Odiitii

1. -
GALMEEFFAMA ARGANNOOWWAN
ODIITII
1

2. GALMEEFFAMA ARGANNOOWWAN ODIITII
 Manneen hojii mootummaa herreegni isaanii Odiiteraan
xiinxalamee hir’inni ykn caalmaan ykn baasiinii fi raawwiin
seeraa alaa yommuu argamu akkaataa galmeeffama isaa:-
2

3. …..GALMEEFFAMA
1.Hir’ina
1.1 Hir’ina maallaqaa
a. Hojjetaan maallaqa hir’ise irratti maallaqichi
yommuu galmaa’u :- AGH (JV)
4202 XX
4101 XX ni
hundeeffama.
3

4. …HIR’INA
AGH (JV)
b) Hir’inni maallaqaa galmaa’e manni murtii
akka abbaa idaa irraa hin barbaadamne
yemmuu murtaa’u: AGH
5601 xx
4202 xx ni haqama.
4

5. …HIR’INA
C) Hojjataan maallaqa hir’ise yommuu
bakka buusu ykn yommuu galii godhu:
4101/03/05 xx
4202 xx
5

6. …HIR’INA
1.2 Hir’ina meeshaa
Hir’ina meeshaa uumameef hojjataa meeshaa
hir’ise irratti maallaqaan tilmaamamee yommuu
galmaa’uu fi maallaqichi yommuu galii ta’u
akkaataa armaan gadiitti raawwata.
6

7. …..HIR’INA MEESHAA
a) Bara baajataa tokko keessatti hojjataa
meeshaa hir’ise irratti yommuu galmaa’u:
4202 xx
6000 xx
7

8. …….HIR’INA MEESHAA
B) Hojjataan meeshaa hir’ise yommuu maallaqaan
bakka-buusu ykn yommuu galii godhu:
4101/03/05 xx
4202 xx galii ta’a.
8

9. …….HIR’INA MEESHAA
c) Barri baajataa erga darbee booda hojjataa
meeshaa hir’ise irratti yommuu galmaa’u:
4202 xx
5601 xx ni hundeeffama.
9

10. …HIR’INNA MEESHAA
D) Hir’inni meeshaa galmaa’e manni
murtii akka abbaa idaa irraa hin
barbaadamne yemmuu murtaa’u: AGH
5601 xx
4202 xx ni haqama
10

11. …….HIR’INA MEESHAA
E) Hojjataan meeshaa hir’ise yommuu maallaqaan
bakka-buusu ykn yommuu galii godhu:
4101/03/05 xx
4202 xx galmaa’ee.
Hub. Gatiin hir’ina meeshaa akka kaffalamu yammuu
taasifamu meeshaan hir’ate baasiidhaan galmaa’ee
abbaa meeshaa hir’iseef nagaheen baasii meeshaa
(M22) ibsi itti-kennamuufii qaba.
11

12. 2. CAALMAA
2.1 Maallaqa caalmaadhaan argame
Yeroo odiitii maallaqni caalmaan yoo argame, haalli
galmeeffama isaa bara baajataa kam irratti iyyuu
nagahee galii irratti:NG (RV)
4101 xx
1489 xx
12

13. ..CAALMAA
 2.2 Meeshaa caalmaadhaan argame
 Yeroo odiitii meeshaan caalmaan yoo argame, haalli
galmeeffama isaa bara baajataa kam irratti iyyuu
nagahee galii meeshaa (M19) irratti galii ta’a.

13

14. 3.BASII SEERAAN ALAA
baasiiwaan odiitaraan fudhatama dhaban
Herreegni mana hojii tokkoo odiitaraan xiinxalamee
baasiin isaa seeraan ala ta’uun isaa mirkanaa’ee
marii ba’umsaan (exist conference) erga irratti
walii-galamee booda, baasiin maallaqaa odiitaraan
fudhatama dhabe kun akka bakka-bu’u ta’a.
14

15. …BASII SEERAAN ALAA
Haaluma kanaan osoo baasichi bakka hin bu’in
maallaqichi yommuu galii ta’u madda isaa kan agarsiisu
tokko hundeessuun barbaachisaa-dha. Bu’uuruma
kanaan raawwichi yommuu galmeeffamu maallaqichi
eenyu irraa akka barbaadamuu fi kan bara baajata kamii
akka ta’e haala ibsuu danda’uun teessisuunis
barbaachisaadha.
15

