashladjeno i smrznuto voce, povrce, meso ukljucujuci i iznutrice i
druge klanicne proizvode, ribe i jaja;
- zitarice, suncokret, soja, secerna repa i uljana repica;
- lekovi ukljucujuci i lekove za upotrebu u veterini;
- ortoticka i proteticka sredstva, kao i medicinska sredstva - proizvoidi koji
se hiruski ugradjuju u organizam;
- materijali za dijalizu;
- djubriva, sredstva za zastitu bilja, semena za reprodukciju, sadni materijal,
kompost sa micelijumom, kompletna krmna smesa za ishranu stoke i ziva
stoka;
- udzbenici i nastavna sredstva;
- personalni racunari i komponente od kojih se sastoji personalni racunar;
- dnevne novine;
- monografske i serijske publikacije;
- ogrevno drvo;
- usluge smestaja u hotelima, motelima, odmaralistima, domovima i
kampovima;
- usluge koje se naplacuju putem ulaznica za bioskopske i pozorisne
predstave, sajmove, cirkuse, zabavne parkove, koncerte, ilozbe, sportske
dogadjaje, muzeje i galerije, botanicke baste i zooloske vrtove, ako promet
ovih usluga nije oslobodjen PDV;
- prirodni gas;
- toplotna energija za potrebe grejanja;
- prenos prava raspolaganja na stambenim objektima, ekonomski deljivim
celinama u okviru tih objekata, kao i vlasnickim udelima na tim dobrima;
- usluge koje prethode isporudi vode za pice vodovodnom mrezom, kao iv
ode za pice, osim flasirane;
- preciscavanje i odvodjenje atmosferskih i otpadnih voda;
- upravljanje komunalnim otpadom;
- odrzavanje cistoce na povrsinama javne namene;
- odrzavanje javnih zelenih povrsina i priobalja;
- prevoz putnika u gradskom i prigradskom saobracaju;
- upravljanje grobljima i pogrebne usluge.

35. 5) PORESKA OSLOBODJENJA – Novim Zakonom je suzen broj
oslobodjenja, kako na promet dobara, tako i na promet usluga, te su
ostvareni i veci prihodi. Zakonodavac razlikuje dve vrste oslobodjenja od
placanja PDV: oslobodjenje od placanja poreza sa pravom na poreski
odbitak i oslobodjenje bez prava na poreski odbitak. *Kod oslobodjenja sa
pravom na poreski odbitak, obveznici su oslobodjeni placanja poreza na
ime izvrsenih isporuka dobara i pruzenih usluga utvrdjenih Zakonom, a
imaju i pravo na povracaj poreza kojim su opterecena njihova nabavljena
dobra ili usluge ili uvoz dobara (izvozne transakcije u cilju stimulisanja
izvoza). *Oslobodjenje isporuke dobara i pruzanja usluga bez prava na
poreski odbitak, po svojoj prirodi su: zdravstveno-socijalnog i opsteg
karakterta, znacajne za opsti razvoj drustva ilihumanitarnog karaktera.
 ??? (str. 293)
87. CARINE I DRUGE UVOZNE DAZBINE KOD NAS
Carinsko podrucje Srbije obuhvata teritoriju, teritorijalne vode i vazdusni prostor
iznad Srbije i ograniceno je carinskom linijom koja je istovetna sa granicom
Srbije. Na carinskom podrucju, primenu propisa iz ove oblasti vrsi Uprava carina
kao upravna organizacija u sastavu ministarstva finansija i privrede. Ona ostvaruje
tri znacajne funkcije: fiskalnu funkciju, zastitu domace proizvodnje u razvoju i
bezbednosnu funkciju. Uprava carina obavlja poslove iz svog delokruga na osnovu
principa profesionalnosti i integriteta, javnosti rada, pruzanja usluga javnosti,
odgovornosti i doslednosti u primeni zakona i upotrebi zakonskih ovlascenja.
