Hazırlayan: Melike ARI 19310401054
Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu
Ders: Açık ve Uzaktan Öğrenme
Konu Açık öğrenme ve internet üzerinden herkese açık konular
les différents courants pédagogiques ? comment préparer, animer et évaluer une action de formation ? quel est votre style d’animateur et de formateur ?
Appel à participation à la formation pour les acteurs publiques et associatifs de l'éducation inclusive organisée par Handicap International en partenariat avec Unicef et le Ministère de l'Education
Geliştiren : C. Toledo 2005 yılında geliştirmiştir.
Neden geliştirilmiştir : bulundukları durum ve ileriye yönelik gitme konusunda öğretmen yetiştirme programı için geliştirilmiştir.
Kimler için geliştirilmiştir : Okul, Üniversite, ya da bölüm gibi eğitsel kurumlar ve bunların alt birimleri için geliştirilmiştir.
Η παρουσίαση «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στη Διδακτική» είναι μια συνοπτική εισαγωγή του εν λόγω θέματος με επιλογή στοχευμένων παραδειγμάτων και υλικό, ως επί το πλείστον, από το διατιθέμενο επιμορφωτικό υλικό του Γενικού Μέρους (ΙΤΥΕ Διόφαντος, Πάτρα, 2013) στο πλαίσιο της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην τάξη (β΄ επίπεδο). Πρώτη παρουσίαση: Μάιος 2008. Επικαιροποίηση: Απρίλιος 2011, Μάιος 2013.
Présentation du Professeur Pierre Fonkoua, enseignant en Sciences de l'Éducation et Chef de Département des Sciences de l'Éducation à l'École Normale Supérieure (ENS) de Yaoundé.
Il l'a faite le 28 mars 2016 dans la salle des conférences et des spectacles de l'Université de Dschang à l'occasion du séminaire de formation à la pédagogie universitaire des Assistants et Attacher de l'Enseignement et de la Recherche (ATER) de l'Université de Dschang.
les différents courants pédagogiques ? comment préparer, animer et évaluer une action de formation ? quel est votre style d’animateur et de formateur ?
Appel à participation à la formation pour les acteurs publiques et associatifs de l'éducation inclusive organisée par Handicap International en partenariat avec Unicef et le Ministère de l'Education
Geliştiren : C. Toledo 2005 yılında geliştirmiştir.
Neden geliştirilmiştir : bulundukları durum ve ileriye yönelik gitme konusunda öğretmen yetiştirme programı için geliştirilmiştir.
Kimler için geliştirilmiştir : Okul, Üniversite, ya da bölüm gibi eğitsel kurumlar ve bunların alt birimleri için geliştirilmiştir.
Η παρουσίαση «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στη Διδακτική» είναι μια συνοπτική εισαγωγή του εν λόγω θέματος με επιλογή στοχευμένων παραδειγμάτων και υλικό, ως επί το πλείστον, από το διατιθέμενο επιμορφωτικό υλικό του Γενικού Μέρους (ΙΤΥΕ Διόφαντος, Πάτρα, 2013) στο πλαίσιο της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην τάξη (β΄ επίπεδο). Πρώτη παρουσίαση: Μάιος 2008. Επικαιροποίηση: Απρίλιος 2011, Μάιος 2013.
Présentation du Professeur Pierre Fonkoua, enseignant en Sciences de l'Éducation et Chef de Département des Sciences de l'Éducation à l'École Normale Supérieure (ENS) de Yaoundé.
Il l'a faite le 28 mars 2016 dans la salle des conférences et des spectacles de l'Université de Dschang à l'occasion du séminaire de formation à la pédagogie universitaire des Assistants et Attacher de l'Enseignement et de la Recherche (ATER) de l'Université de Dschang.
Workshop: The Importance of Information Literacy in the Vocational Sector
Venue: Turkish National Library, Yunus Emre Hall, Ankara Turkey
30 May 2011
Prof. Dr. Bülent Yılmaz
Proje Türkiye Koordinatörü
Hacettepe Üniversitesi
1. AÇIK ÖĞRENME VE İNTERNET
ÜZERİNDEN HERKESE AÇIK
KURSLAR (İHAK)
Hazırlayan: Melike ARI
19310401054
Danışman: Doç. Dr. Agah Tuğrul
KORUCU
2. AÇIKLIK VE ÖĞRENME
2
Açıklık kısaca bir şeye ulaşmanın ve onun üzerinde değişiklik yapmanın
önündeki engellerin kaldırılması şeklinde ifade edilebilir. Açıklık aslında arka planında
sağlam bir düşünce yapısının bulunduğu felsefi bir yaklaşımdır. Bilgi ve iletişim
teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler ile yaygınlaşmaya başlamış ve farklı
alanlara (araştırma, yayıncılık vb.) sıçrayarak gelişimine devam etmiştir. Yazılım
alanında kaynak kodların paylaşılması ile yasal bir zemine oturan bu kavram,
devamında açık dergiler, açık ders kitapları, açık öğretim, açık eğitim kaynakları, açık
veri şeklinde farklı alanlarda kendini göstermiştir. Bu bağlamda açıklık önkoşul,
mekan, zaman, miktar gibi kısıtlamaları esneten, ürün veya hizmetlere erişimin
sağlanması şeklinde kendini göstermiştir.
