2. Tâm Lý Học Đông Tây là bản tin điện tử do WE Link phát hành với mục tiêu xây dựng một
diễn đàn nơi độc giả cùng chia sẻ những góc nhìn khác nhau về tâm lý học. Đó có thể là góc nhìn
khoa học, góc nhìn từ cuộc sống, từ chính kinh nghiệm hành nghề tâm lý, hay góc nhìn của một
người quan tâm đến tâm lý học như một công cụ để nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bản tin Tâm Lý Học Đông Tây sẽ ra mắt độc giả trong tuần đầu tiên của mỗi tháng và mỗi
kỳ phát hành sẽ xoay quanh một chủ đề nhất định. Chủ đề của tháng 7 tập trung giới thiệu các đề
tài xoay quanh Tâm lý học xuyên văn hóa.
Mỗi bản tin sẽ bao gồm các chuyên mục sau:
- Tin tức & Sự kiện Chuyên mục dành đăng các tin bài đáng chú ý về các sự kiện hoặc các
nhân vật liên quan đến tâm lý học với mục tiêu cung cấp cho độc giả những tin thời sự quan
trọng trong lĩnh vực tâm lý học trong nước và quốc tế.
- Khoa học tâm lý Nơi chia sẻ những bài viết tổng luận và các kết quả nghiên cứu khoa học
của các nhà chuyên môn trong lĩnh vực nghiên cứu và thực hành tâm lý. Các bài nghiên cứu được
trình bày theo đúng chuẩn quốc tế của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (American Psychological
Association) về định dạng bài viết và cách thức trích dẫn.
- Chuyện ngành, chuyện nghề là nơi chia sẻ tâm tư và trải nghiệm của chính những người
trong ngành.Từ đó, độc giả sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc sống của các nhà tâm lý học cũng
như đam mê của họ với ngành nghề và khát vọng phát triển tâm lý học để góp phần nâng cao
chất lượng cuộc sống cho người Việt.
- Psych Café Nơi độc giả sẽ khám phá nhiều góc nhìn, nhiều luồng quan điểm khác nhau
về các đề tài tâm lý học mang tính thời sự. Độc giả được khuyến khích đóng góp ý kiến để làm
cho cuộc tranh luận phong phú, sôi nổi hơn với mục tiêu cuối cùng là chia sẻ kiến thức và kinh
nghiệm sống.
- Ai? Chuyện gì? Ở đâu? Giới thiệu thông tin về các tổ chức, cá nhân, hoặc sự kiện có liên
quan đến tâm lý học tại Việt Nam và trên thế giới.
- Tôi là ai? Ai là tôi? Đăng tải các bài viết thú vị và các trắc nghiệm giúp độc giả khám phá bản
thân và những người xung quanh.
- Tâm lý học cho cuộc sống với các bài viết ứng dụng tâm lý vào những sinh hoạt và những
mối quan hệ xã hội thường nhật mong muốn đem khoa học tâm lý đến với mọi người một cách
gần gũi và thiết thực hơn.
- Trên kệ sách Đồng hành cùng độc giả với những quyển sách liên quan đến tâm lý học không
thể bỏ qua.
- Nghiên cứu mới Cập nhật cho các nghiên cứu tâm lý học vừa được công bố để độc giả nhanh
chóng nắm bắt xu hướng phát triển của bộ môn khoa học tâm lý trên khắp thế giới.
Để bản tin thực sự trở thành nơi học hỏi, chia sẻ, giao lưu phong phú và ý nghĩa, Ban biên tập
kêu gọi tất cả độc giả cùng nhau đóng góp bài viết cho các chuyên mục của bản tin. Hãy để tiếng
nói của chúng ta được lắng nghe, kinh nghiệm của chúng ta được chia sẻ, kiến thức của chúng
ta được phản biện, và những đóng góp của chúng ta vào sự phát triển của khoa học tâm lý ở Việt
Nam được ghi nhận. Đó cũng là những lợi ích thiết thực mà bản tin mong muốn đem lại cho
độc giả.
Ban biên tập rất mong nhận được những góp ý chân thành của độc giả để bản tin Tâm Lý Học
Đông Tây thật sự trở thành một kênh giao lưu hiệu quả và thú vị giữa những người có cùng mối
quan tâm đến tâm lý học, cùng chung tâm huyết muốn đóng góp vào sự phát triển của bộ môn
khoa học này tại Việt Nam.
