cevrimici isbirlikli öğrenme

1. ÇEVRİMİÇİ İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME
Doç. Dr. Yasemin Demiraslan Çevik

2. Bazı sorular…
• Günümüzün yarışmacı (iş/okul) dünyasında işbirlikli çalışmak ne derece
gerekli ya da önemlidir?
• Yarışmak da bir işbirliği midir? Takım oyunlarını ve iki kişilik oyunları
düşündüğünüzde işbirliğinin her iki süreçteki önemi ve etkisi konusundaki
görüşleriniz ne olur?
• İşbirlikli çalışma herkes için midir? Bu süreçten en fazla ve en az fayda
sağlayan insan tiplerini nasıl tanımlarsınız?
• Her zaman işbirlikli çalışmaya gerek var mıdır? İşbirliği yapılacak
konu/durumların özelliklerini nasıl tanımlarsınız?
• İşbirliğinin nerede ve nasıl yapıldığı önemli midir? Yüz yüze yapılan işbirlikli
çalışmalar çevrimiçi bir ortamda da aynı şekilde yapılabilir mi? Ortam,
işbirlikli çalışma sürecine etki eder mi? Nasıl?
• Çevrimiçi işbirlikli çalışmayı nasıl daha eğlenceli ve etkili hale getirebiliriz?
Sunum boyunca aklınızda
olsun ve sonunda
cevaplamayı deneyin

3. • Senin bir elman ve benim bir elmam varsa ve bunları değiş
tokuş yaparsak ikimizin de hala birer elması olur. Fakat senin
bir fikrin ve benim bir fikrim varsa ve bunları değiş tokuş
yaparsak ikimizin de ikişer fikri olur (George Bernard Shaw)
Fikir/bilgi/görüş paylaşıldıkça çoğalır!

4. Bu şekil neyi ifade ediyor?
İşbirlikli öğrenme
Kooperatif öğrenme
Problem tabanlı öğrenme
Yazma grupları
Akran öğretimi
Öğrenme toplulukları
Tartışma grupları
Proje tabanlı öğrenme
Örnek olay çözme/inceleme

5. • İşbirlikli öğrenme, diğer yöntemler kapsamında
kullanılabilecek bir yöntem/yaklaşım olduğu için bu yöntemleri
de içine alan «şemşiye bir terim» olarak ifade edilebilir.
Şekil neyi ifade ediyor?

6. Tanım
• İşbirliğine dayalı/işbirlikli öğrenme, öğrencilerin ortak bir
amaca ulaşmak için küçük gruplar halinde çalışmaları sürecidir.
• Bireysel ve yarışmacı öğrenmenin aksine işbirliğine dayalı
öğrenme;
• öğrencilerin bilgi ve fikirlerini paylaşmaları,
• birbirlerinden öğrenmeleri,
• grup üyeleri arasındaki etkileşim sonucu beraber öğrenme
deneyimi kazanmaları esaslarına dayanır.

7. Etkili bir işbirliği için;
Johnson ve Johnson’a (2004) göre grup üyeleri arasında etkili bir
işbirliğinin olması için gerekli 5 temel öğe vardır. Bunlar;
• Olumlu bağımlılık: Her bir grup üyesi kendi başarısının diğer
grup üyelerinin başarısına bağlı olduğunun farkındadır. Bu
nedenle grup üyeleri birbirlerinin öğrenmelerinden
sorumludur ve birbirlerinin öğrenmelerini desteklerler.
• Destekleyici etkileşim: Grup üyeleri güvenilirdir, birbirlerinin
fikirlerini onaylar, tartışır ve çabalarını cesaretlendirirler.

8. • Bireysel hesap verebilirlik: Her grup üyesi kendi üzerine düşen
görevi zamanında ve çaba harcayarak yapar. Bireysel
değerlendirmeler veya akran değerlendirmesi uygulanabilir.
• Sosyal becerilerin uygun biçimde kullanımı: Grup içinde
güvenin kurulması, açık iletişimin sağlanması ve çatışmaların
sağlıklı bir biçimde çözüme kavuşturulması için sosyal beceriler
kullanılır.
• Grup işleyişini izleme: Çalışmaların kalitesini artırmak, sosyal
etkileşimi güçlendirmek ve karşılıklı iletişimi sağlamak için grup
çalışması süreçleri izlenir.
Etkili bir işbirliği için;

9. O zaman..
Etkili bir işbirliği için gerekli bazı beceriler;
• ortak karar verme,
• bireysel ve grup sorumluluğu (üzerine düşen görevleri yerine
getirmek ve zorlanan grup üyelerine yardım etmek ile ilgilidir),
• iletişim

10. Çevrimiçi işbirlikli öğrenme
• Çevrimiçi işbirliğindeki birkaç önemli faktör;
• bir grup, bir çalışma yöntemi, bir amaç, ve nihayet
teknoloji.
• Malesef biz en çok teknoloji üzerinde yoğunlaşıyor ve diğer 3
unsuru yeterince önemsemiyoruz. Oysa eğer ortada bir grup
yoksa, amaçlar belirsizse veya kişilerin yapacağı faydalı bir iş
yoksa hiçbir mükemmel teknoloji bizi kurtaramaz.