3. AÇIKLIK VE ÖĞRENME
3
Açıklık perspektifinden öğrenmeye baktığımızda, öğrenmenin bireyin ilgi ve
ihtiyaçları doğrultusunda daha esnek ve daha az yapılandırılmış informal öğrenme
ortamlarında yoğun bir şekilde gerçekleştiği dikkat çekmektedir. Bir başka ifade ile
açık öğrenmenin kendi doğasındaki açıklık, öğrenenin içinde bulunacağı öğrenme
süreçlerini veya etkinliklerini özgür bir şekilde belirleyebilmesi olarak ifade edilebilir.
Öğrencinin tercih edebilmesi, öğrenme süreci içerisinde aktif katılımın sağlanması,
motivasyonun artması ve dolayısıyla öğrenmenin niteliğinin artması söz konusudur.
4. AÇIKLIK VE ÖĞRENME
4
Öğrenme yaklaşımlarındaki değişimler, örneğin bağlantıcılık anlayışı
çerçevesinde, öğrenmenin daha esnek ve dağıtık bir yapısının öne çıktığı
görülmektedir. Bağlantıcılık diğer öğrenme yaklaşımlarının (davranışçılık, bilişselcilik
ve yapılandırmacılık) aksine bilginin bir ağda dağıtık bir şekilde bağlantılar halinde
(node) bulunduğunu, öğrenmenin bu bağlantılar arasında ağ kurma becerisi olduğunu
savunmaktadır (Downes, 2012). Diğer öğrenme yaklaşımlarının aksine öğrenmenin
insan olmayan aygıtlar üzerinde de gerçekleşebileceğini vurgulamaktadır (Siemens,
2004). Yirmi birinci yüzyıl becerileri incelendiğinde, diploma programlarının ötesinde
becerilerin (eleştirel düşünme, problem çözme, yenilikçilik ve girişimcilik gibi) öne
çıktığı görülmektedir. Bu anlayışın gelişmesi ve teknolojik gelişmelerin eşliğinde
uygulanabilirliğinin artması ile öğrenmenin doğasındaki açıklık eğilimi ve öğrenme
anlayışındaki gelişmeler açıklık ve öğrenmenin karşılıklı olarak uyumlu bir şekilde
etkileşimini sağlamıştır. Bu nedenle “açık öğrenme” uygulamaları hızla gelişmiş ve
küresel ve yerel ölçekte çeşitli girişimler şeklinde ortaya çıkmıştır.
5. Açıklığın Öğrenme Ortamlarındaki Yansımaları
1960 yıllarda açık kaynak kodlu yazılımlarla birlikte ortaya çıkan açıklık
hareketi, farklı alanlara yansıması ile (açık kitap, açık dergi, açık veri vb.)
kendini göstermiştir. Bu bölümde açıklığın özellikle öğrenme ile ilgili alanlarda
yansımaları üzerinde durulduğu için, kronolojik gelişim sırasıyla Öğrenme
Nesneleri, Açık Eğitim Kaynakları ve İnternet üzerinden Herkese Açık Kurslar
(İHAK) başlıklarında ele alınacaktır. Ardından İHAK'lar daha detaylı olarak
incelenecektir. Öğrenme Nesneleri (Karaman, 2013) ve Açık Eğitim
Kaynaklarına (Kurşun, 2013) yönelik detaylı bilgilere ulaşmak için yazarların
Öğretim Teknolojilerinin Temelleri adlı kitapta (Çağıltay & Göktaş, 2013) yer
alan bölümleri incelenebilir.
5
6. Açıklığın Öğrenme Ortamlarındaki Yansımaları
6
a. Öğrenme Nesneleri
Öğrenmenin açıklığının ve bu anlayışın gelişiminin
somut olarak yansımalarına bakıldığında, ilk olarak
öğrenme kaynaklarının açık bir şekilde paylaşıldığını
görmekteyiz. Bu uygulamada öğrenme nesnesi adı
verilen çeşitli tür, kapsam ve boyuttaki materyaller
ortak bir nesne ambarında etiketlenerek saklanmış
ve açık bir şekilde erişime sunulmuştur. Temel çıkış
noktası öğrenme nesnelerinin farklı ortam ve
bağlamlarda yeniden kullanılması yoluyla bir
materyal ekonomisinin oluşması, benzer materyaller
için emek harcanmaması ve erişim konusunda fırsat
eşitliğinin oluşmasıdır.
b. Açık Eğitim Kaynakları (AEK)
Açıklığın öğrenme ve öğretme kaynaklarının paylaşılmasına
yansıması olarak karşımıza çıkan AEK, 2001 yılında MIT‘
nin yaklaşık 2000 dersinin kaynaklarını internet üzerinden
herkesin erişimine, açık lisanslama yöntemi ile lisanslayarak
sunması ile başlamıştır. Ardından UNSESCO, OECD gibi
uluslararası kuruluşların ve The William and Flora Hewlett
Vakfı gibi yardım kuruluşlarının desteği ile genişleyerek
dünya çapında bir harekete dönüşmüştür (Kurşun, 2011).
MIT'nin başlatmış olduğu "Open Course Ware” projesi,
İngiltere Açık Üniversitesi’nin “Open Learn” projesi, Rice
Üniversitesi'nin “Connexions” projesi, bu hareketin
dünyadaki belli başlı örneklerini temsil etmektedir.