Uprava carina u skladu sa delokrugom utvrdjenim zakonom koji uredjuje
obrazovanje i delokrug ministarstva obavlja sledece poslove:
- sprovodi mere carinskog nadzora i kontrole nad carinskom robom
odredjene Zakonom i drugim propisima;
- sprovodi carinski postupak;
- vrsi obracun, naplatu i prinudnu naplatu uvoznih i drugih dazbina, akciza i
PDV i naknada za robu koja se uvozi, odnosno kada je to posebnim
propisima odredjeno, izvozi;
- sprovodi oreventivnu i naknadnu kontrolu;
- izdaje opsta obavestenja o primeni carinskih propisa, obavezujuca
obavestenja o svrstavanju i poreklu robe, kao i obavestenja o primeni
drugih propisa iz nadleznosti carinskih organa;
- sprovodi prekrsajni postupak u prvom stepenu i donosi resenje o prekrsaju
i dr.
Organizacione jedinice – carinarnice vrse poslove iz nadleznosti Uprave carina
van sedista Uprave. Upravom carine rukovodi direktor.
OSNOVNI ELEMENTI CARINA

36. 1)OBJEKAT CARINJENJA – Objekat carinjenja je carinska roba.
Carinskizakon pod carinskom robom podrazumeva sve robe koje se u carinsko
podrucje uvoze, odnosno unose ili primaju i koje se iz tog podrucja izvoze,
odnosno iznose ili salju, ili se preko tog podrucja provoze, odnosno pronose.
Carinska roba se mora prijaviti carinarnici i podleze carinskom nadzoru.
Carinskom nadzoru odnosno kontroli podlezu i putnici i clanovi posade koji se
iskrcavaju, odnosno ukrcavaju na brodove i vazduhoplove. Razlog za vrsenje
carinskog nadzora jeste potreba sprecavanja neovlascenog postupanja s carinskom
robom i obezbedjenje njene istovetnosti dok se ne sprovede carinski postupak.
2) CARINSKA OSNOVICA – Da bi se obvezniku utvrdio iznos carine koji
je duzan da plati neophodno je utvrditi osnovicu na koju ce se primeniti stope iz
Carinske tarife. Pomenuta osnovica ce posluziti i radi obracuna ostalih uvoznih
dazbina. Osnovica carina je vrednost uvezene robe. Carinska vrednost uvezene
robe je njena transakcijska vrednost, koju cini stvarno placena cena ili cena koju
treba platiti za robu koja se prodaje radi izvoza u Srbiju, uvecana, ako je
neophodno, za troskove do iznosa koji snosi kupac, a nisu ukljuceni u stvarno
placenu cenu ili cenu koju treba platiti za robu pod uslovom da:
1/ Za kupca nema ogranicenja u raspolaganju ili upotrebi robe, osim
ogranicenja koja:
- predvidjaju propisi ili pojedinacni akti doneti na osnovu tih
propisa;
- ogranicavaju geografsko podrucje gde roba moze da se preproda ili
- bitno ne uticu na vrednost robe;
2/ Prodaja ili cena robe ne podleze uslovu ili naknadi cija se vrednost ne
moze utvrditi u odnosu na vrednost robe koja se vrednuje;
3/ Nijedan deo prihoda od kasnije preprodaje, raspolaganja robom ili
upotrebe robe posredno ili neposredno ne pripada prodavcu;
4/ Kupac i prodavac nisu medjusobno povezani ili ako jesu da je
transakcijska vrednost prihvatljiva za carinske svrhe.
Kada se za uvezenu robu ne moze utvrditi carinska osnovica prema stvarno
placenoj ceni ili ceni koju treba platiti, primenice se metod parifikacije
(uporedjenja). Kao osnovica uzece se transakcijska vrednost identicne robe
prodate za izvoz u Srbiji i izvezene u isto ili priblizno isto vreme kao i roba koja se
carini. Obaveza je carinskog organa da uvoznika, na njegov zahtev, u pismenoj
formi obavesti o carinskoj vrednosti koja je utvrdjena u skladu sa odredbama
Zakona, kao i o metodu koji je primenjen prilikom utvrdjivanja te vrednosti.
