Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu (2011)
•
1 like•649 views
Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu 5 Aralık 2011’ta (Dünya Gönüllüler Günü) Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda (New York) açıklandı. Aynı gün Türkiye'de TEGV'in evsahipliğinde gerçekleşen Dünya Gönüllüler Günü Konferansı’nda, 2011 Avrupa Gönüllülük Yılı kapsamında, AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı ve Birleşmiş Milletler Gönüllü Programı işbirliği ile lansmanı gerçekleşti.
Recommended
Recommended
More Related Content
Viewers also liked
Viewers also liked (20)
Similar to Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu (2011)
Similar to Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu (2011) (20)
More from Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı
More from Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (14)
Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu (2011)
- 1. GENEL BAKIŞ Dünyada 2011 önüllülüğün Durumu Raporu Küresel Refah İçin Evrensel Değerler
- 2. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) programı, tüm dünyada gönüllülük aracılığıyla barışa ve kalkınmaya katkıda bulunan bir Birleşmiş Milletler organizasyonudur. Gönüllülük, insanları kalkınmanın güçlükleriyle başa çıkma sürecine katmakta güçlü bir araç olduğu gibi, kalkınmanın hızını ve yapısını da dönüştürebilir. Gönüllülükten hem genel olarak toplum hem de gönüllü bireyler fayda sağlar; yurttaşlar arasında güven, dayanışma ve karşılıklılık bağları güçlenir, kararlı bir şekilde katılım imkânları yaratılır. UNV barışa ve kalkınmaya katkı sağlar; bunu, gönüllülüğün gerçek değerinin kabul edilmesi gerekliliğini savunarak, gönüllülüğü kalkınma programlarıyla bütünleştirmek için ortaklarla çalışarak ve tüm dünyada, deneyimli UNV gönüllüleri de dâhil olmak üzere, gönüllülerin hem çeşidini hem sayısını arttırmak için söz konusu ortakları harekete geçirerek yapar. UNV, gönüllülüğü evrensel ve kapsayıcı bir unsur olarak kabul eder ve onu -özgür irade, bağlılık, yükümlülük, katılım ve dayanışma gibi- içinde barındırdığı değerler kadar çeşitliliğiyle de kabul eder. UNV Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından yönetilmektedir.
- 3. Dünyada 2011 Gönüllülüğün Durumu Raporu Küresel Refah İçin Evrensel Değerler 1
- 4. 2011 DÜNYADA GÖNÜLLÜLÜĞÜN DURUMU RAPORU © Birleşmiş Milletler Gönüllüleri, 2011 Yayın: Birleşmiş Milletler Gönüllüleri Çeviri: Elçin Karadoğan, Zarife Biliz, Türkiye Tasarım: Baseline Arts, İngiltere Shubh Chakraborty (kapak fikri) Basım: Senk Ofset, Türkiye Bu genel bakış metni internet üzerinde çoğaltılmıştır ve Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca ve Türkçe dillerinde baskıya hazırdır. www.unvolunteers.org/swvr2011 adresini ziyaret ediniz. Bu raporun Türkçe’ye çevrilmesine ve yayınlanmasına yaptıkları katkılardan dolayı Türk Ulusal Ajansı’na ve Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı’na teşekkür ederiz. Bu yayının herhangi bir bölümünü çoğaltmak için izin alınması gereklidir. ISBN: 978-975-7125-94-5 2
- 5. RAPOR EKİBİ Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu Ekibi Başyazar Proje Yöneticisi Robert Leigh Aygen Aytaç Araştırma ve Yazı Ekibi İletişim Uzmanı David Horton Smith (Uzman Araştırmacı), Lothar Mikulla Cornelia Giesing, María José León, Debbie Haski-Leventhal, Benjamin J. Lough, Jacob İdari Destek Ekibi Mwathi Mati, Sabine Strassburg Vera Chrobok, Johannes Bullmann Editör Paul Hockenos Bu rapordaki incelemeler ve politika önerileri Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın görüşlerini yansıtmaz. Raporun araştırma ve yazımı, Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu Ekibi’nin ve Birleşmiş Milletler Gönüllüleri Programı Başkanı Flavia Pensieri tarafından yönetilen seçkin bir danışman grubunun ortak çabasının ürünüdür. Bu raporda ticari isimler ve süreçlere referans verilmesi, onaylandıkları anlamına gelmez. 3