11. Çevrimiçi işbirlikli öğrenme
• Etkili bir grup çalışması için öncelikle etkili bir grup olabilmek
gerekir! Bunu sağlamadan öğrencilerin çevrimiçi bir ortamda
işbirliği yapmalarını beklemek zordur.
• Grup nasıl oluşacak? Her biri farklı motivasyonlara sahip
bireylerin aktif katılımları nasıl sağlanacak? Hem de bedava!
GOOD LUCK WITH THAT!

12. Dolayısıyla
• Çevrimiçi işbirliğinde ne yapmak istediğin (amacın) netse ve bu
sürece zaman/çaba harcayacak kişiler hazırsa ancak o zaman
işbirlikli öğrenme araçlarından ve onların faydalarından
bahsetmeye başlayabiliriz.

13. Çevrimiçi işbirliğini anlamada bir çerçeve
• Çevrimiçi işbirlikli ögrenme araçlarının temel olarak 3 işlevi
vardır;
• İlişki yönetimi
• Bilgi yönetimi
• Proje yönetimi
• Diğer bir deyişle; insanların birbirine bağlanması, onlara
ihtiyaçları olan şeylerin sunulması ve bir sonraki adımda neyin
yapılacağının belirlenmesi
• Bu kavramsal çerçeveyi kullanarak potansiyel bir kullanıcı bir
aracın bu hedefleri nasıl gerçekleştireceği ile ilgili sorular
sormaya başlayabilir.

14. İlişki yönetimi
• Her çevrimiçi işbirliği aracı, kişilerin birbirlerini bulmaları ve
iş/görevle ilgili iletişim kurmaları için yollar sunar.
• Temel ilişki yönetimi işlevleri ile ilgili olarak bir işbirliği
platformunun cevaplaması gereken sorular şunlardır:
• Kim/kimlerle çalışıyorum?
• O kişilerle nasıl bağlantıya geçebilirim?
• Ulaşmak istediğim kişi/ler hangi iletişim biçimini tercih ediyor?
• Bildirimler otomatik mi? Bunların içeriğinde benim ne derece
kontrolüm var?
• e-posta, chat….???? Hangisini tercih edersiniz???
• Bir çevrimiçi platformdaki tüm ilişki yönetimi araçları, kisiler
arasındaki sürtüşmeleri azaltmayı amaçlamalı.

15. Bilgi yönetimi
• Çevrimiçi ortamda çalışanlar çok sayıda dijital nesneyi
manipüle ederler; veritabanları, resimler, dosyalar vb. Bunların
saklanması kolaydır, esas zor olan (çevrimiçi işbirliğinde bilgi
yönetimini de ilgilendiren) ihtiyaç duyulduğunda bunlara
kolaylıkla ulaşabilmektir.
• Bilginin organizasyonu nasıl yapılacak?
• Klasörler, etiketler, arama fonksiyonu

16. Bilgi yönetimi
• Iyi bir bilgi yönetimi sistemi
• kişilere istediklerini bulmada yardımcı olur
• ne tür yardım veya dökümantasyonun hazır olduğunu
gösterir
• dökümanlara erişimi denetler
• dökümanların farklı versiyonlarını oluşturmayı denetler
• dökümanlara metadata ekler (tarih, değiştirilme sayıları,
oluşturan kişilerin isimleri vb)

17. Proje yönetimi
• Çevrimiçi işbirliği araçlarının en genel fakat en az kullanılan
fonksiyonu.
• kim hangi işi yapıyor?
• nasıl gidiyor (iş nasıl yapılıyor?)
• sıradaki iş ne?
• Tamamen otomatik yapılabilir;
• to do list, her grup üyesinin yapması gerekenlerin yazılı
olduğu ve tamamlandığında işaretlenen bir sistem
• Ya da daha akıcı bir biçimde gerçekleştirilebilir
• çevrimiçi toplantı ve görevlerin dağılımı, ardından tekrar
toplanarak görevlerin ne derece yapıldığının denetlenmesi
biçiminde

18. Çevrimiçi İşbirlikli Öğrenme Süreci Tasarlamada
Öğretmenin Kararları
1. Etkinliğin amacını belirleme: İşbirliği yapılacak etkinliği
(proje üretimi, örnek olay çözünü, problem çözümü, tartışma
vb) ve amacını ortaya koyma.
2. Grubun büyüklüğüne karar verme: Sınıf mevcuduna bağlı
olarak değişmekle birlikte en fazla 6 kişilik gruplar
oluşturulabilir.
3. Öğrencileri gruplara yerleştirme: Heterojen olması önemli.
Benzer özelliklere sahip öğrenciler (başarı, cinsiyet, tutum vb)
aynı grupta yer almamalıdır (Johnson v.d., 1994).

