Doktor muda

2. PENGENALAN
Unit ini mendedahkan Doktor Muda
kepada kesedaran kesihatan
pergigian dan langkah-langkah bagi
mengekalkan kesihatan pergigian
sepanjang hayat.

3. OBJEKTIF
Pada akhir sesi ini, Doktor Muda akan dapat :
1. Menerangkan tentang kepentingan penjagaan
kesihatan pergigian.
2. Menyenaraikan masalah kesihatan pergigian.
3. Menyatakan amalan yang baik dan tidak baik untuk
kesihatan pergigian.
4. Menunjukkan cara memberus gigi yang betul.
5. Memilih dan menjaga berus gigi yang betul.
6. Menunjukkan cara menggunakan flos gigi dengan
betul.

4. KANDUNGAN
1. Kepentingan penjagaan kesihatan
pergigian.
2. Masalah kesihatan pergigian.
3. Amalan yang baik dan tidak baik untuk
kesihatan pergigian.
4. Cara memberus gigi dengan berkesan.
5. Cara memilih dan menjaga berus gigi yang
betul.
6. Cara menggunakan flos gigi dengan betul.

5. Kepentingan Penjagaan Kesihatan
Pergigian
1
KORONA
AKAR
ENAMEL
DENTIN
PULPA
SIMENTUM
MEMBRAN
PERIODONTAL
SARAF

6. Gigi dan gusi perlu dikekalkan dalam keadaan sihat sepanjang
hayat untuk pengunyahan makanan dan pertuturan yang
jelas.
Ia dapat menambah keyakinan dan kecantikan paras rupa.
Manusia mempunyai dua peringkat perkembangan gigi iaitu
gigi susu dan gigi kekal.
Gigi susu berjumlah 20 batang. Gigi susu akan digantikan
secara berperingkat dengan gigi kekal yang berjumlah 32
batang.

7. Mengunyah
dan
menghancur
makanan
Bertutur
dengan
jelas
Penampilan
diri yang
menarik
Gigi susu
berperanan
dalam
pertumbuhan
gigi kekal

8. JENIS PERGIGIAN
Kegigian desidus :
- 20 batang
- Erupt
6 bulan > 2 tahun

9. Kegigian kekal :
- 32 batang
- 7 tahun > 18 tahun

10. MASALAH KESIHATAN
PERGIGIAN
2
Masalah kesihatan pergigian yang
sering berlaku ialah :
i. Karies gigi
ii.Penyakit gusi / periodontal
iii.Gigi tidak teratur (maloklusi)
iv.Mulut berbau

11. KARIES GIGI
• Gigi yang berlubang atau rosak.
i

12. Asid
melarutkan
lapisan
enamel dan
karies gigi
bermula
Jika gigi tidak
dirawat,
karies akan
melarat ke
bahagian
dentin
Seterusnya,
karies akan
melarat ke
bahagian
pulpa
Abses
(nanah)
terjadi di
akar gigi

13. PENYAKIT
GUSI / PERIODONTAL
• Infeksi kepada gusi, tulang alveolar dan tisu
penyokong.
• Gusi yang mudah berdarah, merah dan
bengkak.
• Punca utama : PLAK!!
• Plak adalah selaput bakteria yang melekat
pada permukaan gigi. Ia mengandungi
berbagai jenis bakteria.
• Bakteria dalam plak boleh menyebabkan
karies gigi dan penyakit gusi.
ii

14. • Pengumpulan plak dan pengeluaran toksin
oleh bakteria di dalam plak menyebabkan
infeksi gusi
• Tanda-tanda : gusi membengkak dan
berwarna merah
• Plak yang terbiar dan mengeras akan
membentuk kalkulus (karang gigi)

15. • Penyakit gusi berkait rapat dengan
perubahan sistemik badan seperti :
- tahap hormon : remaja dan kehamilan
- diabetes
- tabiat menghisap rokok
• Rawatan awal boleh menjadikan gusi
kembali sihat