- 6. 2011 DÜNYADA GÖNÜLLÜLÜĞÜN DURUMU RAPORU Önsöz Gönüllülük dünya üzerinde her toplumda arttırmayı talep ederek, insani gelişim kavra- görülen bir olgudur. Bu durumu tanım- mını geliştirmiştir. İnsani Gelişme Raporları’nın layan terimler ve gönüllülüğün ifade biçim- gösterdiği üzere, gelişimin ne derece etkili leri kültürden kültüre ve dilden dile değişiklik olduğu yalnızca kişi başına düşen gayrisafi gösterse de gönüllülüğü güdüleyen değerler yurt içi hâsıla (GSYİH) ile değil, aynı zamanda ortak ve evrenseldir: özgür iradeyle ve daya- insanların seçeneklerinin artması ve yaşam nışma ruhu içinde, herhangi bir maddi kalitelerinin yükselmesi ölçüsüne göre de karşılık beklemeksizin kamu yararına katkıda değerlendirilmelidir. bulunma arzusu. İnsani gelişim kavramı, gelişimin tam Gönüllüler, Birleşmiş Milletler Sözleş- merkezine insanı koyar. UNV’nin raporu da, mesi’nde ifade edilmiş olan adalet, eşitlik ve bu bakış açısını benimsiyor ve bireyler ile özgürlük gibi değerlerle harekete geçerler. tüm bir toplumun refahında maddi olmayan Gönüllülüğün çeşitli biçimlerini destekleyen kazanımların önemini kabul ediyor. Maddi ve teşvik eden bir toplum, aynı zamanda ilerlemeler–sağlık, eğitim, iyi bir iş– hâlâ yurttaşlarının refahını da arttıran bir toplum elzemdir, ancak katılım ve güçlendirmenin olacaktır. Gönüllülerin katkılarına gereken yanı sıra gönüllülüğün bizzat ifade ettiği aktif değeri vermeyen ve bu katkılardan faydalan- yurttaşlık da hayati bir öneme sahiptir. mayan bir toplum ise kendini kamusal refaha yapılacak katkılardan da mahrum etmiş olur. 2010 yılı Küresel İnsani Gelişme Raporu’nda şöyle deniyor: “Gelişimin merkezine insanı Uluslararası topluluk on yıl önce 2001 koymak, ilerlemeyi eşitlikçi ve geniş tabanlı hale yılını Uluslararası Gönüllüler Yılı ilan etmek getirmek, insanların değişime aktif şekilde katı- suretiyle gönüllülerin topluluk ve ulusların labilmelerini sağlamak demektir…” UNV’nin esnekliğine, uyumuna ve ilerlemesine yaptık- raporu, gönüllülüğün tüm toplumlarda ve ları temel katkıları kabul etmiştir. Ancak her düzeyde, insanların yapabilirliklerini inşa 2015 yılına dek Binyıl Kalkınma Hedefleri’ne etmenin hayli etkili bir yolu olduğunu göste- ulaşabilmek için gereken ilerlemeyi hızlan- riyor. dırma çabalarımızda, gönüllülerin katkıları kalkınma stratejileri içinde her zaman dikkate UNDP’de biz, ülkeleri dönüşümsel deği- alınmamış ve genelde kalkınma tartışmala- şimlere götürecek kurumlar, yeterlikler ve rının kıyısında kalmıştır. politikalar yapılandırmaları için destekle- menin önemine inanıyoruz. Etkili olabilmesi Birleşmiş Milletler Gönüllüler (UNV) Prog- için politikaların değişimi taban seviyesinde ramı, Uluslararası Gönüllüler Yılı’nın (IYV) yaratması gerekir. Topluluk seviyesindeki onuncu yıldönümünü hatırlatmanın bir yolu faaliyetle beslenen stratejiler bunun oluşu- olarak, elinizdeki bu ilk Birleşmiş Milletler muna yardımcı olabilir. Gönüllülük Raporu’nu ortaya çıkarma girişi- minde bulundu. Rapor, gönüllülüğün henüz Bu rapor bir tartışma başlatmalı, gönüllü- keşfedilmemiş potansiyelini vurgulayarak, lüğün barışa ve kalkınmaya olan katkılarının gönüllülerin yapabileceği katkıların dâhil daha iyi anlaşılmasına destek olmalıdır. edilmediği yerlerde mevcut kalkınma mima- risinin nasıl eksik kalacağını açıkça ortaya seriyor. Geçen yirmi yıl içinde Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), insanların seçim ve özgürlük alanlarını genişletmeyi, uzun ve sağlıklı hayatlar yaşama, eğitim görme, insani Helen Clark bir yaşam standardına sahip olma becerilerini Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Başkanı 4
- 7. ÖNSÖZ VE GİRİŞ Giriş Bu raporun odak noktası, tüm dünyada problemleri için sihirli bir değnek olmasa insanları kamu yararı için gönüllü olmaya da, kalkınmanın sadece ekonomik kazanç iten evrensel değerlerdir. Bu değerler ile terimleriyle ölçülemeyeceğini ve bireylerin gönüllü faaliyetlerin toplum ve bireyler üze- sadece kendi çıkarlarıyla değil, aynı zamanda rindeki etkisi bu raporun temel izleğini oluş- bazı değer ve inançlarla da motive olduğunu turuyor. Biz gönüllülüğün gücünün işbirliğini kabul eden herhangi bir stratejinin temel bi- arttırdığına, katılımı teşvik ettiğine ve hem leşenlerindendir. bireylerin, hem de bir bütün olarak toplumun refahına katkıda bulunduğuna inanıyoruz. İleriki bölümlerde gönüllülerin deneyim- lediği ve yarattığı dönüşümsel değişimlere On yıl önce 2001yılında, Uluslararası