Masz problem z tym, jak napisać rozprawkę, list, ogłoszenie lub charakterystykę postaci? E-book "Jak napisać?" zawiera konkretne porady na temat pisania wybranych rodzajów wypracowań. Na liście znajdują się: :: wywiad; :: reportaż; :: e-mail; :: ogłoszenie; :: list; :: opowiadanie; :: rozprawka; :: esej; :: charakterystyka postaci; :: analiza i interpretacja wiersza. Autorki: Agnieszka Paszek Magdalena Procyszyn-Florczyk Oprawa graficzna: Małgorzata Plona

2. „Jak napisać”
Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w części bez zgody autora
jest zabronione. Dopuszcza się rozpowszechnianie materiałów w całości bez wprowadzania
modyfikacji i zmiany formatu pliku.
Copyright © 2022 by Infeo Marcin Marek Gryszko
(właściciel serwisu www.e-korepetycje.net)
e-mail: admin@e-korepetycje.net
Wydanie 1
Olsztyn 2022
Autorki
Agnieszka Paszek
Magdalena Procyszyn-Florczyk
Redaktor naczelna
Marta Gryszko
Oprawa graficzna
Małgorzata Plona
E-book dostępny na stronie:
www.e-korepetycje.net/artykuly/ebook-jak-napisac
E-book od www.e-korepetycje.net

3. „Jak napisać”
Spis treści
WSTĘP........................................................................................................ 1
WYWIAD..................................................................................................... 2
REPORTAŻ.................................................................................................. 5
E-MAIL........................................................................................................ 8
OGŁOSZENIE............................................................................................ 11
LIST.......................................................................................................... 14
OPOWIADANIE.......................................................................................... 18
ROZPRAWKA............................................................................................. 21
ESEJ......................................................................................................... 25
CHARAKTERYSTYKA POSTACI.................................................................. 29
ANALIZA I INTERPRETACJA WIERSZA...................................................... 32
E-book od www.e-korepetycje.net

4. „Jak napisać”
WSTĘP
„Co ma być to będzie, a jak już będzie, to trzeba się z tym zmierzyć.”
J.K. Rowling
Cześć,
oddajemy w Twoje ręce mini e-book z serii „Jak napisać?”. Znajdziesz
w nim zasady dotyczące pisania listu, opowiadania, wywiadu, reportażu,
maila, ogłoszenia, eseju, rozprawki, interpretacji wiersza oraz charakterysty-
ki postaci.
Wszystkie informacje staraliśmy się przekazać w sposób jasny i czytel-
ny. Potraktuj to opracowanie jako mini przewodnik po świecie słowa pisane-
go. Nie traktuj go jednak jako wyroczni. Pamiętaj, że styl pisania każdego
z nas jest inny, unikalny. Mamy różny zasób słów, inne doświadczenia i cha-
rakter, które mają wpływ na kształt tworzonych przez nas wypowiedzi.
My dajemy Ci jedynie pewne rusztowanie, na którego bazie będziesz
tworzyć poszczególne rodzaje treści. Szkielet, który ułatwi Ci (mamy nadzie-
ję) rozwinięcie pisarskich skrzydeł i ułatwi przelanie myśli na papier zgodnie
z wytycznymi.
Miłej lektury! Redakcja
E-book od www.e-korepetycje.net 1

5. „Jak napisać”
WYWIAD
Wywiad to tekst złożony z pytań i udzielonych na nie odpowiedzi, to
forma utrwalenia rozmowy z wybraną osobą. Wywiady przeprowadza się naj-
częściej z osobami publicznymi, w trakcie jakiegoś wydarzenia bądź na zada-
ny temat. Najczęściej są to ludzie ze świata kultury i sztuki bądź specjaliści
z konkretnych dziedzin. Nie oznacza to jednak, że nie można przeprowadzić
wywiadu ze zwyczajnym człowiekiem, natomiast we wszystkich przypad-
kach, aby wywiad miał szansę zakończyć się z powodzeniem, trzeba określić
jego temat oraz cel. Bez tego wywiad będzie chaotyczny, niejasny w przekazie
i może spełznąć na niczym. Aby tak się nie stało, trzeba odpowiednio się
przygotować.
WYWIAD W 6 KROKACH
1. CEL I TEMAT WYWIADU
Zastanów się, dlaczego chcesz przeprowadzić wywiad z daną osobą.
Z jakiego powodu to właśnie ta osoba przyciągnęła twoje zainteresowanie?
o co chciałbyś zapytać? Temat rozmowy może być rozległy, lecz warto ustalić
go z góry, aby obie strony mogły się przygotować i poczuć się pewnie. Jeśli
chcesz rozmawiać na trudne tematy związane z karierą, życiem prywatnym,
a czasem z jakimś konfliktem, powinieneś dołożyć wszelkich starań, aby
osoba, z którą będziemy rozmawiać, czuła się komfortowo.
2. INFORMACJE NA TEMAT ROZMÓWCY TO PODSTAWA
Aby wywiad przybrał ciekawą formę, możesz poszukać informacji na
temat rozmówcy w prasie lub Internecie. Mając szerszą wiedzę, zadasz cie-
kawsze pytania. Zapytasz, skąd takie założenie? Już odpowiadam. Gdy zada-
jesz proste, podstawowe pytania osoba, z którą przeprowadzasz wywiad, ma
ograniczone pole manewru. Nie możesz zgłębić ciekawszych tematów, nie
wiedząc nic o swoim rozmówcy.
E-book od www.e-korepetycje.net 2

6. „Jak napisać”
3. PYTANIA
Podczas przygotowań do rozmowy, zastanów się i wypisz pytania. Sta-
raj się zbudować je tak, aby pozwalały na szerszą odpowiedź. To tak zwane
pytania otwarte, czyli aktywizujące. Wymuszają one rozległą odpowiedź, za-
miast „tak” lub „nie”. Nie buduj ich za pomocą partykuły „czy”, lecz z pomo-
cą słów takich jak: „Kto?”, „Co?”, „Jak?”, „Kiedy?”, „Dlaczego?” i „Po co?”.
Unikniesz zdawkowych odpowiedzi i zaangażujesz rozmówcę. Nie bój się za-
dawać pytań dodatkowych, które wzbogacą i dodadzą dynamiki dialogowi.
Pamiętaj jednak, aby unikać zaczepek, które były wścibskie i nietaktowne.
Chcesz przecież, aby wywiad był ciekawy i niebanalny, a nie prowokacyjny
i pełen kontrowersji.
4. KULTURA OSOBISTA I SZACUNEK DO ROZMÓWCY
Jeżeli ktoś nie chce o czymś rozmawiać, to naciskając, tym bardziej
nic z niego nie wyciągniesz. Delikatnie omiń drażliwą kwestię i przejdź do ko-
lejnego pytania. W ten sposób okażesz szacunek rozmówcy, jednocześnie nie
zrażając go do siebie. Poczuje, że może ci zaufać i kto wie, czy sam nie wróci
do tematu. Na wywiad zabierz ze sobą zapisane pytania i coś do notowania
odpowiedzi. Jeśli masz możliwość, użyj dyktafonu, aby ułatwić sobie pracę.
Zapytaj o zgodę na publikację, jeśli zamierzasz umieścić wywiad w mediach.
5. PODSUMOWANIE
Postaraj się podsumować wspólny dialog. Jeśli czujesz się na siłach,
możesz błyskotliwie spuentować rozmowę, ale nie jest to konieczne. To ele-
ment zależny od sprzyjających okoliczności i wniosków rozmowy. Nic na siłę.
6. SŁOWO W SŁOWO
Przelewając wywiad na papier bądź wprowadzając jego zapis do kom-
putera, musisz pamiętać o najważniejszym. Wywiad to czyjeś słowa, myśli,
ale i dobre imię. Wiemy, jaką moc mają słowa, dlatego w wywiadzie powinie-
neś zamieszczać dokładnie takie słowa, jakie padły z ust rozmówcy. Nie ma
tu miejsca na twórcze, kosmetyczne poprawki. Wywiad jako gatunek publi-
E-book od www.e-korepetycje.net 3