7. İnternet üzerinden Herkese Açık Kurslar
(İHAK) ve Genel Özellikleri
7
İnternet Üzerinden Herkese Açık Kurs (İHAK) kavramı ilk olarak Dave Cormier tarafından 2008 yılında
Siemens ve Downes tarafından verilen “Connectivism and Connective Knowledge” kursunu tanımlamak için
kullanılmıştır. Bu kursu 25 öğrenci para ödeyip kredili olarak alırken 2300 öğrenci ise derse dışardan
katılmıştır (Hollands ve Tirthali, 2014; Kassabian, 2014). Bu girişim sonrasında İHAK uygulamaları birçok
üniversite, kurum ya da bireyler tarafından yürütülmeye başlanmış ve artarak devam etmiştir.
Geleneksel çevrimiçi kurslarla kıyaslandığında İHAK uygulamalarını onlardan ayıran temelde iki özellik
mevcuttur (Yuan ve Powell, 2013). Bunlardan ilki kurslara herkesin özgür olarak katılabilmesi yani açıklık;
diğeri ise bu kursların katılımcı sayısına herhangi bir sınır getirmeyecek şekilde düzenlenmiş olması yani
herkesin katılımına olanak sağlamadır. İHAK uygulamalarının kısaltması olarak bilinen “Massive Open
Online Course (MOOC)” ifadesi, bu iki özelliğin yanı sıra İHAK uygulamalarının sahip olduğu, internet
üzerinden yürütülme ve kurs formatında olma özelliklerini de ifade etmektedir (Hollands ve Tirthali, 2014).
İHAK uygulamalarının genel özellikleri Şekil 1.de gösterilmiş ve her bir özellik kısaca açıklanmıştır.
9. İnternet üzerinden Herkese Açık Kurslar
(İHAK) ve Genel Özellikleri
9
İnternet üzerinden yürütülme: İHAK uygulamalarında öğrencilerle kaynak paylaşımı ve iletişim süreci
tamamen internet aracılığıyla sağlanmaktadır. Genel olarak Öğretim Yönetim Sistemlerinin (ÖYS)
kullanıldığı bu uygulamalarda eğitimciler, eşzamanlı veya eşzamansız olarak öğrencilerle iletişime
geçmekte ve kaynak paylaşımında bulunmaktadırlar (Hollands ve Tirthali, 2014; Jansen ve Schuwer, 2015).
Herkesin katılımına olanak sağlama: İHAK uygulamaları, herhangi bir sınırlama yapılmaksızın istekli olan
ve ilgili kursu kendisine uygun bulan çok sayıda öğrencinin katılımına olanak sağlamaktadır. Bu özellik
İHAK'lara toplumsal bir öğrenme ortamı oluşturma ve hayat boyu öğrenmeyi destekleyen bir fırsat olma
niteliği kazandırmıştır. Bu kapsamda İHAK uygulamaları tasarlanırken, gerek teknik anlamda gerekse
öğretim tasarımı anlamında çok sayıda öğrencinin ihtiyaçlarını karşılayabilecek modeller geliştirilerek
düzenlenmektedir (Allen ve Seaman, 2013; Jansen ve Schuwer, 2015). Böylelikle çok sayıda katılımcıya
hitap edilebilmektedir.
10. İnternet üzerinden Herkese Açık Kurslar
(İHAK) ve Genel Özellikleri
10
Açık olma: İHAK uygulamalarında açıklık, ücretsiz olma, katılım için ön koşul gerektirmeme ve kaynaklara
erişim olanağı olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır. İHAK uygulamalarına, ücret talep edilmeden herkes
katılabilmektedir. Fakat isteğe bağlı olarak verilen özel kurslarda, ticari amaçlı olarak verilen kurslarda ve
kredilendirme yapılan kurslarda ücretlendirme yapılabilmektedir (Hoy, 2014; Jansen ve Schuwer, 2015).
İHAK uygulamalarının açık olmasının bir diğer boyutu ise katılımcılara yönelik herhangi bir ön koşul
aranmamasıdır. Yaşadıkları bölge, yaşları, gelir düzeyleri, ideolojileri ve eğitim seviyeleri ne olursa olsun
isteyen herkes İHAK uygulamalarında yer alabilir (Peter ve Deimann, 2013).
Kurs formatında olma: İHAK'lar geleneksel kurslarda olduğu öğretim tasarımı prensipleri göz önünde
bulundurularak belirli bir düzen içerisinde yapılandırılmış kurslardır. Bu doğrultuda başlangıç ve bitiş
zamanları belli olan İHAK uygulamalarında, kurs sürecinde gerçekleştirilecek tüm aktivitelerin yer aldığı bir
kurs izlencesi oluşturulmaktadır. Bu izlencede; öğrenme hedefleri, süreç içerisinde kullanılacak ders
materyalleri, iletişim araçları ve değerlendirme sistemi gibi öğencinin merak edebileceği her türlü bilgiye yer
verilmektedir.
11. İHAK Sınıflandırmaları
İHAK'lar herhangi bir ön koşul olmaksızın katılımcıların esnek bir şekilde
kendi ilgi alanlarına göre seçip alabilecekleri derslerin sunulmasını kapsamaktadır.
Ancak hem eğitim öğretimin doğası itibariyle hem de kullanılan araç ve gereçlerin
değişkenliği itibariyle farklı işleyişler olabilmektedir. İHAK'ları Bağlantılı İHAK ve
Kapsamlı İHAK olmak üzere iki farklı şekilde ele alan sınıflandırmanın öne çıktığı
görülmektedir. Bunlardan kapsamlı İHAK uygulamaları genel olarak İHAK'ların normal
bir üniversite dersine benzer şekilde, belli bir plan dahilinde, belli hedeflerle İHAK'ların
sunulması amacıyla hazırlanmış standart bir ortam üzerinden video materyallerle
derslerin sunulduğu İHAK türü olarak tanımlanmaktadır. Bağlantılı İHAK ise kurs
sürecinin ve kullanılan materyallerin tam olarak yapılandırılmadığı, eğitimcilerin rehber
konumunda olduğu, öğrencilerin aktif rol aldığı, öğrenci-öğrenci ve öğrenci-eğitimci
iletişiminin oldukça önemli olduğu İHAK türü olarak tanımlanmaktadır.
