Турк ба Монгол улсын оюутны гадаад бодлого

1. ОЛОН УЛСЫН ОЮУТНЫ ХӨДӨЛГӨӨН
Илтгэгч : Ц.Халиунаа (док.т)
Мармара их сургууль

2. Оршил
Дээд боловсролын салбарт олон улсын түвшинд хамгийн
чухал зүйл салбаруудын нэг нь олон улсын оюутны
хөдөлгөөн байдаг. 1980 оноос хойш дэлхийн улс
орнуудын дээд боловролын байгууллагууд энэ салбарт
бодлогоо боловсруулж, анхаарч ажилладаг салбар болжээ.
Дэлхий даяар хурдацтай өөрчлөгдөж айгаатай
холбогдуулан боловсролын салбарт олон улсын байдал
мөн адил хурдацтай явагдаж байна. Жишээ нь олон орон
их дээд сургуулиудын хоорондын харилцаагаа бэхжүүлж

3. Оршил
 Өнөөгийн хөгжингүй орнуудын олон улсын оюутны
бодлогыг судлаачид дараах байдлаар харж байна. Үүнд:
янз бүрийн улс орны авъяаслаг оюутан, эрдэмтэн
судлаачдыг урьж, тэдний соёлын үнэт зүйлийг
оюутнуудаар дамжуулан сурталчилах, хүний нөөцийн
хэрэгцээгээ хангах замаар өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх,
судалгаа бүтээлээ хуваалцах, дипломат орчинг нэмэгдүүлэх
томоохон зорилтуудыг дэвшүүлдэг байна. Мөн улс
орнуудын харилцан ойлголцлыг хөгжүүлэх

4. Оршил
 1975 онд 800,000 орчим байсан олон улсын оюутны тоо
2014 онд 6 саяд хүрсэн байна. Энэ тоог 2020 он гэхэд 8 саяд
хүрэх төлөвтэй байна (OECD,2017).
Эх сурвалж: IOM’s GMDAC based on UNESCO 2018

5. Дэлхийн хэмжээнд гадаад оюутны эзлэх хувь:

6. Дэлхийн улс орнуудаас хамгийн их оюутан явуулж буй
орнуудад: Хятад, Энэтхэг, өмнөд Солонгос зэрэг орнууд
оюутнуудаа бусад оронлуу сургахаар явуулдаг ба эдгээр
оронууд олон улсын боловсролын салбарт томоохон үүрэг
гүйцэтгэж байна (OECD,2016). Нөгөө талаас хамгийн олон
улсын оюутнуудыг авдаг улсаар АНУ тодорж байна.
№ Гадагшаа олон улсруу оюутнаа явуулж
буй улс орнууд
%
1 БНХАУ 17
2 БН Энэтхэг 5.9
3 БНСУ 3.7
4 ХБ Гярман улс 3
5 БНТУ 1.4
Эх сурв:
Оrganisation for
Economic
Cooperationan
Development,
2016

7.  БНХАУ 2020 он гэхэд гадаад оюутны тоогоо 500.000 гаргах
төлөвлөгөө гаргаж байсан байна. Хятадын гадаад бодлогын
яамны үзэж байгаагаар 2018 онд хятадад 442.773 гадаад
оюутан авсан ба энэ тоо нь 2012 оноос хойш %35-иар
өссөн байна (Олон улсын боловсролын сэтгүүл).
 Олон улсын боловсролын хөдөлгөөний идэвхжилийг нь
ерөнхийдөө Түлх ба Тат (Push and Pull) гэсэн загвараар
тайлбарлагддаг (Altbach,1998; Li ve Bray,2007).
 Гадаад улс орнууд болон их дээд сургуулиудын хоорондох
гадаад оюутан “Татах“ чиглэл нь их дээд сургуулиуд
хоорондын өрсөлдөөн болон үндэсний дээд боловсролын
бодлологыг боловсруулахад идэвхтэй үүрэг гүйцэтгэдэг.
Үүнийгээ ашигладаг хөгжсөн орнууд нь ; ЗГ, Боловсролын яам,
Төрийн бус байгууллагатай хамтран янз бүрийн стратегиудыг
хөгжүүлж байдаг.

8. Олон улсын боловсрол гэж юу вэ?
 Олон улсын боловсролыг, тухайн нэг оюутан аливаа улсын
иргэншил харъяалахаас бусад, тухайн улсын боловсролыг
эзэмшихийг хэлнэ гэж товч тодорхойлж болох юм.
 Мөн Даяарчлалын үр нөлөөгөөр хуулийн хүрээнд хувь хүн
ба оюутан сурагчдыг хөгжүүлэх, дэлхийн нийтлэг хэл, соёл,
бизнесийн арга барилыг илүү сайн ойлгож сурах боломжийг
олгохын тулд дээд боловсролын үр ашиг, ач холбогдолыг
нэмэгдүүлэх үйл явц юм гэж ойлгож болно.
 Дээд боловсролыд өгөх ач холбогдол нэмэгдсэнээр өндөр
мэргэшсэн ажиллах хүч шаардлагатай холбоотой юм.
 Дэлхийн иргэн болох гэх мэт.
 Олон улсын боловсролын энэ хэрэгцээ нь олон улсын
оютунуудын тоог маш хурдацтай өсөхөд хүргэсэн.

9. Олон улсын оюутан гэж хэн бэ?
 Олон улсын оюутан гэдэг нь тухайн улсын иргэний
харъяалалаас өөр улсад боловсрол эзэмшсэн, эсвэл
тодорхой нэг боловсрол эзэмшихээр ирсэн оюутан юм.
 Улс орон бүр өөрийн хууль тогтоомж, бодлого,
боловсролын тогтолцоо, соёлыг харгалзан өөр өөр
тодорхойлтыг хэрэглэдэг.
 Олон улын оюутны хөдөлгөөнт байдал нь улс орон,соёл
хоорондын хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх, гадаад
бодлого, олон улсын дипломат харилцаа, хөгжлийн
хамтын ажиллагааны үр дүн гэж үздэг байна.

10. БНТУ-ын олон улсын оюутны бодлого
 БНТУ нь энэхүү “Олон улсын оюутан” бодлогыг 1990-ээд оны
эхээр бодлогын түвшин авч хэлэлцэж эхэлсэн гэж үздэг. Энэ
бодлогын хүрээнд BÖP (Büyük Öğrenci Projesi) гэдэг төсөл
хэрэгжүүлсэн. 1992-1993 оны хичээлийн жилээс эхлэн Туркэд
суралцах тэтгэлэгт хөтөлбөрөө зарлаж хэрэгжүүлж эхэлсэн
байдаг.
 Турк улс нь олон улсын тавцанд тэр дундаа боловсролын
салбарт олон улсын оюутнуудад зориулан стратеги
төлөвлөгөө боловсруулж, их сургуулиудынхаа тоог нэмэгдүүлэх,
олон улсын оюутнуудтай хамтарсан хөтөлбөр боловсруулах,
энэ тал дээр системтэйгээр хэлэлцэх зэрэг хүчин чармайлт
гаргаж ажиллаж байна.

11.  2014 оны байдлаар Туркийн дээд боловсролын
байгууллагад нийт 5.449.961 гадаад оюутныг 184 их
дээд сургуульд суралцуулсан байна . Үүний 93% нь
үргэлжлүүлэн сурч байгаа юм байна.
 2015-2016 оны хичээлийн жилд Турк улсад
суралцахаар ирсэн гадаад оюутны тоог Сири улс (Syria)
тэргүүлсэн байн. 2-р нь Азербижан улс, 3-р байрт нь
Туркменистан улс удаалжээ.
 Турк улсын хувьд: Дээд боловсролын сургалтын
байгууллагуудынхаа чанарыг сайжруулах, өрсөлдөх
чадвар, эрдэм шинжилгээний бүтээл гаргах, Дээд
сургуулиудынхаа рейтинг өсгөх гээд олон давуу
талуудтай.

12. Турк улсад суралцаж буй гадаад оюутны тоон
судалгаа 2000-2013 оны хоорондох байдал

13. 2015-2016 оны хичээлийн жилийн байдлаар Турк улсад
суралцаж буй гадаад оюутны тоон судалгаа.
Эхний 10 улс Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт
Suriye Arap Cumhuriyeti 2438 1308 3746
Azerbaycan Cumhuriyeti 2489 744 3233
Türkmenistan 1569 903 2472
Irak Cumhuriyeti 1211 358 1569
İran İslam Cumhuriyeti 655 500 1155
Afganistan İslam Cumhuriyeti 838 150 988
Libya Devleti 433 204 637
Somali Federal Cumhuriyeti 415 127 542
Kazakistan Cumhuriyeti 252 215 467
Yunanistan Cumhuriyeti 200 253 453
Эх сурв. www.mezun.com/eğitim-haberleri

