Czy Prawo Hacerskie jest nadal aktualne i potrzebne? na to pytanie znajdą Państwo odpowiedź w tej prezentacji. W przypadku pytań, zachęcam do kontaktu. Czuwaj! Asp. Agnieszka Wieczorkowska Drużynowa Gromadka Skrzatów ZHP "SMARTusie" w Dublinie e-mail: agnieszka.wieczorkowska@zhp.ie www.smartusie.zhp.ie www.zhp.ie

1. Czy Prawo Harcerskie
jest nadal aktualne
i potrzebne
w dzisiejszym świecie?
Czy może jest za trudne
dla dzisiejszej
młodzieży?
Druhna Agnieszka Wieczorkowska
Gromadka Skrzatów ZHP „Smartusie”
Dublin Śródmieście
Agnieszka Wieczorkowska
1

2. Aby odpowiedzieć na postawione
pytanie, należy najpierw krótko
wyjaśnić, czym jest Prawo
Harcerskie i jakie ma znaczenie.
Prawo harcerskie to 10 zasad
obowiązujących każdego harcerza,
leżących u podstaw wychowania
harcerskiego.
Zasady te mają charakter postulatów etyczno-moralnych, wskazujących na wartości
oraz cechy, jakie powinien posiadać i rozwijać u siebie każdy harcerz, a także styl
zachowania, jaki powinien przejawiać. Są to ideały, do których powinien dążyć
każdy harcerz.
Prawo Harcerskie ma kształtować w jednostce system wartości, jakim powinna
kierować się w swoim życiu i stanowi swoisty drogowskaz zasad obowiązujących
ponadczasowo. Treść Prawa Harcerskiego ustalona została 100 lat temu i wychodzi
ponad normy etyczne przyjęte w społeczeństwie, zaś na jego straży stoją m.in.
regulacje prawne danego państwa oraz normy współżycia społecznego.
2
…ale co to jest
Prawo Harcerskie?

3. 3
Zdjęcie: Druhna Agnieszka Wieczorkowska z dziećmi z Gromadki Skrzatów ZHP
„Smartusie” z Dublina – zbiórka w ogrodzie botanicznym.
Treść Prawa Harcerskiego zmieniała się w zależności od organizacji harcerskiej
oraz czasu jego obowiązywania w historii, jednakże zawsze sprowadzała się do
wychowania harcerskiego i podkreślają takie cechy jak braterstwo,
samodoskonalenie oraz służbę (drugiemu człowiekowi/ojczyźnie/
Bogu).

4. Niezmienna jest ilość zasad – 10 oraz fakt, że przyjmowane są one przez człowieka
dobrowolnie i obowiązują go przez całe jego życie, wskazując jak żyć w zgodzie
ze sobą, drugim człowiekiem oraz naturą.
Wierność Prawu Harcerskiemu jest najważniejszą zasadą i stanowi „skarb idei
harcerskiej”, a jego siła tkwi w organizacji - ludziach, którzy ją tworzą i starają się żyć
w myśl wskazanych zasad, będąc przykładem dla innych, kolejnych pokoleń harcerzy.
Zdjęcie: Biwak Glendalough (Irlandia) 15-17 Marca 2014 roku (fotografia: B. Pilarczyk).
4

5. Prawo Harcerskie
1. Harcerka służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki.
2. Na słowie harcerki polegaj jak na Zawiszy.
3. Harcerka jest pożyteczna i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerka w każdym widzi bliźniego, a za siostrę uważa każdą inną harcerkę.
5. Harcerka postępuje po rycersku.
6. Harcerka miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerka jest karna i posłuszna rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerka jest zawsze pogodna.
9. Harcerka jest oszczędna i ofiarna.
10. Harcerka jest czysta w myśli, mowie i uczynkach i zwalcza szkodliwe nałogi.
Źródło: Organizacja Harcerek - ZHP działający poza granicami Kraju;
http://zhppgk.org/galezie/harcerki/referat_harcerek.htm
5
O czym zatem dokładnie mówi Prawo Harcerskie? Oto jego treść:

