SlideShare a Scribd company logo
Centre for Avian Population Studies 
Maja Roodbergen (coördinator CAPS)
Aantallen fluctueren 
Vogelbalans 2013
Is dit erg? Hangt ervan af... 
Sterkte trend, huidige aantallen, welke soorten 
schadesoorten/exoten bedreigde soorten 
Harvey van Diek 
Arjan Boele 
Menno 
Hornmann 
Harvey van Diek Harvey van Diek 
Harvey van Diek 
Harvey 
van Diek
Waarom nemen populaties van sommige soorten toe en van andere af? 
En wat kunnen we daaraan doen? 
Wat bepaalt of een soort zich aan nieuwe omstandigheden kan 
aanpassen? 
Welke soorten kunnen het in de toekomst moeilijk krijgen? 
Wat is de minimale omvang van een duurzame populatie? 
... 
Populatie-ecologische vragen die we met CAPS willen 
beantwoorden.
150.000 
liefhebbers
9.000 
tellers 
Harvey van Diek
9.000 
tellers 
128.000.000 
gegevens 
Harvey van Diek
1.000 
vrijwilligers 
Fred Hustings
1.000 
vrijwilligers 
9.000 
nesten 
Fred Hustings
500 
ringers
500 
ringers 285.000 
vogels
500 
ringers 285.000 
vogels 
65.000 
meldingen
9.000 
tellers 
500 
ringers 285.000 
vogels 
128.000.000 
gegevens 
65.000 
meldingen 
150.000 
liefhebbers 
1.000 
vrijwilligers 
9.000 
nesten 
Fred Hustings 
Harvey van Diek
9.000 
tellers 
150.000 
liefhebbers 
modellen 
500 
ringers 285.000 
vogels 
128.000.000 
gegevens 
65.000 
meldingen 
1.000 
vrijwilligers 
9.000 
nesten 
Fred Hustings 
Harvey van Diek
9.000 
tellers 
150.000 
liefhebbers 
modellen 
500 
ringers 285.000 
vogels 
128.000.000 
gegevens 
65.000 
meldingen 
1.000 
vrijwilligers 
9.000 
nesten 
Maja Roodbergen 
Fred Hustings 
Harvey van Diek
publiciteit, voorlichting, netwerk, stakeholder, prioritering 
vragen, vertaling resultaten 
tel- & verspreidingsgegevens, meetnetten, nestgegevens, 
databeheer, analyses 
gegevens over overleving, voortplanting en verplaatsingen 
(trek), databeheer, analyses 
evolutionaire & gedragsecologie, genen-populaties, timing, 
klimaatverandering, modellen, experimenten, genetica 
evolutionaire & populatie-ecologie, stressecologie, 
cel-ecosysteem, modellen
Bevorderen en uitvoeren van onderzoek; bijdragen aan kennis en 
begrip van populatiedynamica van vogels 
Kennisuitwisseling en –overdracht en creëren netwerk voor 
onderzoekers; organiseren van wetenschappelijke activiteiten 
Versterken van de positie van onderzoek aan populatiedynamica van 
vogels 
Versterken van effectieve, wetenschappelijk onderbouwde 
soortbescherming en –beheer. 
Harvey van Diek
CAPS in een notedop: 
Tel- en ringgegevens en omgevingsvariabelen worden gebruikt 
in populatiemodellen, om vragen rond vogelpopulaties te 
beantwoorden 
Harvey van Diek
Veel plezier vandaag!

More Related Content

Viewers also liked

CARES Draft Recommendations
CARES Draft RecommendationsCARES Draft Recommendations
CARES Draft Recommendations
cottleville
 
Gun
GunGun
2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp
2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp
2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp
Sovon Vogelonderzoek
 
Lezing Vogel het Uit!
Lezing Vogel het Uit! Lezing Vogel het Uit!
Lezing Vogel het Uit!
Sovon Vogelonderzoek
 
Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...
Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...
Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...Sovon Vogelonderzoek
 
Tussen bloempot en hoogveenlandschap web
Tussen bloempot en hoogveenlandschap webTussen bloempot en hoogveenlandschap web
Tussen bloempot en hoogveenlandschap web
Sovon Vogelonderzoek
 
Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
Sovon Vogelonderzoek
 
Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...
Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...
Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...Sovon Vogelonderzoek
 
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...
Sovon Vogelonderzoek
 
The fall of the berlin
The fall of the berlinThe fall of the berlin
The fall of the berlin
chezzymonkey
 
Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016
Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016 Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016
Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016
Sovon Vogelonderzoek
 

Viewers also liked (11)

CARES Draft Recommendations
CARES Draft RecommendationsCARES Draft Recommendations
CARES Draft Recommendations
 
Gun
GunGun
Gun
 
2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp
2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp
2013: Jaar van de Patrijs - Cees Witkamp
 
Lezing Vogel het Uit!
Lezing Vogel het Uit! Lezing Vogel het Uit!
Lezing Vogel het Uit!
 
Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...
Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...
Eerste kalenderjaar bruine zeemeeuwen - Ies Meulmeester - Landelijke Dag SOVO...
 
Tussen bloempot en hoogveenlandschap web
Tussen bloempot en hoogveenlandschap webTussen bloempot en hoogveenlandschap web
Tussen bloempot en hoogveenlandschap web
 
Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
Weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
 
Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...
Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...
Trektellen de magie van roepjes en silhouetten - Paul Gnodde - Landelijke Dag...
 
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...
Geolocators onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden Nederlandse boerenz...
 
The fall of the berlin
The fall of the berlinThe fall of the berlin
The fall of the berlin
 
Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016
Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016 Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016
Broedvogelonderzoek Nederweert 1994-2016
 

More from Sovon Vogelonderzoek

Herkennen van Friese watervogels.pdf
Herkennen van Friese watervogels.pdfHerkennen van Friese watervogels.pdf
Herkennen van Friese watervogels.pdf
Sovon Vogelonderzoek
 
Update BMP 2023
Update BMP 2023Update BMP 2023
Update BMP 2023
Sovon Vogelonderzoek
 
Strokenteelt en veldleeuweriken in Zeeland
Strokenteelt en veldleeuweriken in ZeelandStrokenteelt en veldleeuweriken in Zeeland
Strokenteelt en veldleeuweriken in Zeeland
Sovon Vogelonderzoek
 
Roofvogelvervolging
RoofvogelvervolgingRoofvogelvervolging
Roofvogelvervolging
Sovon Vogelonderzoek
 
Kiek daar, een slanke kiek?
Kiek daar, een slanke kiek?Kiek daar, een slanke kiek?
Kiek daar, een slanke kiek?
Sovon Vogelonderzoek
 
Het effect van recreatie op het gedrag van broedende visarenden
Het effect van recreatie op het gedrag van broedende visarendenHet effect van recreatie op het gedrag van broedende visarenden
Het effect van recreatie op het gedrag van broedende visarenden
Sovon Vogelonderzoek
 
Steenloperonderzoek aan de Hondsbossche Zeewering
Steenloperonderzoek aan de Hondsbossche ZeeweringSteenloperonderzoek aan de Hondsbossche Zeewering
Steenloperonderzoek aan de Hondsbossche Zeewering
Sovon Vogelonderzoek
 
Het Vogeljaar - 70 jaar vogelbelang
Het Vogeljaar - 70 jaar vogelbelangHet Vogeljaar - 70 jaar vogelbelang
Het Vogeljaar - 70 jaar vogelbelang
Sovon Vogelonderzoek
 
De Raaf in Nederland
De Raaf in NederlandDe Raaf in Nederland
De Raaf in Nederland
Sovon Vogelonderzoek
 
De Middelste Bonte Specht koloniseert Nederland
De Middelste Bonte Specht koloniseert NederlandDe Middelste Bonte Specht koloniseert Nederland
De Middelste Bonte Specht koloniseert Nederland
Sovon Vogelonderzoek
 
Het intieme leven van Nachtegalen in Meijendel
Het intieme leven van Nachtegalen in MeijendelHet intieme leven van Nachtegalen in Meijendel
Het intieme leven van Nachtegalen in Meijendel
Sovon Vogelonderzoek
 
Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022
Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022
Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022
Sovon Vogelonderzoek
 