Gö- sayısız örnek vereceğiz. Gönüllülüğün insani nüllüler Yılı (IYV) sonunda 126 üye devletin gelişimde niye yaşamsal bir öneme sahip oldu- bir genel kurul önergesine ortak olarak imza ğunu göstereceğiz. Daha da önemlisi, gerçek atmasıyla, gönüllülük kalkınmada önemli bir bir insan toplumunun, tüm gönüllülere ilham faktör olarak kabul edildi. Bu önerge hükümet- veren güven, dayanışma ve karşılıklı saygı gibi lere, Avrupa Birliği organlarına, sivil toplum değerlerle güdülendiğini ileri süreceğiz. örgütlerine ve gönüllülüğü destekleyip teşvik eden tüm diğer oluşumlara çeşitli politika Gönüllülüğe dair bu ilk Birleşmiş Milletler önerileri sunuyordu. Raporu’nu hazırlarken, çok sayıda tanımsal ve metodolojik meseleyi ele aldık. İnsan gay- O zamandan bu yana, bu önerilerin bazı- retinin bu ifadesinin doğasına ve uzandığı larını hayata geçirme yolunda cesaret verici alana dair anlayışımızı geliştirmek için daha ilerlemeler kaydedildi. Aynı zamanda, IYV’nin fazla araştırma ve çalışmaya ihtiyaç olduğunun onuncu yıldönümünü tekrar hatırlattığımız şu farkındayız. Bu rapor kesin bir yanıt olmaktan günlerde, gönüllülüğün katkısı hâlâ kısmen ziyade, daha geniş bir münazaranın başlangıç takdir görüyor. Bu katkı, yurttaş katılımını ve noktasını temsil ediyor. Önümüzdeki yıllarda toplumsal refahı artırmak için tasarlanan prog- dünya çapında gönüllülüğün etkisine, değe- ramların organik bir parçası olmaktan ziyade, rine, kapsamına ve motivasyonlarına dair an- sonradan akla gelen bir fikir oluyor. layışımızı daha da derinleştirme niyetindeyiz. Umuyoruz ki bu rapor, gönüllülüğün top- luluk ve ulusların sürdürülebilir, eşitlikçi kalkın- masının temel bileşeni olarak kabul görmesi gereğini açıkça ortaya serer. Hızla değişen bir çevrede, gönüllülük değişmeyen bir gerçek- tir. İfade biçimleri değişiklik gösterebilir ama Flavia Pansieri gönüllülüğün özünde yatan dayanışma ve Birleşmiş Milletler Gönüllüleri Başkanı bağlılık gibi temel değerler gücünü ve evren- selliğini korur. Bunlar her toplumda ve kültür- de bulunur; bu değerler ortak insanlığımızın gerçek ifadesidir. Sürdürülemez üretim ve tüketim modelle- rimizi değiştirmemiz gerektiği gerçeği hergün daha fazla kabul görüyor. Bunun için siyasi bir irade gerekiyor. Aynı şekilde yurttaşların aktif katılımı da şart. Gönüllülük, dünyanın bugünkü 5
- 8. 6
- 9. Genel Bakış “Bir ulusun gerçek değeri insanlardır.” UNDP İnsani Gelişme Raporu. (1990). Gönüllülük insan ilişkilerinin temel bir dışa- Gelişme Raporu’nda da belirtildiği üzere, bir vurumudur. İnsanların içinde yaşadıkları ulusun gerçek değeri insanlardır. Kalkınma, topluma iştirak etme ve diğerleri için önemli insanların değer verdikleri bir hayatı yaşa- olduklarını hissetme ihtiyaçlarıyla ilgilidir. yabilmeleri için ulaşabilecekleri seçenekleri Biz, gönüllü çalışmanın esası olan sosyal çoğaltmaktan geçer. Ekonomik büyüme ilişkilerin, bireyin ve topluluğun refahı için insanların seçeneklerini arttırmanın yolla- kritik önemde olduğuna inanıyoruz. Gönül- rından sadece biridir. 1 lülük etiği, hepsi de yaşam kalitesine anlamlı şekilde katkıda bulunan, dayanışma, karşılık- Sağlık ve eğitim gibi kriterlerin yanı sıra insani lılık, aidiyet, karşılıklı güven ve güçlendirme gelişim kavramına eklenen bir unsur daha gibi değerleri barındırmaktadır. vardır: insanların bilgi ve becerilerini kendi kaderlerini belirleyecek şekilde kullanabilme Tüm dünyada insanlar çok çeşitli sebeplerle özgürlükleri. Kalkınmanın bu geniş tanımı, gönüllü faaliyetlere katılıyor. Yoksulluğu yok yirmi yıldır küresel İnsani Gelişme Raporları etmek, temel sağlık ve eğitim hizmetlerini ile 600’ün üzerinde ulusal İnsani Gelişme iyileştirmek, insanlara güvenli su kaynağı Raporu’na şekil veriyor. İlk Birleşmiş Milletler ve sağlıklı koşullar sağlamak, çevre sorunla- Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu, rından ve iklim değişiminden kaynaklanan gönüllülüğün insanların kendi hayatlarının sorunlarla başa çıkmak, afet riskini azaltmak, kontrolünü ellerine alabilmeleri, kendilerinin sosyal dışlanmayla ve şiddete meydan veren ve etraflarındaki insanların yaşamlarında fark itilaflarla mücadele etmek bunlardan sadece yaratabilmeleri için nasıl bir araç