14. Хамгийн их гадаад оюутан суралцдаг улсын
сургуулиудын судалгаа:
Genel toplamda en çok Yabancı Öğrenci Bulunan Devlet Üniversiteleri
Üniversite Erkek/ö Kız öğrenci Toplam
İstanbul Üniversitesi 3283 2273 5556
Anadolu Üniversitesi 2313 973 3286
Sakarya Üniversitesi 1996 904 2900
Gaziantep Üniversitesi 1777 768 2545
Ankara Üniversitesi 1381 817 2198
Marmara Üniversitesi 1382 797 2179
Uşak Üniversitesi 1694 452 2146
İstanbul Teknik Üniversitesi 1299 832 2131
Uludağ Üniversitesi 1412 684 2096
Gazi Üniversitesi 1254 780 2034
Эх сурв. www.mezun.com/eğitim-haberleri

15. БНТУ-д суралцаж буй гадаад оюутнуудын судалж
буй мэргэшлийн салбарууд
34%
21%
16%
14%
9%
4% 2%
İnsan Bilimler, Edebiyat ve
Eğitim
Sağlık
Sosyal Bilimler, İşletme ve
Hukuk
Sosyal Hizmetler
Mühendislik, Mimarlık, Tasarım
Fen Bilimleri
Эх сурв. YÖK yükseköğretim istatistiklerinden derlenmiştir

16. БНТУ-ын олон улсын оюутнуудад олгогдож буй
тэтгэлгийн хөтөлбөрүүд;
 ERASMUS хөтөлбөр
Тус хөтөлбөрийн зорилго нь : “Европ дахь дээд боловсролын
чанарыг сайжруулах, их дээд сургуулиудын хоорондох хамтын
ажиллагааг дэмжих, оюутан болон сурган хүмүүлэгчдийн
солилцоог хангах, хөтөбөрт хамрагдаж олж авсан туршлага
мэдлэгээ эрдэм шинжилгээний түвшинд хүлээн зөвшүүрүүлэх,
ил тод хөгжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулах”.
Анх 1976 онд боловсролын салбарт туршлага солилцох
хэлбэрээр боловсруулагдаж 1990 онд хоёрдахь шатандаа
эхлээд, 1995 оноос хойш тогтвортой хэрэгжүүлсэн байна.
Хөтөлбөрийн хугацаа нь : 3-12 сар хооронд байдаг.
Хөтөлбарийн ашиг тус нь : олон орны хөгжсөн улс орны
боловсролтой танилцах, туршлага, дадлага судлах гэх мэт олон
давуу талуудтай.

17.  Erasmus хөтөлбөрийн хамгийн чухал зүйл нь оюутан
болоод, эрдэм шинжилгээний ажилтан, захиргааны
ажилтнуудын солилцоог дэмжиж байгаа явдал юм.
 2017 оны байдлаар нийт 1649 сургуулийн төсөлт
хамрагдан 19 мянгаас илүү оюутан Турк улсаас бусад
оронлуу уг хөтөлбөрөөр суралцжээ.
 2018 он гэхэд уг хөтөлбөрөөр Турк улсын 9 сая хүн
суралцах болон дадлагажих хөтөлбөрт хамрагдажээ.

18. БНТУ-ын олон улсын оюутнуудад олгогдож буй
тэтгэлгийн хөтөлбөрүүд;
 YTB хөтөлбөр
Сүүлийн жилүүдэд олон улсын оюутнуудын дунд хамгийн
үр дүнтэй ажилладаг байгууллага бол Хилийн чанад дахь
Турк ба хамтын нийгэмлэгийн байгууллага юм. Уг
хөтөлбөр нь ихэвчилэн төв ази, Балкан, хөрш зэргэлдээ
улс орнууд болон дэлхийн өнцөг булан бүрээс
оюутнуудад тэтгэлэг өгөх замаар дээд боловсролыг
байгууллагуудыг чиглүүлдэг.
Жишээ нь 2016-2017 оны хичээлийн жилд уг тэтгэлэгт
хөтбөрт 172 орны 122.000 оюутан хүсэлт гаргаж 5 мянга
гаруй нь тэнцэж байсан байна (Bazarbayeva.L,2016).

19. Монгол дахь дээд боловсролын байгууллага дахь
гадаад оюутнуудын товч судалгаа
 Монгол улсад сурч байгаа гадаад оюутны тоо нь 2005-2011
он хүртэл 900-1100 хүртэл нэмэгдсэн байдаг байна.
 2010-2011 оны хичээлийн жилд 1039 гадаад оюутантай
байсан.
 2016-2017 оны хичээлийн жилд 32 орны 1520 гадаад оюутан
иржээ.
 2017-2018 оны хичээлийн жилд 31 орны 1636 оюутан
суралцжээ.

