1. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Ενότητα 2η
Α. Κείμενο : Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Μετάφραση
Όταν ο στόλος των Περσών πλησιάζοντας την Αττική από την πλευρά του
Φαλήρου απέκλεισε τις γύρω παραλίες, οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι
σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό της Κορίνθου. Ενώ λοιπόν η
κατάσταση είχε έτσι, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν και κατάστρωνε το
σχέδιό του σχετικά με το Σίκινο. Ο Σίκινος ήταν Πέρσης στην καταγωγή,
αιχμάλωτος, φιλικός προς τον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών
του. Αυτόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη, αφού τον διέταξε να πει ότι ο
Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του
Πέρση βασιλιά του στέλνει πρώτος την πληροφορία ότι οι Έλληνες
προσπαθούν να ξεφύγουν και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να
εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη, ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το
πεζικό. Ο Ξέρξης, επειδή τα δέχτηκε αυτά με την ιδέα ότι είχαν ειπωθεί με
φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε και έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των
πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά, αφού αποπλεύσουν με διακόσια
πλοία., για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.
Ασκήσεις
Να συμπληρώσετε τον πίνακα αντικαθιστώντας χρονικά τα ρήματα
Ενεστώτας Παρατατικ Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμ. Υπερσυντέλ.
ἐβουλεύετο
ταράττονται
ἀπέκρυψε
διακελεύεται

2. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Παράλληλα κείμενα
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Όταν ο θεός έδωσε χρησμό στην Αθηνά για το ξύλινο τείχος, ο παντεπόπτης Δίας τον
ενέκρινε. Τότε οι άλλοι Αθηναίοι πρότειναν να οχυρώσουν την ακρόπολη, ο
Θεμιστοκλής όμως πρότεινε να μπουν στα πλοία, γιατί αυτά ήταν, κατά τη γνώμη
του, το ξύλινο τείχος των Αθηναίων. Πείστηκαν, επιβιβάστηκαν, ναυμάχησαν και
νίκησαν
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Ο Θεμιστοκλής ενέδρευε κοντά στη Σαλαμίνα. Στους Έλληνες φαινόταν καλό να
φύγουν, αλλά στο Θεμιστοκλή να ναυμαχήσουν στη στενή θάλασσα. Και καθώς δεν
τους έπειθε να μείνουν (είχε το Σίκινο δούλο παιδαγωγό των παιδιών του) στέλνει
λοιπόν αυτόν τον Σίκινο νύχτα στο βασιλιά, για να του μηνύσει λόγω συμπάθειας
τάχα ότι οι ελληνικές δυνάμεις σκοπεύουν να φύγουν. Να ναυμαχήσεις. Ο βασιλιάς
πείθεται και ναυμαχεί, και το πλήθος των πλοίων του το σύντριψε η στενή θάλασσα.
Έτσι οι Έλληνες, παρά τη θέλησή τους, νίκησαν με τη σοφία του αρχηγού τους.
Ερμηνευτικά σχόλια
• Τα κείμενα της ενότητας αυτής σκοπό έχουν να αναδείξουν τη στρατηγική
ευφυΐα ως καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση μιας πολεμικής
αναμέτρησης. Η υπεροπλία και η αριθμητική υπεροχή δεν είναι, όπως έχει
αποδειχτεί ιστορικά σε διάφορες περιπτώσεις, ικανός παράγοντας για να φέρει
τη νίκη.
• Ο Θεμιστοκλής παρουσιάζεται ως ένας ευφυής και διορατικός στρατηγός. Σε
αντίθεση με τους υπόλοιπους Έλληνες, που ταράζονται από την παρουσία του
πολυάριθμου περσικού στόλου και ασκούν πιέσεις για αλλαγή του τόπου της
αναμέτρησης, ο ίδιος σταθμίζοντας με ψυχραιμία την κατάσταση διαβλέπει τα
πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης τοποθεσίας (της Σαλαμίνας) και
μετέρχεται όλα τα μέσα προκειμένου να εξασφαλίσει ότι η μάχη θα γίνει εκεί.
Όταν βλέπει ότι το σχέδιό του κινδυνεύει δε διστάζει να χρησιμοποιήσει το
δόλο ως μέσο για να επιτύχει το στόχο του. Η επιμονή του, η εξυπνάδα αλλά
και η πονηριά του απέβησαν σωτήρια για τους Έλληνες.
• Το τέχνασμα αυτό του Θεμιστοκλή απέβη σωτήριο για τους Έλληνες. Χάρη
στην επιμονή του η μάχη έγινε τελικά στη Σαλαμίνα, γεγονός που εξασφάλισε
στους Έλληνες τη νίκη. Αν είχαν επικρατήσει οι αντίπαλοί του η ναυμαχία θα
είχε ολέθρια αποτελέσματα για τους Έλληνες, αφού είναι σχεδόν βέβαιο ότι
στην ανοιχτή θάλασσα οι Πέρσες εύκολα θα συνέτριβαν τον ελληνικό στόλο
λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής.
• Σε καιρό πολέμου, όταν κρίνεται η εδαφική ακεραιότητα και η ελευθερία ενός
έθνους, δικαιολογείται και θεωρείται θεμιτή η χρησιμοποίηση μέσων που σε
καιρό ειρήνης η ηθική τους θα ήταν αμφισβητήσιμη: ο δόλος , τα τεχνάσματα,
η εξαπάτηση του εχθρού

3. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Λεξιλόγιο : λέγω (=μιλώ, λέω) θ. λεγ-, λογ-, *Fρη-
λόγιος = α. άνθρωπος των γραμμάτων, μορφωμένος: π.χ.
ΟιΈλληνες λόγιοι της προεπαναστατικής περιόδου.
β. αυτός που ακολουθεί στη γλώσσα αρχαιοπρεπή
παράδοση, καθαρευουσιάνος: π.χ. Λόγιο κείμενο.
λογύδριο σύντομος λόγος
λογισμός α. σκέψη, στοχασμός, συλλογισμός.
β. υπολογισμός
ρήτρα προφορική συμφωνία, όρος σε συμφωνία, διαθήκη κλπ
ρητός που έχει λεχθεί, ειπωμένος// ορισμένος, σαφής,
κατηγορηματικός αντιθ. ασαφής, αμφιλεγόμενος// που
μπορεί να λεχθεί, αντίθ. άρρητος (που δεν μπορεί να ειπωθεί ή
που είναι αδύνατο να τον εκφράσει ή να τον περιγράψει κάποιος)
/απόρρητος ( που δεν πρέπει να ανακοινωθεί, να γνωστοποιηθεί)
λογομαχώ διαπληκτίζομαι, φιλονικώ
αντιλέγω μιλώ εναντίον κάποιου, εναντιώνομαι με το λόγο/ διαφωνώ
αντιλογία αντίρρηση, διαφωνία
αντίρρηση αντίθετη γνώμη, αντιλογία
προλέγω λέω κάτι από πριν/ προμαντεύω, προφητεύω
πρόρρησις προφητεία
παράλογος ασύμφωνος με τη λογική/ που δε σκέφτεται λογικά
ανάλογος σύμμετρος/ αντίστοιχος ως προς την αξία, την ποιότητα/ αυτός που
οφείλεται, που αρμόζει σε κάποιον
αμφιλεγόμενος αμφισβητούμενος
λογοδοτώ δίνω λόγο, απολογούμαι για ορισμένες πράξεις μου / δίνω λογαριασμό
λογοφέρνω λογομαχώ, διαπληκτίζομαι, φιλονικώ
λογοπαίγνιο παιχνίδι με διφορούμενες λέξεις, καλαμπούρι
λογικοφανής αυτός που φαίνεται λογικός χωρίς να είναι
λεξικογραφία σύνταξη λεξικού
μονολεκτικός αυτός που αποτελείται από μία λέξη, που λέγεται με μια λέξη
κοντολογίς με λίγα λόγια
αερολογία φλυαρία χωρίς περιεχόμενο
Να συμπληρώσετε τα κενά με παράγωγα του λέγω (λόγος)
( λόγος, ρητά, απόρρητος, αμφιλεγόμενος, λέξη, λογομαχώ,
προλέγω, λεξικό, διάλογος, ρήτρα)
Στον προφορικό και γραπτό μας ......................... χρησιμοποιούμε
.................. που τις βρίσκει κανείς συγκεντρωμένες σε έναν
κατάλογο που ονομάζεται .......................
Το προσφορότερο μέσο για την επίλυση των διαφορών μας είναι
................................
Η αξία του μυθιστορήματος αυτού είναι................................

4. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Το συμβόλαιο περιείχε μια ...................... που απαγόρευε
................... την ανοικοδόμηση του οικοπέδου.
Δημοσιεύτηκε ένα ……………………………. έγγραφο του Υπουργείου
Εξωτερικών
Είναι εριστικός χαρακτήρας και συνεχώς …………………………………
….
Ο μάντης ………………………………. τα μελλούμενα
2. Να εντάξετε σε προτάσεις τις παρακάτω λέξεις
παράλογος, πολυλογία, αμφιλεγόμενος, αντίρρηση

5. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Αφωνόληκτα ουσιαστικά γ΄ κλίσης
Οδοντικόληκτα (τ, δ, Χειλικόληκτα (π, β. φ) Ουρανικόληκτα(κ.
θ) γ, χ)
θηλυκά σε –της ὁ γύψ, τοῦ γυπός ὁ κῆρυξ, τοῦ
-τητος κήρυκος
ἡ ποιότης, τῆς ὁ χάλυψ, τοῦ χάλυβος ὁ θώραξ, τοῦ
ποιότητος θώρακος
ἡ βαρύτης, τῆς ἡ φλέψ, τῆς φλεβός ὁ πίναξ, τοῦ πίνακος
βαρύτητος
ὁ Ἄραψ, τοῦ Ἄραβος ὁ φύλαξ, τοῦ
φύλακος
-ις –ιτος ἡ σάρξ, τῆς σαρκός
ἡ χάρις τῆς χάριτος ἡ πλάξ, τῆς πλακός
(προσοχή: την χάριν, ὦ
χάρι)
-άς –άδος
ἡ Ἑλλάς τῆς Ἑλλάδος
ἡ λαμπάς τῆς λαμπάδος
-ις -ιδος
ἡ ἔρις τῆς ἔριδος (την
ἔριν)
ἡ πατρίς τῆς πατρίδος
ἡ βολίς τῆς βολίδος
ἡ ἀσπίς τῆς ἀσπίδος
ἡ ἐλπίς τῆς ἐλπίδος
ἡ τυραννίς τῆς
τυραννίδος (ὦ τυραννί)

6. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τις πτώσεις που
ζητούνται:
Οδοντικόληκτα Χειλικόληκτα Ουρανικόληκτα
ἡ ἐλπίς ἡ βαρύτης ὁ Ἄραψ ὁ κῆρυξ
τῆς τοῦ
τῇ
τὴν
(ὦ)
Πληθυντικός αριθμός
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)

7. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Ολιγόλεπτη δοκιμασία στα φωνηεντόληκτα ουσιαστικά της
γ΄ κλίσης
Ονοματεπώνυμο: ………………………………………………………………
………………………………..
Ημερομηνία: ………………………………………………………………………
………………………………..
Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τις πτώσεις που
ζητούνται:
Ονομα Γενική Ενικ Δοτική Γενική πληθ. Δοτική Αιτιατ.
στ Ενικ πληθ. πληθ
τὸ
κτῆμα
ἡ πρᾶξις
ὁ
γονεύς
ἡ τάξις

8. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Ενρινόληκτα και υγρόληκτα ουσιαστικά γ΄ κλίσης
-αν - άνος -ην –ηνος -ων –ωνος -ηρ –ηρος -ωρ, -ωρος
ὁ παιάν τοῦ παιάνος ὁ Ἕλλην τοῦ ὁ ἐλαιών τοῦ ἐλαιῶνος ὁ κρατήρ τοῦ
Ἑλληνος ὁ ξενὼν τοῦ ξενῶνος κρατῆρος
ὁ σωλήν τοῦ ὁ παρθενών τοῦ ὁ νιπτήρ τοῦ
σωλῆνος παρθενῶνος νιπτῆρος
ἡ σειρήν τῆς ὁ ἀγών τοῦ ἀγῶνος ὁ σωτήρ τοῦ
σειρῆνος ὁ χειμών τοῦ χειμῶνος σωτῆρος
ὁ μὴν τοῦ μηνός ὁ αἰών τοῦ αἰῶνος (κλητ. ὦ σῶτερ)
ὁ χιτών τοῦ χιτῶνος
ὁ ἀγκών τοῦ ἀγκῶνος
-ις –ίνος -ην, - ένος -ων –ονος -ηρ –έρος -ωρ –ορος
ἡ ἀκτίς τῆς ἀκτίνος ὁ λιμὴν τοῦ λιμένος ἡ εἰκών τῆς εἰκόνος ὁ ἀστήρ τοῡ ὁ αὐτοκράτωρ τοῦ
ὁ πυθμὴν τοῦ ἡ χιών τῆς χιόνος ἀστέρος αὐτοκράτορος
πυθμένος ὁ ἡγεμών τοῦ ἡγεμόνος (δοτ. τοῖς ἀστράσι) ὁ πράκτωρ τοῦ
ἡ φρὴν τῆς φρενός ὁ κανών τοῦ κανόνος ὁ ἀήρ τοῦ ἀέρος πράκτορος
ὁ κηδεμών τοῦ κηδεμόνος ὁ παντοκράτωρ τοῦ
ὁ γείτων τοῦ γείτονος παντοκράτορος
ὁ ἄξων τοῦ ἄξονος
ὁ δαίμων τοῦ δαίμονος
ὁ πνεύμων τοῦ πνεύμονος

9. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Γεν. ενικού Δοτ. ενικού Δοτ. Αιτιατ. πληθ.
πληθυντ.
ὁ μήν
ὁ χειμών
ὁ δαίμων
ὁ σωτήρ
ὁ ῥήτωρ
Να βρείτε την αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού
οἱ ἡγεμόνες …………………………………………
τῶν κηδεμόνων………………………………….
τῷ κηδεμόνι: …………………………………….
ὦ γείτονες ……………………………………….
ὦ ῥήτορες ……………………………………….
τους γείτονας ………………………………..

10. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Ολιγόλεπτη γραπτή δοκιμασία στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα
Ονοματεπώνυμο
Ημερομηνία:
Να βρείτε τους αντίστοιχους τύπους στον αντίθετο αριθμό
ὀ κῆρυξ: οἱ …………………………………
τῶν κηρύκων: τοῦ ………………………………..
αἱ ἐλπίδες: ἡ ……………………………………….
τάς ἐλπίδας: την ………………………………..
τῷ φύλακι : τοῖς …………………………………..
τῇ πατρίδι : ταῖς …………………………………
τάς χάριτας : την ……………………………….
τῶν ἐρίδων: τῆς ……………………………..
τους κήρυκας: τον ………………………………..
αἱ ἀσπίδαι: ἡ ………………………………….

11. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Ασκήσεις Επαναληπτικές
1. Ποιες από τις παρακάτω λέξεις είναι σύνθετες και ποιες
απλές; Στις σύνθετες να διακρίνετε τα συνθετικά τους μέρη
ἀπέκρυψε
ἐκπέμπει
ἐπιθέσθαι
ταράττονται
πολεμίων
φιλόλογος
ἀνάλογος
2. Να βρείτε στον παρακάτω πίνακα τον κατάλληλο τύπο και να
συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων
αντίρρηση, ρήτρα, επίλογος, αμφιλεγόμενος, απόρρητος,
λογοκρίνω
Στην περίοδο της δικτατορίας τα λογοτεχνικά έργα ………………
…………..
Δεν έφερε καμία ………………………………. στις προσταγές του.
Η αξία του μυθιστορήματος αυτού είναι ………………………………
……
Ο αριθμός του τηλεφώνου του είναι ………………………………….
Το συμβόλαιο περιείχε μια δυσμενή γι’ αυτόν ……………………….
3. Να μεταφέρετε τους παρακάτω τύπους στον αντίθετο αριθμό
ὁ κόραξ: οἱ …………………………..
ὦ γείτονες: ὦ …………………….
τῶν γειτόνων: τοῦ ………………………….
τὸν κήρυκα: τοὺς ……………………….
αἱ ἀκτῖνες: ἡ ………………………..
αἱ βαλβῖδες: ἡ ……………………
τῇ πατρίδι: ταῖς …………………………..