Opening NOU Landelijke Dag 2022
Opening NOU Landelijke Dag 2022Opening NOU Landelijke Dag 2022
Opening NOU Landelijke Dag 2022
Sovon Vogelonderzoek
 
Ganzen_herkennen_workshop.pptx
Ganzen_herkennen_workshop.pptxGanzen_herkennen_workshop.pptx
Ganzen_herkennen_workshop.pptx
Sovon Vogelonderzoek
 
Spektakel op de slaapplaats.pptx
Spektakel op de slaapplaats.pptxSpektakel op de slaapplaats.pptx
Spektakel op de slaapplaats.pptx
Sovon Vogelonderzoek
 
Korfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptx
Korfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptxKorfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptx
Korfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptx
Sovon Vogelonderzoek
 
Workshop witjes herkennen - Kars Veling.pptx
Workshop witjes herkennen - Kars Veling.pptxWorkshop witjes herkennen - Kars Veling.pptx
Workshop witjes herkennen - Kars Veling.pptx
Sovon Vogelonderzoek
 
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptx
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptxBroedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptx
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptx
Sovon Vogelonderzoek
 
Argustelling en monitoring.pptx
Argustelling en monitoring.pptxArgustelling en monitoring.pptx
Argustelling en monitoring.pptx
Sovon Vogelonderzoek
 
Noordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptx
Noordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptxNoordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptx
Noordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptx
Sovon Vogelonderzoek
 

More from Sovon Vogelonderzoek (20)

Herkennen van Friese watervogels.pdf
Herkennen van Friese watervogels.pdfHerkennen van Friese watervogels.pdf
Herkennen van Friese watervogels.pdf
 
Update BMP 2023
Update BMP 2023Update BMP 2023
Update BMP 2023
 
Strokenteelt en veldleeuweriken in Zeeland
Strokenteelt en veldleeuweriken in ZeelandStrokenteelt en veldleeuweriken in Zeeland
Strokenteelt en veldleeuweriken in Zeeland
 
Roofvogelvervolging
RoofvogelvervolgingRoofvogelvervolging
Roofvogelvervolging
 
Kiek daar, een slanke kiek?
Kiek daar, een slanke kiek?Kiek daar, een slanke kiek?
Kiek daar, een slanke kiek?
 
Het effect van recreatie op het gedrag van broedende visarenden
Het effect van recreatie op het gedrag van broedende visarendenHet effect van recreatie op het gedrag van broedende visarenden
Het effect van recreatie op het gedrag van broedende visarenden
 
Steenloperonderzoek aan de Hondsbossche Zeewering
Steenloperonderzoek aan de Hondsbossche ZeeweringSteenloperonderzoek aan de Hondsbossche Zeewering
Steenloperonderzoek aan de Hondsbossche Zeewering
 
Het Vogeljaar - 70 jaar vogelbelang
Het Vogeljaar - 70 jaar vogelbelangHet Vogeljaar - 70 jaar vogelbelang
Het Vogeljaar - 70 jaar vogelbelang
 
De Raaf in Nederland
De Raaf in NederlandDe Raaf in Nederland
De Raaf in Nederland
 
De Middelste Bonte Specht koloniseert Nederland
De Middelste Bonte Specht koloniseert NederlandDe Middelste Bonte Specht koloniseert Nederland
De Middelste Bonte Specht koloniseert Nederland
 
Het intieme leven van Nachtegalen in Meijendel
Het intieme leven van Nachtegalen in MeijendelHet intieme leven van Nachtegalen in Meijendel
Het intieme leven van Nachtegalen in Meijendel
 
Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022
Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022
Pauzedia's NOU Landelijke Dag 2022
 
Opening NOU Landelijke Dag 2022
Opening NOU Landelijke Dag 2022Opening NOU Landelijke Dag 2022
Opening NOU Landelijke Dag 2022
 
Ganzen_herkennen_workshop.pptx
Ganzen_herkennen_workshop.pptxGanzen_herkennen_workshop.pptx
Ganzen_herkennen_workshop.pptx
 
Spektakel op de slaapplaats.pptx
Spektakel op de slaapplaats.pptxSpektakel op de slaapplaats.pptx
Spektakel op de slaapplaats.pptx
 
Korfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptx
Korfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptxKorfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptx
Korfslakken en Platteschijfhoren (Harrie Bosma).pptx
 
Workshop witjes herkennen - Kars Veling.pptx
Workshop witjes herkennen - Kars Veling.pptxWorkshop witjes herkennen - Kars Veling.pptx
Workshop witjes herkennen - Kars Veling.pptx
 
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptx
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptxBroedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptx
Broedvogels singels en wallen_Friese vrijwilligersdag-3 sept 2022.pptx
 
Argustelling en monitoring.pptx
Argustelling en monitoring.pptxArgustelling en monitoring.pptx
Argustelling en monitoring.pptx
 
Noordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptx
Noordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptxNoordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptx
Noordse woelmuis Fryslan 2019-2021 Nico Beemster A&W.pptx
 

Inleiding CAPS symposium - Maja Roodbergen

  • 1. Centre for Avian Population Studies Maja Roodbergen (coördinator CAPS)
  • 3. Is dit erg? Hangt ervan af... Sterkte trend, huidige aantallen, welke soorten schadesoorten/exoten bedreigde soorten Harvey van Diek Arjan Boele Menno Hornmann Harvey van Diek Harvey van Diek Harvey van Diek Harvey van Diek
  • 4. Waarom nemen populaties van sommige soorten toe en van andere af? En wat kunnen we daaraan doen? Wat bepaalt of een soort zich aan nieuwe omstandigheden kan aanpassen? Welke soorten kunnen het in de toekomst moeilijk krijgen? Wat is de minimale omvang van een duurzame populatie? ... Populatie-ecologische vragen die we met CAPS willen beantwoorden.
  • 7. 9.000 tellers 128.000.000 gegevens Harvey van Diek
  • 9. 1.000 vrijwilligers 9.000 nesten Fred Hustings
  • 12. 500 ringers 285.000 vogels 65.000 meldingen
  • 13. 9.000 tellers 500 ringers 285.000 vogels 128.000.000 gegevens 65.000 meldingen 150.000 liefhebbers 1.000 vrijwilligers 9.000 nesten Fred Hustings Harvey van Diek
  • 14. 9.000 tellers 150.000 liefhebbers modellen 500 ringers 285.000 vogels 128.000.000 gegevens 65.000 meldingen 1.000 vrijwilligers 9.000 nesten Fred Hustings Harvey van Diek
  • 15. 9.000 tellers 150.000 liefhebbers modellen 500 ringers 285.000 vogels 128.000.000 gegevens 65.000 meldingen 1.000 vrijwilligers 9.000 nesten Maja Roodbergen Fred Hustings Harvey van Diek
  • 16. publiciteit, voorlichting, netwerk, stakeholder, prioritering vragen, vertaling resultaten tel- & verspreidingsgegevens, meetnetten, nestgegevens, databeheer, analyses gegevens over overleving, voortplanting en verplaatsingen (trek), databeheer, analyses evolutionaire & gedragsecologie, genen-populaties, timing, klimaatverandering, modellen, experimenten, genetica evolutionaire & populatie-ecologie, stressecologie, cel-ecosysteem, modellen
  • 17. Bevorderen en uitvoeren van onderzoek; bijdragen aan kennis en begrip van populatiedynamica van vogels Kennisuitwisseling en –overdracht en creëren netwerk voor onderzoekers; organiseren van wetenschappelijke activiteiten Versterken van de positie van onderzoek aan populatiedynamica van vogels Versterken van effectieve, wetenschappelijk onderbouwde soortbescherming en –beheer. Harvey van Diek
  • 18. CAPS in een notedop: Tel- en ringgegevens en omgevingsvariabelen worden gebruikt in populatiemodellen, om vragen rond vogelpopulaties te beantwoorden Harvey van Diek