16. PENYAKIT
GUSI / PERIODONTAL
ii
Mudah
berdarah
Gusi
bernanah
Gigi goyang
Mulut
berbau

17. Gusi sihat
Gusi bengkak
Gigi goyang

18. Tartar atau kalkulus atau plak
yang mengeras pada permukaan
gigi
Hanya disebabkan oleh..

19. GIGI TIDAK TERATUR (MALOKLUSI)
iii
Keadaan gigi yang tidak tersusun.

20. GIGI TIDAK TERATUR (MALOKLUSI)
• Disebabkan oleh beberapa faktor seperti :
- Kehilangan gigi susu terlalu awal.
- Keturunan : keadaan yang diwarisi (genetik)
- gigi jongang
- Ketidakseimbangan saiz gigi dengan rahang
- Tabiat buruk :
- menghisap jari
- menggigit pensel atau objek lain.

22. GIGI TIDAK TERATUR (MALOKLUSI)
• Akibatnya :
- Gigi sukar digosok dengan berkesan :
• Makanan mudah melekat di permukaan gigi
yang mana boleh menggalakkan kejadian karies
gigi
• Plak sukar dibersihkan. Ini menyebabkan
terjadinya kalkulus dan penyakit gusi.
- Masalah mengunyah dengan sempurna.
- Penampilan diri terjejas.
- Makanan mudah terperangkap di celahan gigi.
iii

24. AMALAN YANG BAIK UNTUK
KESIHATAN PERGIGIAN
• Memberus gigi dengan sempurna setiap hari
dengan ubat gigi berfluorida dan berus gigi yang
sesuai.
• Berus gigi setiap hari selepas makan dan sebelum
tidur malam.
• Gunakan flos gigi untuk membersihkan celahan
gigi.
3a

25. • Mengamalkan pemakanan yang sihat.
• Mengurangkan kekerapan dan pengambilan
makanan atau minuman manis / bergula.
• Berkumur selepas makan.

27. • Mendapatkan pemeriksaan oral
sekurang-kurangnya sekali
setahun

28. AMALAN YANG TIDAK BAIK
UNTUK KESIHATAN PERGIGIAN
• Mengambil makanan snek atau minuman
manis di antara masa makan utama dengan
kerap.
3b

29. • Tidak memberus gigi di waktu malam
sebelum tidur.

30. • Tabiat menghisap jari.
• Tabiat merokok.

31. • Mengetap atau mengasah gigi

32. CARA MEMBERUS GIGI
DENGAN BERKESAN
Berikut adalah cara memberus gigi dengan berkesan
untuk mengeluarkan plak dari semua permukaan gigi :
i. Berus setiap permukaan gigi di rahang atas dan
bawah.
ii. Berus permukaan luar dan dalam di bahagian
belakang gigi atas.
iii. Berus bahagian luar dan dalam di bahagian
hadapan gigi atas.
iv. Berus permukaan mengunyah gigi atas.
v. Ulangi langkah ii-iv bagi gigi bawah.
vi. Bersihkan permukaan atas lidah dengan berus gigi
4

34. PANDUAN PEMILIHAN DAN
PENJAGAAN BERUS GIGI DAN UBAT
GIGI
5

35. Guna berus gigi yang lembut.

36. Pilih saiz berus gigi yang sesuai
dengan mulut.

37. Pilih berus dengan tangkai
yang selesa di pegang

38. Ganti berus gigi yang rosak.

39. Pastikan berus gigi diletak di
tempat yang sesuai.

40. Elakkan berkongsi berus gigi.

41. Guna ubat gigi berfluorida.

43. 1. floss
• “Benang pergigian”
• Fungsi : Mengeluarkan
sisa makanan yang
terlekat di celah-celah
gigi yang tidak dapat
dikeluarkan semasa
memberus.
Lain-lain alat pembersihan :

44. floss
Floss picks

45. Floss picks for braces

46. 2. Interdental brush

48. 3. End tuft or single tufted brush

49. 4. Tooth picks

50. Lain-lain :
1. mouthwash

51. 2. Tongue cleaner

52. 3. endcleaner

53. CARA PENGGUNAAN FLOS
GIGI DENGAN BETUL
• Menggunakan flos dapat membantu
menjaga kebersihan gigi.
• Ia dapat mengeluarkan sisa makanan dan
plak gigi yang melekat di antara gigi yang
tidak boleh dibersihkan ketika memberus
gigi.
6

