1. บทที่ 6 สือประสม (มัลติมีเดีย)
่
สื่อประสมบางทีเรียกว่า มัลติมีเดีย (Multimedia) มาจากคาว่า มัลติ (Multi) ซึ่ง
แปลว่า ความหลากหลาย และมีเดีย (Media) ซึ่งแปลว่า สื่อ
ดังนั้น สื่อประสมหรือมัลติมีเดีย หมายถึง การนาสื่อหลาย ๆ ประเภทมาใช้ร่วมกันทั้ง
วัสดุ อุปกรณ์ และวิธีการ เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงสุดในการเรียนการ
สอน โดยการใช้สื่อแต่ละอย่างตามลาดับขั้นตอนของเนื้อหา และในปัจจุบันมีการนา
คอมพิวเตอร์มาใช้ร่วมด้วย เพื่อการผลิตหรือการควบคุมการทางานของอุปกรณ์ต่าง ๆ
ในการเสนอข้อมูลทั้งตัวอักษร ภาพกราฟิก ภาพถ่าย ภาพเคลื่อนไหว และเสียง เป็น
ต้น
ความหมายของสื่อประสมจะแตกต่างกันไปตามสมัย ซึ่งสมัยก่อน เมื่อกล่าวถึงสื่อประสม
จะหมายถึง การนาสื่อหลาย ๆ ประเภทมาใช้ร่วมกัน เช่น รูปภาพ เครื่องฉายแผ่น
โปร่งใส เทปบันทึกเสียง เป็นต้น เพื่อให้การเสนอผลงานหรือการเรียนการสอนสามารถ
ดาเนินไปได้อย่างมี ประสิทธิภาพ โดยการเสนอเนื้อหาในรูปแบบต่าง ๆ นอกเหนือจาก
การบรรยายเพียงอย่างเดียว โดยที่ผู้ฟังหรือผู้เรียนมิได้มีปฏิสัมพันธ์ต่อสื่อนั้นโดยตรง
ปัจจุบัน ด้วยบทบาทของเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลที่มีเพิ่มมากขึ้นในการทางาน
จึง ทาให้ความหมายของสื่อประสมเพิ่มขึ้นจากเดิม ความหมายของสื่อประสมที่เพิ่มขึ้นในปัจ จุบัน
จะหมายถึง "สื่อประสมเชิงโต้ตอบ" (Interactive Multimedia) โดยการเพิ่มปฏิสัมพันธ์
ระหว่างสื่อและผู้ใช้ สื่อประสมสมัยนี้จึงหมายถึง การนาอุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น เครื่องเล่มซีดี -
รอม เครื่องเสียงระบบดิจิทัล เครื่องเล่นแผ่นวีดิทัศน์ ฯลฯ มาใช่ร่วมกันเพื่อเสนอเนื้ อหาข้อมูลที่
เป็นตัวอักษร ภาพกราฟิก ภาพถ่าย ภาพเคลื่อนไหวแบบวีดิทัศน์ และเสียงในระบบสเตริโอ
โดยการใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ช่วยในการผลิต การนาเสนอเนื้อหา เป็นการให้ผู้ใช้หรือผู้เรียน
มิใช่เพียงแต่นั่งดู หรือฟังข้อมูลจากสื่อที่เสนอมาเท่านั้น แต่ผู้ใช้สามารถควบคุ มให้คอมพิวเตอร์

2. ทางานในการตอบสนองต่อคาสั่งและให้ ข้อมูลป้อนกลับในรูปแบบต่าง ๆ ได้อย่างเต็มที่ ผู้ใช้สื่อ
สามารถมีปฏิสัมพันธ์ตอบสนองซึ่งกันและกันได้ทันที
จากความหมายข้างต้นจึงแบ่งการพัฒนาสื่อประสมเป็น 2 ระยะ คือ
1. การพัฒนาสื่อประสมระยะที่ 1 เป็นสื่อประสมที่ใช้โดยการนาสื่อหลายประเภทมาใช้
ร่วมกัน ในการเรียนการสอน หรือเรียกว่า สื่อหลายแบบ เช่น นาวีดิทัศน์มาสอน
ประกอบการบรรยายของผู้สอนโดยมีสื่อสิ่งพิมพ์ประกอบด้วย หรือสื่อประสมในชุดการ
เรียนหรือชุดการสอน ผู้ใช้หรือการใช้สื่อประสมระยะที่ 1 นี้ ผู้เรียนและสื่อจะไม่มี
ปฏิสัมพันธ์โต้ตอบกัน
2. การพัฒนาสื่อประสมระยะที่ 2 เป็นสื่อประสมที่ใช้คอมพิวเตอร์เป็นฐานในการเสนอ
สารสนเทศ หรือการผลิตเพื่อเสนอข้อมูลประเภทต่าง ๆ เช่น ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว
ตัวอักษร และเสียงในลักษณะของสื่อหลายมิติ การใช้สื่อประสม ระยะที่ 2 ผู้ใช้หรือ
ผู้เรียนมีการโต้ตอบกับสื่อโดยตรง
ประเภทของสือประสม
่
สื่อประสมแบ่งออกตามลักษณะการประสมสื่อ และคุณลักษณะการใช้มี 3 ประเภทใหญ่ ๆ
คือ