7. „Jak napisać”
cystyczny musi być wiarygodny. Nie pozwól, aby twoja praca poszła na mar-
ne tylko dlatego, że nie zapisałeś, co rozmówca odpowiedział.
E-book od www.e-korepetycje.net 4

8. „Jak napisać”
REPORTAŻ
Słowo reportaż pochodzi z łaciny (łac. reportare) i oznacza donosić, ra-
portować. To forma wypowiedzi sprawozdawczej, utrwalonej przez autora
w sposób obiektywny. Przedstawia nam fakty dotyczące okoliczności, któ-
rych był naocznym świadkiem bądź uczestnikiem. Reportaż jest jednocześnie
gatunkiem literackim i dziennikarskim ze względu na swój sprawozdawczy
charakter. Autor nie powinien zamieszczać w nim własnych komentarzy.
Poprawnie napisany reportaż powinien być utworem obrazującym
pewne zdarzenia. Im więcej szczegółów związanych z chronologią czy fakta-
mi, takimi jak czas i miejsce, świadkowie etc., tym tekst staje się bardziej
wiarygodny.
REPORTAŻ W 5 KROKACH
1. WYBÓR WYDARZENIA
Dokonując wyboru wydarzenia do reportażu, powinieneś kierować się
ilością informacji na jego temat oraz dostępnymi źródłami, dokumentami,
ilością świadków, którzy mogliby podzielić się z tobą ich własną relacją zda-
rzeń. To bardzo cenne, gdyż takie relacje uczestników budują wiarygodność
reportażu. Ważne, aby opisywane przez ciebie wydarzenie było warte uwagi
i ciekawe. Jeśli możesz, połącz przyjemne z pożytecznym, weź udział w wy-
darzeniu i opisz je z perspektywy obserwatora lub uczestnika. W innym
przypadku bazuj na doświadczeniach i obserwacjach świadków wydarzeń,
w których nie miałeś możliwości uczestniczyć.
2. ZBIERANIE MATERIAŁÓW
By zacząć pisać, potrzebujesz wielu informacji. Dotarcie do nich zabie-
ra wiele energii i czasu, zanim więc zaczniesz przeczesywać źródła, napisz na
kartce fakty, które należy bezzwłocznie ustalić. To one są najistotniejsze dla
reportażu. Następnie poukładaj informacje tak, aby nic ci nie umknęło. Je-
żeli udało ci się dotrzeć do świadków, zapisuj każde ich słowo. Przygotuj się
E-book od www.e-korepetycje.net 5

9. „Jak napisać”
na takie spotkanie i jeśli to możliwe, utrwal efekty (np. na dyktafon). Bę-
dziesz mógł zawsze do nich sięgnąć.
3. KOMPOZYCJA REPORTAŻU
Choć reportaż pozostawia swobodę wyboru co do kompozycji tekstu,
staraj się utrzymywać porządek w referowaniu zdarzeń. Zasugeruj się na
przykład chronologią, kolejnością docierania do poszczególnych źródeł bądź
postaw na logikę i spójność w zapisywaniu wypowiedzi, tak abyś czuł, że
wszystko ze sobą współgra.
4. PISANIE PRACY
Przy pisaniu zwróć szczególną uwagę na charakter twojej pracy. Nie
zgub reporterskiego ducha na rzecz opowiadania lub sprawozdania. Zapy-
tasz, jak tego uniknąć? Pamiętaj, aby zakomunikować już na początku pro-
blematykę wydarzenia, następnie w rozwinięciu przedstawić wszystkie ze-
brane informacje, wykluczając nieścisłości lub przekłamania, negatywnie
wpływające na wiarygodność twojej pracy. Jako autor powinieneś zadbać
o to, aby reportaż był interesujący i jednocześnie niósł ze sobą rzetelne infor-
macje ze sprawdzonych źródeł. Spróbuj poeksperymentować ze stylem, lecz
pamiętaj, że ma on służyć w przekazaniu informacji, nie odwrotnie. Przerost
formy nad treścią nie służy reportażowi. Pisząc zakończenie, postaraj się
podsumować wszystkie przytoczone informacje i rozwiązać problematykę re-
portażu, jeśli to możliwe.
5. POPRAWKI
Postaraj się wyszukać i przeredagować fragmenty, świadczące o braku
autorskiego obiektywizmu. W innym wypadku jako twórca nie będziesz prze-
konujący. Odbiorcy mogą odnieść wrażenie, że chcesz ich przekonać, jak
było, choć w rzeczywistości jest inaczej.
W niektórych sytuacjach aż korci nas, aby dodać coś od siebie. To cał-
kiem uzasadnione, lecz jeśli chcemy zachować autentyczność, powinniśmy
zamieścić własny komentarz poza tekstem właściwym (w tym przypadku
poza reportażem). Autorski komentarz to dobra okazja i przyzwoity sposób,
E-book od www.e-korepetycje.net 6

10. „Jak napisać”
aby podzielić się spostrzeżeniami. Czytelnik ma wtedy świadomość, że ta
część zawiera perspektywę autora i nie czuje się przekonywany „na siłę”.
Oczywiście, nie ma w tym twojej złej woli, że chcesz się podzielić swoją per-
spektywą, ale dobrze jest, gdy odbiorca ma tego świadomość.
E-book od www.e-korepetycje.net 7