11
12. a. Mevcut Sınıflandırmalar
⬥ i. Bağlantılı İHAK Uygulamaları ve Genel Özellikleri
İHAK türlerinin sınırları tam olarak çizilememekle birlikte birçok kaynağa göre bağlantılı
İHAK (Connectivist Massive Open Online Course - CMOOC) uygulamaları, eğitimcilerin
rehber konumunda olduğu, öğrencilerin aktif rol aldığı, öğrenci-öğrenci ve öğrenci-
eğitimci iletişiminin oldukça önemli olduğu, kurs sürecinin ve kullanılan materyallerin
tam olarak yapılandırılmadığı İHAK türüdür. “Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı” ve
“Bağlantıcı Öğrenme Kuramı’nın temel alındığı bu İHAK türünde genel amaç;
öğrenenlerin aktif bir rol üstlenerek kendi öğrenmelerini işbirlikçi faaliyetlere dayalı
olarak yürütmeleridir (Guàrdia vd., 2013; Yuan ve Powell, 2013)
12
13. a. Mevcut Sınıflandırmalar
⬥ i. Bağlantılı İHAK Uygulamaları ve Genel Özellikleri
13
İHAK türlerinin sınırları tam olarak çizilememekle
birlikte birçok kaynağa göre bağlantılı İHAK
uygulamaları, eğitimcilerin rehber konumunda olduğu,
öğrencilerin aktif rol aldığı, öğrenci-öğrenci ve öğrenci-
eğitimci iletişiminin oldukça önemli olduğu, kurs
sürecinin ve kullanılan materyallerin tam olarak
yapılandırılmadığı İHAK türüdür. “Yapılandırmacı
Öğrenme Kuramı” ve “Bağlantıcı Öğrenme Kuramı’nın
temel alındığı bu İHAK türünde genel amaç;
öğrenenlerin aktif rol üstlenerek kendi öğrenmelerini
işbirlikçi faaliyetlere dayalı olarak yürütmeleridir
(Guàrdia vd., 2013; Yuan ve Powell, 2013)
14. ⬥ ii. Kapsamlı İHAK
14
Kapsamlı İHAK (Extension Massive Open Online Course - xMOOC) uygulamaları,
“Davranışçılık” ve “Bilişselcilik” kuramlarının temel alındığı bir İHAK türüdür. Bu
uygulamalarda temel amaç, belirli bir konu alanına yönelik olarak eğitimciler tarafından iyi
yapılandırılmış bir kursta katılımcıların önceden belirlenen öğrenme hedeflerine
ulaşmalarıdır (Yousef, Chatti, Schroeder, Wosnitza, vd., 2014).
Kapsamlı İHAK uygulamalarının özelliklerine genel olarak bakıldığında; önceden iyi
yapılandırılmış bir program dâhilinde eğitimcilerin aktif rol aldığı, öğrencilerin alıcı konumda
olduğu, süreç içi ve süreç sonu değerlendirme işlemleri içeren, öğrenci-öğrenci ve öğrenci-
eğitimci iletişiminin yürütücü platformların sağladığı tartışma forumlarıyla sınırlı olduğu bir
İHAK türü olduğu görülmektedir. İHAK uygulamalarının çoğu kapsamlı İHAK şeklinde
yürütülmektedir. Haftalık bölümlere ayrılan bu uygulamalar, en az 2 hafta, en fazla 16 hafta
olarak planlanmaktadır. Fakat mevcut kurs sürelerinin genellikle 6 hafta ile 10 hafta arasında
değiştiği görülmektedir (Conole, 2013; Hollands ve Tirthali, 2014).
15. ⬥ ii. Kapsamlı İHAK
15
Kapsamlı İHAK uygulamalarında
kursun yürütülebilmesi için genellikle araci
bir platform kullanılmaktadır. Udemy,
Coursera, edX ve Udacity yaygın olarak
kullanılan aracı platformlardandır. Bu
platformlar çok sayıda katılımcının erişimine
açıktır fakat genellikle üyelik işlemi
gerektirmektedir. Öğrenciler bu
platformlarda yer alan tartışma forumları
aracılığıyla kendi aralarında ve eğitimcilerle
iletişime geçebilmektedirler. Öğrenciler
arasındaki iletişimin sadece bu platformlar
aracılığıyla sağlanması nedeniyle bu
uygulamalarda iletişimin kısıtlı olduğu
söylenebilir (Guàrdia vd., 2013; Yuan ve
Powell, 2013). Yousef, Chatti, Schroeder,
Wosnitza, vd. (2014), kapsamlı İHAK
uygulamalarının genel özelliklerini Şekil 3'te
özetlemişlerdir.
