Açıköğretimde e-Öğrenmenin Yükselişi - Bilgisayar Destekli Eğitim DönemiMehmet Emin Mutlu
Anadolu Üniversitesi Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE) Birimi BDE alanında araştırma, tasarım ve geliştirme yapmak amacıyla Açıköğretim Fakültesi bünyesinde 1989-90 öğretim yılında oluşturulmuştur. İlk dönemde ağırlıklı olarak Milli Eğitim Bakanlığına yönelik BDE malzemelerinin üretimi ve eğitim hizmetlerinin sunumu gerçekleştirilirken 1993’den itibaren BDE Biriminde geliştirilen Açıköğretim Alıştırma Yazılımları çeşitli illerde kurulan AÖF BDE Laboratuvarlarında açıköğretim öğrencilerine sunulmuştur. Aynı dönemde ses ve video barındıran çokluortam ders yazılımları hazırlanarak öğrencilere CD-ROM ortamında dağıtılmıştır. BDE Biriminde e-öğrenme hizmetlerinin ve içeriğinin yapımında öğretim tasarımcıları, yazılım ve sistem uzmanları, eğitim teknologları, ses-görüntü-video-canlandırma tasarımcıları görev almaktadırlar. BDE Birimi sunduğu eğitsel içeriğin tasarımını, geliştirilmesini ve uygulanmasını kendi bünyesindeki uzmanların yanı sıra Açıköğretim Kitap Birimi, Açıköğretim Televizyon Yapım Merkezi, Açıköğretim Test Araştırma Birimi, Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi ile çok sayıda editör, yazar, sunucu ve tasarımcının desteği ile geçekleştirmektedir. Bu çalışmada Anadolu Üniversitesi Açıköğretim sisteminde 1989-2000 yılları arasındaki BDE dönemindeki e-öğrenme uygulamalarının tasarlanması, geliştirilmesi, uygulamaya konulması ve değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilen yayınlar taranmış ve Açıköğretim sisteminde BDE dönemindeki e-öğrenmenin gelişimine yönelik kapsamlı bir çerçeve elde edilmeye çalışılmıştır.
Açıköğretimde e-Öğrenmenin Yükselişi - Bilgisayar Destekli Eğitim DönemiMehmet Emin Mutlu
Anadolu Üniversitesi Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE) Birimi BDE alanında araştırma, tasarım ve geliştirme yapmak amacıyla Açıköğretim Fakültesi bünyesinde 1989-90 öğretim yılında oluşturulmuştur. İlk dönemde ağırlıklı olarak Milli Eğitim Bakanlığına yönelik BDE malzemelerinin üretimi ve eğitim hizmetlerinin sunumu gerçekleştirilirken 1993’den itibaren BDE Biriminde geliştirilen Açıköğretim Alıştırma Yazılımları çeşitli illerde kurulan AÖF BDE Laboratuvarlarında açıköğretim öğrencilerine sunulmuştur. Aynı dönemde ses ve video barındıran çokluortam ders yazılımları hazırlanarak öğrencilere CD-ROM ortamında dağıtılmıştır. BDE Biriminde e-öğrenme hizmetlerinin ve içeriğinin yapımında öğretim tasarımcıları, yazılım ve sistem uzmanları, eğitim teknologları, ses-görüntü-video-canlandırma tasarımcıları görev almaktadırlar. BDE Birimi sunduğu eğitsel içeriğin tasarımını, geliştirilmesini ve uygulanmasını kendi bünyesindeki uzmanların yanı sıra Açıköğretim Kitap Birimi, Açıköğretim Televizyon Yapım Merkezi, Açıköğretim Test Araştırma Birimi, Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi ile çok sayıda editör, yazar, sunucu ve tasarımcının desteği ile geçekleştirmektedir. Bu çalışmada Anadolu Üniversitesi Açıköğretim sisteminde 1989-2000 yılları arasındaki BDE dönemindeki e-öğrenme uygulamalarının tasarlanması, geliştirilmesi, uygulamaya konulması ve değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilen yayınlar taranmış ve Açıköğretim sisteminde BDE dönemindeki e-öğrenmenin gelişimine yönelik kapsamlı bir çerçeve elde edilmeye çalışılmıştır.
2. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM
Bilgisayar destekli eğitim, bilgisayarların eğitimde kullanım alanlarından
biridir. Eğitim sırasında sadece yardımcı araç olarak kullanılabilir ya da
bizzat öğretici rolünü üstlenebilirler. Bilgisayarın eğitimde kullanım
amacı bilgisayarın öğretmenin yerini alması değil, sistemi tamamlayıcı
bir araç olmasıdır.
Bilgisayar destekli eğitimin en önemli unsurlarında biri de hiç kuşkusuz
slaytlardır. Slayt; bir konunun ses, grafik, yazı, animasyon ve filmlerle
belli bir kurgu dahilinde anlatılmasıdır. Bilgisayar destekli eğitim
yalnızca slayt olarak kısıtlamak yanlış olur. Bilgisayar destekli eğitim
geniş bir kapsama sahiptir. Örneğin bilgisayarda hazırladığımız
animasyonlar konu anlatımları materyaller dersin daha eğlenceli hale
gelmesini sağlamakla birlikte derse katılımı artırır.
3. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMIN AMAÇLARI
Bilgi çağına uygun insan gücünün
yetiştirilmesini amaçlamaktadır.
Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeleri daha
yakından takip edebilmek.
Öğrencinin öğrenme güdüsünü artırmak.
Bilimsel düşünce yeteneğini geliştirmek.
Öğrencilere tekrar olanağı sağlamak.
4. EĞİTİMDE BİLGİSAYAR KULLANIMININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Eğitimde bilgisayar kullanımının, yani bilgisayar destekli
eğitimin tarihçesini bu çalışmaya ışık tutması açısından
Dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimiyle incelemek yerinde
olacaktır. 1950’li yılların sonlarında Amerika Birleşik
Devletleri’nde, Stanford ve Illinois gibi gelişmiş
üniversitelerde, bilgisayar yönetsel amaçlarla
kullanılmaktaydı. 1960’lı ve 1970’li yıllarda maliyeti daha
düşük bilgisayarların devreye girmesiyle, eğitim
uygulamaları ile ilgili projeler de geliştirilmeye başlanmıştır.
Bu projelerden en önemlileri IBM 1500, PLATO ve TICCIT
sistemleridir.
5. EĞITIMDE BILGISAYAR KULLANIMININ
TARIHSEL GELIŞIMI
Florida Eyalet Üniversitesi’nce gerçekleştirilen IBM 1500 projesi ile
önceleri üniversite düzeyinde bilgisayar destekli fizik ve istatistik
öğretimi, daha sonraları 1960’ların ortasında ise okuma ve matematik
becerilerinin yükseltilmesine ilişkin öğretim yapılmıştır.
Bilgisayarın eğitimde kullanılmasına ilişkin ilk geniş kapsamlı proje
sayılabilen PLATO ise İllinois Üniversitesince, Control Data Corporation
işbirliğiyle gerçekleştirilmiştir. Projenin amacı, üniversitelerde değişik
disiplin alanında öğrencilerin bilgisayar destekli öğretim gereksinimini
karşılamaktır. Plato sistemi yıllardır başarı ile uygulanmakta ve
günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. TICCIT sistemi ise, 1977’de
Texas ve Brigham üniversitelerince ortaklaşa geliştirilen ve özellikle
Matematik ve İngilizce derslerine yer veren bir projedir.
6. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMIN TÜRKIYE’DEKI GELIŞIMI
Günümüzde bilgisayarlar ve bunlara dayanan
teknolojiden eğitimde yararlanılması Türk Eğitim
sisteminde de üzerinde çok durulan bir konu haline
gelmiştir. Türkiye’de yılından beri bilgisayar
destekli eğitimin eğitim ve öğretim kurumlarında
uygulanması gündemdedir.
7. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ
1984 yılında Türkiye’de ortaöğretim kurumlarına 1100 mikrobilgisayar
alınmış ve bilgisayar eğitimine başlanmıştır. Daha sonraları ise
bilgisayar eğitimi yerine bilgisayarın bir eğitim aracı olarak kullanıldığı
bilgisayar destekli eğitim uygulamalarının başlatılması uygun
görülmüştür.12-13 Ekim 1987 tarihlerinde İstanbul’da "Türkiye’de
Bilgisayar Destekli Eğitim Konferansı" düzenlenmiştir. Türkiye’de
bilgisayar destekli eğitim çalışmaları ilk olarak bu konferansta bilgisayar
destekli eğitim konusunda devlet eğitim sektörü temsilcileri ve yabancı
uzmanlar görüş alışverişinde bulunmuşlardır. Aynı toplantıda dönemin
Başbakanı tarafından belirtilen "Bilgisayar Destekli Eğitimde Bir Milyon
Bilgisayar" hedefi Türkiye’de bilgisayar destekli eğitime verilen önemin
bir göstergesi olmuştur.
8. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMIN AVANTAJLARI
Öğrenciler İçin Avantajları:
Öğrenciler bilgisayarlar sayesinde eğitim programlarının merkezini
oluştururlar.
Bilgisayar kullanımı tamamen öğrenci merkezli olacağından çağdaş
eğitim modelinin uygulanması için fırsatlar sunacaktır.
Bilgisayarlar sayesinde öğrenciler bilgiye daha kolay ulaşacaklardır
.Sınıf ortamlarında kullanılan bilgisayarlar sayesinde öğrenciler
arasında paylaşım kültürü gelişecektir.
Ders zili çaldığında öğretmenin karşısına geçip karşısındaki otoriteye
kayıtsız şartsız itaat eden konumundan sıyrılıp, araştıran bir bilim
adamı gibi deney ve gözlemler yapan yorumlayan ve sorgulayan bir rol
üstlenecektir.
9. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN AVANTAJLARI
Öğretmenler İçin Avantajları:
Ders materyalleri bilgisayar ortamında daha kolay hazırlanır
ve öğrencilerin dikkatini daha çok çeker.
Ders süresince zamandan tasarruf sağlanır.
Çağdaşlaşmadaki Avantajları:
Bilgisayar destekli eğitimde kullanılan İnternet ağları ve
dünyadaki bazı eğitim yazılımlarının, web sayfalarının kendi
dilimize çevrilip kullanılması sayesinde dünyanın her
tarafındaki bilgiye kolaylıkla erişebiliriz.
10. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN AVANTAJLARI
Okul İdareleri İçin Avantajları:
Bilgisayarlar sayesinde bürokratik süreç hızlandı.
Ev Ortamındaki Kolaylıkları:
Okulların web sitelerden çevrim içi görüşmelerle öğrenci
durumları değerlendirilebiliyor.
Öğrencilere evde rehberlik edebilecek ve anında dönüt
alınabilecek, her zaman için müsait tek kaynak
bilgisayarlardır.
Eğitsel amaçlı hazırlanan programlar, konu anlatımları, film
ve belgeseller öğrencilerin eksik olduğu konularda birebir
yardımcı kaynak olabilecek niteliktedir.
11. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMIN YARARLARI
Bilgisayar Destekli Eğitim öğrencilere kendi hızlarında ve
düzeylerinde ilerleyebilme olanağı verir, dolayısıyla
bireyselleştirilmiş, öğrenci merkezli bir öğretimin oluşmasına
yol açar.
Bilgisayar Destekli Eğitim etkileşim sağladığı için en sıkıcı
çalışmaları bile ilginç kılabilir. Renk ve grafik gibi görsel
uygulamalar sayesinde öğrenme etkili kılınır.
12. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN YARARLARI
Hem anında dönüt sağladığı için, hem de sağlanan dönüt
öğretmeninki gibi herkesin içinde olmadığı için öğrenciye
rahatlık sağlar.
Bilgisayar Destekli Eğitim uygulamaları sayesinde
öğretmen zamanını daha rahat kullanabilir. Yazı tahtasına
yazılarak zaman kaybına yol açan araştırma türü çalışmalar
bilgisayar aracılığıyla verilebilir. Öte yandan bir konuyu
kaçıran öğrenci öğretmeni rahatsız etmeksizin, aynı konuyu
bilgisayardan işleyebilir.
Öğrenilecek konuya yönelik çoklu ortamlar oluşturarak,
öğrenme sürecini aktifleştirir.
13. Duygusal ve davranışsal açıdan yetersiz öğrencilerin
öğrenme ve iletişim bozukluklarının giderilmesinde etkili
olabilir.
Öğrenciler dersi izlerken çizimler, renkler, şekiller, resimler
vasıtası ile dikkat ve motivasyon düzeylerini oldukça yüksek
tutabilirler.
Öğretmeni dersi tekrar etme, hataları ve ödevleri düzeltme
vb. işlemlerden kurtararak öğrencilerle daha yakından
ilgilenebilme fırsatı verir.
BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMİN YARARLARI
14. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMDE YARDIMCI DONANIMLAR
Masaüstü, Dizüstü ve Tablet Bilgisayarlar
Masaüstü bilgisayarların taşınabilir ve çok daha küçük
versiyonları olan dizüstü bilgisayarlar yanında, son yıllardaki
teknolojik gelişmeler ışığında gelişen tablet bilgisayarlarda
Bilgisayar Destekli Eğitimin ana donanımlarından biri olarak
hayatımıza girmiştir.
Projektörler
Bilgisayar ekranındaki görüntünün bir perde ya da duvar gibi düz
bir zemine, büyütülerek yansıtılmasını sağlayan araçlardır.
Günümüzde mobil telefon ebatlarına kadar, farklı büyüklüklerdeki
modelleri bulunmaktadır. Bilgisayar üzerinde yapılan çalışma ya
da etkinliklerin topluluklarla paylaşılmasına imkân tanır.
15. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMDE YARDIMCI DONANIMLAR
Akıllı Tahta
Son yılların en çok konuşulan Bilgisayar Destekli Eğitim’e
yardımcı donanımlarındandır. Bilgisayar ekranının
yansıtıldığı bir zeminde özel bir kalem yardımı ile kumanda
edilmesi fikrine dayanır. Akıllı tahtalar kendileri için
geliştirilmiş özel yazılımlar sayesinde bilgisayar ekranının
dev bir dokunmatik görüntüye dönüşmesinin ötesinde
geleneksel tahtalar gibi üzerine yazı yazılabilen ve bu
yazıların kaydedilmesine ve gerektiğinde çıktı alınmasına
imkan veren yardımcı araçlar olarak kullanılabilir. Bazı akıllı
tahta yazılımları alana özel içerikler ve fırsatlarda sunabilir.
16. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMDE YARDIMCI DONANIMLAR
Cep Telefonları
Bilgisayarlarda kullanmaya alışık olduğumuz çeşitli
yazılımları çalıştırabilen Herhangi bir küçük
bilgisayarlar haline dönüştürülmüş araçlardır.
Belge Kamera
Herhangi bir platformu üzerine konan herhangi bir
materyalin görüntüsüne bağlı olarak bilgisayara
aktarır. Bilgisayar ekranı ya da projektör yardımı ile de
görüntü topluluklar ile paylaşılabilir. Belge kameralar
ayrıca görüntü ve ya videoyu kaydedebilme özelliğine
sahiptir.
17. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMDE KULLANILABILEN PROGRAMLAR
Alıştırma ve uygulama ; Geleneksel değerlendirme
yöntemlerine destek olan bir yazılım türüdür. Bir
konunun öğretilmesinden çok kavramsal ya da
işlemsel içerikte çeşitli tipte sorular yardımı ile
konunun pekiştirilmesine yardımcı olurlar.
Eğitsel içerikli oyunlar; Öğrencilerin fiziksel ve
zihinsel yeteneklerini geliştiren ve öğrenmeyi zevkli
hale getiren öğretim amaçlı oyun yazılımları
içeriğin öğrenilmesi yanında sanat ve estetik
duyuları da besleyen özelliklere sahiptir.
18. BILGISAYAR DESTEKLI EĞITIMDE
KULLANILABILEN PROGRAMLAR
Benzeşim programları; Gerçek ortamın sanal olarak bilgisayar ekranı
üzerinde yapılandırılması esasına dayanır. Gerçek hayatta çok zor,
maliyetli, tehlikeli olabilecek durumlar oluşturulacak öğrencilerin bu
durumları sanal ortamda tecrübe etmesine olanak tanır.
Bire bir öğretim programları; Bu tür yazılımlar bir içeriğin çoklu medya
bileşenleri yardımı ile aktarılması esasına dayanır. Yazılımlardaki bilgi
sunumu doğrusal bir yapıda olabileceği gibi içeriğin yapısına göre
dallanmalı bir yapıda da olabilir. İçerik üzerinde çalışan kullanıcılara
kaldıkları yeri kaydetme ve ya ileri geri gezinebilme gibi imkânlar
sunabilirler. İçeriğin sunumu yanında değerlendirme etkinlikleri de
içerebilirler. Bireysel hıza göre içeriği takip edebilme imkânı tanırlar.