epiko or epic

1. Epiko
Ang epiko[1]
ay uri ng panitikan na tumatalakay sa mga
kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao
laban sa mga kaaway na halos hindi mapaniwalaan dahil may
mga tagpuang makababalaghan at di-kapani-paniwala.
Kuwento ito ng kabayanihan na punung-puno ng mga kagila-
gilalas na mga pangyayari. Bawat pangkatin ng mga Pilipinoay
may maipagmamalaking epiko.
Uri ng Epiko
1. Epikong Sinauna
Sinasabing sinauna sapagkat ang mga uring ito ay lumitaw noong
unang panahon. Kilala rin sa taguring Epikong Pambayani – na
naglalahad ng isang sambayanan o bansa sa pagtataguyod ng isang
pambansang layunin o mithiin. Ito’y karaniwan nang may
katangiang pangunahing tauhang nag-aangkin ng mga katangiang
kahima-himala at kumakatawan sa adhikain ng isang lahi o isang
bansa. Ang tulang ito ay nagpasalin-salin sa bibig ng mga salinlahi at
unti-unting nabuo sa mga anyo nito ngayon. Ang Beowulf ng
Inglatera, Siegfried ng Alemanya, Ibalon ng Pilipinas ay mga
halimbawa ng epikong sinauna.
2. Epikong Masining
Tinatawag din itong epikong makabago o epikong
pampanitikan. Nahahawig sa epikong pambayani, nasusulat sa isang
marangal na kabuuan at nahihinggil sa lunggati at tahakin ng isang
lipi, lahi o bansa. Ngunit naiiba sa pangyayaring ang makata sa isang
pampanitikang panahon ay sumulat ng tulang may pagkakahawig sa
epikong pambayani. Ang epikong Iliad atOdyssey ni Homer,
ang Paradise Lost ni Milton, ang Florante at Laura ni F.

2. Balagtas; Mutya ng Silangan ni Patricio Mariano, Malolos ni Benigno
Ramos ay halimbawa ng epikong masining.
3. Epikong Pakutya
Kabalangkas ng epikong pambayani ngunit ang paksa ay naglalahad
at naglalayong na kutyain ang gawing walang kabuluhan at pag-
aaksaya lamang ng panahon ng tao. Halimbawa: Ang
Pangginggera ni Lope K. Santos.
Kasaysayan ng Epiko
May mga aklat nang nalathala tungkol sa ibang mga anyo ng panitikang
pagbigkas, tulad ng mga bugtong, salawikain, awit, pabula, alamat at
mito. Ngunit wala pang puspusang pag-aaral tungkol sa mga epiko, ang
pinakamataas na anyo ng panitikang pabigkas. At mahalaga ang mga
epiko di lamang bilang panitikan: ang mga ito’y makabuluhang dokumento
rin ng ating lipunan bago pa dumating ang pananampalatayang Muslim at
Kristiyano. May maidadagdag sila sa kakaunting tiyak na kaalaman natin
tungkol sa sinaunang panahon ng pambansang kasaysayan. Bukod dito,
ang mga tekstong orihinal ay magagamit ding sanggunian ng mga
lingguwista para sa mga namamatay nang mga wikain.
May dalawang uri ng kaantasan ang paghahambing:
1. Paghahambing na magkatulad- ginagamit ito kung ang
dalawang ihinahambing ay may patas na katangian.
Hal. Pareho silang maganda.
Magkasing puti ang blouse na iyon.
2. Paghahambing na di-magkatulad - ginagamit ito kung ang
pinaghahambing ay maymagkaibang katangian. May dalawa itong
uri:
a.Pasahol- kung ang hinahambing ay mas maliit.
Hal. Di-gaanong mabigat ang bag ko ngayon kaysa kahapon.
Hindi ko lubhang naintindihan ang turo ng bago

