Generoaren ikuspuntua arlo zientifikoetan lantzeko proposamen laburrak

1. Generoaren
ikuspuntua arlo
zientifikoetan
Proposamen didaktiko batzuk
Pilar Etxebarria
Leioako Berritzegunea

2. Zientzietan, zergatik hain emakume gutxi?
Bideoa eta irudia ikusi ondoren, hausnarketa txiki bat egiten dugu:
Ikasleen iritzia: Nolakoak dira zientzialariak?
Fisikari buruzko Solvay Conference: 1927 (emakume bakarra: Marie Curie) eta
2011 (bi emakume soilik: Lisa Randall eta Eva Silverstein).
STING Proiektua: hainbat arrazoi
Azken urte hauetan egindako ikerketa batzuen emaitzen
arabera, ez da bat ere erraza identifikatzea zeintzuk diren
kariak, baina bai arazoa ez dela zientzia eremuan gertatzen
dena soilik, baizik eta gizarte osoko erronka.
Bokazioa zientifikoak pizten duten alderdi pilo daude eta
eremu guztietan kokaturik (pertsonala, soziala, ekonomikoa,
hezkuntzakoa, kulturala...)
Soldata baxuagoak,
ikertzailea izateko ibilbide
neketsua, familia eta
lanbidearen arteko erantzunkidetasuna,
estereotipoen garrantzia eta, orokorrean
gizartean gertatzen den diskriminazioa dela
eta, emakumeek bere buruengan ez dute
sinesten “gizonen mundu” honetan parte
hartzeko aukerak izango dituztela. Ondorioa:
autoestimua eta ekintzailentzarako motibazioa
falta nabarmentzen da.

3. Hezkuntzan zer egin dezakegu?
 Orientazio arloan, ibilbide akademikoei buruzko erabakiak hartzeko hobeto
lantzea eta lehen bait lehen
 "Ereduak" hurbilak jartzea, ez bakarrik zientzialari famatuak, baizik eta
gertuagoak ere bai
 Hezkuntz praktiketan gure ahuleziez eta estereotipo ilunez konturatzea ( e.
b., azterketa baten aurrean, nesken eta mutilen arteko emaitza
desberdinak). Askotan denok “politikoki zuzenak” gara, baina gero gure
barnean estereotipo handiak ditugu.
 Metodologia aldatzea, “zientzia guztientzat” dela barneratuz, gustatzen ez
zaionari ere, ikasteko aukera irekiak eskaintzea, gazteen autoestimua
lantzea, gai direla agerian jartzea.
 Ez dago metodologia berezirik genero ikuspegia txertatzeko, ezinbestekoa
da irakasle irekia egotea gauza berriak probatzeko ikasgelan.
 Hezkidetza lantzeko proposamen didaktikoak egon arren (e.b Actividad
científicas en la cocina. Nuria Solsona / Coeducación físico química. Mª
Ángeles Sánchez), biderik egokiena ikasturtean zehar irizpide batzuk beti
buruan kontuan hartzea da, beste konpetentziekin bezala.
 Irakasle-Mintegiek genero-ikuspuntua mahai gainean jarri ondoren,
eztabadaitzeko beharra dugu.

4. Proposamen didaktikoak 4 arlotan
1) Emakume zientzialarien presentzia agerian jartzea
Historian dauden emakumeak ikustaraztea:
 Proiektua “Hezkidetza eta gamifikazioa”. Oso ona.
 Ikasbil: Emakume zientzialariak historian zehar (bideo- erreportaia)
 Zientzia.eus: Emakume zientzialariak itzalean (soinu-erreportaia)
Hurbil dauden emakume zientzialarien testigantza ikasgelera eramate:
 Zientzia Kaiera: emakumeak Zientzian
 EHUko Kultura zientifikoaren katedra: Mujeres con ciencia /
Zientzialari: (Bideoak)
 Fundación Telefónica: Mujer y Ciencia
Jarduera ludikoak:
 Komikia: mujeres y ciencia
 Karta-jokoa: Emakumeak Zientzian
 Zorion-postalak (Gabonetan, San Balentin egunean…)

5. Postal Zientifikoak diseinatzen
Bikoteka jarrita, postal zientifikoa diseinatuko duzue. Prozedura hurrengoa da:
1. “Descubriendo científicas” web orrian, emakume zientzialari bat
aukeratu behar duzue.
2. Zientzialari honen informazioa irakurri ondoren, bere irudien bat
Interneten topatu, deskargatuko eta gordeko duzue.
3. Canvas aplikazioa digitalaren bidez “postala” diseinatuko duzue irudi eta
esaldi adierasgarri batekin, hau da, bere ikerkuntza edo aurkikuntza
definitzen duena, ironiaz jarrita edo humorea erabiliz.
4. Postala deskargatu ondoren, erakusketa bat egingo dugu ikasgelan.
Hona hemen adibide bat. Jocelyn Bellek “pulsar izarrak” aurkitu dituenez, hitz-
joko bat egin da, “bultzatu” beharrean, “Pultsatu” jarriz.
Ordenagailurik ez?, paperez ere egin daiteke!