11. „Jak napisać”
E-MAIL
Zacznijmy od odmiany obcojęzycznego słowa „e-mail”. Wielu z nas
twierdzi do teraz, że pisze i wysyła „maila”, a tymczasem mail nie jest istotą
ożywioną, a takie w bierniku nie mają kocówki -a. Tak więc piszesz „mail”,
„SMS” lub publikujesz „post”.
Wiadomości mailowe są popularną metodą korespondencji. To szybki,
łatwy i niedrogi sposób na komunikację. Mail ułatwia nam kontakt z innymi
użytkownikami Internetu. Napisać mail można do znajomego, nauczyciela
bądź firmy. W formie mailowej komunikują się także współpracownicy
i przedsiębiorcy. Coraz częściej za pośrednictwem takiej wiadomości elektro-
nicznej można załatwić również sprawy urzędowe.
Czy napisanie wiadomości mailowej jest proste? Tak, trzeba jednak
pamiętać o kilku ważnych kwestiach. Jak każda forma wypowiedzi, mail ma
określoną budowę.
E-MAIL W 4 KROKACH
1. TEMAT
Temat może się wydawać drobnostką. Jednakże uczeni doświadcze-
niem wiedzą, że pozwala on na przekazanie przewodniej myśli wiadomości,
jeszcze zanim adresat ją przeczyta. To wpływa na szybkość komunikacji.
W niektórych sytuacjach temat maila lub jego brak może sprawić, że nie zo-
stanie odczytany wcale. Szczególnie gdy mamy do czynienia z sytuacją ofi-
cjalną. Wtedy nie ma co dowcipkować, trzeba maksymalnie streścić to, co
chcemy przekazać w wiadomości.
2. PRZYWITANIE [ZWROT DO ADRESATA]
W zależności od tego do kogo piszesz, chcesz się odpowiednio przywi-
tać. W sytuacji formalnej najodpowiedniejszym przywitaniem będzie np.
„Szanowna Pani/Szanowny Panie”, zaś w nieoficjalnym mailu możesz się po-
służyć zwykłym „Cześć” lub „Hej”. Jeżeli chciałbyś wspomnieć o funkcji, jaką
E-book od www.e-korepetycje.net 8

12. „Jak napisać”
pełni dana osoba, poprawne będą zwroty np. „Szanowna Pani Profesor”,
„Szanowna Panie Prezesie”. Jeśli wymieniłeś już choćby jedną wiadomość
w ciągu tego samego dnia z adresatem wiadomość, możesz zrezygnować
z ponownego powitania.
Unikaj niepoprawnych form, takich jak: np. „Witam” albo „Dobry wie-
czór”. Witać może nas gospodarz w swoich progach, a wieczorami nikt nie
chce odczytywać służbowych maili.
3. TREŚĆ WIADOMOŚCI
Mail to nie tylko forma wypowiedzi. To przede wszystkim sposób ko-
munikacji. Jak pewnie wiesz, w komunikacji liczy się jasny i klarowny prze-
kaz. Dlatego też staraj się dopilnować, aby poinformować na początku od-
biorcę, w jakim celu się kontaktujesz. Zwróć uwagę na zachowanie akapi-
tów, poprawnej ortografii i interpunkcji. Taka wiadomość świadczy o tobie,
twojej kulturze i co najważniejsze o szacunku do osoby, z którą konwersu-
jesz. Wiadomość powinna być krótka, zwięzła, bez zbędnego rozwlekania.
Kluczowy temat powinien być szczególnie uwydatniony na tle reszty zawar-
tych w wiadomości treści.
Jeżeli wiadomość z jakiegoś powodu musi być długa, to lepiej wykorzy-
staj załącznik, a w treści maila poinformuj, w jakim celu go dołączyłeś i jak
dalej z nim postępować.
4. ZAKOŃCZENIE MAILA I POZDROWIENIE
Zakończenie maila zawiera w sobie kilka pułapek. Z jednej strony po-
winieneś zasugerować odbiorcy, jakiego działania z jego strony oczekujesz,
z drugiej zaś zastosowanie wypowiedzi wymuszających na nim konieczność
odpowiedzi jest zachowaniem nie na miejscu. W ten sposób możesz kogoś do
siebie zrazić, co nie wróży niczego dobrego dalszej relacji z odbiorcą takiej
wiadomości. Pozdrawiając, możesz użyć takich zwrotów jak np. „Z poważa-
niem”, „Pozdrawiam”, a także „Z wyrazami szacunku”.
E-book od www.e-korepetycje.net 9

13. „Jak napisać”
Interpunkcja!
Po zwrocie grzecznościowym zamieść przecinek, np. „Szanowna Pani
Dziekan, …” „Szanowny Panie Profesorze, ...”, natomiast kiedy pozdrawiasz
kogoś pod koniec wiadomości, tutaj przecinek będzie już błędem. Prawidło-
wa forma to „Pozdrawiam Ola” lub „Z wyrazami szacunku Mariola Nowicka”.
E-book od www.e-korepetycje.net 10

14. „Jak napisać”
OGŁOSZENIE
Ogłoszenie jest pisemną formą podania konkretnej informacji do wia-
domości publicznej. Najczęściej dotyczy wielu spraw życia codziennego ta-
kich jak wydarzenia kulturalne, zaginięcia zwierzaka bądź przedmiotu, albo
jego odnalezienia. Niemniej jednak, mimo jasno określonej formy, pisanie
ogłoszenia nie jest tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać. Szczególnie jeśli
piszesz je na sprawdzianie. Wtedy trzeba uwzględnić to, o co proszą Cię
w poleceniu zadania.
Co powinno się znaleźć w ogłoszeniu?
OGŁOSZENIE W 5 KROKACH
1. NAGŁÓWEK
„Ogłoszenie” jako nagłówek posiada uniwersalny charakter. Oznacza
to, że niezależnie od tego, czego dotyczy ogłoszenie, nagłówek pozostaje taki
sam. Jeżeli coś sprzedajesz bądź zaginął ci zwierzak, możesz zamieścić np.
nagłówki „SPRZEDAM” lub „ZAGINĄŁ” dla przyciągnięcia uwagi.
2. CZAS I MIEJSCE
Pisząc ogłoszenie dotyczące wydarzenia, zamieść datę i godzinę rozpo-
częcia oraz miejsce, do którego należy się udać, uwzględniając wszelkie
szczegóły, tj. nazwa miejsca, adres, miejscowość lub – jeśli to konieczne –
kraj. Wszystko po to, aby osoby czytające napisane przez ciebie ogłoszenie
miały szansę odpowiedzieć na nie swoją obecnością na wydarzeniu albo za-
angażowaniem w sprawę odnalezienia utraconej wartości. Jeżeli zaś infor-
mujesz o zaginięciu, powinieneś poinformować odbiorców o dacie zniknięcia
lub kradzieży przedmiotu bądź zwierzaka.
3. TREŚĆ OGŁOSZENIA
Zwracając się z komunikatem do wiadomości publicznej, musisz zdać
sobie sprawę z konieczności uwzględnienia wszystkich istotnych informacji,
E-book od www.e-korepetycje.net 11