19. Çevrimiçi İşbirlikli Öğrenme Süreci Tasarlamada
Öğretmenin Kararları
4. Rol ve sorumlulukların dağıtımı: Grup üyeleri arasında nasıl
bir rol/sorumluluk dağılımı olacağı belirlenmeli. Öğretmenin
süreçteki rolü ortaya konulmalı.
• Grup lideri olacak mı? Nasıl seçilecek ve görevleri ne
olacak?
• Öğretmenin rolü ne olacak, sürece ne kadar müdahale
edecek? (ayrıntılı yönlendirmeler sunma, süreci izleme,
düzenli olarak öğrencilere dönüt verme)
5. Öğretim materyallerinin seçimi: İşbirliği yapılacak etkinlikle
ilgili gerekli materyallerin belirlenmesi. Örneğin örnek olay
çözülecekse ilgili örnek olayın, soruların ve ek kaynakların
belirlenmesi.

20. 6. Kuralların belirlenmesi: Süre ve sonuçta ortaya çıkacak
ürün/lerle ilgili kuralların açıklanması.
• İşbirliği/grup çalışması ne kadar sürecek? (ne zaman
başlayacak, ne zaman bitecek?)
• Süreç sonunda öğrenciler ne/neleri teslim edecek?
7. Çevrimiçi ortamın seçilmesi: Grup üyeleri arasında
koordinasyon, iletişim, uzlaşma ve etkileşim için destek sunacak
bir ortama karar verilmesi. Çevrimiçi ortam daha önceki
slaytlarda açıklanan ilişki yönetimi, bilgi yönetimi ve proje
yönetimi işlevlerine göre değerlendirilebilir.
8. Değerlendirme süreci için kriterlerin belirlenmesi: Hem
bireysel hem de grup performansı değerlendirilmelidir.
Çevrimiçi İşbirlikli Öğrenme Süreci Tasarlamada
Öğretmenin Kararları

21. İşbirliğine dayalı öğrenme ölçütleri (Pallof ve Pratt, 2005)
(1=Asla, 5=Her zaman)
1. Ortak amaçlarımızı belirledik
2. Takım olarak iyi bir iletişimimiz vardı
3. Liderimizi kolaylıkla seçtik
4. Çalışmadaki rollerimizi kolayca belirledik
5. İşlemler her üye tarafından eşit şekilde yürütülmüştür.
6. Üründe herkesin eşit katkısı olmuştur.
7. Görevimizi tamamlamada yeterli zamanımız ve kaynağımız
mevcuttu.
8. İşbirlikli bir şekilde çalışmaktan memnun kaldım.
9. Dönem sonu elde ettiğim faydadan memnun kaldım
10. Bu çalışmadan kendimi geliştirdiğimi hissediyorum.
İşbirliği sürecini değerlendirme için örnek araç

22. İşbirlikli çalışmada bazı sorunlar ve çözüm
önerileri
• İşyükünün eşit dağılmaması, grup üyeleri arasındaki
anlaşmazlıklar.
• Bu sorunlar hem çevrimiçi hem de yüz-yüze ortamlardaki grup
çalışmaları için geçerli. Fakat çevrimiçi ortamlarda daha ciddi
hale gelebilir. Neden? Cevrimiçi grup çalışmasındaki iletişim
sürecinin doğası nedeniyle.

23. Sosyal aylaklık (social loafing)
• Bireylerin grup olarak çalıştıklarında, aynı görevi tek başına
yaptıklarında harcayacakları çabadan daha azını göstermeleri
(Latane v.d., 1979)
• Nedenleri?
• Sorumlulukların dağılımı: Grup üyeleri, birilerinin mutlaka
daha fazla çalışacağını, görevleri tamamlayacağını
düşünürler.
• Ögrenciler, diğerleriyle çalışırken ne yapmaları gerektiğini
bilmeyebilirler. Bu durumda sorumluluğu, ne tür
davranışların uygun olduğunu bilen ve görevleri
tamamlayacağını düşündükleri kişi ya da kişilere bırakırlar.