16. b. İHAK Sınıflandırma Çerçevesi
İHAK uygulamalarına yönelik çok çeşitli
sınıflandırmalar yapılmaktadır. Her bir
sınıflandırma ayrı ayrı incelendiğinde her birinde
İHAK'ların farklı bir boyut açısından bakıldığı göze
çarpmaktadır. Ancak İHAK'ların
sınıflandırılmasındaki temel mantığın
anlaşılabilmesi için İHAK'ların sınıflandırılmasına
bütüncül bir bakış açısı ile yaklaşmak
gerekmektedir. Bu kapsamda aşağıda İHAK'ların
sınıflandırılmasına yönelik bir çerçeve
oluşturulmuştur ve bu sınıflandırma çerçevesinde
yer alan her bir boyut kısaca açıklanmıştır.
16
17. b. İHAK Sınıflandırma Çerçevesi
⬥ Ortam: İHAK'lar, standart sağlayıcılar aracılığıyla ya da kuruma özel platformlarda
sunulabilir. Kuruma özel platformlar yapıları açısından İHAK'a özgü ortamlar veya genel
öğretim yönetim sistemlerinin kullanımına göre farklılaşabilir. Örneğin; AtademiX
uygulamaları açık kaynak kodlu bir öğretim yönetim sistemi olan Moodle üzerinden
gerçekleştirilmektedir. Diğer taraftan Udemy uygulamaları kendi platformunu kullanan ve
aynı zamanda sağlayıcı hizmeti de vermektedir.
⬥ Ücret: İHAK'lar ücret durumuna göre tamamen ücretsiz, yarı ücretli ya da ücretli şeklinde
sınıflandırılabilir. İHAK'ların tamamen ücretsiz olarak verilmesi kendi doğasıyla örtüşen bir
yaklaşımdır. Hatta ücret gibi belirli koşulların getirilmesi İHAK'lardaki açıklık prensibine
aykırı görülerek eleştirilmektedir. Ancak öğreticilerin maddi olarak desteklenmesi,
öğrencilerin dersi bırakma oranlarının azaltılması, daha kaliteli derslerin hazırlanabilmesi, e-
öğrenme piyasasının kendi koşulları ve böylelikle sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla
ücretli versiyonları kendini göstermiştir. Yarı ücretli İHAK uygulamaları genellikle kursların
ücretsiz sertifikanın ücretli olması ya da kursun belirli kısmının ücretsiz, devamının ücretli
olması şeklinde karşımıza çıkmaktadır. 17
18. ⬥ Yürütücü: İHAK'lar derslerin kimler tarafından hazırlandığı ve yürütüldüğüne göre farklı
şekillerde sınıflandırılabilir. Bu kapsamda İHAK'larda dersler tek bir öğretici tarafından
hazırlanabileceği gibi bir grup öğretici ya da birden fazla üniversite ya da eğitim
grubunun bir araya gelerek bir konsorsiyum oluşturması yoluyla da hazırlanabilir.
Örneğin; Türkiye'de Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki üniversiteler bir araya gelerek ortak
İHAK'lar hazırlayabilirler.
⬥ Yapılandırma: İHAK'lara yapılandırma boyutu ile bakıldığında ders içeriğinin ve
takviminin yapılandırılması ele alınabilir. Ders İçeriği yapılandırılmış İHAK'larda hedefler
önceden net bir şekilde belirlenmektedir. Etkinlikler bellidir ve çoğunlukla öğretici
tarafından hazırlanır ve yürütülür. İçeriğin yapılandırılmamış kısmında ise hedefler
esnektir.
⬥ Zamanlama: İHAK'larda kullanılan etkinliklerin zamanlamasına göre İHAK’lar eşzamanlı
ve eşzamansız şeklinde sınıflandırılabilir. İHAK’larin neredeyse tamamında eşzamansız
etkinliklere yer verilmektedir. Eşzamanlı etkinliklere ise bazı İHAK'larda yer
verilmektedir. Eşzamanlı etkinliklerden kasıt ise İHAK'ların belirli bir saatte video
konferanslarla desteklenmesidir. Bu video konferanslarda içerik sunumu
gerçekleştirilebileceği gibi öğrenci-eğitimci ve öğrenci-öğrenci arasında etkileşimin
kurulması da sağlanabilmektedir. 18
19. ⬥ Açıklık: İHAK uygulamaları her ne kadar herkese açık olsa da farklı İHAK
uygulamalarında katılımcılara yönelik sınırlandırmalar getirilebilmektedir. Bu
nedenle açıklık bileşeni, İHAK'lara yönelik bir başka sınıflandırma değişkeni olarak
karşımıza çıkabilmektedir. İHAK'larda açıklık durumu sınırlı kapalı, sınırlı açık veya
açık şeklinde olabilir.
⬥ Değerlendirme: İHAK'larda bilgisayar destekli klasik değerlendirme yöntemleri
kullanılabileceği gibi akran değerlendirme, uyarlanabilir değerlendirme, öğrenme
analitikleri yoluyla değerlendirmeler yapılabilir. Bunların yanı sıra İHAK'larda belirli
kriterlere dayalı olarak sertifikalandırma yapılabilmektedir. Bu kapsamda yüz-yüze
sınava dayalı sertifika, çevrimiçi sınava dayalı sertifika, çevrimiçi etkinliklere dayalı
sertifika ve sadece katılıma dayalı sertifikalar verilebilmektedir. Ayrıca bazı İHAK
uygulamalarında kredilendirme işlemleri de yapılabilmektedir. Diğer taraftan
değerlendirme bir kurs için önemli bir bileşen olmasına rağmen bazı İHAK
uygulamalarında değerlendirme etkinliklerine yer verilmemektedir. Bu
uygulamalarda içerik sunumu ve etkileşimlerin kişisel gelişime katkısına
odaklanılmaktadır.