Trân trọng,
Ban biên tập
Để gửi bài viết đóng góp cho bản tin, hoặc gửi góp ý nhằm giúp phát triển bản tin, xin liên
hệ với Ban biên tập tại email: press@welink.vn
Liên hệ gửi bài: Ngô Thúy Anh
ĐT: 0932.754.762
Email: press@welink.vn với tiêu đề “Bản
tin TLH Đông Tây-Tên chuyên mục-Tên
bài viết”
Ban biên tập: Ngô Thúy Anh
Nguyễn Đức Như Thủy
Với sự cộng tác của :
Đinh Thị Mai Anh
Huỳnh Thị Thanh Nhân
Trương Thị Kim Oanh
Lê Ngọc Thanh Thủy
Trần Thị Mai Trang
Chịu trách nhiệm nội dung:
Ngô Minh Uy
Thiết kế: Nguyễn Văn Toàn
NỘI DUNG
- Tin tức và sự kiện 1
- Chuyện ngành, chuyện nghề 5
- Khoa học tâm lý 8
- Ai? Chuyện gì? Ở đâu? 12
- Tâm lý học cho cuộc sống 13
- Trên kệ sách 24
- Nghiên cứu mới 25
- Hài hước học 26
Chân thành cảm ơn những bài viết,
góp ý của chuyên gia và độc giả nhằm
giúp Bản tin Tâm Lý Học Đông Tây
ngày càng phong phú và hữu ích.

3. Bản tin tâm lý học Đông Tây 1
PSYCH CAFÉ QUÝ II/2013
XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC
CHUYÊN MÔN TÂM LÝ CHO TRẺ EM VÀ
GIA ĐÌNH
Sáng 30 tháng 06 vừa qua, diễn đàn Psych
Café Quý II năm 2013 với chủ đề “Xây dựng
và phát triển nguồn lực chuyên môn tâm
lý cho trẻ em và gia đình” đã diễn ra trong
không khí cởi mở, ấm cúng với sự chia sẻ
chân thành, thẳng thắn và nhiệt tình của
những người tham dự. Chương trình do
Công ty Tư vấn và Giáo dục WE Link tổ
chức đã thu hút hơn 30 người tham dự, trong
đó có sự góp mặt của các bác sĩ, chuyên viên
công tác xã hội, giáo viên, chuyên viên tâm
lý, sinh viên và cả những người quan tâm
đến sự phát triển tâm lý học ở Việt Nam dù
đang công tác trong các lĩnh vực khác.
Sau phần giới thiệu và làm quen vui vẻ, mọi
người bắt đầu chia sẻ suy nghĩ, trăn trở của
mình từ kết quả của cuộc khảo sát nhỏ lấy ý
kiến của phụ huynh về nhu cầu hỗ trợ tâm
lý cho trẻ em và gia đình. Anh Ngô Minh
Uy (Giám đốc Công ty Tư vấn và Giáo dục
WE Link) đã nêu ra nhu cầu hiện tại của
nhiều phụ huynh, đặc biệt là những phụ
huynh của trẻ gặp khó khăn về tâm lý. Đó
là nhu cầu cần phải hình thành và mở rộng
mô hình 1 kèm 1: 1 giáo viên (hoặc chuyên
viên tâm lý, chuyên viên giáo dục) kèm 1 trẻ.