3) CARINSKE STOPE – Carinske stope utvrdjene su Carinskom tarifom i
primenjuju se na carinske osnovice roba koje se uvoze u carinsko podrucje Srbije.
Izuzetno, roba namenjena za koriscenje u sopstvenom domacinstvu koju fizicka
lica unose u putnickom prometu ili primaju iz inostranstva u postanskom
saobracaju, osim robe koja je u skladu sa Carinskim zakonom oslobodjena
obaveze placanja uvoznih dazbina, carini se po jedinstvenoj carinskoj stopi u
visini od 10%. U ovom slucaju osnovicu carine koju predstavlja vrednost robe

37. utvrdjuje Vlada. Stope carine propisane Carinskom tarifom primenjuju se na robu
poreklom iz zemalja na koje se primenjuje klauzula najveceg povlascenja ili koje
tu klauzulu primenjuju na robu poreklom iz RS, dok se na robu iz ostalih zemalja
primenjuju te stope uvecane za 70%.
4) CARINSKI DUZNIK – Carinski zakon je kao carinskog duznika po
pravilu odredio deklaranta. To je lice koje podnosi sazetu deklaraciju: za unetu
robu u carinsko podrucje ili lice koje je preuzelo odgovornost za robu posle njenog
ulaska, ili od njih ovlasceno lice. U slucaju posrednog zastupanja, carinski duznik
je lice za ciji je racun deklaracija podneta. Zakonodavac je kao solidarnog
carinskog duznika odredio i lice koje je eventualno dalo netacne podatke u
deklaraciji, a koje je znalo ili moglo znati da ti podaci nisu istiniti. Carinski
duznici su i lica koja su nezakonito unela robu koja podleze placanju uvoznih
dazbina u carinsko podrucje, ili nezakonito unela robu iz slobodne zone u drugi
deo carinskog podrucja. Carinski dug nastaje u trenutku prihvatanja deklaracije.
Deklaracija se podnosi:
- u pisanoj formi;
- elektronskom razmenom podataka, ako to dopustaju tehnicke mogucnosti
i ako
upotrebu elektronskih sredstava odobri direktor;
- drugim radnjama kojima drzalac robe zahteva stavljanje robe u carinski
postupak, kada je takva mogucnost predvidjena propisima;
Pod deklaracijom podrazumevamo propisano ispravu koju podnosi carinski duznik
ili lice koje je na to ovlasceno. U deklaraciji se upisuju podaci o uvozniku i podaci
o poreklu, kolicini, vrsti, kakvoci i vrednosti robe. Neka lica ne podnose
deklaraciju. Deklaracija mora da je pravilno popunjena, da su uz nju prilozene sve
isprave potrebne za carinjenje robe i td. Posle prijema deklaracije, Carinski organ
vrsi pregled robe i utvrdjuje istinitost podataka navedenih u deklaraciji. Carinski
organ proverava da li je roba pravilno svrstana u tarifni broj, odnosno tarifnu
oznaku. Carinski organ ima pravo pri pregledu robe da, u cilju pravovaljanog
obracuna carine, uzima uzorke radi hemijsko-tehnoloskog i drugog ispitivanja
robe, merenje robe, uzimanje prospekata i druge tehnicke dokumentacije potrebne
za utvrdjivanje svojstava robe. Kada utvrdi istinitost podataka iz deklaracije i
isprava prilozenih uz deklaraciju, carinski organ ih prihvata i overava kao svoj
nalaz. U suprotnom, carinarnica je duzna da svoj nalaz zapisnicki utvrdi i da jedan
primerak zapisnika preda podnosiocu deklaracije. Na taj nalaz, podnosilac
deklaracije moze podneti prigovor carinskom organu. Prigovor nije dozvoljen
posle podizanja robe iz carinarnice. Posle prijema prigovora, carinski organ
obrazuje komisiju koja utvrdjuje stanje robe i o tome sacinjava zapisnik. Po