3. nating titser.
b.Palamang- kung ang hinahambing ay mas malaki o
naka hihigit sa pinaghahambingan,gumagamit ito ng mga
salitang higit, labis at di-hamak.
Hal. Labis ang saya ang naramdaman ni Ana noong nakita niya
ang tatay niya.
Di-hamak na mas maganda ang proyekto ni Ana kay Lito.
Semantika
Sapayaknakahulugan,angSemantiks,Paladiwaan,oSemantika ayangpag-aaral
ngmga kultura.Sa ganitongpagkakataon,tumutukoyangsalitang kultura sa
kaugnayan sa pagitan ng
mgatagapagpabatidotagapagkahulugan(mgasignifiersaIngles)at kungano ang
ibigsabihin ngmga ito.Angganyangmga tagapagpabatidayang
mga salita,pananda,at mga simbolo.
Halimbawa ng semantika
Pagigitan ngmga tagapagpagtid o tagapagkahulugan at kungano ang
ibig sabihin ngmga ito
Elehiya
AngElehiya ayisangtulangnagpapahayagngdamdaminopaggunitasaisangnilalang
na sumakabilang-buhay na.
Halimbawa ng Pagpapasidhi ng Damdamin
1. Hindi maaaring sabihin na ikaw ay humahagulgol kung humihikbi ka lamang.

4. Kung iaantas natin ang mga sumusunod na salitang magkakatulad sa kahulugan na
magkaiba naman sa tindi o digri ng nais ipahayag, ganito ang magiging ayos nila.
Hikbi → nguyngoy → iyak → hagulgol
Halimbawa ng Elehiya
AKO PALA ITONG ILILIBING NINYO!
ni: Avon Adarna
Ang nilalang na sumakabilang buhay
Saan paroroon at saan hihimlay?
Ang kaluluwa bang maitim ang kulay
Sa dagat ng apoy ang hantong na tunay?
At ang kaluluwa ng buting nilalang,
Pinto ba ng langit ang bukas na daan?
Sino ang hahatol, magbibigay puwang?
AMA ba o ANAK ang dito'y hihirang?
Nagising akong puno ng pag-asa,
Dumilat ang tingin sa ganda ng umaga,
Napagwari ko ding kaygaan ng umpisa,
Igting ng paligid ang bumulaga!
Ngunit ano itong nangyari sa amin?
Magulo ang tao, parang sa may piging,
Aba at nabigla, nagkaduling-duling,
Ako pala itong inyong ililibing!

5. Buod ng Noli me tangere ni Jose Rizal
Si Crisostomo Ibarra ay isang binatang Pilipino na pinag-aral ng kanyang ama sa
Europa. Pagkatapos ng pitong taong pamamalagi roon ay nagbalik ito sa Pilipinas.
Dahil sa kanyang pagdating ay naghandog si Kapitan Tiyago ng isang salo-salo
kung saan ito ay dinaluhan nina Padre Damaso, Padre Sibyla, Tinyente Guevarra,
Donya Victorina at ilang matataas na tao, sa lipunan Kastila. Sa hapunang iyon ay
hiniya ni Padre Damaso na siyang dating kura ng San Diego, ang binata ngunit ito'y
hindi na lamang niya pinansin at magalang na nagpaalam at nagdahilang may
mahalagang lalakarin.
Si Ibarra ay kasintahan ni Maria Clara. Siya kilala bilang anak-anakan ni Kapitan
Tiyago, isang mayamang taga-Binundok. Ang binata ay dumalaw sa dalaga
kinabukasan at sa kanilang pag-uulayaw ay di nakaligtaang gunitain ang kanilang
pagmamahalan simula pa sa kanilang pagkabata. Di nakaligtaang basahing muli ni
Maria Clara ang mga liham ng binata sa kanya bago pa man ito mag-aral sa
Europa. Bago tumungo si Ibarra sa San Diego ay ipinagtapat sa kanya ni Tinyente
Guevarra ng Guardia Sibil ang tungkol sa pagkamatay nga kanyang amang si Don
Rafael, ang mayamang asendero sa bayang yaon.
Ayon sa Tinyente, si Don Rafael ay pinaratangan ni Padre Damaso, na Erehe at
Pilibustero, gawa ng di nito pagsisimba at pangungumpisal. Nadagdagan pa ng
isang pangyayari ang paratang na ito. Minsan ay may isang maniningil ng buwis na
nakaaway ng isang batang mag-aaral, nakita ito ni Don Rafael at tinulungan ang
bata, nagalit ang kubrador at sila ang nagpanlaban, sa kasamaang palad ay
tumama ang ulo ng kastila sa isang bato na kanyang ikinamatay. Ibinintang ang
pagkamatay na ito ng kubrador kay Don Rafael, pinag-usig siya, nagsulputan ang
kanyang mga lihim na kaaway at nagharap ng iba-ibang sakdal. Siya ay nabilanggo
at ng malapit nang malutas ang usapin ay nagkasakit ang matanda at namatay sa
bilangguan. Di pa rin nasiyahan si Padre Damaso sa pangyayaring iyon. Inutusan
niya ng tagapaglibing na hukayin ang bangkay ni Don Rafael sa kinalilibingan
nitong sementeryo para sa katoliko at ibaon sa libingan ng mga Intsik at dahil
umuulan noon at sa kabigatan ng bangkay ay ipinasya ng tagapaglibing na itapon
na lamang ito sa lawa.
Hindi binalak ni Ibarra ang maghiganti sa ginawang kabuktutang ito ni Padre
Damaso at sa halip ay ipinagpatuloy ang balak ng kanyang ama na magpatayo ng
paaralan.