15. „Jak napisać”
aby osoba czytająca ogłoszenie rozumiała jego treść. Zwróć uwagę na obszer-
ność i skróć do minimum swoją wypowiedź, ale bez pomijania najistotniej-
szych kwestii. W celu zachęcenia odbiorców do reakcji na ogłoszenie zadbaj
o to, aby przyciągało uwagę. Napisz coś od siebie, wpleć między słowa swoje
intencje, zbuduj w tych kilku zdaniach relację z drugim człowiekiem, a na
pewno zachęcisz innych do tego, aby odpowiedzieli na twoje ogłoszenie.
4. ZWROTY PERSWAZYJNE
Skoro już mowa o odpowiadaniu na ogłoszenie, warto wspomnieć
o zwrotach zwiększających twoje szanse na przekonanie odbiorcy, aby zare-
agował w pożądany przez ciebie sposób. Używając sformułowań: „Przyjdź
i sam się przekonaj”, „Czekają niezapomniane wrażenia” lub „Na znalazcę
czeka wysoka nagroda” wzmocnisz swój komunikat i zwiększysz szanse na
powodzenie interakcji.
5. DANE KONTAKTOWE OGŁOSZENIODAWCY
Zamieść dane do kontaktu. Bez tego nikt nie będzie wiedział, gdzie
i do kogo ma się zgłosić lub kto kieruje do niego wiadomość. To istotne
z punktu widzenia odbiorcy ogłoszenia i nie tylko. Przyznaj, że ty też odczu-
wasz różnicę między sytuacją, gdy o przysługę prosi cię obca osoba oraz gdy
jest to twój najlepszy przyjaciel. Reagujemy na komunikaty w określony spo-
sób, w konkretnych okolicznościach. Gdy te się zmieniają, zmienia się i na-
sze postępowanie. Bywa, że ogłaszający jest gwarantem udanego wydarze-
nia. W przypadku organizatora o odmiennej opinii reakcja nie byłaby tak en-
tuzjastyczna.
Na egzaminie!
Gdy piszesz pracę klasową lub egzamin pisemny, informacje potrzebne
do napisania ogłoszenia znajdują się w poleceniu. Twoim zadaniem jest
uwzględnić wszystkie wytyczne. Bywa, że poproszą, by wcielić się w inną
osobę lub przyjąć założenie, że objąłeś jakąś istotną funkcję, i z tego powodu
jesteś zobowiązany do zamieszczenia owego ogłoszenia. W takim wypadku
E-book od www.e-korepetycje.net 12

16. „Jak napisać”
również podpis pod ogłoszeniem będzie musiał zostać przez ciebie dostoso-
wany do wymagań zadania.
E-book od www.e-korepetycje.net 13

17. „Jak napisać”
LIST
Czym jest list? To wypowiedź pisemna, w której autor zwraca się do
wybranego odbiorcy. Celem listu jest powiadomienie go o czymś albo nakło-
nienie do konkretnych działań, zwykle w charakterze prywatnym. Jednakże
listy dzielą się i na te prywatne, i te oficjalne, w zależności od okoliczności
i wybranego odbiorcy. Ta forma komunikacji wydaje się być jednak przeżyt-
kiem dla młodego pokolenia i powoli odkłada się ją do lamusa. Naprzeciw
potrzebom obecnych czasów wychodzi technologia dająca wiele alternatyw
w postaci elektronicznych wiadomości jak mail czy SMS. Jednak w dalszym
ciągu jest to forma korespondencji polskiego sądownictwa, częściowo urzę-
dów oraz niektórych instytucji.
LIST W 7 KROKACH
1. MIEJSCOWOŚĆ I DATA
W prawym górnym rogu najpierw zamieść miejscowość nadawcy, a po
przecinku zapisz datę jego powstania. Będzie to odniesienie dla osoby czyta-
jącej i ułatwi jej umiejscowienie zdarzeń w czasie.
2. NAGŁÓWEK
Rozpoczynając wypowiedź w formie listu, zastanów się, jak chcesz
zwrócić się do osoby, do której kierujesz ową korespondencję. Oczywiste jest,
że inaczej rozpoczniesz list skierowany do taty albo koleżanki (np. „Kochany
Tato!”, „Droga Karolinko!”), a zupełnie w inny sposób zwrócisz się do dyrek-
tora szkoły bądź innego adresata w sytuacji oficjalnej („Szanowny Panie Dy-
rektorze,”, „Szanowna Pani Gwóźdź,”). Pamiętaj, że po wstawieniu wykrzyk-
nika na końcu nagłówka, należy zacząć akapit wielką literą, a gdy po na-
główku zamieścisz przecinek, kontynuuj wypowiedź jak zwyczajne zdanie.
OD TEGO MOMENTU ZWRÓĆ UWAGĘ, ABY PODZIELIĆ KOLEJNE
TRZY CZĘŚCI NA AKAPITY.
E-book od www.e-korepetycje.net 14

18. „Jak napisać”
3. WSTĘP
W tej części powinieneś poinformować odbiorcę o celu, w jakim się
kontaktujesz. Także pozdrowienie albo nawiązanie do poprzedniego listu ad-
resata będzie dobrym pomysłem. We wstępie możesz również podziękować za
ostatnią odpowiedź.
4. TREŚĆ WŁAŚCIWA LISTU
Na tym etapie możesz rozwinąć swoją wypowiedź i zapisać wszystko
to, co chciałbyś przekazać osobie, do której kierujesz list. Jeżeli piszesz go
odręcznie, warto zwrócić uwagę na staranne pismo, by dało się bez trudu
odczytać treść.
5. ZAKOŃCZENIE
Zakończenie ma kilka istotnych funkcji. Spróbuj krótko podsumować
swoją wypowiedź, szczególnie najważniejsze z poruszonych kwestii. Jeśli
chcesz, zaproponuj wspólne działanie lub zasugeruj swoje oczekiwania.
Uważaj jednak, aby nie wymuszać odpowiedzi, gdyż jest to nie na miejscu.
Jeżeli adresat poczuje taką potrzebę, na pewno się z tobą skontaktuje. Na-
stępnie możesz krótko pozdrowić autora jeszcze przed podpisaniem się.
6. PODPIS
Bez względu na to, czy list został napisany w formie elektronicznej, czy
odręcznej, należy się pod nim podpisać. Twój podpis musi być odręczny.
7. TAJEMNICZE POSTSCRIPTUM
W języku łacińskim „post scriptum” oznacza „po napisaniu”. W takim
razie słynne „PS” jest dopiskiem zamieszczonym na samym końcu, po podpi-
sie autora.
UWAGA! Poprawnie zapisany skrót nie zawiera kropek.
E-book od www.e-korepetycje.net 15