19
20. Dünyada İHAK Uygulamaları
Öğretim üyelerinin kendi çapında birkaç dersi İHAK olarak
sunduğu uygulamalar bulunmakla birlikte, İHAK uygulamalarının
yürütücülüğünü üstlenen belli başlı kurumlar bulunmaktadır. Bunların
bir kısmını üniversitelerin oluşturduğu konsorsiyumlar oluşturmakta
iken bir kısmı ise ticari olarak faaliyet gösteren şirketlerden oluşmaktadır.
Bu kurumların genel olarak yaptıkları işlemler, İHAK yürütmek isteyen
öğretim üyelerine ders açma, ders materyallerini paylaşma ve ders
etkinliklerini sürdürme imkânı veren platformlar sunmalarıdır. Aynı
zamanda bu platformlar, öğrencilerin ilgi alanlarına göre kurs arayıp
bulmalarına ve kurs takvimi dâhilinde kursa katılarak kurstaki etkinlikleri
izleyebilmelerine olanak sağlamaktadırlar.
20
21. ⬥ edX (https://www.edX.org), MIT ve Harvard Üniversitesi tarafından kâr amacı
gütmeksizin kurulmuş bir İHAK yürütücü platformdur. Bu platformda verilen kurslar iyi
yapılandırılmış, başlangıç ve bitiş tarihleri önceden belirlenmiştir. Günümüzde 50'yi
aşkın üniversite ile iş birliği içerisinde çalışan edX platformunda çeşitli alanlara yönelik
konularda 1900'ü aşkın kurs düzenlenmiştir. (Billington ve Fronmueller, 2013; Hoy, 2014;
Yuan ve Powell, 2013).
⬥ Coursera (https://www.coursera.org), Stanford Universitesi, Princeton Universitesi,
Michigan Üniversitesi ve Pennslyvania Üniversitesi'nin de aralarında olduğu girişimci
kurumlar tarafından kâr sağlamak amacıyla kurulmuş bir İHAK yürütücü platformdur.
Bu platformda verilen kurslar iyi yapılandırılmış, başlangıç ve bitiş tarihleri önceden
belirlenmiştir. Günümüzde 100'ü aşkın üniversite ile işbirliği içerisinde çalışan Coursera
platformunda farklı alanlara yönelik 1000'i aşkın kurs düzenlenmiştir. (Billington ve
Fronmueller, 2013; Hoy, 2014; Yuan ve Powell, 2013).
⬥ Udacity (http://www.udacity.com), Sebastian Thrun, David Stavens ve Mike Sokolsky gibi
girişimciler ve girişimci kurumlar tarafından kâr sağlamak amacıyla kurulmuş bir İHAK
yürütücü platformdur. Bu platformda verilen rsların başlangıç ve bitiş tarihleri belli
değildir
21
22. Türkiye’de İHAK Uygulamaları
İHAK uygulamaları, ülkemizde de son yıllarda
yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu kapsamda genellikle
üniversiteler ve üniversiteler ile işbirliği içerisinde yürütülen
kurumsal İHAK uygulamaları olduğu gibi münferit
uygulamalar da bulunmaktadır. Aşağıda bu uygulamalardan
birçoğuna yönelik kısa bilgilendirmeler de bulunulmuştur.
22
23. 23
Kurumsal Uygulamalar
AtademiX (http://atademix.atauni.edu.tr/), Atatürk Üniversitesi tarafından 2015 yılında kurulan
ücretsiz bir İHAK yürütme platformudur.
AKADEMA (http://akadema.anadolu.edu.tr/), Anadolu Üniversitesi tarafından kurulan ücretsiz bir
İHAK yürütme platformudur.
Bilgeİş (https://bilgeis.net/tr), 2015 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından hayata
geçirilmiş bir projedir. Projenin amacı ihtiyaç duyan herkese 100 adet çevrimiçi dersi ücretsiz olarak
sağlayabilmektir.
Koç Üniversitesi, Coursera (https://www.coursera.org/koc) üzerinden, Doğrusal Cebir, Çok
Değişkenli Fonksiyonlar, İnfertilite Hemşireliği ve Etkili Konuşma gibi farklı alanlara yönelik bazı
dersleri Coursera platformu üzerinden yürütmektedirler.
SAUX (http://saux.sakarya.edu.tr/), Sakarya Üniversitesi tarafından kurulan ücretsiz bir İHAK
yürütme platformudur. 2016 yılında faaliyete geçen SAUX'ta Uzaktan eğitim, Marka yönetimi, İletişim
teknikleri ve Temel Fotoğrafçılık gibi farklı kategorilerde birkaç ders yürütülmektedir.
24. 24
Universiteplus https://www.universiteplus.com/, bazı, kurumlar, alanında uzman akademisyen
ve eğitmenlerle işbirliği içerisinde bireylerin istediği alanda kişisel veya mesleki gelişimlerini
devam ettirebilmeleri ve hayat boyu öğrenmeyi destekleme amacıyla kurulmuş bir çevrimiçi
eğitim platformudur. Bu platform sertifika programları ve dersler olmak üzere iki ana yapı üzerine
kurulmuştur.
İleri Eğitim (https://ileriegitim.com/), Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı projesi kapsamında
oluşturulmuş ve bireylere farklı birçok alanda ücretsiz veya ücretli kurslar sunan bir uzaktan
eğitim platformudur.
