Jak wybrać projekt domu z pompą ciepła, aby nie zwiększyć kosztów inwestycji i zapewnić jak najniższe koszty eksploatacji? Pompa ciepła nie wymaga odrębnego pomieszczenia kotłowni i może być instalowana w pomieszczeniach mieszkalnych nie przeznaczonych do stałego przebywania ludzi. To przekłada się na minimalne wymagania techniczne co do projektu domu z pompą ciepła. Szczególnie jeśli dzięki zastosowaniu pompy ciepła uda się wyeliminować przyłącze gazu ziemnego, magazyn paliwa czy komin dla odprowadzenia spalin.

1. Jak wybrać projekt domu z pompą ciepła?
 Wpływ wyboru pompy ciepła na projekt domu
 Zastosowanie pompy ciepła typu solanka/woda – wymagania dla działki i domu
 Zastosowanie pompy ciepła typu powietrze/woda – zasady zabudowy
Wydanie 1/2018
20.04.2018
www.eko-blog.pl www.vaillant.pl

2. 2
Przemyślany wybór projektu domu…
 Wybór projektu domu to niełatwe zadanie zawierające szereg aspektów ekonomicznych
i technicznych. Główna uwaga skupia się przeważnie na formie budynku, jego estetyce
i funkcjonalności. Wybór systemu ogrzewania, wentylacji, chłodzenia budynku, a także
podgrzewania ciepłej wody użytkowej schodzi często na dalszy plan. Wynika to poniekąd
z nie zdawania sobie sprawy jak duży jest udział kosztów eksploatacji wspomnianych
systemów w budżecie domowym. Trudne są także do przewidzenia na wczesnym etapie
projektowania domu, względy techniczne
związane z zastosowaniem określonego
rodzaju systemu grzewczego. Nierzadko
gotowy projekt budynku zawiera projekt
instalacji wewnętrznych, w tym systemu
grzewczego. Jednak jego dopasowanie
do potrzeb inwestora niekoniecznie będzie
dobre. Projekt instalacyjny może mieć
charakter zbyt ogólny i nie zawierający
aktualnych na moment budowy korzystnych
rozwiązań technicznych i ekonomicznych.

3. 3
Jakie są kryteria wyboru projektu?
 Do najczęściej branych pod uwagę kryteriów przy wyborze projektu domu należy z całą
pewnością architektura obiektu, powierzchnia, funkcjonalność, możliwość wkomponowania
w działkę budowlaną i warunki miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Są to
kluczowe kryteria, ale powinny być rozszerzone o dodatkowe związane z tak ważną później
kwestią kosztów, komfortu i bezpieczeństwa użytkowania domu. Tym bardziej, że projekt
i budowa domu zajmuje średnio 3 do 5 lat, a jego użytkowanie dziesiątki lat.
Funkcjonalność
Potrzeby osobiste
Architektura
Możliwości zabudowy
Technologia i koszty inwestycji

4. 4
Ogólny wpływ wyboru pompy ciepła
na projekt domu
 Wybór pompy ciepła do ogrzewania domu ma bardzo duży wpływ na jego projekt. Koszty
budowy domu mogą być nawet niższe niż przy zastosowaniu konwencjonalnego kotła, co
pozwoli skompensować wyższe koszty inwestycji po stronie samego systemu grzewczego.
 Istotne różnice polegają m.in. na braku potrzeby budowy odrębnej kotłowni, budowy
przyłącza gazu ziemnego lub magazynu paliwa oraz systemu odprowadzenia spalin ( dom
bez komina). Różnice będą także wynikać z wymagań serwisowych (rzadsze czynności
przeglądowe), uproszczonych przeglądów kominiarskich (jeśli w domu nie będzie komina).

5. 5
Wymagany standard projektu domów
– izolacja cieplna i system grzewczy
 Kluczowym warunkiem do spełnienia przez architekta i projektanta instalacji grzewczej jest
spełnienie wymagań Warunków Technicznych WT 2017. Określają one dla projektowanych
domów mieszkalnych minimalne wymagania dla samej izolacji cieplnej, ale także
dopuszczalny poziom zużycia energii pierwotnej dla potrzeb ogrzewania, chłodzenia,
wentylacji i podgrzewania wody użytkowej. Wpływa to na wybór rodzaju źródła ciepła
i narzuca stosowanie wysokoefektywnych rozwiązań. Korzystny efekt i spełnienie warunku
z bezpiecznym marginesem daje wykorzystanie energii odnawialnej nawet samodzielnie
przez pompę ciepła typu powietrze/woda lub solanka/woda.
 pompa ciepła typu powietrze/woda aroTHERM VWL 115/2A
o mocy grzewczej 10,5 kW (A7/W35), rekuperator recoVAIR
VAR 260/4 dla wentylacji mechanicznej domu
WT 2017
Przykład: eko-blog.pl „Kocioł gazowy w budynku o standardzie WT 2017”
EPmax WT 2017 = 95 kWh/m2rok
EP = 87,2 kWh/m2rok 