3. 1. ประสมสื่อที่เป็นวัสดุ อุปกรณ์และกระบวนการเข้าร่วมกัน นามาใช้สาหรับการเรียนการ
สอนปกติทั่ว ๆ ไปเช่น ชุดอุป กรณ์ ชุดการเรียนการสอน บทเรียนแบบโปรแกรม
โปรแกรมสไลด์ ศูนย์การเรียน เป็นต้น สื่อประสมแต่ละชนิด ที่จัดอยู่ในประเภทนี้มี
หลักการและลักษณะเด่นแตกต่างกัน ออกไป คือ
1.1 สามารถ ให้ผู้เรียนได้ประสบการณ์ด้วยตนเอง คือ มีส่วนร่วมในการกระทาหรือปฏิบัติ
กิจกรรมเป็นการเร้าใจแก่ผู้เรียน เช่น ศูนย์การเรียน บทเรียนโปรแกรม ชุดอุปกรณ์
เป็นต้น
1.2 สามารถให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ตามความรู้ความสามารถ และความแตกต่างของแต่ละบุคคล
เช่น บทเรียนโปรแกรม ชุดการสอน เป็นต้น
1.3 สามารถให้ผู้เรียนใช้เรียนด้วยตนเองหรือใช้เมื่อขาดครูได้ เช่น บทเรียนแบบโปรแกรม
ชุดการสอนรายบุคคล เป็นต้น
1.4 สามารถให้ผู้เรียนได้รับผลตอบกลับทันที และได้รับความรู้สึกภาคภูมิใจในความสาเร็จ
เช่น ศูนย์การเรียน การสอนแบบจุลภาค เป็นต้น

4. 1.5 สามารถใช้ประกอบการศึกษาทางไกลให้ดาเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ชุดการ
สอนทางไกลสาหรับการศึกษาเพื่อมวลชน เป็นต้น
1.6 สามารถใช้ส่งเสริมสมรรถภาพของครู เช่น ชุดการสอนประกอบคาบรรยาย เป็นต้น
1.7 สามารถให้ผู้เรียนได้ฝึกความรับผิดชอบและการทางานเป็นกลุ่ม เช่น ศู นย์การเรียน
กลุ่มสัมพันธ์ เป็นต้น
อนึ่งสื่อประสมประเภทนี้สามารถผลิตได้เองในราคาที่ประหยัด เมื่อเทียบกับสื่อประสม
อีกสองประเภทที่จะกล่าวต่อไป
2. ประสมสื่อประเภทฉาย เป็นการประสมโดยมีข้อจากัดที่ความสามารถและคุณสมบัติ
เฉพาะตัวของอุปกรณ์ เครื่องฉายเป็นสาคัญ เช่น สไลด์ประกอบเสียงและวีดิทัศน์ประกอบ
เสียง สไลด์และแผ่นโปร่งใส วีดิโออิมเมจ เป็นต้น และฉายบนจอตั้งแต่ 2 จอขึ้นไป เป็น
การใช้ฉายกับ
ผู้ชมเป็นกลุ่มสื่อประสมประเภทฉายนี้ สามารถใช้ประกอบการศึกษาและการเรียน
การสอนโดยเฉพาะสาหรับผู้เรียนที่ชอบการ เรียนรู้จากการอ่านภาพ การเสนอด้วยสื่อ
ประเภทฉายนี้แม้ว่าในบางครั้งราคาการผลิตอาจจะสูงและการผลิต ซับซ้อนกว่าการผลิตสื่อ
ประสมบางชนิดในประเภทแรก แต่ผลที่ได้รับจากการเสนอด้วยสื่อประสมประเภทฉายให้ผล
ตรงที่มีคุณ สมบัติ เฉพาะตัวที่ สื่อ อื่น ไม่ สามารถทาได้คือ ผลในความรู้ สึกอารมณ์แ ละ
สุนทรียภาพแก่ ผู้ชม ทั้งยังช่วยดึงดูดความสนใจให้ผู้ชมได้ติดตามอย่างตื่นตาตื่นใจและมี
ประสิทธิภาพเป็นการช่วยในการเรียนการสอน สื่อประสมประเภทนี้มีคุณสมบัติเหมาะแก่การ
นามาใช้ในการเรียนการสอน ได้แก่

5. 2.1 ใช้ เมื่อเสื่อมีการเปรียบเทียบความคล้า ยคลึงกัน เป็นการง่ายสาหรับผู้เรียน ในการ
สังเกตและเรียนรู้สิ่งที่คล้ายคลึงกันจากสื่อต่าง ๆ เมื่อภาพของสิ่งนั้น ๆ ปรากฏบนจอพร้อม
กัน
2.2 ใช้สอนให้เห็นความแตกต่าง และการตัดกันเมื่อภาพหลาย ๆ ภาพปรากฏพร้อมๆ กัน
2.3 ใช้มองสิ่งหนึ่งสิ่งใดจากมุมที่ต่างกัน เช่น ภาพสถานที่หรืออาคารสถานที่โดยภาพ
ปรากฏพร้อมกันจากการมองในแง่มุมที่ต่างกัน
2.4 ใช้แสดงภาพซึ่งดาเนินเป็นขั้นตอนและสามารถเลียนแบบการเคลื่อนไหวได้
2.5 ใช้ แสดงสิ่งที่เกิดขึ้นตามลาดับก่อนหลัง เกิดความต่อเนื่องที่ดีมีความสัมพันธ์กัน
ระหว่างภาพและเวลา ประกอบกับการจัดภาพและจอให้มีขนาดต่างกันเป็นการง่ายต่อการ
จดจา
2.6 ใช้เน้นจุดใดจุดหนึ่งโดย ตรงได้ โดยการกาหนดจุดสนใจที่ต้องการให้อยู่ในตาแหน่ง
และรูปแบบที่ต่างกันหรืออาจทา โดยการใช้ภาพที่ซ้าๆ กับปรากฏบนจอพร้อม ๆ กัน
2.7 ใช้ยืดเวลาการเสนอจุด หรือส่วนที่สาคั ญของเนื้อหา เช่น บางครั้งภาพที่สาคัญ
สามารถปรากฎอยู่บนจอต่อไปขณะที่รายละเอียดหรือส่วนที่ เกี่ยวข้องได้เปลี่ยนไปในจอ
ถัดไป
2.8 ใช้แสดงการเคลื่อนไหว โดยใช้หลักการฉายภาพนิ่งหลาย ๆ ภาพต่อเนื่องกันอย่าง
รวดเร็วหรือใช้ความสามารถของวีดิทัศน์
2.9 ใช้รวมสื่อภาพนิ่ง สไลด์ และวีดิทัศน์ ในขณะที่แสดงภาพนิ่งอาจจะมีการฉายวีดิทัศน์
ประกอบบนจอถัดไป
2.10 ใช้แสดงภาพที่เห็นได้กว้าง (Panorama) บนจอที่ติดกัน
2.11 ลักษณะพิเศษประการสุด ท้ายที่เด่นของสื่อประสมประเภทนี้ คือ สามารถแสดง
เนื้อหาได้มากในระยะเวลาที่จากัด ลักษณะพิเศษนี้ผู้สอนอาจใช้สื่อประสมนี้ในการทาเป็นบท
นาหรือบทสรุปได้