6. Sa pagdiriwang ng paglalagay ng unang bato ng paaralan ay kamuntik nang
mapatay si Ibarra kung hindi siya nailigtas ni Elias. Sa paglagpak ng bato habang
ito'y inihuhugos ay hindi si Ibarra ang nasawi kundi ang taong binayaran ng lihim
na kaaway ng binata.
Sa pananghaliang inihandog ni Ibarra pagkatapos ng pagbabasbas ay muling
pinasaringan ni Padre Damaso ang binata, hindi na lamang niya sana ito papansinin
subalit nang hamakin ang alaala ng kanyang ama ay hindi na siya nakapagpigil at
tinangkang saksakin ang pari, salamat na lamang at napigilan ito ni Maria Clara.
Dahil sa pangyayaring ito ay itiniwalag o ineskomonyon si Ibarra ng Arsobispo ng
simbahang Katoliko Romano. Sinamantala ito ni Padre Damaso upang utusan si
Kapitan Tiyago na sirain ang kasunduan sa pagpapakasal nina Ibarra at Maria
Clara. Nais ng pari na ang mapangasawa ng dalaga ay si Linares na isang binatang
kastila na bagong dating sa Pilipinas.
Dahil sa pagkasindak sa gumuhong bato noong araw ng pagdiriwang si Maria
Clara'y nagkasakit at naglubha. Dahil sa ipinadalang gamot ni Ibarra na siya
namang ipinainom ni Sinang gumaling agad ang dalaga.
Sa tulong ng Kapitan Heneral ay napawalang-bisa ang pagkakaeskomulgado ni
Ibarra at ipinasya ng arsobispo na muli siyang tanggapin sa simbahang Katoliko.
Ngunit, nagkataon noong sinalakay ng mga taong pinag-uusig ang kwartel ng sibil
at ang napagbintangang may kagagawan ay si Ibarra kaya siya ay dinakip at
ibinilanggo. Wala talagang kinalaman dito ang binata sapagkat nang kausapin siya
ni Elias upang pamunuan ang mga pinag-uusig ay tahasan siyang tumanggi at
sinabing kailanman ay hindi siya maaring mamuno sa mga taong kumakatawan sa
bayan.
Napawalang-bisa ang bintang kay Ibarra sapagkat sa paglilitis na ginawa ay walang
sino mang makapagsabi na siya'y kasabwat sa kaguluhang naganap. Subalit ang
sulat niya kay Maria Clara na napasakamay ng hukuman ang siyang ginawang
sangkapan upang siya'y mapahamak.
Nagkaroon ng handaan sa bahay nina Kapitan Tiyago upang ipahayag ang
kasunduan sa pagpapakasal ni Maria Clara kay Linares at samantalang nagaganap
ito ay nakatakas ni Ibarra sa bilangguan sa tulong ni Elias.
Bago tuluyang tumakas ay nagkaroong ng pagkakataon si Ibarrang magkausap sila
ng lihim ni Maria Clara,. Anya'y ipinagkaloob na niya rito ang kalayaan at sana'y
lumigaya siya at matahimik na ang kalooban. Ipinaliwanag ni Maria Clara na ang
liham na kanyang iniingatan at siyang ginamit sa hukuman ay nakuha sa kanya sa
pamamagitan ng pagbabanta t pananakot. Ippinalit sa mga liham na ito ang
dalawang liham na isinulat ng kanyang ina bago siya ipanganak na nakuha ni Padre
Salvi sa kumbento at dito nasasaad na ang tunay niyang ama ay si Padre Damaso.
Sinabi niya kay Ibarra na kaya siya pakakasal kay Linares ay upang ipagtanggol
ang karangalan ng kanyang ina subalit ang pag-iibig niya saa binata ay di
magbabago kailanman.
Samantala, tumakas na si Ibarra sa tulong ni Elias. Sumakay sila ng bangka,
pinahiga si Ibarra at tinabunan ng damo at pagkatapos ay tinunton ang ilog Pasig
hanggang makarating sa Lawa ng Bay. Ngunit naabutan sila ng mga tumutugis sa
kanila. Inisip ni Elias na iligaw ang mga ito kaya naisipan niyang lumundag sa tubig
kung saan inakalang si Ibarra ang tumalon kaya hinabol at pinaputukan siya ng
mga sibil hanggang mahawi ang bakas ng pagkakalangoy at magkulay-dugo ang
tubig.