Nhìn từ thực tế và rút kinh nghiệm qua quá
trình làm việc, nhiều chuyên viên trong lĩnh
vực giáo dục, y khoa, tâm lý đã chỉ ra các
nhu cầu cấp thiết về các dịch vụ hỗ trợ có chất lượng dành cho trẻ em và gia đình. Cô Lê Thị Thanh (Bác sĩ, chuyên viên âm ngữ trị
liệu) chia sẻ: “Trong quá trình làm việc, đôi khi tôi cảm thấy đơn độc vì công tác hỗ trợ cho gia đình và trẻ em liên quan đến nhiều lĩnh
vực (y khoa, giáo dục, tâm lý, công tác xã hội…) trong khi đó lại thiếu sự liên kết giữa các chuyên gia. Điều này khiến cho việc hỗ trợ
không đạt hiệu quả”. Theo cô, chúng ta cần tổ chức những cuộc họp đa ngành để nối kết các chuyên gia có cùng mục đích chăm sóc
sức khỏe thể chất lẫn tinh thần cho trẻ em và gia đình. Sau đó, anh Lê Thành Tân (Bác sĩ) đã đặt ra một vấn đề rất quan trọng, đó là
Nói về công tác hỗ trợ cho gia đình, chị Lê Thị Kim Trinh (chuyên viên công tác xã hội) nhấn mạnh
đến yếu tố tác động tới phụ huynh: “Khi trẻ gặp khó khăn thì không chỉ có trẻ mới cần được giúp đỡ,
giáo dục mà đôi lúc còn cần phải kết hợp tiếp cận sâu với phụ huynh”. Bổ sung ý kiến đó, chị Nguyễn
Thị Thu Lê – người đang ấp ủ dự án dạy kỹ năng sống cho trẻ cũng chia sẻ rằng: “Việc tư vấn cho
phụ huynh trước khi hỗ trợ tâm lý trẻ là vô cùng quan trọng. Nếu nhà chuyên môn bỏ qua bước này thì
những hỗ trợ sau đó khó đạt được kết quả tốt”.
Buổi trao đổi về sau càng trở nên sôi nổi hơn với việc đặt vấn đề, trình bày thắc mắc về những khó
khăn, bất cập, thiếu sót trong xây dựng và phát triển nguồn lực hiện tại cho ngành tâm lý học trẻ
em và gia đình. Người tham gia được chia làm 4 nhóm để thảo luận về những gì đã có và những gì
còn thiếu sót trong các dịch vụ giúp đỡ trẻ em và gia đình. Trong số đó, có nhóm còn phác thảo dựBác sĩ Lê Thành Tân nhấn mạnh
tầm quan trọng của sự liên kết.
TIN TỨC & SỰ KIỆN
TIN TRONG NƯỚC
Các chuyên viên đang chia sẻ ý kiến trong Psych Café Quý II/2013: (từ trái sang phải, từ trên
xuống dưới) anh Ngô Minh Uy, anh Lê Minh Thuận, BS Phan Thiệu Xuân Giang, anh Lê Văn Tín
Nghĩa, BS Nguyễn Minh Tiến, BS Lê Thị Thanh.
cách nhìn nhận giữa những chuyên gia với nhau; chẳng hạn, bác sĩ cần nhìn nhận về vai trò, tầm ảnh
hưởng, trình độ chuyên môn của nhà tâm lý như thế nào? Anh cho rằng mỗi chuyên gia cần có cái
nhìn chân thực, xác đáng và thực tế hơn về bản thân và về những người cộng tác.

4. Bản tin tâm lý học Đông Tây 2
Trước đây, khi nói đến sự phát triển của trẻ em thì thể chất là quan trọng nhất, thông qua
chỉ số cân nặng và chiều cao. Tuy nhiên, quan niệm hiện nay chú trọng tới sự phát triển
của trẻ ở các khía cạnh nhận thức, ngôn ngữ và vận động. Thực tế cho thấy, Việt Nam
hiện nay chưa có nhiều công cụ hiệu quả để đánh giá sự phát triển của trẻ em. Đối với các
công cụ đã có, phần lớn vẫn chưa phù hợp với trẻ em Việt Nam vì đều được dịch từ tài liệu
nước ngoài. Bên cạnh đó, nước ta cũng chưa có một nghiên cứu nào có quy mô được quốc
tế công nhận về sự phát triển của trẻ em Việt Nam.
Trước nhu cầu cấp thiết về việc cần có một công cụ chuẩn hóa để đánh giá sự phát triển
của trẻ em Việt Nam, nhóm nghiên cứu bao gồm: Sarasthy Whitehorn (Chủ nhiệm),
Phạm Ngọc Thanh (Bác sĩ), Phạm Ngọc Thanh Trà (Cử nhân Tâm lý), Lê Thành Nhân
(Cử nhân Tâm lý), Nguyễn Thị Kim Anh (Cử nhân Tâm lý), Tô Thị Mai Đào (Cử
nhân Tâm lý), Nguyễn Văn Quang (Thạc sĩ Giáo dục học) tiến hành thực hiện đề tài:
“Đánh giá sự phát triển thần kinh theo chiều dọc của trẻ em bình thường tại Quận 8,
TP.HCM”. Sử dụng nhóm đối chứng là trẻ em mắc bệnh tay-chân-miệng, nghiên cứu
mô tả sự phát triển thần kinh theo chiều dọc của trẻ em khỏe mạnh trên 18 tháng ở
Quận 8, TP.HCM và mô tả tác động của tình trạng kinh tế xã hội lên sự phát triển thần
kinh bình thường của trẻ em.