6. 6
Kubatura pomieszczenia dla pompy ciepła,
a wybór projektu domu
 Pompa ciepła może być instalowana w pomieszczeniach mieszkalnych, które nie są
przeznaczone do stałego przebywania ludzi (do 4 godzin dziennie). Podstawowym
wymaganiem jest zapewnienie odpowiedniej kubatury pomieszczenia, ze względów
bezpieczeństwa. W razie nieszczelności w układzie czynnika chłodniczego jego stężenie
w powietrzu nie może być większe niż dopuszczalne. Nie wynika to z jego toksyczności,
a jedynie aby zapewnić wymaganą ilość tlenu do oddychania w „kotłowni”. Są to zresztą
bardzo niskie wymagania, gdyż zazwyczaj dla pomp ciepła w energooszczędnych domach
wystarcza kubatura rzędu 5÷6 m3,
(co dla wysokości 2,5 oznacza, że już
dla 2,4 m2 powierzchni pomieszczenia
spełnione są takie wymagania.
 Mniejsze wymagania co do kubatury
pomieszczenia określane są dla pomp
ciepła z czynnikiem chłodniczym R410A.

7. 7
Jaką pompę ciepła wybrać do domu?
 Wybór typu pompy ciepła dla projektowanego budynku wynika zawsze z kilku aspektów
technicznych, ekonomicznych i funkcjonalnych. Można tu także skorzystać z pytań
ankietowych „Jaką pompę ciepła wybrać”, a najlepiej fachowego doradztwa technicznego.
 Najczęściej stosowane w ostatnich latach pompy ciepła typu powietrze/woda cechują się
najniższymi kosztami inwestycji i łatwością prac instalacyjnych. Nie są tak wymagające pod
względem projektowym jak pompy ciepła typu solanka/woda. Z kolei te ostatnie cechują się
najniższymi kosztami eksploatacji, także pod względem chłodzenia (pasywne).
Pompa ciepła (typ dolnego źródła ciepła)
solanka/woda
(odwierty pionowe)
solanka/woda
(kolektor poziomy)
powietrze/woda
Koszty inwestycji   
Efektywność energetyczna   
Koszty eksploatacji   
Powierzchnia działki   
Chłodzenie domu pasywne pasywne aktywne
Formalności (geologia) najczęściej tak nie nie
UWAGA: uszeregowanie wg zasady:  największe,  średnie,  najmniejsze

8. 8
Wybór projektu
przy zastosowaniu
pompy ciepła
powietrze/woda
Pompa ciepła powietrze/woda – na co zwrócić
uwagę przy wyborze projektu domu?

9. 9
Zastosowanie pompy ciepła powietrze/woda
– ogólny przegląd cech rozwiązania
 Bardzo wysoka efektywność energetyczna
 Brak prac ziemnych dla dolnego źródła ciepła
 Możliwość wysokowydajnego aktywnego chłodzenia budynku
 Niskie koszty eksploatacji
 Zwykle możliwość samodzielnej całorocznej pracy (w trybie monoenergetycznym)
 Niższa stabilność warunków pracy w stosunku do pomp ciepła solanka/woda
 Zwrócenie uwagi na ochronę przed hałasem na zewnątrz budynku
 „Dom bez komina”
 Nieograniczona wydajność cieplna dolnego źródła ciepła (powietrze)

10. 10
Pompa ciepła powietrze/woda – warunki
zabudowy na zewnątrz budynku
 Zabudowa pompy ciepła typu powietrze/woda na zewnątrz budynku musi uwzględniać
kwestie techniczne związane z maksymalną długością przewodów (np. 30 metrów dla
typoszeregu Vaillant flexoTHERM/flexoCOMPACT), a także ochroną przed zamrożeniem
( wytyczne montażowe producenta).
 Ze względu jednak na projekt domu, istotne jest uwzględnienie wymagań ochrony przed
nadmiernym hałasem jaki przy nieodpowiedniej zabudowie może wytwarzać pompa ciepła
typu powietrze/woda. W przypadku domów jednorodzinnych wymaga się, aby poziom
hałasu nie przekraczał 50 dB(A) w dzień i 40 dB(A) w nocy.
Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna,
z pobytem dzieci i młodzieży, domy opieki
społecznej i tereny szpitali w miastach
dzień: 50 dB(A) noc: 40 dB(A)
Źródło: „ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
 Pompy ciepła takie jak Vaillant flexoTHERM/flexoCOMPACT posiadają dodatkowo
tryb pracy w nocy dla ograniczenia hałasu, co dodatkowo pozwala spełnić wymagania
rozporządzenia o dopuszczalnych poziomach hałasu.

