Presentatie voor de gezamenlijke Altrecht-clientenraden over herstel en over herstelondermijning door hulpverleners

1. Herstelondermijning en herstelondersteuning
doorhulpverleners
Tom van Wel, Cliëntenraad Altrecht – 26 februari 2013

2. mag ik me even voorstellen…
• psycholoog/onderzoeker bij ABC-voor jongeren met een psychosekwetsbaarheid
• 25 jaar werkzaam in de psychosen-zorg
• docent o.a. over herstelondersteunend omgaan met psychische aandoeningen

3. Overzicht
• wat bespreek ik met hulpverleners:
– hersteloefening
– wat is herstel?
– wat hielp wel/niet bij jouw herstel?
• herstelondermijnende reflexen
• hypothese
• ideeën voor herstelondersteuning

4. Hersteloefening
Neem een nare/schokkende gebeurtenis uit jouw leven in gedachten.
Schrijf in steekwoorden op, hoe was het voor je:
1) op de dag zelf
2) na een week
3) naar een maand
4) na een jaar

5. Fasen van herstel
1) overrompeld zijn door
2) worstelen met …
3) leven met …
4) leven voorbij …

6. Herstelproces
• is een natuurlijke tendens van mensen (niet alleen met een bepaalde stoornis)
• ieder zijn eigen weg en tempo (geen rechte lijn)
• kun je nooit voorschrijven
• Herstellen doen mensen zelf (ook zonder hulp)
• Hulpverlening kan proberen aan te sluiten
• Herstel is uitdrukkelijk anders dan genezen
• Herstel is het overkoepelende begrip waar diensten op aan dienen te sluiten

7. Herstel
Boevink et al. (2009): herstel is het vinden van een zinvol en bevredigend
bestaan met of zonder de psychiatrische aandoening

8. Dimensies van herstel
1) van de ziekte / aandoening
2) van de persoonlijke identiteit
3) maatschappelijk herstel

9. belang van herstel
missie van de GGz: herstelondersteuning
- de ziekte + betekenisverlening
- maatschappelijk functioneren

10. Vraag
wat
1) ondersteunde jouw herstelproces
2) ondermijnde jouw herstelproces?

11. herstelondermijnende reflexen (van eigen hulpverleners)
herstelondersteuning door eigen hulpverleners

12. kernpunt
Iemand serieus nemen als volwaardig mens

13. Herstelondermijnende reflexen
(direct zichtbaar) [1] vernederen
(verborgen) [2] beter weten - reflex
[3] verantwoordelijkheid ontnemen

14. [1] vernederen
bv. belachelijk maken, uitlachen, het negeren van hun wensen,
achterstellen van hun belangen
“ga niet op haar verzoek in, ze wil alleen maar aandacht”
[met een knipoog] “as-2-problematiek…”
 je hoeft die cliënten niet serieus te nemen

15. waarom word je hulpverlener?

16. waarom word je hulpverlener?
- mensen willen helpen
- iets voor mensen willen betekenen
 op fysiek niveau
 adviseren: helpen hen op de goede weg te zetten
heel nobel…

17. [2] beter weten - reflex
als het moet gebeuren op de manier van de hulpverlener
Onderliggend: de cliënt is onvoldoende in staat over zijn eigen
wijze van herstel te oordelen (is immers gestoord)
 de cliënt wordt klein gemaakt
 door deskundigen
 werkt zelfstigmatisering in de hand
= herstelondermijnend

18. [2] beter weten - reflex (2)
vb-1. ergernis over onrealistisch doel van een cliënt
vb-2. boos omdat hij zijn pillen weer weigert
= hulpverlener weet beter dan de cliënt over het bereiken van herstel
Grofweg 2 wegen: verzet of aanpassing door de cliënt

19. [3] verantwoordelijkheid ontnemen
vb-1. hulpverlener voelt zich machteloos, tot tranen toe
vb-2. in laatste werkweek: ‘ik hoef niets meer van cliënten’

20. Herstelondermijnende reflexen (herhaling)
(direct zichtbaar) [1] vernederen
(verborgen) [2] beter weten - reflex
[3] verantwoordelijkheid ontnemen

21. Achtergrond / hypothese
vraag:
Wat gebeurt er in het dierenrijk als een soortgenoot
zich afwijkend / gestoord / gek gedraagt?
----------------------------------------------

22. moderne mens: 200.000 jaar

23. Automatisme
een automatische, reflexmatige neiging waarbij de hogere hersenen geen invloed hebben
op het ontstaan ervan
i.t.t. beschaving (= het beschermen van zwakkeren in de samenleving)
mensen met psychische aandoeningen behoren tot de meest gestigmatiseerde
een permanent gevaar, m.n. voor hulpverleners

24. Naar herstelondersteuning
herstelondermijning is weliswaar reflexmatig,
maar je kunt er nog wel over nadenken
3 manieren om herstelondermijning tegen te gaan
[a] continue, kritische beschouwing van onszelf obv HOZ-
kenmerken
[b] benutten van hevige emoties van hulpverleners
[c] toepassen van methodieken

25. [a] continue, kritische beschouwing van onszelf obv
HOZ-kenmerken
Over de hulpverlener:
1. hoop uitstralen
2. is present (aandachtig aanwezig)
3. bescheiden/terughoudend zijn professionele referentiekader inzetten
4. aanmoedigen tot eigen (herstel)verhaal
5. empowerment stimuleren
6. ervaringsdeskundigheid
7. ondersteuning door belangrijke anderen erkennen
8. eigen regie en autonomie

26. [b] benutten van hevige emoties van hulpverleners
Zie de voorbeelden
Niet altijd, maar wel vaak te benutten om achterliggende, herstelondermijnende
opvattingen te achterhalen

27. [c] toepassen van methodieken
Doel van methodiek: een lijn vasthouden die effectiever is dan gezonde verstand
bv: MI, IMI, IRB, IPS, CGT, enz.
Methodiek maakt link met HOZ inzichtelijk en toetsbaar
Afwijken kan in individuele situaties, mits gemotiveerd

28. Herstelondersteuning = minder werkstress
+ beter voor de cliënten
+ een fijnere baan (immers: minder nare, heftige emoties;
geen onmogelijke verantwoordelijkheden)
+ minder = meer
Nadeel?
sommigen/velen halen minder voldoening uit hun werk

29. Samenvatting
Herstelondermijning is reflexmatig en is van altijd en van iedereen
Herstelondersteuning vereist continue aandacht voor stigmatiserende opvattingen, met
name bij hulpverleners
Drie manieren:
[a] op HOZ-kenmerken je laten bevragen; feedback geven
[b] heftige emoties analyseren
[c] analyseren waarom methodieken niet worden toegepast

30. dank voor jullie aandacht