Nghiên cứu bắt đầu triển khai từ năm 2013 và dự kiến kết thúc vào năm 2016. Nghiên
cứu được thiết kế theo chiều dọc trong 18 tháng: 200 trẻ bình thường và 200 trẻ mắc
bệnh tay-chân-miệng sẽ được theo dõi trong 3 lần (lần 1, lần 2 là 6 tháng sau lần 1 và lần
3 là 12 tháng sau lần 2). Nhóm trẻ bình thường là những trẻ em đang sinh sống ở Quận
8 TP.HCM; nhóm trẻ nhiễm bệnh tay-chân-miệng là những em đã xuất viện và không
rơi vào các trường hợp như sinh non hay có tiền sử bệnh liên quan đến phát triển.
CHUẨN HÓA CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM VIỆT
Đơn vị tiến hành nghiên cứu là Trung tâm nghiên cứu của Đại học Oxford (Oxford University Clinical Research Unit) tại Việt Nam.
Nghiên cứu có sự hợp tác của các đơn vị: Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới, Bệnh viện Nhi Đồng 1, Trung tâm Truyền thông Sức khỏe
TP.HCM, Trung tâm Y tế Dự phòng Quận 8... Nhóm nghiên cứu sử dụng hai công cụ là thang đánh giá sự phát triển của trẻ em
Bayley-III (dành cho trẻ dưới 42 tháng tuổi) và thang đánh giá sự phát triển vận động Movement ABC (dành cho trẻ tái đánh giá
nhưng trên 42 tháng tuổi).
Hứa hẹn sau khi được hoàn thành, nghiên cứu sẽ cung cấp các tiêu chuẩn đánh giá sự phát triển của trẻ em cho các nhà chuyên môn
về nhi khoa và tâm lý lâm sàng nhi. Nhờ đó, họ có thể tìm cách hỗ trợ cho trẻ bằng cách tác động tới những thiếu sót trong cách nuôi
dạy trẻ. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng sẽ cung cấp cho các bậc phụ huynh cái nhìn và cách đánh giá toàn diện hơn về sự phát
triển của con em mình.
* Rất cám ơn thành viên của nhóm nghiên cứu đã cung cấp những thông tin quý báu giúp chúng tôi thực hiện bài viết này.
Mai Trang
Tin trong nước
án mang tính vĩ mô, không những đề cập tới các chuyên gia tâm lý, giáo dục, y khoa,
mà còn nêu lên vai trò quan trọng của những người làm truyền thông trong việc đưa
thông tin về dịch vụ đến với nhiều phụ huynh, gia đình và các tổ chức liên quan.
Kết thúc buổi chia sẻ là phát biểu của bác sĩ Phan Thiệu Xuân Giang và bác sĩ Trương
Trọng Hoàng về tầm quan trọng và tính cấp thiết cần phải có các hoạt động, chương
trình, hội thảo tạo điều kiện để các chuyên gia gặp gỡ, trao đổi, cộng tác với nhau vì
mục đích chung. BS Hoàng đặc biệt nhấn mạnh rằng, hiện nay WELink chính là đơn
vị có đủ khả năng để tổ chức các diễn đàn chuyên môn như thế này.
Nguồn lực chuyên môn tâm lý cho trẻ em và gia đình bao gồm nguồn nhân lực, nguồn
vốn, truyền thông… Vì vậy, chỉ khi những chuyên gia cùng hợp tác với tất cả tâm
huyết của mình thì khi ấy, tâm lý học cũng như những lĩnh vực liên quan mới cung
cấp được nhiều chương trình, dịch vụ hỗ trợ chất lượng, uy tín. Với những bước đi
đầu tiên đơn giản như tạo một kênh nối kết mà diễn đàn Psych Café là một ví dụ sinh
động, hy vọng các chuyên gia sẽ “làm nên chuyện”, đáp ứng được nhu cầu của phụ
huynh, trẻ em, gia đình và nhiều hơn thế nữa.