11. 11
Pompa ciepła powietrze/woda – warunki
zabudowy na zewnątrz budynku
 Szczególną uwagę należy zwrócić, gdy pompa
ciepła typu powietrze/woda ma być zabudowana
w zwartej zabudowie, pomiędzy budynkami, czy
też pod zadaszeniem itp. Dochodzi wówczas do
wzmocnienia poziomu hałasu i jego większego
oddziaływania na otoczenie.
 Należy sprawdzić jakie poziomy hałasu powoduje
pompa ciepła podczas pracy w dzień i w nocy (jeśli
posiada tryb obniżonej głośności), jak również latem
w trybie chłodzenia. Zwykle poziom hałasu w trybie
chłodzenia jest wyższy, a więc konieczne będzie
skorygowanie ustawienia pompy ciepła.
!

12. 12
Pompa ciepła powietrze/woda – odległość
od budynków z marginesem bezpieczeństwa
 Jeżeli niewiele jeszcze wiadomo o wyborze modelu i mocy grzewczej pompy ciepła,
a także sąsiedniej zabudowie, to warto założyć mniej korzystne warunki i dobrać lokalizację
pompy ciepła w bezpiecznej odległości od granic działki i sąsiednich budynków.
!
!
OK
 Jeżeli pompa ciepła jest zabudowana przy ścianie
budynku bez dodatkowych osłon, to zazwyczaj
wystarcza odległość do 4÷6 m, aby poziom hałasu
był poniżej dopuszczalnego. Dla niektórych mocy
może być nieco więcej, ale najczęściej odległość
8 metrów wystarcza do obniżenia poziomu hałasu.
 Warto przewidzieć od
razu położenie kotłowni
blisko pompy ciepła, aby
móc dogodnie połączyć ją
z systemem grzewczym.

13. 13
Wybór projektu
przy zastosowaniu
pompy ciepła
solanka/woda
Pompa ciepła solanka/woda – na co zwrócić
uwagę przy wyborze projektu domu?

14. 14
Zastosowanie pompy ciepła solanka/woda
– ogólny przegląd cech rozwiązania
 Szczególnie wysoka efektywność energetyczna
 Wysoka stabilność pracy dolnego źródła ciepła (grunt) w ciągu roku
 Możliwość niskokosztowego pasywnego chłodzenia budynku
 Najniższe koszty eksploatacji
 Możliwość samodzielnej całorocznej pracy (w tryb monowalentnym)
 Wymagane miejsce na działce dla dolnego źródła ciepła
 Wyższe koszty inwestycji
 Prace ziemne
 „Dom bez komina”
 Ograniczona wydajność dolnego źródła ciepła (ważny maks. czas pracy h/rok!)
 Projekt geologiczny (sondy pionowe)

15. 15
Zastosowanie pompy ciepła solanka/woda
– zabudowa sond pionowych (1/2)
 Sondy pionowe zapewniają bardzo stabilną
pracę dolnego źródła ciepła, pozwalającą
uzyskiwać pompie ciepła wysoką efektywność
pracy, w wysokim stopniu niezależnie od
temperatury powietrza zewnętrznego.
 Odwierty nie wymagają dużej powierzchni
działki dla ich zabudowy, trzeba przewidzieć
dostęp dla wiertnicy co rzadko jest problemem
przy nowobudowanych domach.
 W przypadku odwiertów wymagane są do
spełnienia formalności związane z projektem
robót geologicznych PRG (nie wymagane
jedynie poza obszarami górniczymi dla
odwiertów o głębokości do 30 m), a także
planem ruchu zakładu górniczego PRZG
(zawsze dla odwiertów >100 m i od 30 do 100
m jeśli położone są na obszarze górniczym).

16. 16
Zastosowanie pompy ciepła solanka/woda
– zabudowa sond pionowych (2/2)
 W budynkach jednorodzinnych o podwyższonym standardzie energetycznym np. WT 2017
przy powierzchni ogrzewanej rzędu 150÷180 m2 wystarczające jest zwykle zastosowanie
maksymalnie 2 sond pionowych. Im większa jest ich długość tym większa zalecana
odległość pomiędzy nimi. Dla długości odwiertów 100 m, odległość pomiędzy nimi powinna
wynosić 9 metrów (7 metrów dla sond do 70 m).
 Odległość od fundamentu budynku może wynosić jedynie 2 metry. Jeżeli nie jest znana
moc pompy ciepła przewidzianej dla budynku, to należy przyjąć mniej korzystne założenia.
Zapotrzebowanie powierzchni nie jest duże i wystarczy wyznaczyć okrąg o promieniu 11 m
(9 + 2 m) dla potencjalnej zabudowy 2 sond.
sonda
pionowa