6. 6
Jak długo harcerz (harcerka) będzie stawiał
sobie pytanie na temat sensu życia i wartości
ważnych w życiu, tak długo Prawo Harcerskie
będzie aktualną odpowiedzią na nie.
Nie znając celu trudno jest podążać
jakąkolwiek drogą lub łatwo wybrać tę, która
jest bezwartościowa. Czym więc kierować się
przy podejmowaniu decyzji, jak dokonywać
wyboru, jak konsekwentnie dążyć do celu,
jak pracować w grupie, czym jest braterstwo
oraz jak być samodzielnym w działaniu
i myśleniu – odpowiedzi m.in. na te pytanie
młody człowiek znajdzie w harcerskim kręgu,
podczas zbiórek, obozów i rajdów.
Prawo Harcerskie nie zakazuje, ani nakazuje,
lecz pokazuje wartości (ideały), którymi
powinniśmy się kierować oraz to, kim jest
i jaki jest harcerz i harcerka.
Prawo Harcerskie - tablica na
dziedzińcu kościoła św. Marcina
w Warszawie.
Przez ostatnie 100 lat Prawo Harcerskie było podstawą wychowania wielu
wspaniałych ludzi. Czy były to „chodzące ideały”, które nigdy nie złamały zasad
Prawa? Szczerze w to wątpię. Jednak z całą pewnością w gronie tych ludzi byli
zasłużeni, godni naśladowania lub godni miana autorytetu.

7. Harcerka służy Bogu i Polsce
i sumiennie spełnia
swoje obowiązki.
Pierwszy postulat Prawa Harcerskiego
jest szczególnie ważny w obecnych
czasach, i jeszcze ważniejszy dla
Polaków żyjących poza granicami
swojego kraju, gdzie harcerstwo
w swoim założeniu musi uwzględniać
dwukulturowość i skupiać się na
pielęgnowaniu polskości, języka
polskiego, historii przodków, tradycji
i kultury polskiej przy celu, jakim jest
wychowanie dobrego, uczciwego
i świadomego człowieka, a zarazem
obywatela kraju zamieszkania.
Zachowanie tożsamości narodowej,
zakorzenionej w wierze chrześcijańskiej
jest bardzo ważne dla dalszego,
świadomego rozwoju jednostki poza
granicami kraju.
7
Zdjęcie: Dzieci z Gromadki Skrzatów ZHP
„Smatusie” w Dublinie.

8. 8
Prawo Harcerskie jest podstawą
„wychowania”, które zgodnie ze
słowami Benedykta XVI można
rozumieć, jako „właściwe wprowa-
dzenie drugiego człowieka w jego
wolność”.
Dzisiejsze czasy są naznaczone
licznymi kryzysami, są wyzwaniem dla
człowieka żyjącego w świecie ciągłego
rozwoju nowych technologii, ale także
stresu, braku czasu, wypaczenia lub
zaniku autorytetu, zagubienia siebie,
kryzysu osobowości i braku szacunku
dla drugiego człowieka oraz otaczają-
cego nas świata.
Czasy te mogą być trudne dla
młodego człowieka, który został
wprowadzony w jego wolność bez
wykształcenia w nim systemu
wartości („kręgosłupa moralnego”),
który jest podstawą podejmowania
przez jednostkę licznych decyzji.
Zdjęcie: Dzieci z Gromadki Skrzatów ZHP
„Smatusie” w Dublinie.
A teraz „dobra” wiadomość:
Dzisiaj młodzież oczekując odpowiedzi na
swoje pytania na „klik”, ma je w zasięgu
swojej ręki, w postaci postulatów Prawa
Harcerskiego.
Ale czy jego treści jest zrozumiała dla
młodzieży?