16. …BASII SEERAAN ALAA
Fakkeenya: 1 baruma baajataa sana keessatti
baasii durgoo oolmaa nama tokkoo seeraan ala
bahii ta’uun isaa kan bira gahame yoo ta’e, haalli
galmeeffamni isaa :-
16

17. …BASII SEERAAN ALAA
Durgoo Seeran alaa
A. Hojjetaan durgoo fudhatee irratti yommuu
galmaa’u:- AGH (JV)
4211/XX XX
6231 XX ni hundeeffama.
17

18. …BASII SEERAAN ALAA
B. Hojjetaan durgoo fudhate irraa Yeroo
maallaqni bakka bu’u ykn galii ta’u:-
N. /G(RV)
4101/03 /05 XX
4211/XX XX
18

19. …BASII SEERAAN ALAA
Fakkeenya: 2 Barii baajataa kan darbe yoo ta’ee,
haalli galmaa’insi isaa :-
A. Hojjetaan durgoo fudhate irratti yommuu
galmaa’u:- AGH ( JV )
4211/xx XX
5601 XX
19

20. …BASII SEERAAN ALAA
B. Hojjetaa durgoo fudhate irraa maallaqni
yommuu galii ta’u ykn yommuu bakka bu’u:-
N.G ( RV)
4101/03 XX
4211/xx XX
20

21. 4. TAAKSII OSOO HIN CITIN HAFE
Fakeenya 1. Maallaqa / Taaksii Hojii adeemsistuu irraa
citee hafuu qabu (withholding tax ,2 % ) irra
darbame:-
21

22. …..RAWWII SEERAAN ALAA
a) Qondaala Heerregaa /gibira kaffalaa irratti
yommuu galmaa’u:- AGH (JV)
42xx XX
5026/1103/1104 XX
22

23. …..RAWWII SEERAAN ALAA
b) Qondalaa Heerregaa /gibira kaffalaa
irraa Yeroo maallaqni bakka bu’u ykn galii
ta’u:- N.G (RV)
4101/03 /05 XX
42XX XX
23

24. …..RAWWII SEERAAN ALAA
Fakkeenya 2. Bara baajataa keessatti galii gibira hoj
hojjattoota irraa osoo hincitin hafe gibira mindaa (incom
tax) irraa citee hafuu qaba. Sababa adda adaatiin oso
hin muramne yoo hafe, galmeeffamni isaa:
24

25. …..RAWWII SEERAAN ALAA
a) Bara baajata keesa gibira kaffalaa irratti
yommuu galmaa’u:
.
42xx xx
1101 xx ni hundeeffama.
25

26. ….RAWWII SEERAAN ALAA
b) Gibira kaffalaa irraa Yeroo maallaqni bakka
bu’u ykn galii ta’u:- N.G (RV)
4101/03 /05 XX
42XX XX
26

27. ….RAWWII SEERAAN ALAA
Fakeenya 3. Buusii sooramaa hojjattoota irraa
osoo hin citin hafe buusiin soorotaa (%4)
hojjattoota irraa citee hafuu qabu sababa adda
addaatiin osoo hin hir’ifamin yoo hafe,
galmeeffamni isaa
27

28. ….RAWWII SEERAAN ALAA
a) Hojjattoota irratti yommuu galmaa’u
4203 XX
5003 XX
28

29. …RAAWWII SEERAN ALA
c) Sooratni mindaa hojjattootaa irraa citee Abba
Taayitaa wabii Hawwaasummaa yemmuu darbu
5003 XX
4103/03/05 XX
29

30. …RAAWWII SEERAN ALA
Fakkeenya 4. Baasii bilbilaa hojjattootaan dhimma
dhuunfaatiif bilbilamee
saanduqa irraa kaffalamee mindaa hojjattootaa irraa
hin hir’ifamin hafe
30

31. …RAAWWII SEERAN ALA
4203 XX
6258 XX
H
a) Hojjattoota irratti yommuu galmaa’u:
31