6. Rita Levi Montalcini
Rita Levi-Montalcini-k (Turin, 1909an) Medikuntza-
ikasketak oso berandu hasi zituen, bere aitak ikasteak
emakume bati lehentasuna ez ziola pentsatzen zuelako.
75 urte zituenean, Nobel Saria jaso zuen zelulen biderketei
buruzko ikerkuntzagatik eta bere erregulazioagatik. Berak
lehendabiziko “hazkunde faktorea” aurkitu zuen (growth
factor), egungo onkologiako aurrerapen ugari baimenduz.
Hil zen arte, 103 urteetan, egunero laborategira joaten
zen, baita eta bere Fundazioara ere, Afrikako emakumeen
bizitzan hobetzeari zuzenduta.
Utzi digun ondarea betirako biziko da. Bere hitzetan
adierazita: “Ez dugu zahartzea itsutu behar. Funtsezkoa aktiboa mantentzea
da, besteak laguntzea, kuriositatea mantentzea”. Emakume zientzialari, baina,
batez ere, pertsona bihozbera.
Rita Levi Montalcini
1
9
0
9

7. Barbara McClintock
Barbara McClintock (Connecticut, 1902an), Cornellen
Unibertsitatean ikasi zuen, bere amaren iritziaren kontra. Amak
pentsatzen zuen bere alabek goi mailako ikasketak eginez
gero, “ ezkontzeko aukera gutxiago” izango lituzketeela.
Genetista eta botanikaria izan zen. Arto landaren ugalketa eta
genetika aritu izan zen lanean. Bere lanak oso garrantzitsuak
izan ziren gero beste organismoen genetikaren aurrerapenetan.
1983an, bere aurkikuntzetatik 30 urte beteta, Medikuntzako
Nobel Saria eman zioten.
Barbara McClintock
1
9
0
2

8. Hedy Lamarr
Hedy Lamarr Hollywooden aktoresa famatua izan zela
esaten badigute, berehala emakume xarmagarria burura
datorkigu. Baina hau topikoa besterik ez da, Lamarr
emakume asmatzaile bikaina ere izan delako.
Vienan jaio zen, 1914an eta txikietatik adimen handiko
pertsona izan zen. 16 urterekin ingeniaritza ikasten hasi
zen, baina ikasketak utzi zituen bere beste zaletasun
handiari ekiteko: antzerkigintza. Oso kontrolatzailea zen
gizon batekin ezkontzera behartu zuten eta egoera
aprobetxatu zuen berriro ingeniaritzan aritzeko.
Estatu Batuetara ihes egin zuen eta han karrera
zientifikoa zein dramatikoa jarraitu zuen, distantzia luzeko komunikabidea,
haririk gabekoari buruzko sistema garatzen. Sistema hau gaur egungo Wi-Fi-
ren aintzindaria izan da.
Hedy Lamarr
1
9
1
4

9. Margarita Salas
Margarita Salas Asturias-en jaio zen 1938 urtean, herri txiki
batean, ikertzen duen birusa bezain txikia, ɸ29 izenekoa.
Kimika ikasi zuen Madrilen eta Estatu Batuetan. Bere
senarra, zientzialaria ere bai, beti animatu zuen.
ɸ29 birusak ez du gaixotasunik sortzen, baina bere analisiak
DNA-ren ikerketetan aurrerapen handiak bultzatzeko balio
izan du, beraz, aplikazio bioteknologikoetan.
Gainera, beste ikerketa ugari garatu ditu biokimikaren arloan
eta sari asko lortu ditu. Gaur egun Severo Ochoa Fundazioaren burua izateaz
gain, Real Academia Españolan eta EEBBuetako Zientzia Akademian
lehenengo emakume kidea da.
Margarita Salas
1
9
3
8

10. Ada Lovelace
Ada Lovelace Londres-ean jaio zen 1815ean. Lord
Byron poetaren alaba izanda, bere amak, poesia eta
arte mundua saihezteko asmoz matematikan trebatzea
erabaki zuen.
17 urterekin, Charles Babbage ezagutu zuen. Berak,
neskaren adimenarekin harrituta, “Zenbakien
sorgintzailea” ezizena jarri zuen eta betiko laguna
bihurtu zen.
Bere aportazio handiena bere lagunak asmatu zuen
“makina analitikoa”ri buruzkoa izan zen. Operazio trigonometrikoak eta beste
batzuk burutzen zituzten programazio lengoaia garatu zuen. Makinari buruzko
idazkien artean, gaur egun makina batek prozesatzen duen lehenengo
algoritmoa aurkitu zen. Hau dela eta, historiako lehen programatzailetzat jotzen
da.
Ada Lovelace
1
8
1
5