olabilece- bazıları. Bütün bu alanlarda gönüllülük, ğini vurguluyor. insanların ve toplulukların refahını sağla- yarak kalkınmaya ve barışa katkıda bulu- Gönüllülük, insan çabasının önemi tam nuyor. Gönüllülük aynı zamanda pek çok olarak anlaşılmamış ve kalkınma tartışma- sivil toplum kuruluşunun, sosyal ve politik larında, özellikle de Binyıl Kalkınma Hedef- hareketin belkemiğini de oluşturuyor. Kamu leri çerçevesinde yeterince ifade edilmemiş sektöründe varlığını sürdürdüğü gibi, özel bir veçhesidir. Bunu söylememizin amacı, sektörün de giderek artan bir niteliği olmaya Dünya Gönüllüler Yılı’ndan beri özellikle devam ediyor. de gelişmekte olan dünyada, Gönüllüler Özellikle, Birleşmiş Milletler 2001 yılını Ulus- KUTU GB.1 : Kalkınma planlarının değerli bir bileşeni lararası Gönüllüler Yılı (IYV) olarak ilan etti- olarak gönüllülük ğinden beri gönüllülüğün anlamı ve değeri Gönüllülük kavramını, ulusal kalkınma planlamasının değerli bir giderek artan oranda kabul görürken, söz ek bileşeni olarak kalkınma işbirliği politikasının kapsamına alın. konusu kavram gene de hâlâ yanlış yorumla- Yerel nitelikteki, gönüllülüğe dayalı zengin kendi kendine yetme nıyor ve gereken değeri görmüyor. Gönüllü ve yardım geleneklerinin farkına varmak ve bunları stratejik olarak faaliyet ile hem insani gelişim, hem de barış sağlam temellere oturtmak, kalkınma çabalarını destekleyecek yeni arasındaki güçlü bağlar sıklıkla gözden bir seçmen yapısı oluşturmanın yolunu açmaya yardım edebilir. Ayrıca, kalkınma yardımı sağlayan ülkelerde kamuoyunun zihninde, kaçırılıyor. Gönüllülüğün yaşam kalitesine, yardım sağlayan ülkelerdeki gönüllüler ile yardım alan ülkelerdeki daha geniş anlamıyla refaha olan katkısının, yerel gönüllüler arasında bir bağlantı tesis etmek, kalkınma işbirliğine ekonomik gelişmeyi merkezine alan bir kamuoyu desteği sağlamaya yardımcı olabilir. 4 kalkınma paradigmasının da kayıp parça- larından biri olarak kavranmasının tam Kaynak: UNGA. (2002b). zamanıdır. Bununla birlikte, ilk UNDP İnsani 7
- 10. 2011 DÜNYADA GÖNÜLLÜLÜĞÜN DURUMU RAPORU Yılı içinde tanımlanan dört temel temaya – 1980’lerde Latin Amerika’da, 1990’larda gönüllülüğün daha çok kabul görmesi, teşvik Doğu Avrupa’da, daha yakın dönemde Arap edilmesi, kolaylaştırılması ve bununla ilgili dünyasında, dijital iletişim biçimlerinin hızla ağlar oluşturulması–cevaben kaydedilen yayılmasının da yardımıyla insanlar gönül- hatırı sayılır ilerlemeleri inkâr etmek değildir. lülük temelli kampanyalar ve aktivizm aracı- Hükümetler gönüllülüğü destekleyecek faali- lığı ile katılımcı demokratik süreçlere olan yetlere dair tavsiyeler içeren kapsamlı bir arzularını dile getirdiler. liste oluşturdular. 2001 yılındaki 56/38 sayılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Önergesi’nde Küresel, bölgesel ya da ülke düzeyinde olsun, bu tavsiyelere yer verilmiş, Birleşmiş Milletler kalkınma konulu her tür görüşme ve konuş- Genel Kurulu tarafından akabinde buna mada gönüllülüğün öne çıkarılması şarttır. başka önergeler de eklenmiştir. 2 Bu tavsi- Son yıllarda gönüllülüğün pek çok veçhe- yeler Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği’nin sine olan ilgi hatırı sayılır ölçüde arttı. Bunu, müteakip raporlarında da vurgulanmıştır.3 konuyla ilgili yapılan akademik çalışmaların artmasından, gönüllülüğün tartışıldığı çeşitli Dünya Gönüllüler Yılı’nın üzerinden geçen forumlardan ve özellikle Olimpiyat Oyun- on yılın ardından yayımlanan bu raporun ları ya da Dünya Futbol Kupası gibi önemli zamanlaması yaşamsal öneme sahiptir. Zira spor etkinlikleri ve doğal afetlerle bağlantılı hem kendimiz, hem de gelecek kuşaklar için olarak medyada tuttuğu geniş yerden anla- görmek istediğimiz toplum tiplerine dair yabiliriz. Bir sivil katılım biçimi olarak gönül- yapılan yoğun tartışmalarla aynı döneme lüğe yönelik hükümet desteğinin varlığını denk gelmiştir. Küreselleşme kültürel ve gösteren işaretler de artıyor. Bu desteğin sosyal normları hızla dönüştürüyor, bu bazı amacı yalnızca verilen hizmetlerin artması kesimlere fayda sağlarken bazı kesimler değil, aynı zamanda sosyal uyum ve bağlılığı için dışlanma ve marjinalleşme anlamına destekleyen değerlerin de teşvik edilmesidir. geliyor. Pek çok insan kendi hayatı üzerin- Gönüllülüğe yönelik bu ilgi 2001’de Gönül- deki kontrolünü yitirdiğini hissediyor. 