32. b) Hojjatttoota irraa yommuu maallaqni bakka-bakk-
bu’u /galii ta’u
4101/03/05 XX
4203 XX
32

33. 5. Baasii ragaa hin qabne
Bara baajaataa keessatti
a.Hojjetaa ragaa hin dhiyyeeffatiin irratti
yommuu galmaa’u:-AGH (JV)
4211/XX XX
62XX XX
33

34. …BAASII RAGAA HIN QABNE
b) Hojjetaan ragaa hin dhiyyeeffatiin irraa
Yeroo maallaqni bakka bu’u ykn galii ta’u:-
4101/03 /05 XX
4211/XX XX
34

35. 2. BARII BAAJATA ISAA ERGA DARBEE
BOODA
a) Hojjetaan ragaa hin dhiyyeeffatiin irratti
yommuu galmaa’u
4211/XX XX
5601 XX
35

36. …BARII BAAJATA ISAA ERGA DARBEE
BOODA
b) Hojjetaan ragaa hin dhiyyeeffatiin irraa
Yeroo maallaqni bakka bu’u ykn galii ta’u:-
4101/03 /05 XX
4211/XX XX
36

37. 6. CHEEKII JI,A JA’A (6) OL SAANDUQA
KEESSA TURE (OVERDUE CHEQUES )
Galiin Cheekiidhaan naga’ee galii irratti galmaa’e tokko
yoo ji’a 6 ol saanduqa keessa ture gara mallaqaatti
jijjiiramuu hin danda’u. Kaanafuu, cheekiichaaf
sirreeffamni hojjatamuufii qaba.
37

38. …CHEEKII JI,A JA’A (6) OL
a) Kaffalaa Gibiraa /Mallaqaa qabaa irratti
yommuu galmaa’u:- AGH (JV)
42XX XX
4101 XX
38

39. …CHEEKII JI,A JA’A (6) OL
b) Kaffalaa gibiraa irraa/Mallaqaa qabaa Yeroo
maallaqni bakka bu’u ykn galii ta’u:-
N.G (RV) 4101/03 XX
42XX XX
39

40. 7. SIRREEFFAMA ARAARSA BAANKII
7.1 Walitti qabamaa ibsa herreega Baankii (bank
statement) irratti galmaa’ee, galmee herreegaa
(Books of account) irratti hin galma’iin argame,
galmeeffamni isaa:- NG(RV)
4103 XX
42XX XX
40

41. ….SIRREEFFAMA ARAARSA BAANKII
7.2 Baasii ibsa herreega baankii irratti galma’ee,
galmee herregaa irraatii hin galmaa’iin
argame, galmeeffamni isaa (tajaajila baankii)
6256 XX
4103 XX
41

42. ….SIRREEFFAMA ARAARSA BAANKII
7.3 Galii ibsa herreega baankii irratti galma’ee,
galmee herregaa irratti hin galmaa’iin
argame, Sirreeffamni isaa:- NG(RV)
4103 XX
1000/4017 XX
42

43. ….SIRREEFFAMA ARAARSA BAANKII
7.4 Herreega Baasii Galmee irratti caalmaan
galmaa’ee argame , Sirreeffamni isaa:-
AGH(JV)
4103 XX
6000 XX
43

44. ….SIRREEFFAMA ARAARSA BAANKII
7.5 Herreega baasii galmee irratii hir’inaan
galmaa’ee argame , Sirreeffamni isaa:-NB (PV)
6000 XX
4101/03 /05 XX
44

45. ….SIRREEFFAMA ARAARSA BAANKII
7.6 Herreega galii galmee irratii hir’inaan
galmaa’ee argame , Sirreeffamni isaa:-NG(RV)
4101/03 /05 XX
1000 XX
45

46. 8. Basii Caalmaadhaan kaffalame
a) Bara baajataa tokko keessatti hojjetaa caalmaadhaan
kaffalameef irraa ykn kan caalmaadhaan kaffale
irratti Yommuu galmaa’u ykn Sirreeffamni
yommuu hojjatamu,AGH (JV)
4211/XX XX
6000 XX
46