20. Монголын их дээд сургуульд суралцаж буй гадаад
оюутны тоо:
2012-
2013
2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-
2018
Гадаад орны тоо 32 30 32 27 32 31
Гадаад оюутантай
их сургуулийн тоо
40 40 39 46 38 38
Гадаад оюутны
нийт тоо
1098 1130 1245 1450 1520 1636
Хятад 357 449 561 837 969 1118
Орос 287 250 254 206 182 180
Өмнөд Солонгос 203 203 176 137 132 135
Мастер 204 209 258 368 497 420
Мастер оюутны
эзлэх хувь
18.6 18.5 20.7 25.4 32.7 25.7
Доктор 98 103 114 138 173 150
Докторын оюутны
эзлэх хувь
8.9 9.1 9.2 9.5 11.4 9.2
( эх сурв. Үндэсний статистикийн алба, 2018)

21.  Бакалаврын түвшин : (хэлний бэлтгэлд) 65.2 %
 Мастерын түвшинд: 25.7%
 Докторын түвшинд: 9.2%.
Гадаад оюутнуудын ихэнх хувь буюу 73.9 % нь улсын их
сургуулиуд болох МУИС, СУИС, ШУТИС зэрэг сургуулиудад сонгож
суралцдаг. 20.5% нь хувийн их дээд сургуульд. 5.6 % нь
хувийн гадаадын хөрөнгө оруулалттай сургуульд суралцдаг
байна.
104 оюутан буюу 6.8% нь хоёр улсын хоорондын гэрээгээр
1261 оюутан буюу 83% нь өөрийн зардлаар
155 оюутан буюу 10.2% нь бусад эх сурвалжаас санхүүжин
суралцдаг байна.

22. Гадаад дахь Монгол оюутнуудын тойм судалгаа
Монгол улсын засгийн газрын тэтгэлэлээр манай оюутнууд 30 гаруй
оронд суралцах боломжтой. Монгол оюутнуудын хамгийн их сонгож
суралцдаг улс орнууд:
 БНХАУ (11000 гаруй оюутан)
 ОХУ (5500 гаруй оюутан)
 БНСУ (7500 гаруй оюутан)
 АНУ (5000 гаруй оюутан)
 Австрали (3500 гаруй оюутан)
 Их Британи
 Япон (2500 гаруй оюутан)
 Европын зарим улс
 БНТУ (2300 гаруй оюутан)
 БНЭУ (528 оюутан)
 Тайван 1200 оюутан гэх мэт.

23. Турк улсын их дээд суралцаж буй Монгол оюутнуудын
тоо: 2013-2018 он
Эх сурв: https://istatistik.yok.gov.tr/
442 466 503
424 383
420
446
436
409
373
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2013-2014
(862)
2014-2015
(912)
2015-2016
(939)
2016-2017
(833)
2017-2018
(756)
Kız öğrenci
Erkek öğrenci

24. Дүгнэлт
ОЕСD – олон улсын байгууллагын боловсруулсан тайлангаас үзвэл,
олон улсын оюутнуудын улс орныг сонгоход дараах 3 чухал хүчин
зүйл нөлөөлж байна гэж дурьджээ. Үүнд:
 Боловсролын хэл
 Сурч боловсрох амьжиргааны өртөг
 Цагаачлалын бодлого
Иймд оюутнуудын сонголтын хамгийн чухал хүчин зүйл бол
боловсролын хэл юм. Англи, Герман, Франц, Орос зэрэг дэлхийн
өргөн хүрээнд ярьдаг хэлээр боловсрол олгодог улс орон нь олон
улсын оюутнуудаас хамгийн ихээр сонгогддог байна.
Турк улсын хувьд мөн адил Түрк хэлийг дэлхийн хэл болгохын
тулд жил бүр олон мянган гадаад оюутнудыг хүлээн авах зорилго
тавин ажиллаж байна.

25. Дүгнэлт
Манай улсын хувьд энэ үйл явцад хэрхэн хамрагдаж, яаж
оролцох вэ?
Гадаад улсад суралцаж буй Монгол оюутнууд маань хэрхэн
ямар байдлаар улс орныхоо төлөө уг үйл явцад эерэгэээр
оролцох боломжтой вэ?
1. Тухайн улс ороныхоо оюутны холбоонд бүртгүүлэх, хамтран
ажиллах
2. Нэгдсэн мэдээллийн бааз, сантай болох,
3. Хамтран судалгаа шинжилгээ хийх,(клуб, сан, төсөл,
орчуулгын бүтээл хийх, )