5 lüler Yılı ile başlamış olmamakla birlikte, pek Gönüllülük insanlar için yaşadıkları toplu- çok yeni gönüllü inisiyatifin kökenlerinin izini luğun ve toplumun yaşamında söz almanın oraya dek sürmek mümkündür. bir yoludur. Bunu yaparak aidiyet ve içerilme hissi yaşarlar ve böylece hayatlarına yön Bu rapor gönüllülük hakkındaki mevcut verebilirler. akademik çalışma külliyatını (referanslara bakınız) çoğaltma amacıyla hazırlanmadı. Bunun yerine biz, bir gönüllülük vizyonu KUTU GB.2 : Küresel değişimler karşısında bir dayanak noktası olarak gönüllülük sunuyor ve gönüllülüğün çağımızın barış ve kalkınmayla ilgili başlıca sorunlarıyla “İnsanlar küreselleşme karşısında genelde kendilerini güçsüz, bağlı nasıl ilişkilendirilebileceğini inceliyoruz. olduğu hiçbir dayanak olmadan dalgalarla savrulan bir enkaz gibi Burada bahsedilen örnekler ağırlıklı olarak, hissederler. Gönüllülük insanlar için bir dayanak noktası olabilir, gelişmekte olan ülkelerden alındı, böylece zira bu sayede içinde yaşadıkları ortamda değişim yaratabilirler.” akademik çalışmalarda bugüne kadarki aşikâr dengesizlik düzeltilmeye çalışıldı. Öte Kaynak: Marian Harkin, [Avrupa Parlamentosu Üyesi, UNV Yüksek Danışma Kurulu] . (2011).6 yandan Rapor’un uygulamada küresel olması amaçlandı. Tarihin her döneminde asıl aktörlerin, Birleşmiş Milletler’in 56/38 sayılı çığır açan içinde bulundukları topluluk içindeki olay- önergesi; hem hükümetlerin, hem Birleşmiş ların gidişatını etkileme ve kaderlerine yön Milletler sisteminin gönüllüğü destekleyebi- verme potansiyelleri, pasif, seyirci konu- leceği açık seçik öneriler içerir.7 Başlıca müla- mundakilere oranla daha yüksek olmuştur. hazalar arasında şunlar sayılabilir: 8
- 11. GENEL BAKIŞ n Gönüllülük faktörünü politikaların gerek seçeneklere dair bilgi paylaşımında tasarımında, gerekse uygulanmasında bulunmak ve kamu hizmetlerini denetlemek ihmal etmek, kıymetli bir değeri gözden için kullanıyorlar. kaçırma ve toplulukları bir arada tutan işbirliği geleneklerini zayıflatma riskini Çevrimiçi gönüllülük, yani internet aracılı- taşıyabilir. 8 ğıyla gönüllü bir iş yapmak, gönüllülüğün belli bir mekâna ve zamana bağlı olma gerek- n En iyi uygulamanın ne olduğuna dair sinimini ortadan kaldırdı, böylece gönüllü evrensel bir model yoktur, zira bir ülkede katılımın esnekliğini ve özgürlüğünü büyük işe yarayan bir model farklı kültür ve gele- oranda arttırdı. Twitter, Facebook ve Orkut neklerde işe yaramayabilir. 9 gibi sosyal paylaşım siteleri aracılığıyla bilgi paylaşabilmek insanların çevre sorunla- n Gönüllü faaliyetleri desteklemek, devletin rından–yakın zamanda Arap devletlerinde küçülmesini ya da ücretli emeğin yerini olduğu gibi–demokrasi sorunlarına dek pek alacak bir uygulamayı desteklemek mana- çok konuda örgütlenebilmesine yardımcı sına gelmez. 10 oluyor. İnternet, ev sahibi organizasyonların ihtiyaçları çerçevesinde gönüllü olarak bir GÜNÜMÜZ DÜNYASINDA GÖNÜLLÜLÜK araya gelmek isteyen insanların çıkarlarını eşleştirerek gönüllülüğü kolaylaştırıyor; AB Gönüllülüğün Biçimleri değişebilse de dünya üzerinde her Gönüllüleri Çevrimiçi Gönüllülük Hizmeti doğasına ve toplumda bir gönüllülük etiği vardır. 2001 buna örnek olarak gösterilebilir. İnternete katkılarına dair yılından beri yapılan geniş kapsamlı araştır- temel yanlış dayanan sanal topluluklara üye olmak aidiyet malar, bu kavrama dair kavrayışımıza büyük algılamalar Batı ve esenlik duygusu da yaratabiliyor. katkılarda bulunmuştur. Fakat buna rağmen, dünyasında ve gönüllülüğün doğasına ve katkılarına dair diğerlerinde Uluslararası gönüllülük yeni bir kavram olma- temel yanlış algılamalar Batı dünyasında ve makla birlikte, küreselleşme çağında yeni yaygın olarak diğerlerinde yaygın olarak varlığını sürdü- biçimler alıyor ve yeni boyutlar kazanıyor. varlığını rüyor. Gönüllü katılımın ölçeğini belirlemek Genelde kısa dönemleri kapsayan, “gönüllü sürdürüyor için üzerinde fikir birliğine varılmış bir meto- turizmi” (volun-tourism) ya da öğrencilerin doloji yoktur. Öte yandan çoğu araştırma gönüllülüğün evrenselliğini, evrensel