55. KEKERAPAN
MENGGUNAKAN FLOS GIGI
• Sekurang-kurangnya sekali sehari terutama
sebelum tidur.
6a

56. PANDUAN
MENGGUNAKAN FLOS GIGI
• Lilitkan sepanjang 18 inci flos di jari hantu dan
pegang bahagian 1 inci dengan tegang.
• Arahkan flos dengan lembut di celah gigi anda.
Gerakkan ke atas dan ke bawah beberapa kali dan
lengkokkan keliling gigi dan tepi garisan gusi.
• Gunakan flos untuk membersih gigi belakang yang
akhir.
• Buka flos yang bersih dari lilitan jari dan teruskan
membersih gigi.
6b

58. PERKARA YANG PERLU
DIBERI PERHATIAN KETIKA
MENGGUNAKAN FLOS
• Anda mesti menggunakan cara pergerakan
yang betul. Teknik yang salah akan
menyebabkan kecederaan pada gusi.
• Anda mungkin mengalami kesakitan atau
pendarahan di bahagian gusi ketika mula
menggunakan flos. Jika pendarahan masih
berlaku selepas seminggu menggunakan flos,
berjumpalah dengan doktor pergigian.
6
c

59. AKTIVITI

60. AKTIVITI 1 :
PERBINCANGAN KUMPULAN
A. Cara Pelaksanaan
1. Guru memberi penerangan berkaitan dengan
masalah pergigian kepada Doktor Muda.
2. Guru mengemukakan soalan berikut :
• Apakah masalah oral yang sering terjadi?
• Apakah punca yang menyebabkan masalah
tersebut?

61. 3. Guru terangkan masalah pergigian seperti
berikut:
• Karies gigi
• Penyakit gusi/periodontal
• Gigi yang tidak teratur (maloklusi)
4. Guru meminta murid menyenaraikan amalan
yang baik dan tidak baik untuk kesihatan oral.
5. Doktor Muda menerangkan amalan yang baik
dan tidak baik untuk kesihatan gigi dan gusi.

62. AKTIVITI 1 :
PERBINCANGAN KUMPULAN
B. Sumber
• Modul Doktor Muda
C. Masa
• 1 jam
D. Penilaian
• Soal jawab

63. AKTIVITI 2 :
DEMONSTRASI MEMBERUS GIGI
(Doktor Muda dikehendaki membawa berus gigi sendiri
untuk menjalankan aktiviti ini).
A. Cara Pelaksanaan
1. Anggota kesihatan / guru menunjukkan cara
memberus gigi dengan betul menggunakan model
gigi.
2. Doktor Muda menunjukkan semula cara memberus
gigi dengan betul menggunakan model gigi.
3. Doktor Muda dikehendaki menggosok gigi sendiri
sambil dipantau oleh anggota kesihatan / guru.

64. 4. Doktor Muda memberi ulasan tentang
kepentingan memberus gigi dengan cara yang
betul.
B. Sumber
• Model gigi
• Berus Gigi
• Ubat gigi
• Air
AKTIVITI 2 :
DEMONSTRASI MEMBERUS GIGI

65. AKTIVITI 2 :
DEMONSTRASI MEMBERUS GIGI
C. Masa
• 45 minit
D. Penilaian
• Demonstrasi semula oleh Doktor Muda
• Soal Jawab

66. AKTIVITI 3 :
LATIHAN MENGGUNAKAN FLOS GIGI
A. Cara Pelaksanaan
1. Anggota kesihatan / guru menunjukkan
cara menggunakan flos gigi dengan betul.
2. Doktor Muda menunjukkan semula cara
menggunakan flos gigi dengan betul.
3. Doktor Muda memberi ulasan tentang
kepentingan memflos gigi dengan cara
yang betul.

