1. Нэгж хичээлийн сэдэв:Химийн холбооны хэмжигдэхүүн ба шинж чанар
Хичээлийн зорилго:Химийн холбооны ангилал,түүний мөн чанарыг мэдэх
Зорилт:
 Химийн нэгдлийн молекулын загвараас химийн нэгдлийн томъѐо бичих
 Химийн холбооны мөн чанар,үүсэх байдлыг электроны томъѐоноос мэдэх
Цогц чадамц К-1
 Химийн элемэнтийн атомын бүтэц,байгууламжийн орчин үеийн төсөөлөлтэй болох
 Химийн холбоо үүсэх арга аргачлалтай танилцах
 Үелэх тогтолцооны бүтэц,ашиглах зориулалт,хэргэлэх аргыг мэдэх болон үелэх хуулийн
томьѐоллын агуулах ухаарах
Цогц чадамж Ê-2
Үелэх тогтолцоонд эзлэх байрыг нь үндэслэн химийн элемэнтийн атомын бүтэц,электроны
хувиарлалтыг тодорхойлох,өгөгдсөн аргачлалын дагуу электрон байгууламжын томьѐог бичих
 Өгөгдсөн нэгдлийн жишээн дээр химийн холбооны төрлийг тодорхойлох
Дурын химийн нэгдэл дэхь химийн холбоо үүсэх байдлыг тайлбарлаж сурах
Химийн элеметийн электон байгууламж,валент чанар,х.ц.с.ч.,исэлдэхүйн хэм,мөн химийн
нэгдлийн идэвх,хүчил,суурийн шинж ,исэлдүүлэгч,ангиж-руулагч шинж, металл ба металл биш
шинж зэрэг химй шинж чанаруудыг үелэх тогтолцооны үе,бүлгийн дагууд өөрчлөгдөх зүй
тогтлыг илрүүлэх,тайлбарлах
Химийн элемент ба түүний нэгдлийн дээрх шинж чанарууд бие биеэсээ нөхцөлдөн гарч ирдэг
уялдаа холбоо харилцан хамаарлыг тогтоох, үндэслэл шалтгааныг тайлбарлах
Цогц чадамж Ê-3
 Өгөгдсөн арга,аргачлалыг хэрэглэх
 Зураг,хүснэгт,диаграмм,бүдүүвч,томьѐо,график,бичвэр хэлбэрээр өгөдсөн мэдээлэлтэй
ажиллаж,мэдээллийг агуулгыг ойлгож,тайлбарлан ярих,бичих
 Мэдээллийг нэг хэлбэрээс нөгөө хэлбэрт хувиргах
Мэдээллийн бүтцийг таньж ойлгох, хэрэглэх,агуулгыг нэгтгэн дүгнэх,задлан шинжлэх
Öîãö ÷àäàìæ Ê-4
 Бусдын санал бодлыг хүлээлцтэй сонсох,хүндэтгэх
 Өөрийн ойлголт,санал бодолоо үндэслэх,нотлох болон бусадтай хуваалцах
Бусадтай хамтран суралцах

2. Хичээлийн явц:
Хичээ-
лийн Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
бүтэц
-Дараах молекулын загварыг ажиглаад
А.NH3
молекулын томъѐог бич.
Б.Н2S
Устөрөгч
А. В.SO2
Хүчилтөрөгч
Г.Н2О
Азот
Д.Н2
Хүхэр
Г.
Б.
В
Д.
.
-Туйлгүй ковалент холбоо үүсгэсэн нэгдэл нь Н2
-Туйлтай ковалент холбоо
Сэдэлжүүлэх
-Энд туйлгүй ковалент холбоо үүсгэсэн
ямар нэгдэл байна вэ?
-Бусад нь ямар химийн холбоогоор
холбогдсон юм бол?
ХЦСЧ-аараа ялгаатай ме бишүүд өөр хооорорндоо дундын хос электрон үүсгэн холбогдоход
ХЦСЧ ихтэй элементийн атом дундын хосыг өөртөө илүү татдаг Энэ холбоог туйлт ковалент
холбоо гэнэ.
 Химийн холбооны төрхийг  Холбогдож байгаа хоѐр атомын
тодорхойлдог хэд хэдэн цөмүүдийн хоорондох зайг химийн
хэмжигдэхүүн байдаг. холбооны урт гэнэ.
 Үүнд:Холбооны урт,үүсэхийн ба  Хоѐр атомын хооронд холбоо үүсэхэд
задралын энерги, холбооны чөлөөлөгдөх энергийг холбооны
эрэмбэ гэх мэт багтдаг. үүсэхийн энерги, холбоог таслахад
зарцуулагдах энергийг холбооны
задралын энерги гэнэ.
 Холбогдож байгаа хоѐр атомын хооронд
үүссэн химийн холбооны тоог холбооны
Ухагдахууны
эрэмбэ гэнэ.
 Химийн холбоог харуулсан слайд  Холбогдож буй хоѐр атомын ХЦСЧ-с
үзүүлж тайлбарлан ярилцах. хамаарч тэдгээрийн үүсгэсэн химийн
холбоо буюу дундын хос электрон нь аль
ХЦСЧ ихтэй элементийн атом руу