yayılı- “boş yıl”larını gönüllü faaliyetlerle geçir- mını, geniş ölçekli varlığını ve etkisini doğru- mesi, yeni tezahürlerdir ve bunların etki- lamaktadır. leri üzerinde yeterince bilgi sahibi değiliz. Kurumlar, sivil toplum kuruluşları (STK), GÖNÜLLÜLÜĞÜN YENİ YÜZLERİ üniversiteler, inanca dayalı örgütlenmeler giderek uluslararası düzeyde gönüllü faali- Küreselleşme, özel sektörün kurumsal sosyal yetlere katılımı kolaylaştırıyor. Dahası, bir sorumlulukla bağlantılı inisiyatiflerinin ve diaspora gönüllülüğü var; göçmen toplu- yeni teknolojilerin yayılması gibi faktörlerin luklardan uzmanlar ülkelerine bilgi aktarımı sonucu olarak, insanların gönüllü faaliyet- sağlamak için kısa dönemli görevler alıyorlar. lere katılabilme imkânları son yıllarda arttı. Örneğin, mobil iletişim teknolojilerinin ve Konuyla bağlantılı bir diğer yeni kavram da çevrimiçi gönüllülüğün ortaya çıkması pek özel sektörün işin içine girmesidir. Bugün, çok insana bu tip faaliyetlere ilk kez katılma kabaca her üç büyük şirketten biri, bir tür imkânı sağladı. Kısa mesajla iletişim (SMS) işveren destekli gönüllülük imkânı sunuyor. hizmeti, bilgi üretimi ve paylaşımına katkıda Özel sektör girişimleri ile yerel STK’lar bulunan “mikro-gönüllülüğün” bir biçimi. arasında uzun dönemli işbirliği eğilimi İnsanlar bu hizmeti sık sık bilinç yaratmak, giderek artıyor. 9
- 12. 2011 DÜNYADA GÖNÜLLÜLÜĞÜN DURUMU RAPORU GÖNÜLLÜK VE KALKINMA PARADİGMASI bu alanda gönüllülüğün rolü daha da göze çarpıyor. Ulusların ve toplulukların, toplu- Gönüllülüğün kalkınmaya katkısı, sürdürü- luğun içine kök salmış gönüllü inisiyatifler lebilir geçim koşulları ve değere dayanan biçiminde “aşağıdan gelen” bir süreç aracılı- refah kavramları bağlamında özellikle çarpı- ğıyla afetlere karşı esneklik kazanabileceğine cıdır. Genel algının aksine, dar gelirli kişilerin ve bunun yapılması gerekliliğine dair artan gönüllü olması diğerleri kadar muhtemeldir. bir uluslararası bilinç var. 2005 Dünya Afet- Bunu yaparken, hem kendilerinin, hem aile- leri Azaltma Konferansı’nda, savunmasızlık ve lerinin, hem de topluluklarının yararına olan zarar görmeye açık olma durumunu aşmanın bilgilerini, becerilerini ve ilgili sosyal ağların en etkili kaynakları olarak, yerel topluluğun varlığını fark ederler. Gönüllüğün değerleri, kendine yetmesi, yerel örgütlenmeler ve en kolay zarar görebilecek olanın kapasite- yerel ağlar belirtilmiştir. HDR-Küresel İnsani sini; güvenli geçim koşullarına sahip olma, Gelişme Raporu 2010’da “Kalkınmanın merke- fiziki, ekonomik, ruhsal ve sosyal refahını zine insanı koymak entelektüel bir alıştırmadan artırmak için güçlendirmesiyle yakından fazlasıdır,” denmektedir. “Bunun anlamı, iler- bağlantılıdır. Dahası, gönüllülük genelde lemeyi eşitlikçi ve geniş tabanlı hale getirmek, yoksulluğun, marjinalleşmenin ve eşitsizliğin insanların değişime aktif olarak katılabilmesini diğer biçimlerinin sonucu olan sosyal dışlan- sağlamaktır.”11 Gönüllülük tüm toplumlarda mayı azaltabilir. Gönüllülük; kadınlar, gençler, ve tüm seviyelerde insanların kabiliyetlerine Gönüllülüğün yaşlılar, engelliler, göçmenler ve HIV/AIDS’le ve yapabilirliklerine dayanmanın hayli etkili doğasında var yaşayan insanlar gibi sıklıkla dışlanan nüfus ve pratik bir aracı olabilir. Ayrıca, bu yapabi- olan değerler gruplarının topluluğa dâhil olmasının bir lirlikler bireylerin, toplulukların ve ulusların insani gelişim yoludur. refahını artırabilmesine de bir kanal açar. için geniş kapsamlı bir Gönüllü katılımın, her düzeyde şiddet içeren Binyıl Kalkınma Hedefleri gibi uluslararası potansiyeli çatışmaları azaltan ve hatta itilaf sonrası kalkınma amaçlarına ulaşmak için, hükü- barındırır durumlarda uzlaşmayı teşvik eden yurttaşlık metlerin ve uluslararası aktörlerin çabaları değerlerini ve sosyal bağlılığı destekledi- milyonlarca sıradan yurttaşın gönüllü çaba- ğini gösteren pek çok kanıt vardır. Gönüllü larıyla desteklenmelidir. 