9. 9
Dla osób związanych z harcerstwem -
tak. A co myślą o postulatach Prawa
Harcerskiego osoby, które nie
doświadczyły harcerskiej przygody i nie
poczuły siły braterstwa? Tego właśnie
próbowałam dowiedzieć się poprzez
przeprowadzenie 4 wywiadów na ten
temat z młodzieżą w wieku od 14 do
21 lat.
A teraz „mniej dobra” wiadomość:
Na podstawie przeprowadzonych
rozmów można dojść do wniosku, że
postulaty Prawa Harcerskiego są
potrzebne w dzisiejszych czasach,
wskazują wartości i kierunek
postępowania młodemu człowiekowi,
i są do przyjęcia i wdrożenia w życie,
ale treść Prawa Hackerskiego jest
nieczytelna i wymaga interpretacji.
Trudno podążać za czymś, czego się nie
rozumie i przez to jest niedostępne.
W świecie, gdzie szybkość przepływu
informacji jest ważna, a treść prosta
i zrozumiała, zapis ten powinien być
konkurencyjny względem innych
komunikatów, jakie otrzymują dzisiaj młodzi
ludzie. Inaczej nie przemówi on do
młodego człowieka, a tym bardziej nie
zachęci go to wybrania harcerskiej drogi
życia.
Zdjęcie: Kadra ZHP pgk - uczestnicy
szkolenia na temat pierwszej pomocy
w Kippure, maj 2014.

10. 10
Nie każdy wie, kim był Zawisza Czarny, co oznacza
„postępować po rycersku”, jak rozumieć
„oszczędność” oraz „ofiarność”, która powinna
cechować harcerza i harcerkę.
Moje rozmowy na temat Prawa Harcerskiego
prowadziłam z młodymi dziewczynami i
chłopakami, dla których harcerstwo „to
przeprowadzanie babci przez ulicę” i mundur. Nie
odnosząc się już do samego znaczenia i przekazu
postulatów Prawa Harcerskiego, już na poziomie
semantycznym, zapis jest niezrozumiały dla
dzisiejszej młodzieży żyjącej poza granicami kraju.
Dlatego razem z moimi rozmówcami staraliśmy się
przeanalizować każdy z 10 postulatów Prawa
Harcerskiego i uprościć go dla dzisiejszej
młodzieży. Wyniki naszej pracy oraz ich sugestie
uproszczenia zawiera tabela numer 1.

11. 11
Prawo Harcerskie Mój komentarz Uproszczenie wskazane w
wywiadzie
1. Harcerka służy Bogu
i Polsce i sumiennie spełnia
swoje obowiązki
Postulat ten jest szczególnie trudny dla
młodzieży, która nie rozumie zwrotu
„bycia w służbie”, czyli bycia w gotowości
dla Polski i Boga.
(tutaj był największy problem z
interpretacją/ uproszczeniem).
2. Na słowie harcerki polegaj jak
na Zawiszy.
Nie każdy wie, z czego słynął Zawisza
Czarny, i co oznacza zwrot „polegać na
słowie”. Nie wynika tutaj wprost nakaz
prawdomówności, zgodności słów
i czynów, dotrzymywania słowa.
Harcerka zawsze spełnia swoje obietnice.
3. Harcerka jest pożyteczna
i niesie pomoc bliźnim.
Nie wynika wprost, że harcerka swoją
pracą zawodową jest w służbie
społeczeństwu i niesie pomoc każdemu
człowiekowi i każdej społeczności.
Jeśli harcerka widzi, że ktoś potrzebuje
pomocy, to mu pomaga.
4. Harcerka w każdym widzi
bliźniego, a za siostrę uważa
każdą inną harcerkę.
Takie widzenie świata prowadzi do
poszanowania innych, akceptacji
i tolerancji dla drugiego człowieka.
Przy takiej różnorodności może być to
wyzwaniem dla drugiego człowieka.
Harcerka we wszystkich widzi dobro,
a inna harcerka jest dla niej jak siostra.
5. Harcerka postępuje po
rycersku.
Trudne do zrozumienia dla młodzieży,
szczególnie jeżeli mówimy o grze fair play
oraz innych cechach, które przypisujemy
szlachetnym rycerzom.
Harcerka przestrzega przyjętych zasad i
umów, nie oszukuje, nie wykorzystuje
słabości innych.
Tabela numer 1. Znaczenie Prawa Harcerskiego.