Editor's Notes

  1. Van veel soorten fluctueren de aantallen individuen Voorbeelden: de vier weidevogels zijn afgenomen sinds de jaren ‘60, maar kenden een toename eind jaren ‘80. Helaas daarna weer sterke afname. Je ziet aan deze figuur dat in Nederland maar weinig vogels stabiele populaties hebben; het gele del is meestal kleiner dan de rode en groene delen van de kolommen. Uit vogelbalans 2013 van VBN en Sovon
  2. Sommige soorten zorgen voor economische schade (ganzen op graslanden, mezen in boomgaarden, maar ook meeuwen in steden, zie poster van gemeente Leiden) Aan de andere kant hebben we een verantwoordelijkheid voor biodiversiteit en dus ook vogels (vogelrichtlijn EU) en veel mensen houden van vogels, getuige de 150.000 leden van Vogelbescherming Dus nogmaals, is dit erg? In veel gevallen wel. Bovendien kunnen soorten die nu stabiel zijn in de toekomst gaan afnemen of juist toenemen. Om in te kunnen grijpen met bijvoorbeeld beheermaatregelen moeten we het mechanisme achter de populatieveranderingen begrijpen. Daarvoor moeten we antwoord krijgen op vragen als…
  3. Welke soorten kunnen het in de toekomst moeilijk krijgen? -> early warning, verhaal Robert Kwak Heel veel vragen, en jullie hebben er zelf ook in totaal 42 aangeleverd waarvan we een aantal in de workshop gaan bespreken
  4. Gelukkig hebben we in Nederland heel veel vogelliefhebbers; Vogelbescherming heeft ongeveer 150.000 leden, maar er zullen ongetwijfeld nog meer vogelliefhebbers zijn die niet lid zijn, dus dit aantal zal hoger zijn…
  5. …een deel daarvan, ongeveer 9.000 mensen, telt ook graag vogels … op een systematische manier
  6. Deze tellers hebben in totaal tot 2014 ongeveer 128.000.000 gegevens verzameld
  7. Ongeveer 1.000 van deze vrijwilligers verzamelen jaarlijks...
  8. ...gegevens van ongeveer 9.000 nesten (en dit is nog zonder weidevogels; weidevogelbeschermers van Landschapsbeheer Nederland verzamelen nog eens gegevens van 30-40.000 nesten per jaar). Het gaat dan om nestsucces, aantal jongen, legdatum en dergelijke. → in totaal 680.000 nestgegevens van 187 soorten (1995-2013, maar zelfs al gegevens vanaf 1946)
  9. Naast tellers en nestenzoekers zijn er ruim 500 ringers in Nederland, die jaarlijks...
  10. ...285.000 vogels ringen; → in totaal >12 miljoen geringde vogels (tot 2014) En dit levert jaarlijks…
  11. ...65.000 terugmeldingen (maar meerdere van zelfde individu) Belangrijke projecten waarin systematisch wordt geringd: CES (Constant Effort Sites) & RAS (Recapturing Adults for Survival) Dit levert informatie over voortplanting, overleving en verplaatsingen Eelke Jongejans zal in zijn verhaal meer vertellen over wat voor interessante informatie je uit de CES gegevens kunt halen
  12. …al deze gegevens over aantallen, voortplanting en overleving…
  13. … kunnen samen met omgevingsvariabelen worden gebruikt in populatiemodellen Met deze modellen kun je bepalen waar en wanneer veranderingen optreden (verhaal Henk van der Jeugd), maar ook hoe je het meest effectief kunt ingrijpen (bijvoorbeeld door nestsucces te verbeteren, of juist de overleving van volwassen vogels)
  14. En dat is wat we met CAPS willen doen. De gegevens en modellen worden gebundeld binnen CAPS, om zo populatiedynamica in het algemeen en van vogels in het bijzonder, beter te begrijpen. Want als we begrijpen waarom soorten in aantallen toe- of afnemen wordt het makkelijker ontwikkelingen te voorspellen en waar nodig in te grijpen.
  15. Wie doen er momenteel mee in CAPS? 5 partijen, met de volgende expertise NIOO: timing & klimaatverandering -> verhaal Marcel over of en hoe dit doorwerkt op populatieniveau bij Koolmezen IWWR: stressecologie -> verhaal Ruud Foppen over effecten van neonicotinoiden op vogels
  16. Ook samenwerking met andere partijen, want er zijn natuurlijk meer partijen in Nederland die populatie-gerelateerd onderzoek doen.
  17. Komt terug in de verhalen