12 faaliyet, güvenin inşa edilmesine katkıda bulunarak, ihtilaf yaratan gerilimleri azalttığı Gönüllülüğün zengin ve çeşitli ifadelerinin, gibi, çatışmaların çözüme ulaştırılmasına da ilerlemenin kuvvetli bir itici gücü olarak katkıda bulunabilir. Savaş sonrasında ortak daha fazla kabul görmesi için uğraşıyoruz. bir amaç da yaratabilir. Aslına bakılırsa, yerel Gönüllülüğün belli bir işi ifa etmekten çok düzeyde aktif katılım ve işbirliğiyle bağlı daha öte bir anlamı olduğuna yürekten inanı- olan insanlar, farklılıkları çatışmacı olmayan yoruz. Gönüllülük; güven ve sosyal bağlılık yollardan çözüme ulaştırmak için daha sağlayan bağları yaratıp koruduğu gibi, uygun bir konumdadırlar. kimlik ve kadere dair bir sağduyu oluşmasına da yardımcı oluyor. Ortak bir hedef çerçe- Doğal afetlerdeki gönüllü faaliyetler eskiden vesinde birlikte çaba gösteren, bunun için beri gönüllülüğün en çok göz önünde olan birleşen insanların gönüllü faaliyeti pek çok tezahürlerinden biridir. Ayrıca, başka insan- toplumda görülen bir özelliktir. Bu anlamda ları düşünme güdüsünü destekleyen insani tüm dünyada çok sayıda insanın yaşamını da değerlerin en açık ifadelerinden de biridir. etkilemektedir. Medya uluslararası gönüllüleri öne çıkarma eğiliminde olsa da, böyle durumlarda ilk Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu, tepki verenler genelde komşular ve yerel özellikle dar gelirli olan, güvensiz koşul- halktır. İklim değişimi, hızlı kentleşme ve larda yaşayan ve dışlanan çok sayıda insan diğer faktörler afet olasılığını arttırdığı için için gönüllülüğün olumlu etkisinin hem bir 10
- 13. GENEL BAKIŞ tanımı, hem de kutlanmasıdır. Biz gönüllü- DİPNOTLAR lüğe, konuyla zaten ilgilenen akademisyenler 1 İnsani Gelişme Raporları, (Tarih belirtilmemiş) ve aktif olarak çalışan kişilerin ötesinde 2 UNGA, 2002b; UNGA, 2003; UNGA, 2006; de ilgi uyandırmayı umut ediyoruz. Barış, UNGA, 2009 kalkınma ve refahla ilgili geleceğe yönelik 3 UNGA, 2002a; UNGA, 2005; UNGA, 2008 politika münazaralarına bu konuyu dâhil 4 UNGA, 2002b, s. 6; Ek: Hükümetlerin ve etmek istiyoruz. Böylece politikaları oluştu- Birleşmiş Milletler sisteminin gönüllülüğe ranların, siyasetçilerin bu devasa ama büyük nasıl destek verebileceği yönünde tavsiyeler. ölçüde görünmeyen ve henüz keşfedilmemiş II. Hükümet desteği, (g), husus (i). kaynakları dikkate almalarına yol açabiliriz. 5 UNDP ve EO, 2003 6 UNV, 2011c, s. 9 Bu rapor boyunca ele alınan temalardan biri, 7 UNGA, 2002b gönüllülüğün doğasında var olan değer- 8 UNGA, 2002b, s. 3; Ek: Hükümetlerin ve lerin insani gelişim için geniş kapsamlı bir Birleşmiş Milletler sisteminin gönüllülüğe potansiyeli barındırdığıdır. Bu kalkınma nasıl destek verebileceği yönünde tavsiyeler. kavramı dayanışma, sosyal içerme, güçlen- I. Genel faktörler, husus 6. dirme, yaşamdan doyum alma, bireysel ve 9 UNGA, 2002b, s. 3; Ek: Hükümetlerin ve toplumsal refah gibi faktörleri içerir. Birey- Birleşmiş Milletler sisteminin gönüllülüğe lerin refahı, özü itibariyle, diğer insanların nasıl destek verebileceği yönünde tavsiyeler. yaşamına olan katkılarına bağlıdır. I. Genel faktörler, husus 3. 10 UNGA, 2002b, s. 3; Ek: Hükümetlerin ve Bu değerler Birleşmiş Milletler’in çalışmala- Birleşmiş Milletler sisteminin gönüllülüğe rıyla yakından ilişkilidir. Ama buna rağmen nasıl destek verebileceği yönünde tavsiyeler. gene de gönüllülük, barış ve kalkınma I. Genel faktörler, husus 4. gündeminde büyük oranda yer almıyor. 11 UNDP, 2010b, s.9 Bunun değişmesi gerekiyor. Gönüllülük her 12 Ulusal İnsani Gelişme Komisyonu, ulusun sosyal sermayesinin yaşamsal bir bile- UNV, & BM Pakistan, 2004 şeni, evrensel ve güçlü bir yenilenebilir değer olarak kabul görmelidir. Aciliyet taşıyan pek çok küresel soruna verilecek yanıtta gönül- lülüğün gerçek bir fark yaratma potansiyeli vardır ve bu potansiyel çok büyüktür. Biz bu raporun, söz konusu potansiyelin daha iyi değerlendirilmesine katkıda bulunmasını, daha büyük bir stratejik düşünceyi özendir- mesini, barış ve kalkınmaya yönelik hâkim politika ve programlarda işbirlikçi gönüllü- lüğü aktif olarak harekete geçirmesini umut ediyoruz. 11