7. Nakarating sa kaalaman ni Maria Clara na si Ibarra'y napatay ng mga Sibil sa
kanyang pagtakas. Ang dalaga'y nalungkot at nawalan ng pag-asa kaya't hiniling
niya kay Padre Damaso na siya'y ipasok sa kumbento ng Santa Clara upang
magmadre. Napilitang pumayag ang pare sapagkat tiyakang sinabi ng dalaga na
siya'y magpapakamatay kapag hindi pinagmadre.
Noche Buena nang makarating si Elias sa maalamat na gubat ng mga Ibarra,
sugatan at nanghihina na doon niya nakatagpo si Basilio at ina nitong wala nang
buhay.
Bago siya nalagutan ng hininga ay sinabing, namatay siyang hindi nakikita ang
pagbubukang-liwayway ng kanyang bayan at makakikita ay huwag sanang
kalilimutan ang mga nangamatay dahil sa pagtatanggol sa bayan.
Repleksyon:
nalaman ko na ang noli me tangere ay hango sa totoong buhay ni Rizal at
ito rin ay nakatuon tungkol sa pangaapi ng mga kastila sa mga pilipino na kagaya
ni Rizal na nilabanan niya ang mga kastila.Parehas din sila na naapi ang mga mahal
sa buhay
masaya ako dahil kaya ni Rizal na pamulatin ang mga pilipino laban sa
mga kastila gamit ang nobelang Noli Me Tangere.
Mga Halimbawa ng Epiko
Ibalon (Epiko)
Ang Ibalon ay matandang pangalan ng Bicol. Noong 1895, si Prayle Jose
Castaño ay may kinaibigang bulag na lagalag na mang-aawit na si
Cadungdung. Sa kanya narinig ng pari ang epikong Ibalon. Itinala at
isinalin ng pari sa Castila ang isinalaysay sa kanya ni Cadungdung.
Ang Epiko ay nababahagi sa trilogia. Inilalarawan dito ang kabayanihan
nina Baltog, Handiong, at Mantong.
Buod
Si Baltog ay nakarating sa lupain ng Ibalon dahil sa pagtugis niya sa isang
malaking baboy-ramo. Siya'y nanggaling pa sa lupain ng Batawara.
Mayaman ang lupain ng Ibalon at doon na siya nanirahan. Siya ang
kinilalang hari ng Ibalon. Naging maunlad ang pamumuhay ng mga tao.
Subalit may muling kinatakutan ang mga tao, isang malaki at
mapaminsalang baboy-ramona tuwing sumasapitang gabi aynamiminsala