24. Öneriler:
• Grup çalışması planı oluşturun. Grup görevlerini, her görevin
ne zaman tamamlanacağını ve kimlerin hangi görevlerden
sorumlu olduklarını belirleyin (öğrencilerden de hazırlamaları
istenebilir).
• Bireysel katkıları görünür hale getirin. Hangi grup üyesi sürece
ne kadar katkı getirdi? Örn. Birlikte bir rapor yazdıklarında her
üyenin farklı bir yazı rengi kullanması istenebilir.
• Yüksek amaçlar belirleyin. Kesinlikle tek ya da birkaç grup
üyesinin çalışmasıyla yapılamayacak herkesin katılımını
gerektiren amaçlar belirleyin. Bir grup üyesi raporu yazıp diğer
grup üyelerinin adını ekleyebilir, bu tür amaçlar olmamalı.

25. Öneriler:
• Grubu küçük tutun. Bu şekilde grupta kimin ne yaptığı net
olarak görülebilir. Magic number: 6
• Kooperatif değil işbirlikli çalışmayı cesaretlendirin. Genel
eğilim kooperatif çalışma yönünde fakat bunun sıkıntıları var.
İşbirlikli çalışarak, tüm üyelerin sürecin her aşamasına hakim
olmaları sağlanmalı. Fakat bu da zaman ve süreç yönetimi
becerileri gerektiriyor.
• Grup bağlılığını artırın . Öğrencilerin grup bağlılığını sağlamak
için küçük etkinlikler düzenleyebillirsiniz. Bu etkinliklere
icebreaker (buz çözücüler) veya takım oluşturma etkinlikleri
adı verilir. Ayrıca grup kimliği oluşturmaları istenebilir; grup
ismi, logosu, motto vb.
• Liderlik sorumluluğunun grup üyeleri arasında paylaşılmasını
cesaretlendirin.

26. • Öğrenci sorumluluğunu artırın. Görevleri etkin bir biçimde,
işbirlikli olarak tamamlamanın grup sorumluluğunda
olduğunu, grup içindeki sorunların yine grup tarafından
çözülmesi gerektiğini açıkça belirtin.
• Örneğin aşağıdaki gibi bir yönergeyle bir grup kontratı
oluşturmaları istenebilir:
• «Bir grup kontratı oluşturun. Bu kontratta temel
kurallarınızı belirleyin ve her grup üyesinin imzalamasını
sağlayın. Kontratta, sorumluluklarını tamamlamayan
üyelere verilecek cezaları açıkça belirtebilirsiniz.
Kontratınızı ders sorumlusuyla da paylaşmayı unutmayın.»
Öneriler:

27. Sosyal kategorileme
• Gruba dahil olanlar ve grup dışındakiler
• Grubun bir parçası gibi hissedilen kişilerle ilgili olumlu görüşler
ortaya konulurken gruba ait olmadığı düşünülen kişilere karşı
negatif tutum içinde olunması. Örn, bazı grup üyeleri birbirine
bağlanır, fikirlerine değer verir, destekler fakat diğerlerinin
katkı ya da fikirlerini önemsemez.

28. Öneriler:
• Grup iletişimini cesaretlendirin. Yüz-yüze ya da çevrimiçi
olarak grup üyelerinin iletişim kurmasını, birbirlerini
tanımalarını, benzerliklerini keşfetmelerini sağlayın.
• Grup bağlılığını artırın. Yukarıda açıklanmıştır.
• Yüksek amaçlar belirleyin. Yukarıda açıklanmıştır.

29. Bilişsel çarpıklık (cognitive distortion)
• Kendilerinin daha yüksek akademik becerilere sahip olduğunu
düşünen öğrenciler (genellikle üstün başarılı öğrenciler) grup
üyelerinin katkı ve çabalarından memnun olmazlar ve tüm işi
tek başlarına yapma eğilimi gösterirler. Fakat çok sorumluluk
aldıklarından ve diğerlerinin çalışmadığından şikayet ederler.
Bu kişiler, olumlu sonuçları kendilerine, olumsuzları ise diğer
grup üyelerine mal ederler.

30. Öneriler:
• Güvenmeyi ve yol göstermeyi öğretin. Bu tür ögrencilere,
biraz geri çekilmeyi, grup üyelerine fırsat vermeyi, onlara
güvenmeyi öğretin. Çünkü ancak bu şekilde grubun gelişimi ve
birlikte öğrenmesi sağlanmış olur.
• Üstbilişsel düşünme. Bu tür kişilerin kendi davranışlarını
gözlemlemesini, tanımlamasını ve grup gelişimi açısından
zararlarının farkına varmasını sağlayacak şekilde yönlendirin.