- 14. 2011 DÜNYADA GÖNÜLLÜLÜĞÜN DURUMU RAPORU Referanslar İnsani Gelişme Raporları. (tarih belirtilmemiş). The Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). (2003). Human Development concept (İnsani Gelişme Follow-up to the International Year of Kavramı). Erişim Tarihi: 21 Ağustos 2011 Volunteers (Uluslararası Gönüllüler Yılı <http://hdr.undp.org/en/humandev/> İzleme Raporu) (A/RES/57/106) [Genel Ulusal İnsani Gelişme Komisyonu, Birleşmiş Milletler Kurul tarafından elli yedinci oturumda Gönüllüleri (UNV), & Pakistan BM Sistemi kabul edilen karar – 98 nolu gündem (2004, Aralık). International conference on maddesi]. volunteerism & the Millennium Develop- Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). ment Goals (Uluslararası gönüllülük ve Binyıl (2005). Follow-up to the implementa- Kalkınma Hedefleri konferansı) [Nihai rapor], tion of the International Year of Volun- İslamabad, Pakistan. Erişim Tarihi: 23 Haziran teers (Uluslararası Gönüllüler Yılı’nın 2011 <http://www.worldvolunteerweb.org/ uygulanmasına dair İzleme Raporu) fileadmin/docs/old/pdf/2005/050822PAK_ (A/60/128) [Altmışıncı oturumda MDG.pdf> sunulan Genel Sekreter Raporu – 64 nolu Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve gündem maddesi]. Değerlendirme Ofisi (EO). (2003). Volun- Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). (2006). teerism and development (Gönüllülük ve Follow-up to the International Year of kalkınma). Değerlendirme Ofisi (Ed.), Essen- Volunteers (Uluslararası Gönüllüler Yılı tials (Temel Bilgiler). New York, NY: UNDP ve İzleme Raporu) (A/RES/60/134) [Genel EO. Kurul tarafından altmışıncı oturumda Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP). (1990). kabul edilen karar – 62 nolu gündem 1990 İnsani Gelişme Raporu: İnsani Gelişme maddesi]. Kavramı ve Ölçümü. New York, NY: UNDP. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). (2002a). (2008). Follow-up to the implementa- International Year of Volunteers: Outcomes tion of the International Year of Volun- and future perspectives (Uluslararası Gönül- teers (Uluslararası Gönüllüler Yılı’nın lüler Yılı: Kazanımlar ve gelecek perspektifleri) uygulanmasına dair İzleme Raporu) (A/57/352) [Elli yedinci oturumda sunulan (A/63/184) [Altmış üçüncü oturumda Genel Sekreter Raporu – 98 nolu gündem sunulan Genel Sekreter Raporu – 58(b) maddesi]. nolu gündem maddesi]. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). (2002b). Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). Recommendations on support for volunteering (2009). Follow-up to the implementa- (Gönüllülüğü destekleme üzerine tavsiyeler) (A/ tion of the International Year of Volun- RES/56/38) [Genel Kurul tarafından elli altıncı teers (Uluslararası Gönüllüler Yılı’nın oturumda kabul edilen karar – 108 nolu uygulanmasına dair İzleme Raporu) (A/ gündem maddesi]. RES/63/153) [Genel kurul tarafından Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA). (2010). Objec- altmış üçüncü oturumda kabul edilen tive and themes of the United Nations confer- karar – 55(b) nolu gündem maddesi]. ence on sustainable development (Birleşmiş Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV). (2011). Milletler sürdürülebilir kalkınma konferansının SWVR High Level Advisory Board meeting amacı ve temaları) (A/CONF.216/PC/7) (Dünyada Gönüllülüğün Durumu Raporu [Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Yüksek Danışma Kurulu toplantısı) Konferansı İkinci Oturumu Genel Sekreter [Yayımlanmamış Rapor özeti]. Bonn, Hazırlık Komitesi Raporu – 2 nolu Geçici Almanya: UNV. Gündem Maddesi]. 12
- 15. UNV İLETİŞİM BİLGİLERİ UNV hakkında bilgi almak için: Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) PF 260 111 D-53153 Bonn Almanya Telefon: (+49 228) 815 2000 Faks: (+49 228) 815 2001 E-posta: information@unvolunteers.org İnternet: www.unvolunteers.org UNV Facebook sayfası: www.facebook.com/unvolunteers UNV YouTube kanalı: www.youtube.com/unv UNV New York Ofisi Two United Nations Plaza New York, NY 10017, ABD Telefon: (+1 212) 906 3639 Faks: (+1 212) 906 3659 E-posta: RONA@unvolunteers.org UNV gönüllüsü olma konusunda bilgi almak için lütfen UNV internet sitesini ziyaret edin: www.unvolunteers.org UNV Çevrimiçi Gönüllülük hizmeti hakkında daha fazla bilgi almak için lütfen UNV internet sitesini ziyaret edin: www.onlinevolunteering.org AB EĞİTİM VE GENÇLİK PROGRAMLARI MERKEZİ BAŞKANLIĞI TÜRK ULUSAL AJANSI katkılarıyla %100 geri dönüştürülmüş FSC kağıda, bitkisel bazlı boya ile basılmıştır. Geri dönüştürülebilir.