8. ng mga pananim. Si Baltog ay matanda na upang makilaban. Tinulungan
siya ng kanyang kaibigang si Handiong.
Pinamunuanni Handiong ang mga lalaki ng Ibalon upang kanilang lipulin
ang mga dambuhalang buwaya, mababangis na tamaraw at lumilipad na
mga pating at mga halimaw na kumakainng tao. Napatay nila ang mga ito
maliban sa isang engkantadang nakapag-aanyong magandang dalaga na
may matamisna tinig. Ito ay si Oriol. Tumulong si Oriol sa paglipol ng iba
pang mga masasamang hayop sa Ibalon.
Naging payapa ang Ibalon. Ang mga tao ay umunlad. Tinuruan niya ang
mga tao ng maayos na pagsasaka. Ang mga piling tauhan ni Handiong ay
tumulong sa kanyang pamamahala at pagtuturo sa mga tao ng maraming
bagay.
Ang sistema ng pagsulat ay itinuro ni Sural. Itinuro ni Dinahong Pandak
ang paggawa ng palayok na Iluad at ng iba pang kagamitan sa pagluluto.
Si Hablon naman ay nagturo sa mga tao ng paghabi ng tela. Si Ginantong
ay gumawa ng kauna-unahang bangka, ng araro, itak at iba pang
kasangkapan sa bahay.
Naging lalong maunlad at masagana ang Ibalon. Subalit mayisang halimaw
na namang sumipot. Ito ay kalahating tao at kalahating hayop. Siya si
Rabut. Nagagawa niyang bato ang mga tao o hayop na kanyang
maengkanto. Maynagtangkang pumatay sa kanya subalit sinamang palad
na naging bato. Nabalitaan ito ni Bantong at inihandog niya ang sarili kay
Handiong upang siyang pumatay kay Rabut.
Nalaman ni Bantong na sa araw ay tulog na tulog si Rabut. Kaniya itong
pinatay habang natutulog.
Nagalit ang Diyos sa ginawang pataksil na pagpatay kay Rabut. Diumano,
masama mansi Rabut, dapat ay binigyan ng pagkakataong magtanggol sa
sarili nito. Pinarusahan ng Diyos ang Ibalon sa pamamagitan ng isang
napakalaking baha.
Nasira ang mga bahayat pananim. Nalunod ang maraming tao. Nakaligtas
lamang ang ilang nakaakyat sa taluktok ng matataas na bundok. Nang
kumati ang tubig, iba na ang anyo ng Ibalon. Nagpanibagong buhay ang
mga tao ngayon ay sa pamumuno ni Bantong.

9. Mga Halimbawa ng Parabula Sa Kanlurang Asya
Parabula ng Banga
“Huwag mong kalilimutang ikaw ay isang bangang gawa sa lupa,”
ang tagubilin ng Inang Banga sa kaniyang anak. “ Tandaan mo
ito sa buong buhay mo.” “Bakit madalas mong inuulit ang mga
salitang ito, Ina?” ang tanong ng anak na banga na may
pagtataka. “Sapagkat ayokong kalimutan mo ito. At ikaw ay
nararapat na makisalamuha lamang sa ating mga kauring banga.”
Kaya’t sa buong panahon ng kaniyang kabataan, itinatak niya sa
kanyang isipan na siya ay isang banga na gawa sa lupa.
Hanggang sa makakita siya ng ibang uri ng banga. Nakita niya
ang eleganteng bangang porselana, ang isang makintab na
bangang metal, at maging ang iba pang babasaging banga.
Tinanggap niya na sila ay magkakaiba. Ngunit hindi niya lubos
na maunawaan kung bakit hindi siya maaaring makisalamuha sa
ibang banga. Marahil, gawa sila mula sa iba’t ibang materyal
at iba-iba rin ang kanilang kulay. May puti, may itim, may
kulay tsokolate at may dilaw. Sila ay may kaniya-kaniyang
kahalagahan. Hinulma sila nang pantay-pantay. Lahat sila ay
ginawa upang maging sisidlan o dekorasyon. banga DRAFT March
24, 2014 214 Isang araw, isang napakakisig na porselanang
banga ang nag-imbita sa kaniya na maligo sa lawa. Noong una,
siya’y tumanggi. Nang lumaon, nanaig sa kanya ang paniniwalang
ang lahat ng banga ay pantay-pantay. Naakit siya sa makisig na
porselanang banga. Napapalamutian ito ng magagandang disenyo
at matitingkad ang kulay ng pintura. May palamuting gintong
dahon ang gilid nito. Kakaiba ang kaniyang hugis at mukhang
kagalang-galang sa kaniyang tindig. “Bakit wala namang masama
sa paliligo sa lawa kasama ng ibang uri ng banga. Wala naman
kaming gagawing hindi tama,” bulong niya sa sarili. At sumunod
siya sa porselanang banga at sinabing,” Oo, maliligo ako sa