47. …..BASII CAALMAADHAAN KAFFALAME
b) Hojjetaan caalmaadhaan kaffalameef irraa
ykn kan caalmaadhaan kaffale irraa Yeroo
maallaqni bakka bu’u ykn galii ta’u:- N.G (PV)
4101/03 XX
4211/XX XX
47

48. …..BASII CAALMAADHAAN KAFFALAME
c) Barri baajataa erga darbee booda hojjetaan
caalmaadhaan kaffalameef irraa ykn kan caalmaadhaan
kaffale irratti yommuu galmaa’u:- AGH (JV)
4211/XX XX
5601 XX
48

49. …..BASII CAALMAADHAAN KAFFALAME
d) Hojjetaan caallmaadhaan kaffalameef irraa ykn
kan caalmaadhaan kaffale irraa Yeroo maallaqni
bakka bu’u ykn galii ta’u:- N.G (RV)
4101/03 /05 XX
42/XX XX
49

50. 9. RAGAAWWAN HERREEGAA QOPHAATTI
SAAMSAMANII JIRAN
Yeroo Manneen Hojii Mootummaa walitti makamaniin
fi addaan ba’an akkasumas yeroo
“Disenteralayizeeshinii” ragaaleen herreegaa
maallaqni baankii fi saanduqa keessa jiran herreegni
kanneen akka walitti qabamaawwanii,
kaffalamaawwanii fi kkf hundi qulqulla’anii ramaddii
herreega isaanii qabatanii wal-harkaa fuusifni
godhamee galmaa’uun osoo irra jiruu sanada
mootuummaa bakka tokkotti itti saamsamuudhaan
bakka adda addaa jiraachuun isaa ni beekama.
50

51. …HERREEGAA QOPHAATTI
SAAMSAMANII JIRAN
Manneen Hojii mootummaa kamiyyuu mana hojii isaa
keessatti haalli kana fakkatu yoo jiraate adeemsa
qabiinsa Herreega Maallaqa callaa keessatti
galmeessuudhaan hordoofamee tarkanfiin akka iraatii
fuudhatamu ta’ee, galmeefamn isaa,Waltii-qabama yoo
ta’e
51

52. …HERREEGAA QOPHAATTI
SAAMSAMANII JIRAN
1. Waltii qabama yoo ta’e
a) Abbaa Sanadni irraa barbadaamuu iratti
yommuu galmaa’u:- AGH (JV)
42XX XX
5601 XX
52

53. …HERREEGAA QOPHAATTI
SAAMSAMANII JIRAN
b) Abbaa Sanadni irraa barbaadamu irraa
maallaqni yommuu bakka bu’u ykn galii ta’u:- N.G
4101/03 XX
42XX XX
53

54. 10. GALII DEEBI’EE KANFALAMU
Manni hojii mootummaa dogongoraan ykn
sabaaba addaa adaatiin maallaqni galii ta’e
abbaa mirgaaf akka deebi’u ni danda’a.
Fakkeenya: Galiin adabbiiwwan mana murtii
akka deebi’u yommuu murtaa’u:-
54

55. ….GALII DEEBI’EE KANFALAMU
a) Aadabbiin mana murtii bara baajataa galii ta’e
keessatii qaama adaabameef akka deebi’u yommuu
murtaa’u, galeefamnii isaa :- NB (PV)
1414 XX
4101/03 /05 XX
(Mata duree galii ittin ta’erra deebi’a). 55

56. …GALII DEEBI’EE KANFALAMU
b) Aadabbichi erga barri baajataa isaa darbee booda
akka deebii’u yoo murtaa’e sirreefama gara qabeenya
qulquullutti (Net asset equity) hojjachuufiidhan
kaffalaman (payable) hundeeffameefii kaffaltiin akka
raawwatamu ta’a
56

57. …GALII DEEBI’EE KANFALAMU
.c) Haaluma kanaan, Sirreeffamni yommuu hojjatamuuf
, galeeffamni isaa:-AGH (JV)
5601 XX
5002 XX
57

58. …GALII DEEBI’EE KANFALAMU
d) Qaama adabameef yommuu deebi’u,
galmeeffamni isaa :- N.B(PV)
5002 XX
4101/03 XX
58