11. Rosalind Franklin
Inglaterran jaio zen, 1920an. Kimikaria eta kritalografoa
izan zen. Bere unibertsitateko ikasketak 18 urterekin hasi
zituen eta, apurka apurka, aurreratu zuen bekak lortzen.
Arlo zientifikoetan kontutan hartzea oso kostatu zaio.
Ikatza eta birusak izan ziren bere lan-esparruak, eta, horri
esker, X izpiak bikain maneiatzen zituen. X izpiak erabiliz,
DNA-ren zehaztasunak eta egitura helikoidala aurkitu
zituen, bere zientzietako aportazio nagusia, genetikako
aurrerapenetan eragin handiarekin. Datu hauek
funtsezkoak izan ziren Watson eta Crick-en ereduaren aurkikuntzan, Nobel
saria lortu zutenagatik. Hala eta guztiz, jakin bazekiten Rosalind-en lanak,
emakumea izategatik, Watsonenak baino geroago argitaratu zituztela eta
berari ere Nobel saria eman behar izan ziotela adierazi zuten.
Rosalind Franklin
1
9
2
0

12. 2)Diskriminazioa lantzea
Artikuloen edo bideoen lanketa
ElHuyar:
 Einstenen anderea: ezuzteko
aurkikuntza
 Emakumezkoen eskuhartzea
zientzian
Loreal & UNESCO:
 Manifiesto: Cambia las Cifras
Kasuen analisia
 Jared Mauldin: “ A las mujeres en mi clase de Ingeniería”
EL HUFFINGTON POST. Argitaratuta: 2015/10/11
A las mujeres en mis clases de Ingeniería:
Aunque siempre es mi intención trataros como iguales en nuestras
interacciones, permitidme desviarme para decir que en realidad vosotras y yo,
no somos iguales.
Sí, estamos en el mismo programa educativo y muy posiblemente vayáis a
obtener las mismas calificaciones que yo, pero ¿nos hace eso iguales? No,
por ejemplo, yo no he crecido en mundo que me desanimaba a dedicarme a
las ciencias puras.
No he vivido en una sociedad que me decía que no me ensuciara o que me
llamaba 'mandón' cuando exhibía mis habilidades para el liderazgo.
En la escuela primaria nunca tuve miedo de ser rechazado por mis
compañeros debido a mis intereses.

13. No fui bombardeado con imágenes y eslóganes diciéndome que mi verdadero
valor estaba en mi apariencia y que debería abstenerme de ciertas actividades
porque podría ser considerada demasiado masculina.
No era ignorado por profesores que asumían que el motivo de que no
entendiese un concepto matemático o científico complicado se encontraba, al
fin y al cabo, en mi género.
No he tenido ninguna dificultad con la mentalidad de un club de chicos y no
tendré que enfrentarme al escrutinio o las observaciones añadidas de ser la
"discriminación positiva".
Cuando tenga éxito todos asumirán que es porque me lo merezco.
Por lo tanto, vosotras y yo no podemos ser iguales. Habéis sido capaces de
conseguir en este campo mucho más que lo que yo vaya a afrontar nunca.
Atentamente,
Jared Mauldin, Estudiante de último curso de Ingeniería Mecánica
Zure Txanda
Zure testuinguruan, kasu antzeko bat ezagutzen duzu?
Gai zara Jared-en manifiesto bezalako bat idazteko?

14. 3)Estereotipoak gainditzea
 Aldizkarien portadak aztertzea
 Telebistako saioak edo publizitatea aztertzea
Estereotipoak
“The Big Bang Theory” telebistako saioa ezagutzen duzue? Dibertigarria, ez
da?
Baina….ez pentsa, emakume eta gizonen estereotipo pilo agerian jartzen dira.
Ikusiko dugu.
1. Lehendabizi hurrengo bideoa ikusiko dugu guztiok: “El momento Halo”
2. Orain, taldeka jarrita eta pertsonaien argazkia aurrean, estereotipoak
aztertuko ditugu eta taulan adieraziko ditugu. Talde bakoitzak bi.
3. Talde guztien lana komunean jarri ondoren, eztabaida txiki bat egingo dugu
klasean.

15. Emakumeengan eta gizonengan fijatu eta erantzun:
Nor ez da zientzialaria? Deskribatu
ezaugarri batzuk
Nortzuk bai? Deskribatu ezaugarri
batzuk
Ondorioak:

16. Aldizkari erreala hauen portada ikusi ondoren, estereotipoak aurkitzen dituzu?

17. 4)Burua zientzialari moduan ikustea
Norena da telefonoa? ( nire burua zientzialaria)
Imajina ezazu zientzialari bat zarela...
...zein izango liratekeen zure espezialitatea…
...zertan aditua…
Pentsatu duzu? Ondo.
Orain hartu hurrengo sakelako telefonoa eta, pentsatutako zientzialarien
arabera, konfiguratu behar duzu.
Gero zure ikaskideei azalduko diezu eta, denon artean, telefono guztiak
ikasgelako hormetan kokatuko ditugu.

18. PlayLits: bilatu interesatzen zaizun
bideo bat eta eta kokatu hemen
bere QR kodea.
Instagram: Instagram aplikazioan
kokatuko zenituzkeen bi argazki
(zure lanarekin zerikusirik dutenak)
Wallpaper: Jarri telefonoko pantailan
zure gustoko zientzia-eremua edo
espezialitatearen irudi bat
WA: norekin whasapeatzen duzu?