17. 17
Zastosowanie pompy ciepła solanka/woda
– zabudowa kolektora gruntowego (1/2)
 Budowa kolektora gruntowego jest prostsza ze względu na brak formalności projektowych
wymaganych przy budowie sond pionowych. Potrzebna jest jednak większa powierzchnia
działki, która powinna być nasłoneczniona i musi przepuszczać swobodnie wilgoć (nie może
to być nawierzchnia utwardzona itp.). Zapewnia to odpowiednie warunki dla regeneracji
cieplnej dolnego źródła ciepła po sezonie grzewczym. Należy zwrócić uwagę na roślinność,
która nie może być dużych
rozmiarów aby nie zacieniać
gruntu nad kolektorem, a przede
wszystkim by rozrastające się
korzenie nie zagrażały rurom
kolektora gruntowego.

18. 18
Zastosowanie pompy ciepła solanka/woda
– zabudowa kolektora gruntowego (2/2)
 Kolektor poziomy gruntowy stanowi rodzaj dolnego źródła ciepła pozwalający uniknąć
wykonywanie głębokich odwiertów pionowych. Wymaga jednak przeznaczenia większej
powierzchni działki. Ogólnie przyjmuje się, że dla energooszczędnego budynku, kolektor
gruntowy powinien mieć przeciętnie 2 razy większą powierzchnię w stosunku do
powierzchni ogrzewanej domu. Szczegółowe obliczenia projektowe uwzględniają przy
doborze m.in. rodzaj i wilgotność gruntu oraz czas pracy pompy ciepła w ciągu roku.
 W przypadku zastosowania kolektora gruntowego konieczne jest zwrócenie uwagi na
aranżację ogrodu. Roślinność będzie wrażliwa na niższe temperatury gruntu, a korzenie
dużych drzew rosnąc w kolejnych latach mogą uszkodzić kolektor.
1,5÷2,5 ×
Powierzchnia kolektora
gruntowego w stosunku do
powierzchni ogrzewanej domu:

19. 19
Dodatkowe aspekty
zastosowania pompy
ciepła w projekcie domu
Dodatkowe aspekty zastosowania
pompy ciepła w projekcie domu

20. 20
Zdalne sterowanie, dostęp do Internetu
 Warto wcześniej zastanowić się, gdzie będzie zainstalowane sterowanie pracą pompy
ciepła i systemu grzewczego (np. Vaillant calorMATIC 470). Jest to istotne ze względu na
dogodny dostęp dla bieżącej obsługi, prawidłowy pomiar temperatury w budynku, a także
wcześniejsze poprowadzenie przewodu komunikacyjnego do regulatora pompy ciepła.
Również warto przewidzieć gniazdo domowej sieci internetowej w pobliżu pompy ciepła,
co znacznie ułatwi później zastosowanie systemu zdalnego nadzoru pracy.

21. 21
Szansa na dom zeroenergetyczny
 Pompa ciepła bardzo dobrze łączy się z instalacją fotowoltaiczną, a także kolektorami
słonecznymi. Instalacja PV może nawet zapewnić 100-procentowe pokrycie potrzeb
energii elektrycznej (w ramach bilansowania energii oddawanej i pobieranej z sieci
w trakcie roku). Domy zeroenergetyczne budowane są właśnie w oparciu o układ pompy
ciepła i instalacji fotowoltaicznej.
 Kolektory słoneczne mają rację bytu przy gruntowych pompach ciepła. Ograniczają czas
pracy obniżając zużycie energii elektrycznej, ale przede wszystkim odciążają dolne źródło
ciepła po sezonie grzewczym. Daje to korzystne warunki dla jego tzw. regeneracji cieplnej.

22. 22
Pompa ciepła do współpracy z każdym
rodzajem dolnego źródła ciepła
Woda grzewcza
Glikol (Solanka)
Czynnik chłodniczy
(np. R410A)
 Funkcjonalne rozwiązanie techniczne zastosowano
w pompie ciepła typu SPLIT, ale z obiegiem glikolu
pomiędzy jednostkami. Daje to możliwość wyboru
i zmiany dolnego źródła, jeśli zajdzie taka potrzeba lub
konieczność w przyszłości. Gruntowa pompa ciepła
może się wtedy stać pompą powietrzną (i odwrotnie).
Pompa ciepła typu
powietrze/woda
Pompa ciepła typu
solanka/woda
Typoszereg pomp ciepła Vaillant
flexoCOMPACT/flexoTHERM

23. Chłodzenie
Ogrzewanie
Energia odnawialna
Kotły gazowe
Kotły olejowe
Pompy ciepła
Kolektory słoneczne
Systemy wentylacji
www.eko-blog.pl www.vaillant.pl