67. B. Sumber
• Flos Gigi
• Air
C. Masa
• 30 minit
D. Penilaian
• Demonstrasi semula oleh Doktor Muda
• Soal jawab

68. AKTIVITI 4 :
KILAUAN SIHAT
A. Cara Pelaksanaan
1. Aktiviti ini berbentuk pertandingan.
2. Doktor Muda dibahagikan kepada beberapa
kumpulan mengikut bilangan ahli.
3. Guru mengedarkan kad kilauan sihat kepada setiap
kumpulan.
4. Setiap kumpulan dikehendaki menyusun kad gambar
mengikut urutan yang betul dalam masa 1 minit.
5. Guru bertanggungjawab untuk menjaga masa bagi
menentukan pemenang bagi aktiviti ini.

69. 6. Kumpulan terawal yang berjaya menyusun 8
langkah memberus gigi dengan betul dalam masa
satu (1) minit dikira sebagai pemenang.
7. Guru perlu membimbing kumpulan yang gagal
menyusun kad gambar secara betul.
8. Guru meminta Doktor Muda menerangkan
semula 8 langkah memberus gigi yang betul.
9. Doktor Muda dikehendaki menyusun kembali
kad untuk simpanan dan memberi ulasan.

70. AKTIVITI 4 :
KILAUAN SIHAT
B. Sumber
• Kad Kilauan Sihat
C. Masa
• 1 jam
D. Penilaian
• Soal Jawab

71. SEKOLAH MENENGAH
SENYUMAN MENAWAN

72. SENYUMAN MENAWAN
• Jangan biarkan berbau
• Jom lakukan sendiri
• Cantik tak?
• Gigi perkasa

73. JANGAN BIARKAN BERBAU
- kepentingan mempunyai mulut yang tidak
berbau
OBJEKTIF:
1. Menjelaskan definisi nafas berbau busuk
2. Mengenalpasti tanda-tanda nafas berbau busuk
3. Mengenalpasti punca-punca nafas berbau busuk
4. Mencegah nafas dari berbau busuk
1

74. DEFINISI NAFAS BUSUK
BAU YANG TIDAK
MENYENANGKAN
DARI MULUT
MASALAH DALAM
SISTEM BADAN
PENYAKIT SALUR
PERNAFASAN
PENYAKIT SISTEM
PENGHADAMAN
MASALAH DARI
MULUT
KEBERSIHAN
MULUT YANG
BURUK
GIGI BERLUBANG PENYAKIT GUSI

75. TANDA-TANDA NAFAS BERBAU
BUSUK

78. PUNCA NAFAS BERBAU BUSUK
MULUT KURANG
BERSIH
MAKANAN BERBAU
KUAT
-Mulut kering
-Tidak makan atau
minum untuk
jangkamasa panjang
- Penyakit saluran
pernafasan
- Diabetes
- Kronik sinusitis
JANGKITAN DI
DALAM MULUT
-Kerosakan gigi
-Penyakit gusi

79. CARA MENCEGAH NAFAS BERBAU
BUSUK
1. Jaga kebersihan mulut

80. 2. Makan secara sihat

81. 3. Amalkan gaya hidup sihat

82. JOM LAKUKAN SENDIRI
- kemahiran memeriksa mulut sendiri bagi
mengesan keabnormalan
OBJEKTIF :
1. Definisi pemeriksaan mulut sendiri
2. Kepentingan membuat pemeriksaan mulut
sendiri
3. Mengesan keabnormalan yang berlaku di
dalam mulut
4. Membuat pemeriksaan mulut sendiri
2

83. Kenapa perlu periksa mulut sendiri?
Pada peringkat awal penyakit biasanya tidak
mempunyai tanda yang ketara.
mengesan kejadian penyakit pada peringkat awal
Dapat dirawat dengan berkesan dan kosnya
lebih rendah

84. Apa yang perlu diperhatikan?
Perhatikan tanda-tanda seperti berikut:
i) Ulser dalam mulut yang tidak sembuh dalam
masa 2 minggu
ii) Tompok-tompok putih atau merah
iii) Bengkak, benjolan atau ketumbuhan
Jika terdapat kelainan didalam mulut,
segeralah berjumpa dengan doktor gigi