Münferit Uygulamalar
26. İHAK'ların genel olarak kurumsal, bireysel, sosyal katkıları ve İHAK'ların
yapıları, kayıt koşulları, sertifikalandırma gibi konular çok sık gündeme getirilmekte ve
giderek daha fazla üzerinde durulmaktadır. Ancak İHAK'ların bir öğrenme ortamı olması
nedeniyle odaklanılması gereken bir bileşende İHAK ortamlarının geliştirilmesinde
nelere dikkat edilmesi gerektiğidir. Bu noktada öğretim tasarımı ve uzaktan eğitim
disiplinlerinden gelen tasarım ilkeleri İHAK'ların geliştirilmesine ışık tutacaktır.
Böylelikle, İHAK'ların sadece çok sayıda kişinin katıldığı bir çevrimiçi öğrenme
ortamında bilgilerin bir yerden başka bir yere dağıtıldığı bir teknik ortam olmanın
ötesinde pedagojik etkililiği olan bir tasarım anlayışı ile ortaya konmasına neden
olacaktır.
İHAK’ların geliştirilmesinde tasarım boyutunun detaylarına girmeden önce
aşağıda yer verilen ve tasarım boyutuyla da yakından ilgili olan diyagrama kısaca
bakmak ve İHAK'ların bu diyagramdaki yerine dikkat etmek gerekmektedir.
26
27. Şekil 5’te görüldüğü gibi öncelikle geleneksel yüz-yüze eğitimden Bilgi ve İletişim
Teknolojilerinin kullanıldığı yüz-yüze eğitim ortamlarına geçiş sağlandığı
görülmektedir. Sonrasında ise yavaş yavaş uzaktan eğitim teknolojilerinin kullanıldığı
ve yüz-yüze ile çevrimiçi modellerin farklı seviyelerde yapılandırıldığı harmanlanmış
öğrenme ortamlarına doğru bir geçiş olduğu görülmektedir. Bu ilerleyişin uzaktan
eğitime doğru devam ettiği görülmektedir.
27
28. Teknoloji destekli ortamlarda ya da uzaktan öğrenme
ortamlarında genel olarak geçerli olan uygun teknolojilerin
kullanılması, öğrencinin aktif hale getirilmesi, öğrenciye
rehberlik edilmesi, uzaktaki öğrencinin kendisini sistemin
dışında hissetmesini engellemeye yönelik tedbirlerin
alınması, işbirlikçi öğrenme ortamlarının tasarlanması gibi
birçok boyut İHAK'ların tasarımında da oldukça önemlidir.
Ancak İHAK'ların doğası gereği tasarım aşamasında göz
önünde bulundurulması gereken bazı ilkeler bulunmaktadır.
Uzaktan eğitim, öğretim tasarımı ve bununla ilgili
disiplinlerden gelen öğrenme ilkeleri doğrultusunda
İHAK'ların tasarımında dikkat edilmesi gereken temel ilkeler
aşağıdaki gibidir (Guàrdia, Maina & Sangrà 2013)
İHAK Tasarımları ve Genel Tasarım ilkeleri
28
a.
29. İHAK Tasarımları ve Genel Tasarım ilkeleri
29
a.
⬥ Yeterlilik temelli eğitim: İHAK'lara katılan bireyler aldıkları eğitim sonucunda yalnızca söz
konusu eğitim içeriğini bilmek değil, bir duruma ya da probleme çözümler üretme ya da ilgili
konuda bir şeyler ortaya koyma odaklı hedeflerle bu dersleri almaktadırlar.
⬥ Öğrenenin desteklenmesi: Genel olarak uzaktan eğitimde de üzerinde duurlan öğrenenlerin
desteklenmesi konusu İHAK'ların yapısı göz önünde bulundurulduğunda daha önemli bir hale
gelmektedir. Çünkü İHAK'lara katılan bireylerin motivasyon durumları farklıdır ve
beklentilerinin karşılanmaması durumunda terk oranları oldukça yüksek olabilmektedir.
Dolayısıyla öğreneni dersin içerisindeki etkinliklere çekebilecek, onu anlamlı bir meşguliyet
içerisine sokabilecek araç ve etkinliklere yer verilmelidir.
⬥ Planlama: İHAK'larda öğrenci katılımı konusunda süreklilik sağlanabilmesi için İHAK'ların
öğrenenin beklentisi ile tam olarak örtüşmesi ve bu noktada öğrencinin cesaretini kıracak
belirsizliklerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yüz-yüze eğitim ve uzaktan eğitimde ders
izlencelerinin yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir.
30. İHAK’larda İçerik
30
b.
İHAK uygulamalarının geliştirilmesinde içerik boyutu, kurs içeriğinin belirlenmesinden
kullanılan materyallerinin türü ve niteliklerine varana kadar derinlemesine ele alınması gereken bir
bileşendir. İHAK uygulamaları tasarlanırken genellikle geniş kitlelere ulaşmak amaçlanmaktadır. Bu
nedenle kurs içeriği belirlenirken kursu alabilecek olan tüm katılımcıların ortak ihtiyaçları dikkate
alınır ve bu doğrultuda olabildiğince özel konu alanlarına yönelik kurslar tasarlanır. Ancak İHAK
uygulamalarında belirli bir hedef kitleye ulaşmak amaçlanıyorsa; kurslar ilgili hedef kitlenin amaçları
göz önünde bulundurularak farklı şekillerde tasarlanır. Örneğin; yüksek eğitim kurumları, şirketler veya
özel eğitim kurumlarına ulaşmak hedefleniyorsa her birinin ihtiyacına yönelik kurs içerikleri belirlenir
(Rai & Chunrao, 2016; Read & Rodrigo, 2014).