prijemu zapisnika carinski organ donosi resenje. Posle izvrsenog pregleda robe
carinski organ obracunava i naplacuje carinu i druge uvozne dazbine. Iznos duga
se mora platiti u roku od 8 dana od dana prijema obavestenja. Roba nece biti
pustena dok se ne uplate obaveze. Umesto duznika, carinski dug moze podmiriti i
trece lice. Obaveza placanja moze se izvrsiti gotovinski ili na drugi nacin, u skladu

38. sa propisima kojima se ureduje nacin placanja. Zakonodavac je predvideo i
odredjena odstupanja, tako sto je taksativno propisao znacajan broj olaksica:
izuzimanja i oslobodjenja od placanja uvoznih dazbina. Pojavljuju se i brojna
oslobodjenja od placanja uvoznih dazbina. Konkretno oslobodjeni su od placanja:
Sefovi stranih drzava, izaslanici sefova stranih drzava u specijalnoj misiji, clanovi
njihove pratnje, osoblje stranih diplomatksih i konzularnih predstavnistava…
88. TAKSE KOD NAS
I u nasoj zemlji placa se vise vrsta taksi. Prema predmetu razlikuju se
administrativne i sudske takse. Prema ovlascenu za regulisanje taksi, razlikuju se
republicke, pokrajinske i komunalne takse. Administrativne takse se mogu podeliti
na upravne takse, carinske takse, konzularne takse i td. Sudske takse se mogu
podeliti na takse koje se placaju u parnicnom, vanparnicnom, izvrsnom i drugom
postupku. Navedene vrste taksa regulisane se Zakonom o republickim
administrativnim taksama, Zakonom o sudskim taksama, Zakonom o finansiranju
lokalne samouprave, Odlukom o pokrajinskim administrativnim taksama i td.
OSNOVNI ELEMENTI ADMINISTRATIVNIH TAKSA
1) TAKSENI PREDMET – Predmeti za koje se odredjuje obaveza placanja
administrativnih taksa su spisi i radnje u upravnim stvarima i drugi spisi i radnje
kod drzavnih organa i organizacija, organa pokrajinske autonomije i lokalne
samouprave u vrsenju poverenih poslova i organizacija koje vrse javna ovlascenja.
Spisi i radnje za koje se placaju administrativne takse svrstani su u taksenoj tarifi.
Navedene tarife su sastavni delovi pomenutih propisa kojima se regulisu ove
takse. U tom kontekstu, administrativne takse se placaju:
- za podneske, kao sto su zahtevi, molbe, predlozi, prijave, prigovori i td;
- za zalbe protiv resenja;
- za resenja;
- za uverenja koja izdaju upravni organi;
- za overe, prepise i prevode i td.
2) TAKSENI OBVEZNIK – Lice po cijem zahtevu se pokrece postupak,
odnosno vrsi radnja, jeste takseni obveznik administrativnih taksa. Kada se za isti
spis, predmet ili radnju pojave dva ili vise obveznika, njihova obaveza je
solidarn.a U slucaju da zapisnik zamenjuje zahtev, odnosno podnesak, za koji se
placa taksa, obveznik je davalac izjave na zapisnik. Obveznik je duzan da taksu
plati u trenutku nastanka obaveza, ukoliko drugacije nije propisano. Taksena
obaveza nastaje za podneske – u trenutku kada se predaju, a za zahteve date na
zapisnik – kada se zapisnik sastavi; za resenja, dozvole i druge isprave – u
trenutku podnosenja zahteva za njihovo izdavanja; za upravne radnje – u trenutku
podnosenja zahteva za izvrsenje tih radjni. I kod administrativnih taksi, propisana
su i odredjena oslobodjenja od placanja. Oslobodjenja mogu da budu licna i
predmetna. Licna oslobodjenja od placanja taksa daju se s obziron na subjektivne