59. RETEENSHIINII
11. Waxabajjii 30tti reteenshiinii Tereezhariitti dhangala’e
a) a)Maneen hojii mootummaa tiin baasiitii yeemuu galma’u
4274 XX
4103 XX
59

60. RETEENSHIINII
b) Treezeeiidhan yamuu galiitii galma’u
4105 XX
5061 XX
60

61. RETEENSHIINII
c) Treezeeiidhan yamuu gaffatamee baasii
godhatamugalii galma’u (Galme MMD)
5601 XX
4105 XX
61

62. ….RETEENSHIINII
b) Mannen hojii
mootummaaTreezeeiidhan yamuu
gaffatamee baasii godhatamugalii galma’u
62

63. ….RETEENSHIINII
c) Treezeeiidhan yamuu gaffatamee baasii
godhatamugalii galma’u (Galme MMD)
5601 XX
4105 XX
63

64. ….RETEENSHIINII
d) Manneen hojii mootummaa yemmuu
Tireezharii irraa fudhatan
4103 XX
4274 XX
64

65. ….RETEENSHIINII
e) Manneen hojii mootummaa abba mirgaaf
yamuu kaffalan
5061 XX
4103/4105 XX
65

66. …..KAFFALTII CHEEKII
b) ji’a addooleessa keessa manneen hojii
hanga cheekii osoo hin kaffalamn
hafeef chheekii akkaaaawuntii gosa “Z”
faleesuudhan bakka isaatti deebii’suun
kooppii cheekii falleeeffame waliin
qabsiisuun gaaffii dhiyasanii yeemmuu
Tireezharii irraa lakk herreega baankii
gosa “B” darbuuf
66

67. …..KAFFALTII CHEEKII
Galmeefama issa
4007 XX
4105 XX
67

68. …..KAFFALTII CHEEKII
d) Abban mirga a duraan cheekii deebisee ture lakk
herreega baankii Manneen hojii Motuummaa yamuu
kaffaltii raawwatan
5001 XX
4103 XX 68

69. …..KAFFALTII CHEEKII
e) Abban mirga a hanga Adooleessa 30 gaafii
osoo hin hin dhiyeesiin yoo hafe
5001 XX
5601 XX
69

70. …..KAFFALTII CHEEKII
f) Manneen hojii mootummaaf mirgaa
Adooleessaa 30 booda yoo gaffatame baajatni
qabameefii yamuu kaffalan
6000 XX
4103/05 XX
70

71. GALMEEFFAMA BAANKII DANGEEFAME “Z ACCOUNT” FI BAANKII
LAKK. GOSA “B” GIDUUTII RAAWWATAMU QABU
Galmeeffama Isaa
4103 XX
5001 XX
71

72. 13.1 JI’A ADOOLESSA KEESSA GALMEEFFAMA LAKK.
HERREEGA BAANKII DAANGEFFAME ‘Z’ KEESSATTI
RAAWWATAMUU QABU:
72

73. 13.2 JI’A ADOOLESSA KEESSA GALMEEFFAMA LAKK.
HERREEGABAANKII B IRRATTI RAWWATAMUU QABU:
73

74. 13.3 JI’A ADOOLESSA KEESSA
YAMMUU MAALLAQNI LAKK. HERREEGA
BAANKII
74

75. 13.4 JI’A ADOOLESSA KEESSA MAALLAQNI TIREEZHARII
IRRAA YAMMUU LAKK. HERREEGA BAANKII ‘B’ IRRATTI GALII
TA’U:
75

76. 13.5 JI’A ADOOLESSA KEESSA ABBAA MIRGAAF KAFFALTIIN LAKK.
HERREEGA BAANKII ‘B’ IRRAA YAMMUU RAAWWATAMU:
76

77. 14. Galmeeffama dhangal’aa dhuma waggaa:
 Maallaqaa fi Misooma Diinagdeetti
 MHM
77

78. 14. GALMEEFFAMA DHANGAL’AA DHUMA
WAGGAA:
4002 X X
4055 XX
78

79. 15. GALMEEFFAMA DHANGAL’AA DHUMA
WAGGAA:
4002 X X
4055 XX
79

80. GALATOMAA!
80