1. Dy. David.
Filipino 4

3.  Sagisang-panulat: Kalipulako, Naning, Tigbalang
 ArawngKapanganakan: 23 Marso 1863
saBaliuag, Bulacannapanganaysapitongmagkakapatid
 Ama: Mariano Ponce
 Ina: Maria Collantes de Los Santos
Biograpiya:
 Nagtapossiyangkanyangsekondaryanaedukasyonsapribadongpaaralanng Juan
Evangelista, Hugo Ilagan at EscolasticoSalandanansaMaynila.
 PumasoksiyasaKolehiyong San Juan de Letran kung saansiya ay nagtamongBachiller
en Artesnoong 1885.
 Lumipatnamansiyasa UST paramag-aralngmedisina.
 Noong1887, nagtungosiyangEuropa at pumasoksa Central naUnibersidadng Madrid
kung saansiya ay nagtaposngmedisinanoong 1889.

4.  MgaAkda at Tanyagna Gawain:
 Kasamasina Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar, Graciano Lopez Jaena, at iba pang
mgabayani, sumalisi Ponce sakilusanparasainaasamnareporma.
 Tinulunganniyasi Lopez Jaenasapagtatatagng La Solidaridadsa Barcelona noong 12
Pebrero 1889.
 SiyaangnamunosaseksyonngPanitikanng Asosacion Hispano-
Filipina, isangsamahanngmga liberal naEspanyol at Filipino
natumutulongsakilusangPropaganda, kung saan, siyarinangnaihalalnakalihim.
 Bilangtagapangasiwang-patnugot, nagsusulatsi Ponce sa La Solidaridad
ngtungkolsakasaysayan, politika, sosyolohiya at
paglalakbaysailalimngiba'tibangmgasagisag-panulat.
 Angilandito ay angNaning (angkanyangSagisang-panulat), Kalipulako
(hangomulakayLapu-lapu), at Tigbalang. Tumulongsiyasapaglabasng Filipino
Celebres, isangseryengtalambuhayngmgakatangi-tanging Pilipino.

5.  Kinalaunan, gumawarinsiyangEfemerides
Filipinas, isangseryengmgamahahalagang, makasaysayangpangyayarisa
Pilipinas, nainilathalasa El Ideal, sakolaborasyonni Jaime C. de Veyra.
 Nang sumiklabangrebolusyonnoong 1896, siya ay ikinulongsa Barcelona saloobng
48 naorasodalawangaraw, sahinalanasiya ay may koneksyonsanangyaringpag-
aalsa.
 LumipatsiyasaPransiyaupangmaiwasannamulingmapagbintangan at
naglayagpapuntangHongkong, kung saansiya ay nagingkalihimng Junta
Revolucionaria.
 Noong1898, itinalagasiyani Emilio Aguinaldo
bilangdiplomatikongkinatawannangUnangRepublikasa Japan.
 Dumatingsi Ponce sa Yokohama noong 29 Hunyo 1898 upanghumingingtulongsa
Japan at upangbumilingmgabalaparasaHukbongmga Pilipino.
 Nakilalaniya at nagingkaibigansi Dr. Sun Yat-
Sen, angunangPresidentengRepublikangTsina, at si Jose Ramos
Ishikawa, isangPilipinong-Hapon.

6.  Dahilsakanyangpagsusumikap, tumulongangHaponsaipinaglalabanngmga
Pilipino. Sa kasamaang-palad, angmgabaril at bala ay
hindinakaratingsaPilipinasdahilsanawasakangbarkonanagdadalangmgaito, dahilsai
sangbagyongdumatingsa Formosa noong 21 Hulyo 1899.
 Kasunodnito, si Ponce ay naglakbaysa Shanghai, Canton, Hangkow, Indo-
Tsina, Cambodia at Siam.
 BumaliksiyasaMaynilanoong
1907, kasamaangkanyangHaponnaasawanasiOkiyoUdanwara.
 Nagingdirektorsiyang El Renacimiento noongPebrero 1909 at isasamganagtatagng
El Ideal, angpahayaganngpartidoNacionalista.
 Siyarin ay nahalalnakongresistaparasaikalawangdistritosaBulacan.
ItinalagarinsiyaniOsmeñabilangtagapamahalangluponngKomitesaAklatanngKongr
esongPilipinasnanagliliponngBibliografiyaParliamentaria.
 Nang papuntasaTsinaupangbisitahinsi Dr. Sun Yat-Sen, siya ay
binawianngbuhaysa Civil Hospital saHongkongnoong 23 Mayo 1918.
Angkanyangmgalabi ay nasaCementerio del Norte, Maynila.

8.  Totoongpangalan: PascualHicaro; angPoblete ay
apelyidongkanyanginay.
 ArawngKapanganakan: 17 ng Mayo, 1857
saNaic, Cavite
 Ama: Francisco Hicaro
 Ina: Maria Poblete
 Biograpiya:
 Nag-aralsaLiceo de Manila kung
saannagtapossiyangBachiller en Artes.
 Isasiyangmanunulat at peminista.

9.  MgaAkda at Tanyagna Gawain:
 UnangnagsalinsaTagalogngNoli Me Tangere.
 DahilsapagtatanghalngkanyangdulangAmor Patria, siya at ang may-aringtanghalangginamitsapagtatanghal
ay nabilanggo, ngunitsila ay nakalayarin.
 Si GinoongPobleteangnagtatag at nagingpatnugotngpahayagang El Rusemen.
Ginamitniyaangpahayagangitoparatuligsainangmgakatiwalian at pang-
aapingnangyayarisailalimngmgaKastilanasiyangnagingrasonngpagkataponniyasa Africa.
 Siyarinangnagtatagngmgapahayagang El Grito del Pueblo (AngTinigngBayan)
noongpanahonngmgaAmerikano.
 Isinulatdin niya nag dulangPag-ibigsaTinubuangLupananagingdahulanngkanyangpagkakakulongmuli.
 Noong1879 ay nagingkatulongsiyangmamamahayagsapahayagang La Oceana Espanola.
NagingkolumnistasiyangDiariongTagalogni Marcelo H. del Pilarnapinamatnugutan din niyanangumalissi
del PilarpatungongEspanya.
 Kasamarinsiyani del PilarsapahayanganRevist Popular nanaglalathalangmgaartikulongiba-
ibaangpaksananaglayongimulatangkaisipanngmga Pilipino.

10.  MgaAkda at Tanyagna Gawain:
 SiyaangunangsumulatngDiccionario Hispano-Tagalognoong 1889.
 KabilangsiyasamgapropagandistangumuwisaPilipinasupangbu
muongMasonarya (Masonry).
 ItinatagniyaangLohiyangNilad. Sa Kilusang
Propaganda, siyaang may
mithiingmagkaroonngdemokratikongpamunuan, at gayon din
angpagkakaroonngkalayaan at
karapatanngbawattao, magkaroonngkinatawansaKorteng
España, maginglalawiganngEspañaangPilipinas at
pagkakaroonngmgapagbabago.
 Sumulatdin
siyangtungkolsawikangTagalogtuladngEstudiosGramaticas at
Sobre la lenguaTagala.

12.  Sagisag-panulat: Jomapa, J.M.P.
 ArawngKapanganakan: 1 Pebrero 1865 saMambulao (ngayon ay
Maria Panganiban), Camarines Norte
napanganaysatatlongmagkakapatid.
 Ama: Vicente Panganiban (taga-Hagonoy, Bulacan)
 Ina: Juana Enverga (tagaMauban ---ngayon Quezon---,Tayabas)
 Biograpiya:
 Mulasamurangedad ay
mahilignasiPanganibannamagbasangcartilla, caton at
catecismosailalimngpagtuturongkanyangina. Sa
isangpagkakataon ay nahanapsiyanginayniyasailalimngpunona
may hawak-hawaknglibrong Don Quixote.