19. „Jak napisać”
List oficjalny vs. nieoficjalny
List nieoficjalny najczęściej skierowany jest między innymi do człon-
ków rodziny i znajomych. Z tego powodu, język wypowiedzi może przybrać
nieco lżejszą formę niż w przypadku listu oficjalnego. Nie jest jednak równo-
ważne z przyzwoleniem na brak szacunku dla adresata. Przeciwnie, skoro
masz na celu skontaktować się z bliską osobą, twoja wiadomość powinna do
tego zachęcać. W przypadku listu oficjalnego, zaadresowanego do jakiejś in-
stytucji bądź nieznanej ci osoby, należy trzymać się zasad i wymogów, bo-
wiem jest to korespondencja o charakterze formalnym. Dlatego zadbaj, by
zarówno zwrot grzecznościowy, jak i pozdrowienie pasowało do okoliczności.
LIST NA EGZAMINIE!
Jeżeli piszesz list na egzaminie, to zwróć szczególną uwagę na obowią-
zujący temat i nie zbaczaj z niego. Sprawdzaj na bieżąco, czy pisana przez
ciebie praca spełnia WSZYSTKIE zamieszone w poleceniu założenia. Również
podpis pod pracą może być wymagany w formie zmienionej, czyli anonimo-
wej, na przykład „XYZ”.
E-book od www.e-korepetycje.net 16

20. „Jak napisać”
E-book od www.e-korepetycje.net 17

21. „Jak napisać”
OPOWIADANIE
Opowiadanie to gatunek literacki i forma wypowiedzi narracyjnej.
Krótki, pisany prozą utwór o nieskomplikowanej, luźnej kompozycji, zawie-
rający dialogi oraz elementy innych form wypowiedzi, np. opisy, charaktery-
styki, a nawet opowiadania. Choć fabuła krąży najczęściej wokół jednego
wątku, a w całej wypowiedzi bierze udział niewielu bohaterów, w toku wyda-
rzeń powinno przybierać formę narastającą.
Istnieją dwa rodzaje opowiadań: odtwórcze i twórcze, a każde z nich
charakteryzuje inna specyfika tworzenia. Opowiadanie odtwórcze bazuje
w większości na odgórnie wskazanej sytuacji, wydarzeniu z danego dzieła li-
terackiego lub innego tekstu kultury. Zaś opowiadanie twórcze zależy tylko
i wyłącznie od naszej wyobraźni.
OPOWIADANIE W 5 KROKACH
1. NARRACJA
Zastanów się na początku, jak chcesz poprowadzić narrację w swojej
pracy. Masz do wyboru: zostać wszechwiedzącym narratorem, który nie bio-
rąc udziału w akcji utworu, ma dostęp do wszelkiej wiedzy na temat bohate-
rów i zdarzeń, lub brać udział w zdarzeniach jako jedna z postaci. Ten pierw-
szy czuwać będzie nad przebiegiem akcji, a więc będzie również obiektywny.
Wypowiadać się będzie w 3 osobie i liczbie pojedynczej. Jeżeli jednak wolisz
brać udział w fabule, to zadaj sobie pytanie, czy chcesz być sobą, czy może
wcielić się w inną postać. Być może wolałbyś na chwilę lub dwie zamienić się
w Balladynę z dramatu Juliusza Słowackiego, Włóczykija ze znanych książek
o Muminkach albo kogokolwiek tylko sobie wymarzysz? Staniesz się wtedy
narratorem subiektywnym i choć nie będzie on miał wiedzy o wszystkim, co
w opowiadaniu się dzieje, to jako jednostka będzie mógł dzielić się swoimi
spostrzeżeniami i odczuciami. Wybór należy do Ciebie!
E-book od www.e-korepetycje.net 18

22. „Jak napisać”
2. CZAS I MIEJSCE AKCJI
Dobrze jest zacząć od zaplanowania świata i realiów, w jakich obracać
się będą bohaterowie twojego opowiadania. To od nich zależeć będzie, jakie
sytuacje czy wydarzenia, będą składać się na fabułę.
3. ZAWIĄZANIE AKCJI
Pożądane jest, aby akcja utworu przyciągała uwagę czytelnika. Jeżeli
chcesz zainteresować odbiorcę, zaskocz go. Spraw, aby od samego początku
był oczarowany. Wymyśl coś, co sam chciałbyś przeczytać. Zawiązanie akcji
ma na celu zapoznanie się z bohaterami i światem przedstawionym, lecz jak
w wielu przypadkach, czytelnik może poznać ich w działaniu. Nie musisz
opisywać wszystkiego po kolei. Cechy osobowości uwydatnią się w zachowa-
niu, a zamiary bohaterów możesz ująć w delikatne sugestie, aby nie zdra-
dzać wszystkiego na początku i trzymać w niepewności swojego czytelnika.
Zafunduj sobie i swojemu nauczycielowi dobrą rozrywkę.
4. ZWROTY AKCJI
Zwyczajne dialogi i opisy mogą znużyć. Wprowadź zatem do swojego
wypracowania zwroty akcji. Gdy akcja utworu toczy się jednostajnie, czas
wywrócić wszystko do góry nogami. Zadbaj o prawdziwy armagedon. Kto po-
wiedział, że babcia nie może ratować wnucząt, wskakując na swój tęczowy,
latający motocykl razem ze swoim gadającym aligatorem Hapsem? Czy świat
bohaterów może być zamknięty w pudełku po butach prababki? Może.
5. PUNKT KULMINACYJNY I ZAKOŃCZENIE
Na tym etapie akcja utworu nabiera tempa i nagle wydarza się coś
szczególnego, bo jak w każdej historii potrzebny jest moment przełomowy.
Bohater przez ciebie stworzony dowiaduje się prawdy, orientuje się, iż został
oszukany lub po prostu daje upust swoim emocjom. Warto jednak pomyśleć
co dalej. Napięcie trzeba rozładować, a potem czeka cię jeszcze dopisanie za-
kończenia. Wróć myślami do wydarzeń i zastanów się, jakie wnioski wycią-
E-book od www.e-korepetycje.net 19

23. „Jak napisać”
gasz z opisanej historii. Spróbuj „wejść w skórę” postaci, a następnie wycią-
gnąć wraz z nimi istotne przemyślenia.
E-book od www.e-korepetycje.net 20