İHAK uygulamalarında hangi tür materyal kullanılırsa kullanılsın her bir materyalin güvenilir
kaynaklardan faydalanılarak oluşturulması gerekmektedir (Aleman de la Garza et al., 2015; Fischer,
2014). Bunun yanı sıra ders içerikleri geliştirilirken öğretim tasarımı prensiplerinin göz önünde
bulundurulması gerekmektedir. Bu kapsamda içeriği anlamlı parçalara ayırma, dikkat çekme, ön
bilgileri harekete geçirme, önemli yerleri vurgulama, özetleme ve yönlendirme gibi öğrenmeyi
kolaylaştırıcı stratejilerden faydalanılmalıdır.
31. İHAK Platformları
31
c.
⬥ Bir üniversite ya da bir eğitim kurumu, hazırladığı İHAK'ları yukarıda belirtilen İHAK sağlayıcıları aracılığıyla
yayınlayabileceği gibi kendi platformunu da oluşturabilir. Böylece kendi tanıtım, reklam, fayda politikası
çerçevesinde kapalı ya da açık bir İHAK sağlayıcı haline gelebilir. Benzer şekilde herhangi bir alanda uzman
olan bir kişi ya da bir öğretmen de bireysel olarak hazırladığı İHAK'lar için özel bir platform kurabilir.
⬥ Eğitim kurumları İHAK'larını kendi sahipliğinde yayınlamak için öncelikle bir sistem kurar. Bu sistemlere
İHAK platformları denilmektedir. Bu platformların genel özelliklerine bakıldığında içerik yayınlama,
iletişim araçları, ders tanıtımlari, dersin izlencesi, varsa satış politikasına ilişkin notlar, öğrenci izleme, ödev,
rapor alma ve görüntüleme gibi uzaktan eğitim ortamlarında sıkça kullanılan genel öğretim yönetim
sistemi özelliklerini barındırdıkları görülmektedir.
⬥ IHAK platformlarının başında edX gelmektedir. edX kendisi bir İHAK sağlayıcı olduğu gibi yine aynı isimde
İHAK platformunu açık kaynak kodlu olarak sunmaktadır. Kurumlar bu sistemi kendi sunucularına kurup
kendi bakımını ve takibini yaparak kendine ait edX benzeri bir sistem sahibi olabilmektedir.
32. İHAK'larda İletişim
32
d.
⬥ HAK uygulamalarının uzaktan eğitim yoluyla yürütülmesi ve bu uygulamalarda çok sayıda öğrenciye
hitap edilmesi nedeniyle öğrencilerle iletişim sağlanması örgün eğitime göre oldukça zordur. Bu
nedenle İHAK uygulamalarında öğrencilerle uygun iletişim kanalları aracılığıyla yeteri kadar iletişim
kurulması gerekmektedir (Bali, 2014; Finger & Capan, 2012). Bu nedenle İHAK'larda öğrencilerin
eğitimcilere ulaşarak kursa yönelik sorularını sorabilecekleri veya akranları ile iletişim kurabilecekleri
farklı iletişim kanalları kullanılmaktadır .
⬥ İHAK uygulamalarında öğrenci ve eğitimci arasında iletişim kurulması amacıyla çoğunlukla
eşzamansız iletişim araçları kullanılmaktadır. Bu kapsamda tartışma forumları veya e-posta sistemleri
aracılığıyla öğrenci ve eğitimciler arasında soru-cevap yoluyla iletişim kurulmaktadır (Bali, 2014). Bazı
İHAK uygulamalarında ise öğrenci ve eğitimci arasındaki eşzamanlı iletişimi sağlama noktasında
video konferanslardan yararlanılmaktadır. Video konferanslar genellikle içerik paylaşımı amacıyla
kullanılsa da aynı zamanda öğrenci ve eğitimci arasındaki iletişimi sağlamaktadır. Ancak İHAK
uygulamaları kapsamında düzenlenen video konferanslara farklı coğrafyalardan öğrenciler
katılabileceği için video konferanslar düzenlenirken uygun zaman dilimlerinin seçilmesine özen
gösterilmektedir (Yousef, Chatti, Schroeder, & Wosnitza, 2014).
33. Dünyanın her alanından internet
sayesinde istenilen kurumlardan ders
alınabilir. Bunu kullanarak kendinizi
geliştirmek kendi elinizde.
33Find more maps at slidescarnival.com/extra-free-resources-icons-and-maps
34. “Kaynakça
34
• Kurşun, E. (2011). An investigation of incentives, barriers and values about the OER
movement in Turkish universities: Implications for policy framework. Published doctoral
thesis. Middle East Technical University, Turkey.
• Kurşun, E. (2013). Açık Eğitim Kaynakları. (Ed: Çağıltay, K. ve Göktaş, Y.), Öğretim
teknolojilerinin temelleri: Teoriler, araştırmalar, eğilimler. Ankara: Pegem Akademi.
• Tekinarslan, E. Ve Gürer, M.D. (2020) Açık ve Uzaktan Öğrenme, Çankaya/ANKARA (syf
173-203 arası)
• https://www.researchgate.net/publication/338245847_Acik_Ogrenme_ve_Internet_
Uzerinden_Herkese_Acik_Kurslar_IHAK
• https://www.coursera.org/koc
• http://akadema.anadolu.edu.tr/
• http://atademix.atauni.edu.tr/
• http://saux.sakarya.edu.tr/
• https://ileriegitim.com/
• https://www.coursera.org