6. 2. ประสมระบบการสื่อสารกับเทคโนโลยีสารสนเทศ โดยการใช้คอมพิวเตอร์ร่วมกับอุปกรณ์
อื่น เช่น เครื่องเล่นซีดี - รอม เครื่องเสียงระบบดิจิตอล เครื่องเล่นแผ่นวีดิทัศน์ เป็น
ต้น เพื่อให้คอมพิวเตอร์สามารถทางานคานวณค้นหาข้อมูล แสดงภาพวีดิทัศน์และมี
เสียงต่าง ๆ การทางานของสื่อหลาย ๆ อย่างในสื่อประสมประกอบด้วยการทางานของ
ระบบเสียง (Sound) ภาพเคลื่อนไหว (Animation) ภาพนิ่ง (Still Images)
วีดิทัศน์ (Video) และไฮเปอร์เท็กซ์ (Hypertex) ซึ่งข้อมูลที่ใช้ในไฮเปอร์เท็กซ์จะ
แสดงเนื้อหาหลักของเรื่องราวที่กาลังอ่าน ขณะนั้นโดยเน้นเนื้อหา ถ้าคาใดสามารถเชื่อม
จากจุดหนึ่งในเนื้อหาไปยังเนื้อหาอื่นได้ก็จะทาเป็นตัว หนาหรือขีดเส้นใต้ไว้ เมื่อผู้ใช้หรือ
ผู้อ่านต้องการจะดูเนื้อหาก็สามารถใช้เมาส์คลิกไปยังข้อมูล หรือคาเหล่านั้นเพื่อเรียกมาดู
รายละเอียดของเนื้อหาได้
สื่อประสมในลักษณะนี้นับว่าเป็นเทคโนโลยีใหม่ กาลังได้รับความสนใจอย่างกว้างขวาง
เพราะเป็นเทคโนโลยีที่ทาให้เราสามารถใช้คอมพิวเตอร์ในการแสดงข้อมูลได้หลาก หลาย
รูปแบบ ดังนั้น สื่อประสมจะต้องมีคุณสมบัติสาคัญประการหนึ่ง คือ ความสามารถใน
การโต้ตอบ (Interactivity) อุปกรณ์ที่ตอบสนองความสามารถนี้ได้คือคอมพิวเตอร์
นั่นเอง
ตอนที่ 2 การใช้สื่อประสมทางการศึกษา

7. การใช้สอประสมระยะที่ 1
ื่
ชุดการสอน
1. ความหมาย ชุดการสอนหรือชุดการเรียน ตรงกับภาษาอังกฤษว่า "Instructional
Package" เป็นสื่อประสมประเภทหนึ่งซึ่งมีจุดมุ่งหมายเฉพาะเรื่องที่จะสอนแม้ชุดการ
สอน จะเป็นเรื่องที่ค่อนข้างใหม่ สาหรับบางคนแต่นักการศึกษาไทย ได้มีแนวคิดการทา
ชุดการสอนมาเป็นเวลานานแล้ว แม้จะยังไม่มีคาว่า "ชุดการสอน" ขึ้นมาก็ตาม
ชุดการสอนเป็นสื่อประสมที่ได้จากระบบการผลิตและการนาสื่อการสอนที่ สอดคล้องกับ
วิชา หน่วย หัวเรื่อง และวัตถุประสงค์เพื่อช่วยให้การเปลี่ยนพฤติกรรมการเรียนอย่างมี
ประสิทธิภาพ
2. ประเภทของชุดการสอน ชุดการสอนมี 4 ประเภทใหญ่ ๆ คือ
2.1. ชุดการสอนประกอบการบรรยาย เป็นชุดการสอนที่มุ่งช่วยขยายเนื้อหาสาระการสอน
แบบบรรยายให้ชัดเจนขึ้น ช่วยให้ผู้สอนพูดน้อยลง และให้สื่อการสอนทาหน้า ที่แทน ชุดการ
สอนแบบบรรยายนี้นิยมใช้กับการฝึกอบรมและการสอนในระดับอุดมศึกษาที่ยัง ถือว่า การ
สอนแบบบรรยายยังมีบทบาทสาคัญในการถ่ายทอดความรู้แก่ผู้เรียน
2.2. ชุดการสอนแบบกลุ่มกิจกรรม เป็นชุดการสอนที่มุ่งให้ผู้เรียนได้ประกอบ กิจกรรมกลุ่ม
เช่น ในการสอนแบบศูนย์การเรียน การสอนแบบกลุ่มสัมพันธ์ เป็นต้น