3. татагдан хазайснаас химийн холбоо
туйлширна.
 Элементийн атомууд химийн холбоо
 Эрлийзжилтийн тухай слайд үүсгэх бүх боломжоо дээд зэргээр
үзүүлж түүнийгээ тайлбарлах ашиглах чадвараар химийн холбооны
 Эрлийзжилтийн хэлбэрүүдийг ханасан чанар тодорхойлогдоно.
жишээн дээр тайлбарлах Химийн холбоо үүсгэхэд хэлбэр хэмжээ
энергээрээ ялгаатай орбиталууд орох бол тэдгээр
орбилат нь харилцан үйлчилж энерги хэлбэр
хэмжээгээрээ адил орбитал үүсгэнэ.Үүнийг
атомын орбиталын эрлийзжилт гэнэ. SP, SP2 ,SP3
эрлийзжилтүүд байдаг.
Химиийн холбоо -Атом буюу молекулуудын хоорондын бусад
 Химийн холбоо үүсэх механизмыг төрлийн үйлчлэлээс химийн холбооны ялгагдах
тайлбаррлах гол онцлог гэвэл нэгдэж байгаа атомуудын
электрон бүрхүүлийн төрх өөрчлөгдөх явдал юм.
Иймээс химийн холбоог электрон бүрхүүлийн
өөрчлөлттэй явагдах атомуудын харилцан
үйлчлэл гэж үзэж болно.
Валент холбооны арга Валентын холбооны аргын талаарх мэдээллийг
 ВХА –н үндсэн зарчим нь тэмдэглэж авч дүгнэлт хийх
харилцан үйлчилж буй атомуудад
нэгэн зэрэг хамаарагдах дундын Социа- Донор-
хос электороноор валент холбоо лын акцептор
үүснэ гэж үздэг. Дундын хос
мех ын мех Харилцан
электорон нь 2механизмаар үүснэ. үйлчилж
Харилцан
үйлчилж буй буй
атом тус бүр атомуудын
нэг нэг нэг нь
хослоогүй , дундын нэг
эсрэг
спинтэй нь дундын
электрон хос
гаргах замаар электрон
дундын хос нөгөө нь
электрон хоосон
буюу орбиталаа
ковалент
холбоог гаргаж
үүсгэнэ. дундын хос
Дасгал-2
 Дараах нэгдлүүдийн молекул дахь
үүсгэнэ.
химийн холбооны төрлийг Дасгал-2
заа.(ХСЦЧ ашиглан) Туйлгүй ,туйлтай, ионы
N2 ,N2O5 ,MgCl2 ВХА-р зурах
• CL2 HBr CaH2 NH3 MgOийн
иолекул дахь химийн холбоо
хэрхэн үүсэхийг ВХА-аар
илэрхийлээрэй.

4.  С-С ,С=С, С=С гэсэн эгнээний Сурах бичгийн хуудас .....хүснэгт................
дагууд холбооны урт хэрхэн ажиглан дараах дасгалыг хий.
өөрчлөгдөж байна вэ? Тайлбарла.  Холбооны эрэмбэ ихсэх тутам холбооны
 Дээрх холбооны энергийн урт богиносож байна.
өөрчлөлтийн зүй тогтлыг химийн  Холбооны энерги эрэмбэ ихсэх тутам
холбооны урт, тоотой холбож тоон утгаараа ихсэж байгаа боловч нэг
тайлбарлаарай. холбоотой харьцуулахад багасч байна.
 Дараах холбооны аль нь хамгийн  Туйлт чанар нь ХЦСЧ-н ялгаа ихсэх тутам
туйлтай вэ? ихэсдэг учир S-Cl холбоо илүү туйлтай
S-Cl S-Br Se-Cl Se-Br  А.C-S N-O B-F
 Дараах холбоонуудыг туйлт Б.Pb-Pb Pb-Pb Pb- Cl
чанарын ихсэх дарааллаар С.H-F O-F Be-F
байрлуул Дүгнэлт
A .C-S B-F N-O B.Pb-Cl Pb-Pb Pb-C  Химийн холбооны шинж төрхийг
C.H-F O-F Be-F тодорхойлдог хэмжигдэхүүнүүд байдаг.
Үүнд: холбооны урт, өнцөг, эрэмбэ,
энерги
 Химийн холбооны шинж чанарт туйлт
чанар, ханасан чанар, атомын орбиталын
эрлийзжилт, холбооны байршаагүй чанар
бататгах
гэх мэт багтана.
 Молекулын орон зайн бүтэцийг Молекулын загварыг иштэй загвараар зурж ирэх
зургаар илэрхийлж ирэх.  Дасгал 2 дээрх молекулууд дахь химийн
даалгавар
Гэрийн
холбоог иштэй бөмбөлөг ба масштаб
загвараар илэрхийл.