12. 12
Prawo Harcerskie Mój komentarz Uproszczenie wskazane w
wywiadzie
6. Harcerka miłuje przyrodę
i stara się ją poznać.
Młodzież żyjąca w miasta nie ma okazji
do obcowania z przyrodą, może jej nie
znać i nie wiedzieć, jak o nią dbać
i dlaczego ma ją szanować.
Harcerka nie niszczy natury, ale stara się
ją poznawać.
7. Harcerka jest karna
i posłuszna rodzicom
i wszystkim swoim przełożonym.
Młodzież może rozumieć to dosłownie i
odczuwać naturalny bunt. Nie czyta tego,
jako wierności tradycji rodzinnej, i nie
widzi w tym postulacie wolności oraz
możliwości poszukiwania autorytetu.
Pomaga innym. Zawsze wykonuje swoje
obowiązki.
8. Harcerka jest zawsze pogodna Nie widać w tym postulacie bardzo
ważnej rzeczy, czyli panowania nad
emocjami negatywnymi i radzenia sobie
z nimi poprzez zmianę postawy na
pozytywną, poszukiwanie radości
w sobie i innych, co służy higienie
zdrowia psychicznego.
Harcerka ma zawsze dobry humor.
9. Harcerka jest oszczędna
i ofiarna.
Nie widać w tym przekazu
niemarnowania życia oraz czasu oraz
nakazu skutecznego działania i pracy.
Harcerka używa rzeczy wielokrotnie i nie
marnuje pracy innych.
10. Harcerka jest czysta
w myśli, mowie i uczynkach
i zwalcza szkodliwe nałogi.
Nie widać tutaj nakazu pielęgnowania
polskiego języka, oraz opanowania
słabości swojego charakteru.
Harcerka nie pali, nie pije alkoholu,
walczy ze swoimi słabościami, nie mści
się, nie robi innym na złość. Nie przeklina,
nie używa wulgarnego języka.
Tabela numer 1. Znaczenie Prawa Harcerskiego (cd.).

13. 13
Podsumowując
Komentując postulaty Prawa Harcerskiego bardzo często używałam słowa „nakaz”
lub „zakaz”, który ma negatywne oddziaływanie i sprawia, że w naturalny sposób
oczekujemy kary za złamanie Prawa. W tym przypadku uczymy się uczciwości
wobec siebie samego, co jest bardzo ważnym aspektem rozwoju
samoświadomości, zaś karą będą konsekwencje, które poniesiemy.
Jako psycholog widzę w postulatach Prawa „lekarstwo” na kryzys moralności
dzisiejszego człowieka, nie tylko młodzieży, ale każdego, gdyż w tak skomplikowanej
rzeczywistości każdy może się zagubić. Ważne jest to, że Prawo Harcerskie pokazuje
drogę, zapewne jedną z wielu, ale drogę ku zgodzie i harmonii z sobą, drugim
człowiekiem oraz naturą, której jesteśmy integralną częścią. Wszyscy oddziałujemy
na siebie. Jeżeli będzie to pozytywne oddziaływanie – wszyscy zaczniemy odczuwać
tego pozytywne skutki.
Jak już wspomniałam postulaty Prawa są ideałami. Każdy z nas je łamie, bez
wyjątku. Jeżeli każdy osiągnąłby ideał, wychowanie harcerskie nie miałoby sensu,
a my misji do spełnienia. Praca nad sobą to proces - niesamowita podróż. Warto
mieć w tej podróży przewodnika - autorytet oraz drogowskazy wskazujące
prawidłowy kierunek, w postaci postulatów Prawa Harcerskiego.

14. Harcerstwo nie jest tylko metodą spędzania wolnego czasu, ale przede wszystkim
służbą innym przy jednoczesnym samorozwoju. To dawanie dobrego przykładu,
ćwiczenie samodyscypliny oraz zwiększanie samoświadomości poprzez sprawdzanie
siebie w różnych sytuacjach, przy zachowaniu wierności ideałom oraz poszanowaniu
historii i pamięci pokoleń. Nawiązując do słów Naczelnika Harcerzy, wygłoszonych na
ognisku podczas Zlotu Chorągwi Harcerzy w Barnswood, w Wielkiej Brytanii (sierpień
1993 r.) „będąc organizacją radosną, pracujemy nad połączeniem jutra z wczoraj,
przez dzień dzisiejszy.” Prawo Harcerskie jest tego podstawą poprzez odziaływanie
pozytywne, pokazujące najważniejsze wartości, szanując historię, dbając o lepsze
jutro, skupiamy się na pracy nad sobą i służbie innym dzisiaj.
14
Zdjęcie: Gromadka Skrzatów ZHP „Smatusie” w Dublinie.