8. 2.3. ชุดการสอนตามเอกัตภาพหรือชุดการสอนรายบุคคล เป็นชุดการสอนที่มุ่งให้ผู้เรียน
สามารถศึกษาหาความรู้ด้วยตนเอง ความแตกต่างระหว่างบุคคลอาจเป็นการเรียนใน
โรงเรียนหรือที่บ้านก็ได้ เพื่อให้ผู้เรียนก้าวไปข้างหน้าตามความสามารถ ความสนใจและ
ความพร้อมของผู้เรียน ชุดการสอนรายบุคคลอาจออกมาในรูปของหน่วยการสอนย่อย
หรือ "โมดูล"
2.4. ชุดการสอนทางไกล เป็นชุดการสอนที่ผู้สอนกับผู้เรียนอยู่ต่างถิ่นต่างเวลากัน
มุ่งสอนให้ผเู้ รียนศึกษาได้ด้วยตนเองโดยไม่ต้องมาเข้าชันเรียน ประกอบด้วยสื่อประเภท
้
สิ่งพิมพ์ รายการวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์ ภาพยนตร์ และการสอนเสริมตาม
ศูนย์บริการการศึกษา
นอกจากนี้แล้วยังอาจมีชุดการฝึกอบรม ชุดการสอนของผูปกครอง ชุดการสอนทาง
้
ไปรษณีย์
3. แนวคิดที่นาไปสู่การผลิตชุดการสอน แนวคิดที่จะนาไปสู่ระบบการผลิตชุดการสอน มี
หลายแนว แนวคิดแรก คือ การประยุกต์ทฤษฎีความแตกต่างระหว่างบุคคล นัก
การศึกษาได้นาหลักจิตวิทยามาประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอน โดยคานึงถึงความ
ต้องการ ความถนัด และความสนใจของผู้เรียนเป็นสาคัญ มนุษ ย์แต่ละคนมีความ

9. แตกต่างกันในด้าน ความสามารถ สติปัญญา ความต้องการ ความสนใจ ร่างกาย
อารมณ์ สังคม และความแตกต่างปลีกย่อยอื่น ๆ ดังนั้นในการนาเอาหลักความแตกต่าง
เหล่านี้มาใช้ในกระบวนการเรียนรู้ ต้องคานึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล วิธีการที่
เหมาะสมที่สุด คือ การจัด การสอนรายบุคคลหรือ การศึกษาตามเอกัตภาพ และ
การศึกษาด้วยตนเอง ซึ่งล้วนแต่เป็นวิธีสอนที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีอิสระในการเรียน
ตามสติ ปัญญา ความสามารถ และความสนใจ โดยมีครูคอยแนะนาช่วยเหลือตาม
ความเหมาะสม ปัจจุบันได้มีการทดลองและวิจัยค้นคว้าเกี่ยวกับการสอนรายบุคคลอย่าง
กว้างขา วงในทุกระดับการศึกษา จนเป็นที่ยอมรับว่าการสอนวิธีนี้กาลังจะก้าวหน้าไกล
ออกไป โดยมีเทคโนโลยีทางการศึกษาใหม่ ๆ เป็นเครื่องมือช่วยในการสอนรายบุคคล
ดาเนินไปตามจุดหมายปลายทาง
แนวคิดที่สองคือ ความพยายามที่จะเปลี่ยนการเรียนการสอนไปจากเดิมที่เคยยึด "ครู" เป็น
แหล่งความรู้หลักมาเป้นการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนเรียนด้วยการใช้ แหล่งความรู้จากสื่อ
การสอนแบบต่าง ๆ ซึ่งประกอบด้วย วัสดุ อุปกรณ์ และวิธีการ การนาสื่อการสอนมาใช้
จะต้องจัดให้ตรงเนื้อหาและประสบการณ์ตามหน่วยการสอนของ วิชาต่าง ๆ โดยนิยมจัดใน
รูปของชุดการสอน การเรียนด้วยวิธีนี้ ครูจะถ่ายทอดความรู้ให้แก่เรียนเพียงหนึ่งในสามของ
เนื้อหาทั้งหมด ส่วนอีกสองในสาม ผู้เรียนจะศึกษาด้วยตนเองจากที่ผู้สอนเตรียมไว้ให้ในรูป
ของชุดการสอน และที่ผู้สอนชี้แหล่งและชี้ทางให้
แนวคิดที่สามคือ การใช้โสตทัศนูปกรณ์ได้เปลี่ยนและขยายตัวออกไปเป็นสื่อการสอนซึ่งคลุม
ถึงการ ใช้สิ่งสิ้นเปลือง (วัสดุ) เครื่องมือต่าง ๆ (อุปกรณ์) และกระบวนการอันได้แก่ การ
สาธิตทดลอง และกิจกรรมต่าง ๆ แต่ เดิมนั้นการผลิตและการใช้สื่อการสอนมักออกมาในรูป
ต่างคนต่างผลิต ต่างคนต่างใช้เป็นสื่อเดียว มิได้มีการจัดระบบการใช้สื่อหลายอย่างบูรณา
การให้เหมาะสมและใช้เป็นแหล่ง ความรู้สาหรับนักเรียนแทนการให้ครูเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้
แก่นักเรียนอยู่ ตลอดเวลา แนวโน้มใหม่จึงเป็นการผลิตสื่อการสอน แบบประสมให้เป็นชุด