13.  Namatayangkanyanginanangbata pa lamangsiPangaiban, kayaang nag-alagasakanya
ay angkanyangama, angkerkngDaet, angkapitolyongkanilangprobinsya.
Ipinadalasiyangkanyangamasaseminaryong Nueva Caceres (Naga), kung
saansiyaangnaging protégé ng rector nasi Fr. Santonja.
Mabilissiyangnatutongkanyangmgaasignatura, at gumalingsiyasapagsulat.
 Dahilsakanyanggalingsapagsusulat at pagmumulatngkanyangmgakaisipan ay
pinarangalansiyani Gob. Hen. Domingo Morionesnabumisitasakanilangprobinsiya at
narinigmagsalitasiPanganibansaisangprogramangkaniyangpaaralan.
 Si Fr. SantojaangnagrekomendakayPanganibannoongmag-aralitosaColegio San Juan
de Letran. NagtapossiPanganibanditongBachiller en Artes.
Nagtaposnamansiyangmedisinasa UST, habang nag-
aaralngmgakursongbokasyonalnaukolsaagrikulturasaLetran. Noong 1885, siya ay
nagingisangekspertosaagrikultura.
 MgaAkda at Tanyagna Gawain:
 IsinulatniyaangA Nuestro Obispo parakaya Obispo Francisco GainzanoongAbril, 1878.
 Nanalosiyasamgapampanitikangpaligsahanhabangnasa UST;
angunaniyangnapanalunannapaligsahin ay noong 1885 (pangalawangpwesto).

14.  NanalonamansiyangunanggantimpalaparasabawatisasakanyangmgaakdaukolsaGeneral
Pathology, Therapeutics, at Surgical Anatomy. Si Fr. Gregorio Echevarria, ang rector ngUnibersidad, ay
pinalimbagangkanyangmgaakda at ipinakitaangmgaitosa Exposition ng 1887 sa Madrid.
 NagtungosiyasaEspanyanoong Mayo 1888 paraipagpatuloyangkanyangpag-
aaralsamedisinasaUnibersidadng Barcelona, kung saannakilalaniyaangmgaibangpropagandista.
SumalisiyasamgaorganisasiyonkagayangAsociacion Hispano-Filipino at angLa Solidaridad.
 Isasiyasamgapumirmanoong 25 Abril 1889
sapetisyonsaMinistrongmgaKoloniyangEspanya, nahumingingpagkarepresentangPilipinassa
Spanish Cortes.
 MaramigsiyangmganatutuhanglinggwahehabangnasaEspanya.
NaisalinniyasaKastilaanglibrongtaga-Aleman namanunulatnasi Carl Julius Weber
namagpangalangDie Religio und Die Religionen.
 Gamitangmgasagisag-panulat, nagsuluat din siyangmgaartikulongEl Pensamiento, La Universidad de
Manila: Su Plan de Estudio, at angLos NuevosAyutamientos de Filipinas, nanaisamasa La Solidaridad. Sa
El Pensamiento, nagsulatsiyaukolsakalayaanngmgamanunulat at mambibigkashabangsaLa
Universidad ay tinuligsaniyaangedukasyonsailalimngmgaKastila.
 Nagsulatdin siyangmgamaikling-katha at tula, kagayngAngLupangTinubuan, Noches en
Mambulao, Sa AkingBuhay, Bahia de Mambulao, La Mejerde Oro, at Amor Mio.
AngkanyangmgakwentongClarita Perez at Kandeng ay ipinalimbagsaLa
Solidaridadpagkataposniyangmamatay.

15.  Nagsulatsiyangmgalihamsamgapropagandistana
ituloyangpagtratrabahoparamakuhaangkalayaan.
Namataysiyanoong 19 Agosto 1890, sa boarding
house niyasa No.2 Rambla de
Canaletas, Barcelona at inilibingsa no. 2043 sa
Southwest Cemetery ng Barcelona.
 Si Dr. Domingo Abella, isang
historian, angnaghanapngkanyangmgalabi at
angnagbalikngmgaitosaPilipinas.

17.  ArawngKapanganakan: 27 Pebrero, 1858, isasa 13 namagkakapatid
 Ama: Don MaximoPaterno
 Ina: Donya Carmen de Vera Ignacio
 Biograpiya:
 Siyaay nagtaposngBachiller en ArtessaAteneo de Manila.Ipinagpatuloypa rinniyaangpag-
aaralsaUnibersidad de Salamanca. DitoniyakinuhaangmgakursongPilosopiya at
Teolohiya, pagkatapos ay lumipatsiyasaUnibersidad Central ngMadridna kung saannaman ay
nagtaposniyaangpagkadalubhasasabatasnoong1880.
 Siyaay tinaguriangtagapamagitansamgaKastila at
PilipinoupangmakamitangmapayapangpakikitungosamgaKastila.
Ayonsakanya, dahilsaEspanyol ay kulang-kulangngisangdaangtaong may
pagkakaugnayansaPilipinas. Subalitito ay
mahigpitnatinutulanngmgataosapagkatnaisnilangipaglabanangtunaynakalayaanngbansangPilip
inas.
 MgaAkda at Tanyagna Gawain:
 Siya ay isasamgaPilipinongpropagandistasaEspanya.
Noong1882, napagtagumpayanniyangmaalisangmonopolyosatabakosabansangPilipinas.
 Bilangmakataa, siyaangkauna-unahang Pilipino nasumulatngisang opera sawikang
Pilipino, sang SandugongPanaginip.
NilikharinniyaangmgaaklatnatulanaSampaguitasyPoesiasVarias at PoesiasLyricasyDramaticas.