10. lawa kasama mo. Ngunit saglit lamang, nais ko lang na
mapreskuhan.” ‘’Tayo na,” sigaw ng porselanang banga na
tuwang-tuwa. Sabay silang lumundag sa lawa at nasarapan sa
malamig na tubig. Nakadama sila ng kaginhawahan sa mainit na
panahon nang araw na iyon. Nang sila’y lumundag sa tubig,
lumikha ito ng mga alon. Ang porselanang banga ay tinangay
papalapit sa kaniya. Kahit hindi nila gusto, bigla silang
nagbanggaan nang malakas. Isang malaking alon ang humampas
mula sa gilid ng lawa. Lumikha ito ng napakalakas na tunog.
Ang porselanang banga ay nanatiling buo na parang walang
nangyari. Ngunit ang bangang gawa sa lupa ay nagkalamat dahil
sa malakas na banggaan nila. Habang siya’y nabibitak at unti-
unting lumulubog sa ilalalim ng tubig,naalaala ng bangang lupa
ang kaniyang ina.
Ang Talinghaga Tungkol sa May-Ari ng Ubasan”
(Mateo 20: 1-16 sa Bagong Tipan)
Ang kaharian ng langit ay maitutulad sa isang taong
lumabas nang maagang-maaga upang humanap ng manggagawa
para sa kanyang ubasan. Nang magkasundo na sila sa upa
na isang salaping pilak sa maghapon, ang mga manggagawa
ay pinapupunta niya sa kanyang ubasan. Lumabas siyang
muli nang mag- ikasiyam ng umaga at nakakita siya ng
iba pang tatayu-tayo lamang sa palengke. Sinabi niya sa
kanila, ‘ Pumunta din kayo at magtrabaho sa aking
ubasan, at bibigyan ko kayo ng karampatang upa. At
pumunta nga sila. Lumabas na naman siya nang mag-
ikalabindalawa ng tanghali at nang mag-ikatlo ng hapon,
at sa ganoon din ang ginawa niya. Nang mag-ikalima na
ng hapon, siya’y lumabas muli at nakakita pa ng mga
ibang wala ring ginagawa. Sinabi niya sa kanila, “
Bakit tatayu-tayo lang kayo dito sa buong maghapon?”
Kasi po’y walang magbigay sa amin ng trabaho,’ sagot
nila. Kaya’t sinabi niya, ‘ Kung gayon, pumunta kayo at
magtrabaho kayo sa aking ubasan.’ Nang gumagabi na,

11. sinabi ng may-ari ng ubasan sa kanyang katiwala,
“Tawagin mo na ang mga manggagawa at bayaran mo sila
magmula sa huli hanggang sa unang nagtrabaho. Ang mga
nagsimula nang mag-ikalima ng hapon ay tumanggap ng
tig-iisang salaping pilak.” Nang lumapit ang mga nauna,
inakala nilang tatanggap sila nang higit doon; ngunit
ang bawat isa’y binayaran din ng tig-iisang salaping
pilak. Nagreklamo ang mga nagtrabaho sa may-ari ng
ubasan. Sinabi nila, “Isang oras lamang gumawa ang mga
huling dumating, samantalang maghapon kaming nagtrabaho
at nagtiis sa nakapapasong init ng araw, bakit naman
pinagparepareho ninyo ang aming upa?” DRAFT March 24,
2014 209 Sumagot ang may-ari ng ubasan sa isa sa
kanila, “Kaibigan, hindi kita dinadaya. Hindi ba’t
nagkasundo tayo sa isang salaping pilak? Kunin mo ang
para sa iyo at umalis ka na. Ano sa iyo kung ibig kong
bayaran ang nahuli nang tulad ng ibinayad ko sa iyo?”
“Wala ba akong karapatang gawin sa ari-arian ko ang
aking maibigan. Kayo ba’y naiinggit dahil ako’y
nagmagandang-loob sa iba?” Ayon nga kay Hesus, “ Ang
nahuhuli ay nauuna, at ang nauuna ay mahuhuli.”