10. การสอน อันจะมีผลต่อการใช้ของครู คือเปลี่ยนจากการใช้สื่อ "เพื่อช่วยครูสอน" คือครูเป็น
ผู้หยิบใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ มาเป็นการใช้สื่อการสอน "เพื่อช่วยนักเรียนเรียน" คือให้นักเรียนได้
หยิบฉวยและใช้สื่อการสอนต่าง ๆ ด้วยตัวของนักเรียนเอง โดยอยู่ในรูปของชุดการสอน
แนวคิดที่สี่คือ ปฏิกิริยาสัมพันธ์ระหว่างครูกับนักเรียน นั กเรียนกับนักเรียน และ นักเรียน
กับสภาพแวดล้อม แต่ก่อนความสัมพันธ์ระหว่างครูกับนักเรียนในห้องเรียนมีลักษณะเป็นทาง
เดียว คือ ครูเป็นผู้นาและนักเรียนเป็นผู้ตาม ครูมิได้เปิดโอกาสให้นักเรียนแสดงความคิดเห็น
อย่างเสรี นักเรียนอาจจะมีโอกาสได้พูดก็ต่อเมื่อครูให้พูด การตัดสินใจของนักเรียน ส่วนใหญ่
มักจะตามครู นักเรียนเป็นฝ่ายเอาใจครูมากกว่าครูเอาใจนักเรียน จึงปรากฏอยู่บ่อย ๆ ว่า
ครูวิจารณ์หรือพูดเยาะเย้ยนักเรียนในชั้นโดยเฉพาะในกรณีที่นักเรียนตอบไม่ ถูกต้อง ตามใจ
ครูชอบหรือกระทาอะไรผิดพลาด แต่ถ้านักเรียนทาอะไรดีควรแก่การชมเชย ครูจะนิ่งเฉยเสีย
เพราะหากชมก็กลัวนักเรียนเหลิงตัว ดังนั้น นักเรียนไทยส่วนใหญ่จึงพอเอาประสบการณ์ที่ไม่
น่าพึงใจเมื่อเติบ ใหญ่ขึ้น ใน ส่วนที่ เกี่ยวกับ ความสัม พัน ธ์ระหว่างนักเรียนต่อ นักเรียนใน
ห้องเรียนนี้แทบ จะไม่มีเลย เพราะครูส่วนใหญ่ไม่ชอบนักเรียนคุยกัน นักเรียนจึงไม่มีโอกาส
ฝึกฝน ทางานร่วมกันเป็นหมู่เป็นคณะ และเชื่อฟังและเคารพความคิดเห็นของผู้อื่น เมื่อเติบ
ใหญ่จึงทางานร่วมกันไม่ได้ นอกจากนี้ปฏิกิริยาสัมพันธ์ระหว่างนักเรียนกับสภาพแวดล้อมก็
มักอยู่กับเพียง ชอล์ค และกระดานดาและแบบเรียนในห้องสี่เหลี่ยมแคบ ๆ หรือในสนาม
หญ้าที่ส่วนใหญ่ถูกปล่อยให้รกร้างเฉอะแฉะตามฤดูกาล ครูไม่เคยพานักเรียนออกไปสู่สภาพ
นอกโรงเรียน การเรียนการสอนจึงจัดอยู่เพียงในห้องเรียนเป็นส่วนใหญ่ แนวโน้มในปัจจุบัน
และอนาคตของขบวนการเรียนรู้ จึงต้องนากระบวนการกลุ่มสัมพันธ์มาใช้ในการเปิดโอกาสให้
เด็กได้ประกอบ กิจกรรมร่วมกัน ทฤษฎีกระบวนการกลุ่มจึงเป็นแนวคิดทางพฤติกรรมศาสตร์
ซึ่งนามาสู่การจัดระบบการผลิตสื่อออกมาในรูปของชุดการสอน

11. แนวคิดสุดท้ายคือ การจัดสภาพสิ่งแวดล้อมการเรียนรู้นั้น ได้ยึดหลักจิตวิทยาการเรียน
มาใช้ โดยจัดสภาพการณ์ออกมาเป็นการสอนแบบโปรแกรม ซึ่ง หมายถึง ระบบการ
เรียนการสอนที่เปิดโอกาสให้บทเรียน (1) ได้เข้าร่วมในกิจกรรมการเรียนด้วยตนเอง
(2) มีทางทราบว่าการตัดสินใจหรือการทางานของตนถูกหรือผิดอย่างไร (3) มีการ
เสริม แรงบวกที่ท าให้นัก เรียนภาคภูมิใจที่ ไ ด้ทาถู กหรือ คิด ถูก อั น จะทาให้กระท า
พฤติกรรมนั้นซ้าอีกในอนาคต และ (4) ได้ค่อยเรียนรู้ไปทีละขั้นตามความสามารถและ
ความสนใจของนักเรียนเอง โดยไม่ต้องมีใครบังคับ การจัดสภาพการณ์ที่จะเอื้ออานวย
ต่อการเรียนรู้ตามนัยดังกล่าวข้างต้นนี้ จะมีเครื่องมือช่วยให้บรรลุจุดหมายปลายทางโดย
การจัดการสอนแบบโปรแกรมในรูป ของกระบวนการ และใช้ชุดการสอนเป็นเครื่องมือ
สาคัญ
4. องค์ประกอบของชุดการสอน ชุดการสอนประกอบด้วยสื่อประสมในรูปของวัสดุ
อุปกรณ์ และวิธีการตั้งแต่สองอย่างขึ้นไป บูรณาการ โดยใช้วิธีการจัดระบบ เพื่อให้ชุด
การสอนแต่ละชุดมีประสิทธิภาพและมี
ความสมบูรณ์เบ็ดเสร็จไปในตัวเอง ทว่ามีความสัม พัน ธ์ระหว่างหน่วยและเนื้อ หาที่
จัดระบบไว้แล้ว ชุดการสอนอาจอยู่ในแฟ้มหรือกล่อง มีจานวนเท่ากับหน่วยการสอนในแต่ละ
วิชา การผลิตชุดการสอนจึงต้องมีการจัดระบบที่เหมาะสม และการใช้ชุดการสอนจึงควรมี
ห้องจัดไว้เป็นพิเศษ เรี ยกว่า "ห้องเรียนรายบุคคล หรือห้องเรียนแบบโปรแกรม" ชุดการ
สอนจะมีลักษณะอย่างไร และประกอบด้วยสื่อประเภทใดบ้างขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการ
ใช้ อาจใช้สื่อที่มีราคาแพง เช่น ระบบบันทึกภาพ ฟิล์ม สไลด์ หรือสื่อราคาถูก เช่น วัสดุ
กราฟฟิค รูปภาพต่าง ๆ และใบไม้ใบหญ้าที่จะสามารถจัดหาได้ในท้องถิ่น ดร.ชัยยงค์ พรหม
วงศ์ จาแนกส่วนของชุดการสอนไว้ 4 ส่วน คือ
1 คู่มือ สาหรับครูผู้ใช้ชุดการสอน หรือและผู้เรียนที่ต้องเรียนจากชุดการสอน