18.  Noonghimagsikan, siya ay sumanib kung
kaya'yisasiyasasamgaprominentengtaonoongihayagang Unang
Republika ng Pilipinas.
 Siyaay hinirangnaPangulongKongresosaMalolosnoong Setyembre 15,
1898, at siyaangnamunosatuwingmagkakaroonngpagpupulong.
 Nang bumagsaksakamayngmgakaawayangMalolos,
iminungkahiniPaternoangpakikipagsundongmga Pilipino at
Amerikano. Nagsagawasiyangdalawangarawnakapistahan (Hulyo 28
at Hulyo 29) na kung saan ay isasamgapangunahingpandangal ay
siHeneral Arthur MacArthur at ilangopisyalng Taft Commission.
 SubalitikinagalitngmgaAmerikanoangpagbabanderasalarawanniPresi
dente Aguinaldo at ipinakumpiskaangmgaito.
 Si Pedro Paterno ay nahalalnakinatawanngUnand Distrito ng Laguna
parasaUnangAsembleangPilipinasnoongOktubre 16, 1907. Siya ay
namataysaedadna 53 noong Marso 11, 1911 sasakitnakolera.

20.  Anakni Elias delos Reyes at ni Leona Florentino
(angunangmakatangbabaengIlocos Sur)
 KabilangsiyasatatlongpanahonngPanitikangTagalogsaPanahonng
Propaganda, PanahonngHimagsikan at
PanahonngmgaAmerikano.
 TinaguriansiyangAmangSosyalismosaPilipinas at
AmangmgaIloko.
 Isasiyangmamahayag, manunulat, manananggol at
pinunongmgamangagawa.
 SiyaangnagtatagngIglesia Filipina
Independiente.Nagtamosiyanggantimpalasa Exposition sa Madrid
dahilsakanyangEl Folklore Filipino.
 Angilansamgaakdaniya ay ang Las Islas Bisayas en la Epoca de la
Conquista, Historia de Ilocos, La Il SensacionalMemoriaSobre La
Revolucion Filipina, AngSingsingngDalagangMarmol, at iba pa.

21.  ArawngKapanganakan: 6 Agosto 1860 saBinan, Laguna
 Ama: Isangmangagawangmgarelo
 Ina: Isang may-aringlupa
 Biograpiya:
 Nag-aralsiyasaAteneo Municipal de Manila kung
saannagingkaklaseniyasi Jose Rizal, at kung saannagtapossiyanoong
1876.
 NagtungosiyasaEspanyannoong 1877, at
nakagawangmgaiba’tibangteknolohiyakagayangisangbarilnakayanghu
mawakngpitongbala.
 Nagtapossiyasa Real Escuela de IngenierosElectricistasng Barcelona
ngkursongpag-iinhinyero.
 Magalingsiyangmagsulatngmgatula at kundiman.
 MgaAkda at Tanyagna Gawain:
 SiyaangnagdalangkopyangNoli Me TangeresaPilipinasnoong 1888.
Siyarin ay nagingpropagandista, at angnagingpinunosapag-
lagayngmgalinyasa Caloocan, Rizal at Malolos, Bulacan.

22.  GinawasiyangDirektorng Public Works ni
Hen. Emilio Aguinaldo
sapagbalikngmgarebolusionariyomulasaEuro
panoong 1898.
 NagturosiyangarkitekturasaLiceo de Manila.

23. Sanggunian:
 Filipinos in History. Vol II. Philippine
Theater. Manila: National Historical
Institute, 1990.
 Quirino, C(1995). Who’s who in Philippine
History. Manila: Tahanan Books.