24. „Jak napisać”
ROZPRAWKA
Rozprawka jest jednym z zadań maturalnych w części pisemnej z języ-
ka polskiego oraz jedną z form wypowiedzi na egzaminie ósmoklasisty.
Pamiętaj, że rozprawka to nie jest streszczenie fragmentu tekstu źró-
dłowego, który otrzymasz! Pierwszym krokiem do podjęcia próby napisania
tej formy wypowiedzi jest zapoznanie się i zrozumienie problemu przedsta-
wionego w temacie. Jeżeli masz wątpliwości, czy rozumiesz temat, przeczytaj
go ponownie. Gdy nadal budzi on wątpliwości, do głowy nie przychodzą żad-
ne skojarzenia z innymi utworami literackimi, lepiej nie przystępuj do jej pi-
sania. W odwecie możesz podjąć się interpretacji utworu poetyckiego, który
jest alternatywnym zadaniem maturalnym, czy też napisać opowiadanie (eg-
zamin ósmoklasisty). Jeżeli już zdecydujesz się na napisanie rozprawki, po-
niżej przedstawiamy podstawowe elementy, z jakich musi się ona składać.
ROZPRAWKA W 3 KROKACH
1. WSTĘP
To pierwsza część wypracowania. Nie powinien być zbyt długi i obszer-
ny. W kilku zdaniach należy przedstawić informacje, które udowodnią zrozu-
mienie tematu. Dodatkowo wstęp powinien ukazywać szerszy kontekst,
zawierać genezę utworu oraz ramy czasowe, w jakich powstał (osadzenie
go w odpowiedniej epoce literackiej). W tej części musisz postawić tezę lub
hipotezę, którą w dalszej części rozprawki należy przy pomocy argumentów
potwierdzić lub odrzucić. Pamiętaj – postawioną tezę potwierdzasz lub od-
rzucasz argumentami w rozwinięciu. Natomiast w momencie postawienia hi-
potezy konieczne jest przedstawienie tezy końcowej w zakończeniu/podsu-
mowaniu rozprawki.
2. ARGUMENTACJA, CZYLI ROZWINIĘCIE
Argumenty to inaczej dowody, na podstawie których potwierdzisz
lub odrzucisz postawioną we wstępie tezę lub hipotezę. Ważne, aby argu-
E-book od www.e-korepetycje.net 21

25. „Jak napisać”
mentacja była zwięzła, bez zbędnego wodolejstwa. Tu nie liczy się ilość tek-
stu, a jakość przeprowadzanego dowodu. Zgodnie z wytycznymi egzamina-
cyjnymi, konieczne jest odwoływanie do innych utworów literackich, prac
plastycznych czy utworów muzycznych, które podejmowały ten sam temat.
Wskazane jest również, abyś w swojej wypowiedzi korzystał z cytatów, które
są potwierdzeniem lub zaprzeczeniem postawionej na początku tezy.
Argumenty powinny być jasne i zwięzłe. Nie ma sensu wypisywanie
ich jednym ciągiem, gdyż praca stanie się nieczytelna. Najlepiej każdy z ar-
gumentów, wraz z krótkim opisem, zawrzeć w oddzielnym akapicie. Dzięki
temu praca staje się uporządkowana i przejrzysta. Niezbędne minimum to
zawarcie co najmniej dwóch argumentów. Najlepiej, jeżeli jest ich więcej. Nie
oznacza to jednak, że w pracy powinny pojawić się wszystkie dowody, jakie
tylko przyjdą ci do głowy. Dobrym rozwiązaniem jest wcześniejsze zapisanie
ich w brudnopisie i pogrupowanie według ważności. Każdy z przytoczonych
dowodów powinien zawierać imiona i nazwiska bohaterów, tytuł utworu (je-
żeli argument jest odwołaniem do innego dzieła) lub cytat (jeżeli oczywiście
pamiętasz).
3. ZAKOŃCZENIE
W tej części wypracowania koniecznie muszą pojawić się wnioski
potwierdzające lub odrzucające postawioną we wstępie tezę. Jeżeli na
początku swojej rozprawki postawisz hipotezę, w zakończeniu musisz sfor-
mułować tezę na podstawie dowodu przeprowadzonego w części głównej roz-
prawki. Zakończenie, podobnie jak wstęp, nie powinno być zbyt obszerne.
Musi jednak jasno odpowiadać na zadany w temacie pracy problem oraz na-
wiązywać do wstępu rozprawki.
Na co zwrócić uwagę przy pisaniu rozprawki?
● Pisz zdania krótkie i zwięzłe. Zdania wielokrotnie złożone trudniej
się czyta, a i zwiększa się ryzyko popełnienia błędu stylistycznego
czy gramatycznego.
● Staraj się unikać ogólników. Pisz konkretnie i na temat. Podstawą
rozprawki jest dobra argumentacja, nie ilość tekstu, jaką napiszesz.
E-book od www.e-korepetycje.net 22

26. „Jak napisać”
● Dziel tekst na akapity. Pozwoli to na zachowanie porządku pracy
i sprawi, że stanie się ona przejrzysta.
● Staraj się unikać powtórzeń, szczególnie w zdaniach sąsiadujących.
● Stosuj różne formuły, które pozwolą Ci na wprowadzenie do tekstu
cytatu, kolejnego argumentu lub wniosku.
● Bądź obiektywny. W rozprawce nie stajesz po niczyjej stronie, nie
oceniasz, a przeprowadzasz jedynie „suchy” dowód na potwierdze-
nie konkretnej tezy.
● Zachowaj porządek argumentacji. Nie wracaj do swoich wcześniej-
szych wypowiedzi, nie powtarzaj ich w dalszych częściach pracy.
● Pilnuj stylistyki i ortografii.
● Rozprawka nie musi przedstawiać twojego faktycznego zdania na
zadany temat. Ma ona za zadanie sprawdzić wiedzę jej autora. Nie
musisz zgadzać się osobiście z postawioną tezą, masz przedstawić
dowód na podstawie znanych utworów literackich.
Na egzaminie!
Przed przystąpieniem do pisania rozprawki „na czysto” ułóż plan
w brudnopisie. Najlepiej, aby znalazły się w nim konkretne argumenty, któ-
rymi będziesz potwierdzać tezę (odpowiednio pogrupowane), tytuły utworów
literackich, do których nawiążesz w swojej pracy, a także cytaty (jeżeli je pa-
miętasz i będziesz wykorzystywać).
E-book od www.e-korepetycje.net 23

27. „Jak napisać”
E-book od www.e-korepetycje.net 24

28. „Jak napisać”
ESEJ
Nie ma idealnej formy eseju i jednego „przepisu” na jego stworzenie.
Podstawą jest zrozumienie tematu. Dalsza część wypowiedzi będzie zależna
od podejścia do niego, sposobu sformułowania myśli, dołączonych uczuć
i doświadczeń, które będą wpływały na ocenę sytuacji i wyciągane wnioski.
Esej to forma łącząca w sobie styl literacki i literacko-naukowy. Ma na
celu przedstawienie punktu widzenia na wybrany temat autora eseju. Z re-
guły pisany jest prozą. Poza przedstawieniem faktów autor powinien przyku-
wać uwagę czytelnika, zaskoczyć go argumentacją czy swoim punktem wi-
dzenia. Ważne, aby podkreślać podmiotowe podejście do tematu, jednocze-
śnie wykorzystując paradoksy, skojarzenia, cytaty czy słownictwo nacecho-
wane emocjonalnie – czyli środki charakterystyczne dla prozy poetyckiej.
Jak każda inna forma wypowiedzi pisemnej, tak i esej ma pewne cha-
rakterystyczne cechy.
CECHY ESEJU
● Subiektywizm – prezentacja własnego punktu widzenia i podejścia
do danego zagadnienia. Autor ma za zadanie skłonić czytelnika do
refleksji i własnych przemyśleń, ale nie moralizować.
● Różnorodność tematyczna – esej może dotyczyć praktycznie każ-
dego tematu. Od sztuki i kultury, po sprawy codzienne, społeczne,
polityczne czy zagadnienia z obszaru filozofii.
● Proza poetycka – chociaż esej jest pewnym rodzajem rozprawy na-
ukowej, warto wykorzystać w nim środki literackiej ekspresji.
● Brak ścisłej kompozycji – wypowiedź powinna być spójna i logicz-
nie powiązana. Jednak w eseju dopuszczalne jest wnoszenie dygre-
sji, komentarzy, własnych poglądów, które częściowo mogą burzyć
chronologię przedstawianych argumentów. Kompozycja luźna, ale
nie chaotyczna.
● Intertekstualność – czyli łączenie różnych form wypowiedzi. Zasa-
da pisania eseju dopuszcza mieszanie się np. elementów rozprawki,
E-book od www.e-korepetycje.net 25

29. „Jak napisać”
z dyskursem, dygresjami, wpleceniem własnych osądów oraz słów
nacechowanych emocjonalnie.
Esej to próba dotarcia do prawdy, clou zagadnienia. Chociaż to forma
otwarta i nie musi być zakończona konkluzją, warto ją dodać. Przedstawione
w sposób subiektywny argumenty mają zmusić czytelnika do samodzielnej
analizy problemu i zastanowienia się nad nim.
ESEJ W 7 KROKACH
1. TEMAT I TEZA
Podstawa to analiza i zrumienienie tematu. Zinterpretuj go na
wszystkie sposoby i postaw jak najwięcej tez na jego podstawie.
2. SKOJARZENIA
W trakcie analizy tematu warto notować pytania i wszelkie skojarze-
nia, jakie przychodzą ci do głowy. Luźne zapiski, pojedyncze słowa, argu-
menty, skojarzenia z innymi dziełami. Każde z takich skojarzeń warto spisać
na oddzielnej kartce, aby móc uzupełnić je o dodatkowe cytaty, odwołania do
innych dzieł, czy też własne, subiektywne oceny. Ważne, aby nie zamykać
się na żadną myśl czy skojarzenie. Wskaż też nurty filozoficzne, myślowe, ar-
tystyczne, literackie, kontekst historyczny bądź biograficzny. Unikaj nato-
miast wyliczeń i nie wprowadzaj fikcji literackiej. Pomyśl też nad mottem do
swojej pracy.
3. PLAN
Sporządź plan, który będzie stanowić rusztowanie kompozycyjne two-
jej pracy. Dokonaj selekcji wcześniej zapisanych myśli i wybierz te, któ-
re są najciekawsze, najtrafniejsze. Pogrupuj je tak, by dało się odnaleźć
analogie pomiędzy skojarzeniami, dzięki czemu będą tworzyły w miarę spój-
ną i logiczną całość.
E-book od www.e-korepetycje.net 26

30. „Jak napisać”
4. ROZWINIĘCIE
Kolejny etap to rozwinięcie zgromadzonych argumentów, myśli i odnie-
sień. Każdy z nich powinien być zwięzły i jasny, uzupełniony własnymi prze-
myśleniami i refleksjami. Swoje spostrzeżenia możesz skonfrontować z inny-
mi osobami, aby poznać ich punkt widzenia, pozyskać w ten sposób inne
spojrzenie na dany problem, porównać posiadane informacje. Do każdego
wniosku powinien być dołączony odpowiedni cytat, czy odwołanie się do in-
nych tekstów źródłowych. Przydatne będą również aluzje historyczne czy filo-
zoficzne. Całość wypowiedzi powinna skłaniać czytelnika do wyciągnięcia
własnych wniosków, bez narzucania osądu autora. Treść ma ciekawić od-
biorcę, nie umoralniać.
5. REDAGOWANIE
Zbierz wszystkie spisane argumenty wraz z ich rozwinięciem i złóż
w samodzielne części znaczeniowe. Całość poskładaj w akapity, którym
nadasz tytuły i śródtytuły. Następnie ułóż akapity według wcześniej przygo-
towanego planu. Pamiętaj, aby całość stanowiła spójną i logiczną treść.
Wzbogać swoje wypowiedzi o pytania retoryczne.
6. WSTĘP
Przygotuj wstęp do swojej pracy, w którym przedstawisz czytelnikowi
poruszoną przez ciebie tematykę i przybliżysz sposób ujęcia zagadnienia.
W tym miejscu możesz wykorzystać wcześniej dobrane motto. W dalszej
części pracy przepisz ułożone uprzednio skojarzenia i wnioski w logiczną ca-
łość.
7. ZAKOŃCZENIE
Czas na podsumowanie, które nie jest obligatoryjne, ale zalecane. To
miejsce na krótką refleksję końcową, która skłoni czytelnika do własnych
przemyśleń, uwrażliwi go na poruszany przez ciebie problem. To również
czas na ponowne sprawdzenie całego tekstu, przemyślenie jego koncepcji
i naniesienie ewentualnych poprawek.
E-book od www.e-korepetycje.net 27

31. „Jak napisać”
E-book od www.e-korepetycje.net 28

32. „Jak napisać”
CHARAKTERYSTYKA POSTACI
Charakterystyka postaci to jedno z częstszych zadań, jakie na lekcjach
języka polskiego dostają do napisania uczniowie. Równie często pojawia się
na egzaminach.
Charakterystyka to dłuższa forma wypowiedzi, w której należy opisać
daną postać literacką – jej wygląd, cechy charakteru, ogólny portret danej
osoby. Ta forma może zawierać w sobie zarówno elementy opowiadania, jak
i opisu. Obejmuje zarówno cechy fizyczne bohatera, jak i jego stosunek wo-
bec świata, innych osób, pojawiających się problemów.
Przed przystąpieniem do pisania spisz wszystkie niezbędne ci informa-
cje dotyczące danej postaci, a następnie je pogrupuj w następujące zestawy:
wygląd, cechy charakteru i usposobienia, zachowanie, poglądy i przekona-
nia. Zdarza się, że autor nie opisuje danej postaci wprost. Wtedy wnioski do-
tyczące bohatera należy wyciągnąć z zachowania postaci, jej wypowiedzi czy
z wydarzeń.
CHARAKTERYSTYKA POSTACI W 3 KROKACH
1. WSTĘP
W tym miejscu powinno pojawić się ogólne przedstawienie postaci,
o której będziesz pisać (najważniejsze informacje) wraz ze wskazaniem, skąd
znasz bohatera swojej charakterystyki (czy jest to bohater filmu, książki,
znajomy, czy może rodzina). Zacznij od imienia, nazwiska, stanu cywilnego,
sytuacji rodzinnej czy majątkowej.
We wstępie możesz postawić pytanie, na które będziesz starał się od-
powiedzieć w dalszej części wypowiedzi np. „Czy faktycznie bohater był na-
prawdę taki zły?”
2. ROZWINIĘCIE
Tu należy opisać wygląd ogólny i szczegółowy. Ogólny to podstawowe
cechy jego zewnętrznego wyglądu jak sylwetka, wzrost, ubiór, czy kolor
E-book od www.e-korepetycje.net 29

33. „Jak napisać”
oczu. Opis szczegółowy to pozostałe cechy w bardziej szczegółowym ujęciu,
np. Włosy wiecznie upięte w kok. W opisie wyglądu możesz używać cytatów,
o ile takie pamiętasz lub masz do dyspozycji tekst źródłowy.
Charakter i usposobienie bohatera. Pamiętaj, że to nie są synonimy.
Charakter to cechy wrodzone i nie podlegają one zmianie w trakcie życia, np.
nerwowy, porywczy. Usposobienie natomiast to cechy nabyte opisujące jego
stosunek do otoczenia, czy samego siebie, a które mogą ulec zmianie na
przestrzeni lat. Do opisu wyglądu i charakteru dołącz zatem kilka zdań
o usposobieniu bohatera (flegmatyczny, kapryśny, nerwowy, przekorny, ko-
leżeński itp.). Aby oddać pełny obraz postaci, cechy charakteru nie powinny
być wyliczane po przecinku, ale wplecione w całość wypowiedzi i dodatkowo
umotywowane. Jeżeli opisujesz bardzo barwną, dynamiczną osobę, o boga-
tym wnętrzu, staraj się to podkreślić w swojej wypowiedzi.
Nie zapominaj o osadzeniu opisywanego bohatera w realiach oraz opi-
saniu jego stosunków do innych, do samego siebie, do obowiązków i zadań,
jakie nakładali mu inni lub sam podejmował.
Tu warto również dołączyć informacje o poglądach i życiowych ide-
ałach bohatera, np. racjonalista, romantyk, pragmatyk, niedowiarek, marzy-
ciel, realista, feministka itp.
3. PODSUMOWANIE I OCENA
Na zakończenie krótko podsumuj informacje, jakie posiadasz o opisy-
wanej postaci oraz przedstaw swój stosunek wobec niej. Czy dany bohater
wzbudza twoją sympatię? Czy jest to postać godna naśladowania? Jeżeli we
wstępie postawiłeś pytanie, to jest miejsce na udzielenie na nie odpowiedzi.
Ocena postaci powinna być subiektywna.
E-book od www.e-korepetycje.net 30

34. „Jak napisać”
E-book od www.e-korepetycje.net 31

35. „Jak napisać”
ANALIZA I INTERPRETACJA WIERSZA
Analiza i interpretacja wiersza – praktyczne porady
Analiza i interpretacja wiersza sprawia wiele kłopotów. Poza zrozumie-
niem treści przekazu należy wykazać się również znajomością środków styli-
stycznych, jakie zostały wykorzystane w utworze. Chociaż nie jest to łatwe
zadanie, nie oznacza to, że jest niemożliwe do realizacji.
Zacznijmy od tego, że lirykę możemy podzielić na kilka typów:
● Liryka bezpośrednia – gdy podmiot liryczny opisuje swoje przeży-
cia i uczucia, wyrażając to w pierwszej osobie.
● Liryka pośrednia – gdy podmiot liryczny opisuje swoje przeżycia
i uczucia przez opis sytuacji i zdarzeń, nie mówiąc tego wprost. Sto-
suje narrację trzecioosobową lub bezosobową.
● Liryka podmiotu zbiorowego – gdy podmiotem lirycznym jest
określona zbiorowość, a w wierszu spotykamy tzw. my liryczne.
● Liryka zwrotu do adresata – gdy podmiot liryczny kieruje swój
przekaz do konkretnej osoby, rzeczy, idei.
Ze względu na poruszaną tematykę, wyróżniamy lirykę:
● miłosną,
● polityczną,
● patriotyczną,
● opisową,
● refleksyjno-filozoficzną,
● religijną,
● lirykę apelu.
Oto najważniejsze wskazówki, które pomogą Ci w napisaniu interpre-
tacji wiersza. Pamiętaj tylko, że zanim zaczniesz pisać, powinieneś uważnie
przeczytać utwór kilka razy.
E-book od www.e-korepetycje.net 32

36. „Jak napisać”
INTERPRETACJA WIERSZA W 8 KROKACH
1. INTERPRETACJA TYTUŁU
Wskazanie, o czym będzie wiersz. Czasami na podstawie samego tytu-
łu można przypuszczać, o czym będzie utwór lub do kogo jest skierowany.
2. O AUTORZE
Koniecznie zamieść informacje o autorze wiersza, epoce, w której żył,
czy tle historycznym. W niektórych przypadkach ważne wydarzenia z życia
autora mogą być pomocne w interpretacji wiersza czy określeniu podmiotu
lirycznego.
3. RODZAJ LIRYKI
Określ rodzaj liryki. Przykłady są podane wyżej, np. liryka bezpośred-
nia lub miłosna.
4. FORMA WYPOWIEDZI
Przeanalizuj treść wiersza i określ, czy występuje tu narracja (pierw-
szoosobowa lub trzecioosobowa), monolog, czy dialog.
5. PODMIOT LIRYCZNY
Często popełnianym błędem jest mylenie autora wiersza z podmiotem
lirycznym. Autor to ten, kto napisał wiersz (np. Mickiewicz, Kochanowski),
ale niekoniecznie jest on podmiotem lirycznym.
Podmiot liryczny to osoba mówiąca w wierszu. Nie zawsze jednak moż-
na podmiot jednoznacznie określić.
Przydatne w analizie mogą być pytania:
● Kim jest podmiot liryczny?
● Czy jest jasno określony, czy nie?
● Czy mówi w swoim imieniu, czy reprezentuje grupę ludzi?
● Czy zwraca się do kogoś, czy do samego siebie?
● W jakiej sytuacji się znajduje?
E-book od www.e-korepetycje.net 33

37. „Jak napisać”
6. ANALIZA ŚRODKÓW STYLISTYCZNYCH I WYMOWY UTWORU
Zbadanie i wypisanie środków wyrazów, jakie zostały użyte (np. alego-
ria, parabola, powtórzenie, inwokacja, zdrobnienia czy zgrubienia, metafora,
onomatopeja itd.). Nie chodzi tu jednak o samo wypisanie środków styli-
stycznych, ale o wskazanie, jaki mają wpływ na ogólny odbiór utworu, jego
interpretację, oraz dlaczego autor zdecydował się na ich użycie.
7. ANALIZA JĘZYKA
Określenie budowy zdań, użytego słownictwa. Odpowiedź na pytanie,
czy tekst jest pisany językiem współczesnym, zrozumiałym dla odbiorcy.
8. PODSUMOWANIE
Przedstaw swoje odczucia po przeczytaniu wiersza. Przywołaj proble-
my, jakie zostały w nim poruszone, sformułuj wnioski końcowe.
E-book od www.e-korepetycje.net 34

38. „Jak napisać”
E-book od www.e-korepetycje.net 35