12. 2 คาสั่ง หรือการมอบงาน เพื่อกาหนดแนวทางการเรียนให้นักเรียน
3 เนื้อหาสาระและสื่อ โดยจัดให้อยู่ในรูปของสื่อการสอนแบบประสม และกิจกรรม
การเรียนการสอนแบบกลุ่มและรายบุคคลตามวัสดุประสงค์เชิงพฤติกรรม
4 การประเมิ น ผล เป็ น การประเมิ น ผลของกระบวนการ ได้ แ ก่ แบบฝึ ก หั ด
รายงานการค้นคว้า และผลของการเรียนรู้ในรูปของแบบสอนต่าง ๆ
4. คุณค่าของชุดการสอน ไม่ว่าจะเป็นการสอนประเภทใด ย่อมมีคุณค่าต่อการเพิ่มคุณภาพ
ในการเรียนการสอน หากได้มีระบบการผลิตที่มีการทดสอบวิจัยแล้วด้วยกัน ทั้งนั้น
คุณค่าของชุดการสอนมักจะสรุปได้ ดังนี้
1 ช่ว ย ให้ ผู้ส อนถ่า ยทอดเนื้ อหาและประสบการณ์ที่ สลั บ ซั บ ซ้ อ นและมี ลัก ษณะเป็ น
นามธรรม สูง เช่น การทางานของเครื่องกล อวัยวะในร่างกาย การเติบโตของสัตว์ ชั้นต่า
ฯลฯ ซึ่งผู้สอนไม่สามารถถ่ายทอดด้วยการบรรยายได้ดี
2 เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ แสดงความคิดเห็น ฝึกการตัดสินใจแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง
และการมีความรับผิดชอบต่อตนเองและสังคมช่วยเร้าความสนใจของนักเรียนต่อสิ่ง ที่กาลัง
ศึกษา เพราะชุดการสอนจะเปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการเรียนของตนเองและสังคม
3 ช่ วยสร้างความพร้อ มและมั่น ใจแก่ผู้ส อน เพราะชุด การสอนผลิตไว้เป็ น หมวดหมู่
สามารถหยิบไปใช้ได้ทันทีโดยเฉพาะผู้ที่ไม่ค่อยมีเวลาในการเตรียมการสอนล่วง หน้า
4 ช่ วย สร้างความพร้อมและมั่น ใจแก่ ผู้สอน เพราะชุด การสอนผลิ ตไว้เ ป็น หมวดหมู่
สามารถหยิบไปใช้ได้ทันทีโดยเฉพาะผู้ที่ไม่ค่อยมีเวลาในการเตรียมการสอนล่วง หน้า
5 ทาให้การเรียนการสอนของผู้ เรียนเป็น อิสระจากอารมณ์ข องผู้สอน ชุด การสอน
สามารถทาให้ผู้เรียนเรียนได้ตลอดเวลา ไม่ว่าอาจารย์ผู้สอนจะมีสภาพหรือมีความขัดข้องทาง
อารมณ์มากน้อยเพียงใด

13. 6 ช่วยให้การเรียนเป็นอิสระ จากบุคลิกภาพของผู้สอน เนื่องจากชุดการสอนทาหน้าที่
ถ่า ยทอดความรู้ แ ทนครู แม้ ครู จ ะพู ด หรื อ สอนไม่ เ ก่ง ผู้ เ รีย นก็ ส ามารถเรี ยนได้อ ย่า งมี
ประสิทธิภาพจากชุดการสอนที่ได้ผ่านการทดสอบ ประสิทธิภาพมาแล้ว
7 ในกรณีครูขาด ครูคนอื่นก็สามารถสอนแทนโดยใช้ชุดการสอน ที่มิใช่เข้าไปนั่ง "คุมชั้น"
ปล่อยนักเรียนให้ อยู่เฉย ๆ เหมือ นที่ครูส่วนใหญ่ทากัน อยู่อ ย่างในปัจ จุบัน เพราะเมื่ อ
เนื้อหาวิชาอยู่ในชุดการสอนเรียบร้อยแล้ว ครูผู้สอนแทนก็ไม่ต้องเตรียมตัวอะไรมากนัก
การใช้สื่อประสมระยะที่ 2
การใช้คอมพิวเตอร์ในสือประสมรูปแบบนี้ ใช้ได้ใน 2 ลักษณะคือ
่
1. การใช้คอมพิวเตอร์เป็นฐานในการเสนอสารสนเทศโดยการควบคุมอุปกรณ์ร่วมต่าง ๆ ใน
การทางาน เช่น ควบคุมการทางานของอุปกรณ์ในสถานีงานสื่อประสม ควบคุมการ
เสนอภาพสไลด์มัลติวิชั่น เช่น โปรแกรม Power Point และการเสนอในรูปแบบของ
แผ่นวีดิทัศน์เชิงโต้ตอบ (Interactive Video) การใช้ในลักษณะนี้ คอมพิวเตอร์จะ
เป็นตัวกลางในการควบคุมการทางานของเครื่องเล่นแผ่นวีดิทัศน์ และเครื่องเล่นซีดี -
รอม ให้เสนอภาพนิ่งและภาพเคลื่อนไหวตามเนื้อหาบทเรียนที่เป็นตัวอักษรที่ปรากฏ
อยู่บนจอภาพคอมพิวเตอร์ รวมถึงควบคุมเครื่อ งพิมพ์ในการพิม พ์ข้อ มูลต่าง ๆ ของ
บทเรียนและผลการเรียนของผู้เรียนแต่ละคนด้วย

