LHko 4.maila. Geosfera gaia kooperatiboa lantzeko proposamena

1. Geosfera
Ikas-jarduera kooperatiboen proposamena
Testu Liburua: SM 4. maila
1) Lurraren barneko egitura.
Nork barneko egituraren paperezko eredua eraikitzen du (ikusi hurrengo orria).
40.orrialdean dagoen informazioa landu eta gero, 1-2-4 dinamika jarraituz, denon artean
erabakitzen dute eta bere koadernoan idazten dute:
-Zer izena jarriko zenioke egindako eskematxoari?
-Lerro baten bidez, marraztu lurraren diametroa zure eskeman
-Seinalatu eta izendatu kolore desberdinekin lurraren barrualdean dauden hiru zonalde
-Zuen ustez, zein zonaldera heldu dira zientzialariek?
-Beraz, nola dakigu zer dagoen barruan?
2) Mineralak eta arrokak
41. orriko kontzeptuak landu ondoren…
Onena izango lirateke ikasgelara arroka eta mineral batzuk
eramatea eta, taldean, ikasle bakoitza batez arduratuz, aztertzea
eta gero besteei ahoz azaltzea.
Gogortasuna jakiteko arkatzaren punta batez marra egiten
badugu, biguna, bestela gogorra
Materiala aproposak: pirita, Ikatza, igeltsua eta gatza
Arroka eta mineralak
aztertzen ditugu:
1.arroka:
Aztertzailea:
Jon
2.arroka
Aztertzailea:
Mikel
3. arroka
Aztertzailea:
Ane
4. arroka
Aztertzailea:
Aitor
Gogorra da?
Distiratzen du?
Forma zehatza du?
Kolorea:

3. 3) Arroken zikloa
41. orrian jarraitzen dugu. Ikasleek arroka-zikloaren eskemarekin lantzen dute. Eskeman lau
atal daude: irudia eta hiru arroka motaren deskripzioa. Taldean, bakoitzak atal bat hartu eta
zera egingo dute:
-Nork bere atala irakurri-ikusi ondoren, informazioa post-it batean idazten du (irudia tokatzen
zaionak azaldu behar du zer dagoen irudikatuta, hau da, arrokek ziklo bat jarraitzen dutela)
-A4 orri batean (ikusi adibidea), nork jartzen du bere post-it-a eta egiten duen heinean,
besteei azaltzen die.
-Gero, folio birakaria dinamikaren bidez, zikloaren etapei buruzko narrazioa egiten dute.
Talde bakoitza nahi duten arrokarekin has daiteke.
4) Lurreko erliebearen eraketa
42.orrialdean dagoen edukia oso egokia da “Flip-Book” bat egiteko eta komunean ere egin
daiteke, nork zati bat hartzen.

4. 5) Erliebe-motak
-Jolas baten bidez lan dezakegu, 44. Eta 45. Orrietan dagoen makro irudia jolas-taula
bihurtzen badugu eta erliebe batzuei buruzko “kartak” egiten. Kartak multzo batean jarrita,
banan banan hartu behar dira. Hartzen diren bakoitzean, ikasleak bere tokian kokatu
ondoren, besteei azaltzen die zergatia eta zer-nolako erliebe-mota den (adibidez, “irla bat da,
itsasoz inguratuta dagoelako eta “erliebe ozeanikoaren” barruan dago). Euskal Herriko paisai
nagusiak sartzea aprobetxatu ahal dugu.
-Ezagutzen ditugun paisaiak. Folio birakaria: nork ezagutzen duen paisaiaren bat idazten du
eta hurrengoa sailkatzen du. Esate baterako: “Gazteluatxeko Donibane”, ba, “erliebe
ozeanikoa”.
-“Nire paisai gutuna”. Nork ezagutzen duen paisai bat hartzen dut eta honi buruzko narrazio
txiki bat idazten du: zein da bere izena, non dago, nola eratu den…Gero bere bikoteari
ahoskatzen du eta berak marraztu behar du. Bion artean zuzentzen dute.

5. 6) Ozeanoak eta kontinenteak mugitu egiten dira!
-Lehendabizi irudian dauden kontinenteak mozten eta jatorrizko moduan kokatzen ditugu
(Pangea). Ikasle bakoitzak, txandaka, bat kokatzen du. Honela geratu behar da:
Gero, apurka apurka, Pangea “desmuntatzen“ dugu eta kontinenteak gaur egungo posizioan
kokatzen joaten gara. Aurrekoan bezala, ikasle bakoitzak bat. Guztion artean pentsatzen
dugu: Nondik nora mugitu dira kontinenteak? Eta banan banan bukatzen dugu horma-irudia
mugimenduak gezien bidez irudikatzen.

7. - Orain plaken maparekin konparatzen dugu (48. Orrian) eta mugimenduen “geziak”
gainean jartzen saiatzen gara. Emaitza hau bezalakoa geratu behar da. Lurraren
puzzle honetan “muga” batzuk daude, lurra mugitzen den tokiak.

8. - Bideoa bat ikusten dugu: Ice Age, formación de los continentes
https://www.youtube.com/watch?v=QPoHUI4TJ80
- Google Earth (edo Maps) erakutsi ahal dugu Arbel digitalean eta plaken muga batzuk
identifikatzen dira. Galdera: zer ikusten dugu muga hauetan? (mendikateak,
sumendiak…)
- Eta plaken simulazioa Oreo gailetekin edo laranja baten bidez azaltzen dugu arbel
digitalean:
-Nola neurtzen dira lurrikarak? Sismografoak: