1.
Struktura tekstu dziennikarskiego. Od czego zacząć? Rodzaje leadów

2.
Dla kogo piszemy? <ul><li>Co nowego </li></ul><ul><li>wydarzyło się? </li></ul>Czy temat jest przetwarzalny na obraz? <ul><li>Ilu Czytelników </li></ul><ul><li>dotyczy ten </li></ul><ul><li>temat? </li></ul><ul><li>Czy temat </li></ul><ul><li>budzi emocje? </li></ul><ul><li>5 pytań, które musimy sobie zadać przed przystąpieniem do pisania: </li></ul><ul><li>Czy temat jest </li></ul><ul><li>„ rozwojowy”? </li></ul>

3.
Zacznij od tytułu <ul><li>Tytuł to hak, na którym wieszamy nasz tekst. Jeśli jest mocny, utrzyma nawet duży i ciężki materiał </li></ul><ul><li>Kiedy mamy tytuł, łatwiej trzymać się tematu i nie zbaczać z wybranego kierunku </li></ul><ul><li>Tytuł nie powinien mieć więcej niż 7 słów (lub 2 linie) </li></ul><ul><li>Tytuł może być informacją, cytatem lub pytaniem – pod warunkiem, że znamy na nie odpowiedź </li></ul><ul><li>Zaczynając pisanie od wymyślenia tytułu, porządkujemy zebrane informacje </li></ul>

4.
80% informacji w pierwszych 20% tekstu Odwrócona piramida i najważniejsze pytania dziennikarza <ul><li>Co się stało? </li></ul><ul><li>Kto brał w tym udział? </li></ul><ul><li>Gdzie to się stało? </li></ul><ul><li>Kiedy to się stało? </li></ul><ul><li>Jak to się stało? </li></ul><ul><li>Dlaczego to się stało? </li></ul>

5.
Czym jest lead? Dobry lead jest jak pistolet… … przystawiony do głowy Czytelnika… … nie pozwala mu oderwać się od lektury <ul><li>To najważniejsza część historii </li></ul><ul><li>Lead decyduje, czy odbiorca zacznie czytać tekst </li></ul><ul><li>Lead odpowiada na pytania: kto, co, gdzie, kiedy, dlaczego i jak </li></ul><ul><li>Lead najpierw powinien odpowiedzieć na pytanie CO się dzieje i KTO w tym bierze udział </li></ul><ul><li>Wiele leadów zaczyna się od odpowiedzi na pytanie KIEDY. To pójście na łatwiznę. Taką informację powinno się przeredagować. </li></ul>

6.
Ekspozycja leadów

7.
Ekspozycja leadów

8.
Rodzaje leadów <ul><li>Lead informacyjny </li></ul><ul><li>W dłuższych tekstach możemy zastosować też: </li></ul><ul><li>2. Lead cytat </li></ul><ul><li>3. Lead pytanie </li></ul><ul><li>4. Lead historię </li></ul>

9.
Lead informacyjny <ul><li>Mówi, o czym będzie historia </li></ul><ul><li>Jest jej efektownym streszczeniem </li></ul><ul><li>Zawiera słowa kluczowe dla zrozumienia informacji </li></ul><ul><li>Może występować jako lead „twardy”, streszczający, typowy dla informacji typu „breaking news”… </li></ul><ul><li>Przykład: Ludzie znów polecą na księżyc. NASA poinformowała o tym dziś występując o 10 miliardów dolarów na realizację projektu </li></ul><ul><li>… może też występować jako lead „miękki”, wymagający większej koncentracji i uwagi, zawierający więcej informacji wyjaśniających zdarzenie: </li></ul><ul><li>Przykład: NASA proponuje kolejny projekt kosmiczny. Jej potrzeby budżetowe – ujawnione dziś – zawierają plan wysłania na Księżyc kolejnych ludzi. Agencja ma nadzieję na realizację długoterminowego projektu, w którym Księżyc zostanie wykorzystany jako „skocznia” do dalekich podróży kosmicznych. Zdaniem NASA potrzeba na to 10 miliardów dolarów. </li></ul>

10.
Lead cytat <ul><li>Pozwala na efektowne otwarcie tekstu poprzez użycie kontrowersyjnych i zdecydowanych opinii </li></ul><ul><li>Przykład: „Łatwiej uwierzyć w pogańskiego boga Jariłę niż dane Centralnej Komisji Wyborczej w Rosji – komentuje wyniki wyborów Aleksander Podrabinek, znany obrońca praw człowieka, więzień polityczny” </li></ul><ul><li>(Duży Format, Jak fałszowano wybory w Rosji, 17.03.2008) </li></ul><ul><li>Umożliwia pokazanie konfliktu poprzez cytowanie oponentów (ring) </li></ul><ul><li>Przykład: „Czym kierowali się autorzy artykułu i osoby, które dostarczyły im materiałów? – pisze w liście na Niedzielę Palmową arcybiskup Kamiński. Czym kieruje się arcybiskup, powtarzając o mnie nieprawdę? – pyta dominikanin, który ujawnił ukryty grzech Kościoła”. </li></ul><ul><li> (GW, Arcybiskup broni dobrego imienia księdza Andrzeja, 17.03.2008) </li></ul><ul><li>Zawsze jednak trzeba wyjaśnić Czytelnikowi kontekst wypowiedzi </li></ul><ul><li>Ważne! Czy wszystkie wybrane przez Ciebie cytaty są mocne i użyteczne? Czy nie powtarzają informacji zawartych w tekście? </li></ul>

11.
Lead pytanie <ul><li>Nazywany także leadem-receptą, ponieważ stawia pytanie i od razu na nie odpowiada </li></ul><ul><li>Wciąga w lekturę poprzez postawienie pytania często zadawanego sobie przez Czytelników </li></ul><ul><li>Przykład: Dlaczego świat jest taki zakłamany? Odpowiedź jest prosta: bo my sami go tworzymy. A kłamstwo jest wpisane w naszą naturę. Z badań psychologicznych wynika, że posługujemy się nim średnio od 2 do 200 razy dziennie </li></ul><ul><li>(Newsweek, Cała prawda o kłamstwie, 30.09.2007) </li></ul><ul><li>Dobrze nadaje się do prezentowania danych statystycznych, wyników sond, ankiet i sondaży </li></ul><ul><li>Przykład: Czy ludzie żyją dziś tak, jakby nie mieli umrzeć? TAK odpowiedziało na to pytanie 71 procent badanych, a NIE – tylko 26 procent. </li></ul><ul><li>(Sondaż IQS Quant dla GW 12-13.03.2008) </li></ul><ul><li>Ważne! W leadzie-recepcie nie stawiamy pytań retorycznych. Musimy znać konkretną odpowiedź na pytanie, które zadajemy. </li></ul>

12.
Lead historia <ul><li>Znany też jako lead-anegdota lub lead opisowy </li></ul><ul><li>Zaczyna się od opowiedzenia krótkiej historii, która wprowadza Czytelnika w okoliczności zdarzenia, nastrój itp. </li></ul><ul><li>Przykład: W podparyskiej la Cité samochody podpala się zwykle między trzecią a czwartą rano. Więc o czternastej młodych ludzi raczej nie widuje się tu na ulicach. Odsypiają. </li></ul><ul><li>Wymaga zebrania wielu dodatkowych informacji </li></ul><ul><li>Często stosowany w reportażu </li></ul><ul><li>Przykład: Halina ma 40 lat i urodzi dziecko dla Joanny. Zanim usiądzie, głaszcze się po brzuchu. To siódmy miesiąc. </li></ul><ul><li>(Duży Format, Adopcja ze wskazaniem, 25.02.2008) </li></ul><ul><li>Jest skuteczny, ponieważ budzi emocje Czytelnika </li></ul><ul><li>Jest skuteczny, ponieważ od razu wprowadza Czytelnika w akcję </li></ul><ul><li>Ważne! Historia opowiedziana w leadzie nie jest samodzielną anegdotą - jej zadaniem jest wprowadzenie Czytelnika w tematykę artykułu. Lead jest haczykiem, na którym zawieszamy cały tekst. </li></ul>

13.
Jak napisać dobry lead? <ul><li>Dobry lead jest jak atak, przed którym Czytelnik nie może się obronić </li></ul><ul><li>Dobry atak to informacja, cytat, scena, pytanie, porównanie, anegdota... Jeden warunek - musi być zaskakujący. </li></ul><ul><li>Często pomysł na d obry atak przychodzi dopier o, gdy si ę rozpiszemy. Wtedy pierwsze zdania id ą do kosza </li></ul><ul><li>Ważne! Napisanie leadu to najbardziej pracochłonna część pracy nad tekstem. Można ją wykonać na początku lub na końcu tworzenia materiału - trzeba jednak cały czas szukać jak najbardziej efektownego wejścia w temat. Od tych 25 słów zależy los całego artykułu </li></ul><ul><li>Pytanie: Czy twój lead zachęca Cię do lektury tekstu? Jeżeli nie, wyrzuć go i zacznij pisać od nowa. </li></ul>

14.
Po co są akapity? <ul><li>Tekst dziennikarski zbudowany jest z akapitów </li></ul><ul><li>Dzięki takiej konstrukcji możemy go łatwo skrócić i przebudować </li></ul><ul><li>Pierwszym, najważniejszym akapitem jest lead </li></ul><ul><li>Każdy akapit to osobna scena, cytat, wątek </li></ul><ul><li>Akapit powinien zawierać maksymalnie 5-6 zdań </li></ul><ul><li>Optymalna długość akapitu to 5-12 linijek tekstu (w szpalcie) </li></ul><ul><li>Pisanie akapitami to dziennikarski odruch </li></ul>

15.
Rola śródtytułów <ul><li>Przeciętny Czytelnik traci zainteresowanie lekturą po drugim akapicie </li></ul><ul><li>Potrzebny jest wtedy „haczyk”, który rozbudzi na nowo jego zainteresowanie </li></ul><ul><li>Śródtytuł jest wewnętrznym tytułem, który zapowiada, co będzie w następnych kilku akapitach tekstu </li></ul><ul><li>Tekst do 1800 znaków (kartka A4) nie potrzebuje śródtytułów, w dłuższych tekstach warto je wstawiać co 5-8 akapitów </li></ul>

16.
Długość zdania – ile zniesie Czytelnik? &quot;Wielu ludzi uważa, że najdłuższe zdanie w historii literatury napisał Wiktor Hugo. Rekord przypisywany jest zdaniu z powieści „Nędznicy”, zawierającemu 823 słowa (...). Ta opinia jest błędna. Najdłuższe zdanie literatury angielskiej przypisuje się też Joyce'owi, który osiągnął 4391 słów („Ulisses”). Ale i on został pobity. Jonathan Coe w powieści „The Rotters Club” doszedł do 13955 słów w jednym zdaniu. To jednak nie koniec. Jest pewna polska książka, „Bramy Raju”, która zawiera zdanie złożone z 40000 słów (...). Powieść ta została napisana przez Jerzego Andrzejewskiego. Określana jest jako nowela, ale nowele zazwyczaj mają mniej niż 40000 słów. I wreszcie, na koniec, jest czeska powieść, która składa się z jednego długiego zdania – „Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych” Bohumila Hrabala (...). Składa się ze 128 stron.&quot;. Jednak…

17.
Długość zdania – ile zniesie Czytelnik? <ul><li>Przeciętne zdanie w tekście dziennikarskim liczy ok. 8-10 słów (3-4 linijki tekstu) </li></ul><ul><li>Dłuższe zdania (ok. 20 słów) to tylko te, w których wyliczane są miejsca, instytucje, osoby itp. lub zamieszczane długie nazwy własne </li></ul><ul><li>Krótkie zdania to także krótkie słowa (do 5 sylab) </li></ul><ul><li>Zasada tekstu dziennikarskiego: jedno zdanie, jedna myśl, jedna liczba, jeden cytat </li></ul>

18.
Długość zdania – ile zniesie Czytelnik? <ul><li>Im krótsze zdanie, tym więcej informacji Czytelnik z niego zapamięta </li></ul><ul><li>Pierwsza część zdania jest zawsze lepiej zapamiętywana, niż druga </li></ul><ul><li>Najlepsze wyniki zapamiętywania: zdania o długości do 12 słów </li></ul>Ilość słów w zdaniu Ilu Czytelników zapamięta całe zdanie Ilu Czytelników zapamięta pierwszą część zdania Ilu Czytelników zapamięta drugą część zdania 12 100 % 100 % 100 % 13 90 % 95 % 85 % 17 70 % 90 % 50 % 24 50 % 70 % 30 % 40 30 % 50 % 10 %

19.
Język tekstu dziennikarskiego <ul><li>„ W dążeniu do powagi wyklucza się z komunikacji zwykłych ludzi” Peter Glotz i Wolfgang Langenbucher („Wzgardzony czytelnik”) </li></ul><ul><li>Piszemy po to, by poinformować, wytłumaczyć, zainteresować tematem, wzbudzić emocje </li></ul><ul><li>Dziennikarze są przede wszystkim „tłumaczami” </li></ul><ul><li>Ich zadaniem jest przetłumaczenie języka fachowego lub żargonu na język powszechnie zrozumiały </li></ul><ul><li>Należy więc: </li></ul><ul><li>Unikać wszelkiego rodzaju przymiotników-ozdobników i powtórzeń (wzajemna współpraca, potencjalne możliwości, akwen wodny itp.) </li></ul><ul><li>Skreślać wypełniacze (właściwie, w ogóle, niekiedy) </li></ul><ul><li>Nie używać słów z języka biurokracji i języka prawniczego </li></ul><ul><li>Unikać skrótów nazw, szczególnie w tytułach </li></ul><ul><li>Unikać form bezosobowych (zrobiono, kupiono) </li></ul><ul><li>Dane liczbowe i procentowe stosować w umiarkowanych dawkach </li></ul><ul><li>Liczby wielocyfrowe (setki milionów, miliardy) opisywać obrazowo (to tyle, ile…) </li></ul>

20.
Konstrukcja tekstu dziennikarskiego: podsumowanie <ul><li>TYTUŁ ustawia kierunek, w którym pójdzie przekaz tekstu. Dobrze go mieć, zanim przystąpimy do pisania. Jeśli przyjdzie nam do głowy lepszy pomysł na tytuł, zawsze możemy go zmienić </li></ul><ul><li>LEAD powinien zawierać najciekawsze i najważniejsze informacje, ale powinien też mieć to „coś”, co spowoduje, ze Czytelnik nie zakończy na nim lektury tekstu. Do wyboru mamy 4 formy leadu: informacyjny, cytat, receptę i historię </li></ul><ul><li>TEKST zawsze dzielimy na akapity nie dłuższe niż 5-6 zdań </li></ul><ul><li>ŚRÓDTYTUŁ wstawiamy w dłuższych tekstach co 5-8 akapitów. Jego zadaniem jest podtrzymać zainteresowanie Czytelnika lekturą </li></ul><ul><li>KRÓTKIE ZDANIA : Czytelnik najlepiej zapamięta te informacje, które liczą nie więcej niż 12 słów </li></ul><ul><li>KRÓTKIE SŁOWA – Czytelnicy to lubią. Szukajmy synonimów dla długich słów </li></ul>

21.
Kiedy warto podzielić tekst? <ul><li>Teksty uzupełniające (ramki) powinniśmy zastosować, gdy: </li></ul><ul><li>Prezentujemy dużo danych liczbowych </li></ul><ul><li>Cytujemy opinie wielu osób </li></ul><ul><li>Przypominamy poprzednie wydarzenia związane z tematem (background) </li></ul><ul><li>Cytujemy przepisy prawne istotne dla tematu </li></ul><ul><li>Publikujemy biografię bohatera tekstu </li></ul><ul><li>Podajemy adresy, telefony, nazwy stron www. itp. </li></ul><ul><li>Publikujemy harmonogram wydarzenia lub listę osób/firm biorących w nim udział </li></ul><ul><li>Publikujemy komentarz do tekstu głównego </li></ul>