14. 2. การใช้คอมพิวเตอร์เป็นฐานในการผลิตแฟ้มสื่อประสมโดยการใช้โปรแกรมสาเร็จรูป ต่าง
ๆ เช่น ToolBook และ AuthorWare และนาเสนอแฟ้มบทเรียนที่ผลิตแล้วแก่ผู้เรียน
โปรแกรมสาเร็จรูปเหล่านี้จะช่วยในการผลิตแฟ้มบทเรียน ฝึ กอบรม หรือการเสนองาน ใน
ลั ก ษณะของสื่ อ หลายมิ ติ โดยในแต่ ล ะบทเรี ย นจะมี เ นื้ อ หาในลั ก ษณะของตั ว อั ก ษร
ภาพกราฟิก ภาพกราฟิกเคลื่อนไหว ภาพเคลื่อนไหวแบบวีดิทัศน์ และเสียง รวมอยู่ในแฟ้ม
เดียวกัน บทเรียนที่ผลิตเหล่านี้เรียกว่า "บทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอน" หรือ "ซีเอไอ"
นั่นเอง เมื่อมีการนาบทเรียนมาใช้ ผู้ใช้เพียงแต่เปิดแฟ้มเพื่อเรียนหรือเสนองานตามโปรแกรม
สาเร็จรูปที่ได้จัด ทาไว้ก็จะได้เนื้อหาลักษณะต่าง ๆ อย่างครบถ้วน
การเสนอข้อมูลของสื่อประสม รูป แบบนี้จะเป็น ไปในลักษณะสื่อ หลายมิติที่เน้นเชิง
โต้ตอบ ซึ่งช่วยให้ผู้ใช้สามารถดูข้อมูลบนจอภาพได้หลายลักษณะคือ ทั้งตัวอักษร ภาพ และ
เสียง และถ้าต้องการจะทราบข้อมูลมากกว่านั้น ผู้ใช้ก็เพียงแต่คลิกที่คาหรือสัญลักษณ์ที่ทา
เป็นปุ่มในการเชื่อมโยงก็จะมี ภาพ เสียง หรือข้อความอธิบายปรากฏขึ้นมา
องค์ประกอบของสื่อประสม
จากความหมายของสื่อประสมที่กล่าวมาแล้วจะเห็น ได้ว่า สื่อ ประสมในปัจจุบันจะใช้
คอมพิวเตอร์เป็น อุป กรณ์หลักในการเสนอสารสนเทศในรูป แบบรวมของข้อ ความ เสียง
ภาพนิ่ง ภาพกราฟิกเคลื่อนไหว และภาพเคลื่อนไหวแบบวีดิทัศน์ เพื่อรวมเป็นองค์ประกอบ
ของสื่อประสมในลักษณะของ "สื่อหลายมิติ" โดยก่อนที่จะมีการประมวลเป็นสารสนเทศนั้น
ข้อมูลเหล่านี้จะต้องได้รับการปรับรูปแบบโดยแบ่งเป็นลักษณะดังนี้

15. ภาพนิ่ง
ก่อนที่ภาพถ่าย ภาพวาด หรือภาพต่าง ๆ ที่เป็นภาพนิ่งจะเสนอบนจอคอมพิวเตอร์ให้
แลดูสวยงามได้นั้น ภาพเหล่านี้จะต้องถูกเปลี่ยนรูปแบบก่อนเพื่อให้คอมพิวเตอร์สามารถใช้
และเสนอ ภาพเหล่านั้นได้ โดยมีรูปแบบที่นิยมใช้กันมาก 2 รูปแบบ คือ
- กราฟิกแผนที่บิต (bitmapped graphics) หรือกราฟิกแรสเตอร์ (Raster
graphics) เป็นกราฟิกที่แสดงด้วยจุดภาพในแนวตั้วและแนวนอนเพื่อประกอบรวมเป็น
ภาพ ภาพที่อยู่ในรูปแบบนี้จะมีชื่อลงท้ายด้วย .gif, tiff, และ .bmp
- กราฟิกเส้นสมมติ (vector graphics) หรือกราฟิกเชิงวัตถุ (object -
oriented graphics) เป็นกราฟิกที่ใช้สูตรคณิตศาสตร์ในการสร้างภาพโดยที่จุดภาพจะ
ถูกระบุด้วยความ สัมพันธ์เชิงพื้นที่แทนที่จะอยู่ในแนวตั้งและแนวนอน ภาพกราฟิกประเภท
นี้จะสร้างและแก้ไขได้ง่ายและมองดูสวยงามมากกว่ากราฟิก แผนที่บิต ภาพในรูปแบบนี้จะมี
ชื่อลงท้ายด้วย .eps, .wmf, และ .pict
ภาพเคลือนไหว
่
ภาพเคลื่อนไหว ที่ใช้ในสื่อประสมจะหมายถึง ภาพกราฟิกเคลื่อนไหว หรือที่เรียกกันว่า
ภาพ "แอนิเมชัน" (animation) ซึ่งนาภาพกราฟิกที่วาดหรือถ่ายเป็นภาพนิ่งไว้มาสร้างให้
แลดูเคลื่อนไหว ด้วยโปรแกรมสร้างภาพเคลื่อนไหว ภาพเหล่านี้จะเป็นประโยชน์ในการจาลอง
สถานการณ์จริง เช่น ภาพการขับเครื่องบิน นอกจากนี้ยังอาจใช้การเพิ่ม ผลพิเศษ เช่น การ
หลอมภาพ (morphing) ซึ่งเป็นเทคนิคการทาให้เคลื่อ นไหวโดยใช้ "การเติม ช่องว่าง"
ระหว่างภาพที่ไม่เหมือนกัน เพื่อที่ให้ดูเหมือนว่าภาพหนึ่งถูกหลอมละลายไปเป็นอีกภาพหนึ่ง
โดยมีการแสดงการหลอมของภาพหนึ่งไปสู่อีกภาพหนึ่งให้ดูด้วย
ภาพเคลือนไหวแบบวีดทศน์
่ ิ ั
การบรรจุดภาพเคลื่อนไหวแบบวีดิทัศน์ลงในคอมพิวเตอร์จาเป็นต้องใช้ โปรแกรมและ
อุปกรณ์เฉพาะในการจัดทา ปกติแล้วแฟ้มภาพวีดิทัศน์จะมีขนาดเนื้อที่บรรจุใหญ่มาก ดังนั้น
จึงต้องลดขนาดแฟ้มภาพลงด้วยการใช้เทคนิคการบีบอัดภาพ (compressin) ด้วยการลด
พารามิเตอร์ บางส่วนของสัญญาณในขณะที่คงเนื้อหาสาคัญไว้ รูปแบบของภาพวีดิทัศน์บีบ
อัดที่ใช้กันทั่วไปได้แก่ Quicktime, AVI, และ MPEG

16. เสียง
เช่นเดียวกับข้อมูลภาพ เสียงที่ใช้ในสื่อประสมจาเป็นต้องบันทึกและจัดรูปแบบเฉพาะ
เพื่อให้ คอมพิวเตอร์สามารถเข้าใจและใช้ได้ รูปแบบเสียงที่นิยมใช้กันมากจะมีอยู่ 2 รูปแบบ
คือ Waveform (WAV) และ Musical Instrument Digital Interface
(MIDI) แฟ้มเสียง WAV จะบันทึกเสียงจริงดังเช่นเสียงเพลงในแผ่นซีดีและจะเป็นแฟ้ม
ขนาดใหญ่จึงจา เป็นต้องได้รับการบีบอัดก่อนนาไปใช้แฟ้มเสียง MIDI จะเป็นการสังเคราะห์
เสียงเพื่อสร้างเสียงใหม่ขึ้นมาจึงทาให้แฟ้มมีขนาดเล็ก กว่าแฟ้ม WAV แต่คุณภาพเสียงจะ
ด้อยกว่า
ส่วนต่อประสาน
เมื่อมีการนาข้อมูลต่าง ๆ มารวบรวมสร้างเป็นแฟ้มข้อมูลด้วยโปรแกรมสร้างสื่อประสม
แล้ ว การที่ จ ะน าองค์ ป ระกอบต่ า ง ๆ มาใช้ ง านได้ นั้ น จ าเป็ น ต้ อ งใช้ ส่ วนต่ อ ประสาน
(interface) เพื่อให้ผู้ใช้สามารถใช้งานโต้ตอบกับข้อมูลสารสนเทศเหล่านั้นได้ ส่วนต่อ
ประสานที่ปรากฏบนจอภาพจะมีมากมายหลายรูปแบบ อาทิเช่น รายการเลือกแบบผุดขึ้น
(pop - up menus) แถบเลื่อน (scroll bars) และสัญรูปต่าง ๆ เป็นต้น
การเชือมโยงหลายมิติ
่
ส่วนสาคัญอย่างหนึ่งของการใช้งานในรูปแบบสื่อประสมในลักษณะของสื่อ หลายมิติ
คื อ ข้ อ มู ล ต่ า งๆ สามารถเชื่ อ มโยงกั น ได้ อ ย่ า งรวดเร็ ว โดยใช้ จุ ด เชื่ อ มโยงหลายมิ ติ
(hyperlink) การเชื่อมโยงนี้จะสร้างการเชื่อมต่อระหว่างข้อมูลตัวอักษรภาพ และเสียงโดย
การใช้สี ข้อความขีดเส้นใต้ หรือสัญลักษณ์รูป ที่ใช้แทนสัญลักษณ์ต่าง ๆ เช่น รูปลาโพง
รูปฟิล์ม ฯลฯ เพื่อให้ผู้ใช้คลิกที่จุดเชื่อมโยงเหล่านั้นไปยังข้อมูลที่ต้องการ

17. อ้างอิง
http://kmitnb05.kmitnb.ac.th/~krm/edtech6/sld018.htm
http://kmitnb05.kmitnb.ac.th/~krm/edtech6/tsld018.htm
http://vod.msu.ac.th/0503765/unit1/aleft.html
http://www.edu.nu.ac.th/techno/students/computer_in_educatio
n/ake/multi.html
http://www.thapra.lib.su.ac.th/av/work4.htm