85. Langkah-langkah :
• Berdiri dihadapan
cermin dibawah
cahaya yang terang
• Tanggalkan gigi
palsu (jika ada)

86. • Periksa muka dan
leher anda untuk
mengesan tanda
bengkak, luka atau
perubahan warna.
• Tekan bahagian
leher untuk
mengesan tanda
bengkak, sakit atau
benjolan

87. • Periksa bibir anda
dengan teliti untuk
mengesan sebarang
perubahan warna,
tekstur dan kelainan
permukaan tisu
• Tarik bibir atas dan
periksa untuk
mengesan ulser dan
perubahan warna
• Ulangi untuk bibir
bawah

88. • Tarik pipi kanan dan periksa
bahagian pipi dengan
menyeluruh
• Gunakan
jari telunjuk di dalam
bahagian dalam pipi
dan
ibu jari di luar pipi,
picit perlahan-lahan untuk
sebarang kelainan.
• Ulangi untuk pipi kiri

89. Dongak kepala, buka mulut dan periksa
bahagian lelangit.
Perhatikan sebarang perubahan atau
benjolan

90. • Letakkan hujung
lidah di lelangit
• Periksa lantai
mulut dan
bahagian bawah
lidah

91. • Keluarkan lidah dan
perhatikan sebarang
perubahan warna dan
tekstur di bahagian
lidah.
• Periksa dan picit
bahagian tepi kanan,
tepi kiri dan hujung
lidah untuk mengesan
sebarang benjolan

92. Untuk apa?

94. CANTIK TAK?
Kepentingan rawatan orthodontik
dan kaedah rawatan yang dilakukan
3

95. OBJEKTIF :
1. Menerangkan definisi rawatan Orthodontik
2. Mengenalpasti keadaan gigi yang memerlukan
rawatan Orthodontik
3. Mengenalpasti jenis-jenis rawatan
Orthodontik
4. Melakukan penjagaan pergigian semasa
rawatan Orthodontik

96. DEFINISI RAWATAN
ORTONDONTIK
Rawatan pergigian merawat masalah gigi yang
bertindih, terpusing, terkeluar menggigit bibir,
atau jongang supaya sususan gigi menjadi
lebih teratur
i

97. KEADAAN GIGI YANG PERLUKAN
RAWATAN ORTHODONTIK
• Kesukaran mengunyah atau menggigit
• Bernafas melalui mulut
• Bibir sukar ditutup atau tidak selesa bila
menutup bibir
• Tabiat menghisap atau menggigit jari
ii

98. KEADAAN GIGI YANG PERLUKAN RAWATAN
ORTHODONTIK
• Gigi tidak tersusun atau jongang
• Gigi hilang
• Rahang tidak normal seperti terlalu kecil atau terlalu
besar
• Pipi / lelangit tergigit
• Gigi atas dan bawah tidak menggigit antara satu dengan
yang lain (gigitan terbuka atau gigitan dalam)

99. KEADAAN GIGI YANG PERLUKAN
RAWATAN ORTHODONTIK
• Sumbing bibir
atau lelangit
yang telah
dirawat

100. JENIS-JENIS RAWATAN
ORTHODONTIK
APLIANS TETAP
Dilekatkan pada permukaan gigi dan
disambung dengan menggunakan dawai khas.
Alat tambahan seperti gelung getah atau
spring kadangkala digunakan.
Fungsi : untuk menggerakkan gigi
iii

102. APLIANS BOLEH TANGGAL
Aplians ini diperbuat daripada akrilik yang
mempunyai cangkuk dawai.
Spring mungkin dilekatkan bersama alat ini
untuk mengawal pergerakan gigi.
Aplians ini boleh ditanggalkan daripada mulut.

103. APLIANS FUNGSI
Aplians ini bertindak ke atas gigi di rahang atas
dan gigi di rahang bawah secara serentak.
Ia digunakan untuk menggalakkan
perkembangan tulang rahang dan membaiki
gigitan.
Aplians ini boleh ditanggalkan daripada mulut.

104. APLIANS PEMEGANG
Aplians ini biasanya digunakan di fasa akhir
rawatan di mana ia mengekalkan gigi pada
kedudukan yang baru.
Aplians ini boleh ditanggalkan daripada mulut.

105. PENJAGAAN GIGI
SEMASA
RAWATAN
ORTHODONTIK
1. Berus gigi hingga bersih setiap kali
selepas makan.
Gunakan cermin muka untuk membantu.
iv

106. 2. Gunakan ubat gigi yang mengandungi
flourida dan berus gigi yang sesuai.
Letakkan berus gigi pada 45° pada gusi dan
beri tekanan yang lembut. Berus gigi dan gusi
menggunakan pergerakan bulatan dengan
gerakan khas.

107. 3. Pada permukaan mengunyah, pegang
berus gigi mendatar dan beruskan ke dalam
dan keluar.

108. 4. Jangan lupa untuk memberus aplians
orthodontik.
Tekan bulu berus gigi dengan perlahan supaya
masuk ke celah-celah gigi dan aplians
orthodontik. Bersihkan kawasan belakang
dawai dan dikeliling braket. Berus gigi kecil
(interdental brush) juga bolah digunakan
untuk membantu membersihkan celah-celah
gigi dan aplians orthodontik dengan lebih
berkesan.

109. GIGI PERKASA
4
Kepentingan penggunaan pelindung mulut
&
Langkah-langkah penggunaan
Untuk
MengELAKkan kecederaan semasa bersukan

110. OBJEKTIF :
1. Menerangkan definisi pelindung mulut
2. Kepentingan memakai alat pelindung mulut
3. Mengenalpasti jenis alat pelindung mulut
4. Memilih alat pelindung mulut yang sesuai
dengan keadaan gigi
5. Menjaga alat pelindung mulut yang betul
6. Cara menggunakan alat pelindung mulut

111. DEFINISI ALAT PELINDUNG MULUT
Pelindung mulut adalah satu alat plastik yang
disarungkan pada gigi untuk melindungi gigi da
mulut dari kecederaan. Ia juga mampu
mengurangkan risiko kecederaan tulang rahang
ketika beraksi dalam sukan lasak

112. KEPENTINGAN MEMAKAI ALAT
PELINDUNG MULUT
• Semasa bersukan, kecederaan boleh
berlaku pada mulut dan muka.
• Kecederaan yang boleh berlaku adalah
seperti luka bibir, lidah, gusi, kehilangan
atau patah gigi dan patah rahang.
• Pelindung mulut yang digunakan boleh
mencegah kecederaan tersebut dari berlaku

115. JENIS-JENIS SUKAN YANG PERLU
MENGGUNAKAN PELINDUNG
MULUT
• Bola keranjang
• Papan luncur
• Lumba basikal
• Tinju
• Lontar cakera
• Hoki
• Bola sepak
• Gimnastik
• Ragbi
• Kasut roda
• Bola tampar
• Seni
mempertahankan
diri

116. JENIS-JENIS ALAT PELINDUNG MULUT
Jenis alat pelindung mulut :
1. Pelindung mulut khas dibuat di klinik
pergigian mengikut saiz rahang individu
2. Pelindung mulut yang boleh diubah suai
(mouth-formed)
3. Pelindung mulut sedia ada (ready-made)

118. CARA MEMILIH ALAT PELINDUNG
MULUT
• Boleh lentur (flexible)
• Tidak mudah koyak
• Selesa dipakai
• Padan (sesuai dengan mulut)
• Tidak mengganggu pertuturan dan
pernafasan

119. CARA MEMAKAI & MENJAGA ALAT
PELINDUNG MULUT
• Pakai pelindung mulut ketika bersukan
• Selepas bersukan, tanggalkan pelindung mulut
• Berkumur dengan bahan kumuran sebelum dan
selepas penggunaannya
• Cuci pelindung mulut dengan air sejuk
• Simpan dalam bekas plastik
• Pelindung mulut perlu ditukar dalam tempoh 2-
3 tahun