Πολιτιστικό πρόγραμμα: "μνήμη- μνημεία"

1. DAMNATIO MEMORIAE
Η αρχαιολογία της καταστροφής

2. • Οι τρόποι απάλειψης της μνήμης
ποικίλλουν:
• Απάλειψη του ονόματος από
επιγραφές
• καθαίρεση των απεικονίσεων του
καταδικασμένου προσώπου
• διαγραφή του προσώπου ή του
γεγονότος από τα χρονικά και τα
ιστορικά κείμενα∙
• απαγόρευση αναφοράς του
ονόματός του

3. Στην αρχαία Ρώμη η Σύγκλητος επέβαλλε την «καταδίκη
μνήμης» (damnatio memoriae):
 σε περιπτώσεις επιφανών προσώπων που είχαν εμπλακεί
σε συνομωσίες,
 που κρίθηκαν ένοχοι προδοσίας
 θεωρούνταν επικίνδυνοι για την ασφάλεια του κράτους
 είχαν πέσει σε δυσμένεια.
Η καταδίκη ήταν ατιμωτική και πρακτικά σήμαινε την
απάλειψη κάθε μαρτυρίας της ύπαρξης του προσώπου
εκείνου, την καθολική διαγραφή του από το δημόσιο κλίμα,
σαν να μην είχε ποτέ υπάρξει.

4. Ο ΓΈΤΑΣ, ΔΟΛΟΦΟΝΗΜΈΝΟΣ ΤΟ 211 Μ.Χ. ΑΠΌ ΤΟΝ
ΣΥΝΑΥΤΟΚΡΆΤΟΡΑ ΑΔΕΛΦΌ ΤΟΥ, ΚΑΡΑΚΆΛΛΑ

5. Βέβαια, ανάλογες περιπτώσεις, μολονότι
όχι θεσμοθετημένες, έχουν σημειωθεί και
στο ιστορικό παρελθόν άλλων λαών.
Στην αρχαία Αίγυπτο είχε
επιβληθεί η πρακτική της
καταδίκης μνήμης
(απάλειψης του ονόματος
και των απεικονίσεων του
προσώπου τους) σε βάρος
πέντε φαραώ –της
βασίλισσας-φαραώ
Χατσεπσούτ, του
μονοθεϊστή Ακενατόν, του
Σμενκχαρέ, του
πασίγνωστου σήμερα αλλά
άγνωστου έως τον 20ό
αιώνα Τουτανκχαμών και
του φαραώ Αυ.
Akhenaten and His Daughter Offering
to the Aten

6. • Το ίδιο είχε συμβεί και κατά τον
Μεσαίωνα σε χώρες όπως η
Νορβηγία και η Αγγλία.
• Στη Βενετία, στην αίθουσα του
Μεγάλου Συμβουλίου στο Δουκικό
Ανάκτορο, όπου υπάρχουν οι
προσωπογραφίες των δόγηδων,
απουσιάζει η προσωπογραφία του
δόγη Μαρίνου Φαλιέρ που,
επιδιώκοντας την ανατροπή του
βενετικού πολιτεύματος,
καταδικάστηκε σε θάνατο και
αποκεφαλίστηκε το 1355 ως
προδότης∙ στη θέση της
προσωπογραφίας υπάρχει
ζωγραφισμένο από τον Τιντορέττο
ένα μαύρο ύφασμα με την
επιγραφή:
«Αυτή είναι η θέση του Μαρίνου
Φαλιέρ που αποκεφαλίστηκε για
εγκλήματα».

7. Οι κυβερνήτες της Νινευή, της Νιμρούντ και της
Χάτρα άφησαν πίσω τους αρχεία γεμάτα περηφάνια,
τα οποία αναφέρονται στην καταστροφή των πόλεων
και συνοδεύονται με επιτοίχια ανάγλυφα. Οι
Ασσύριοι βασιλείς επιδίδονταν δηλαδή σε μία
πολιτικοστρατιωτική πρακτική, που είχε ως σκοπό τη
διαγραφή από τη μνήμη των μελλοντικών γενεών
ολόκληρων αστικών κέντρων.
ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ

8. Οικογένειες Ιουδαίων αιχμαλώτων οδηγούνται μαζί με τα αγαθά τους και
τα οικόσιτα ζώα τους (λεπτομέρεια από το ανάγλυφο της Λαχίς). Βρετανικό
Μουσείο, Λονδίν

9. Ασσύριος
στρατιώτης
αποκεφαλίζει
Ιουδαίο αιχμάλωτο
αιχμάλωτο
(λεπτομέρεια από
το ανάγλυφο της
Λαχίς). Βρετανικό
Μουσείο, Λονδίνο

10. Συλλογή κομμένων κεφαλιών Ιουδαίων αιχμαλώτων προκειμένου να
καταμετρηθούν (λεπτομέρεια από το ανάγλυφο της Λαχίς). Βρετανικό
Μουσείο, Λονδίνο.

11. Εισβολή στα τείχη της Λαχίς με Ασσύριους τοξότες και πολιορκητικό κριό.
Ανασκολοπισμένοι αιχμάλωτοι απεικονίζονται στο κέντρο της εικόνας. Η
πρακτική του τρόμου αποτελεί ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των Ασσυρίων
(λεπτομέρεια από το ανάγλυφο της Λαχίς)

12. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ;

13. Khaled al-Asaad,
θεματοφύλακας των αρχαιοτήτων της Παλμύρας,
ο οποίος δημοσίως δολοφονήθηκε από τους
τζιχαντιστές