Tường thuật: Mai Trang
Hình ảnh: Tuấn Danh
Phần thảo luận của nhóm 1

5. Bản tin Tâm lý học Đông Tây 3
Tin trong nước
BAN CHẤP HÀNH HỘI KHOA HỌC TÂM LÝ-GIÁO DỤC TP.HCM
HỌP LẦN THỨ NHẤT NHIỆM KỲ V VÀ BẦU CHỌN CÁC VỊ TRÍ
TRONG BAN THƯỜNG VỤ
Vào ngày 15 tháng 06 năm 2013 tại Hội trường Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh đã diễn ra kỳ họp lần thứ
nhất Ban chấp hành Hội Khoa học Tâm lý và Giáo dục Tp. Hồ Chí Minh nhiệm kỳ V. Chủ đề của kỳ họp lần thứ nhất tập trung vào
việc thảo luận các ý kiến và đề xuất nhằm kiện toàn các vị trí trong Ban chấp hành, kèm theo đó là những đòi hỏi về trách nhiệm và
năng lực làm việc của từng vị trí cụ thể. Các thành viên đều thống nhất với nhau về tinh thần tự nguyện cống hiến thời gian, tâm
huyết, và năng lực đối với từng vị trí, đặc biệt là các vị trí trong Ban thường vụ, nhằm tiếp tục xây dựng và phát triển Hội Khoa học
Tâm lý – Giáo dục Tp. Hồ Chí Minh trở thành một tổ chức đại diện cho lợi ích của các hội viên, có tiếng nói phản biện trung thực
và hiệu quả đối với các hoạt động, các chương trình liên quan đến khoa học tâm lý và giáo dục trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh, đồng
thời cũng là nơi chủ động tổ chức các chương trình nhằm nâng cao năng lực hoạt động khoa học và cung cấp dịch vụ Tâm lý – Giáo
dục cho các hội viên.
Sau phần thảo luận và thống nhất các ý kiến, Ban chấp hành đã giới thiệu những thành viên có đủ điều kiện và sẵn lòng đảm nhận
các vị trí của Ban thường vụ, đồng thời tiến hành bầu chọn từng vị trí cụ thể. Theo đó, Ban thường Vụ Hội Khoa học Tâm lý – Giáo
dục Tp. Hồ Chí Minh gồm có 01 chủ tịch, 05 phó chủ tịch phụ trách các ban chuyên môn, 01 tổng thư ký, 01 chánh văn phòng, và
03 ủy viên.
Dưới đây là danh sách Ban thường vụ và trách nhiệm được phân công:
1. Đinh Phương Duy / Tiến sỹ Tâm lý học/ Chủ tịch
2. Nguyễn Việt Bắc / Thạc sỹ giáo dục/ Phó chủ tịch thường trực
3. Trần Thị Thu Mai / Tiến sỹ Tâm lý học/ Phó chủ tịch phụ trách ban Khoa học
4. Ngô Xuân Điệp / Tiến sỹ Tâm lý học/ Phó chủ tịch phụ trách ban Đào tạo
5. Lê Xuân Hoàng / Doanh nhân/ Phó chủ tịch phụ trách ban Tài chính
6. Trần Công Bình / Thạc sỹ Công tác Xã hội/ Phó chụ tịch phụ trách Hợp tác quốc tế
7. Ngô Minh Uy / Cao học Tham vấn Tâm lý/ Tổng thư ký
8. Lý Lệ Hằng / Cử nhân luật và hành chánh Chánh văn phòng
9. Đặng Văn Minh / Tiến sỹ / Ủy viên, phụ trách kiểm tra/ Giám sát
10. Nguyễn Thị Thu Mai / Cử nhân Giáo dục / Ủy viên, phụ trách hỗ trợ các hoạt động liên quan đến người khuyết tật
11. Lê Chí An / Thạc sỹ Công tác xã hội / Ủy viên, phụ trách hỗ trợ các hoạt động liên quan đến công tác xã hội
Tường thuật: An Huy
TIN THẾ GIỚI HỘI NGHỊ KHU VỰC NĂM 2013 CỦA HIỆP HỘI TÂM
LÝ HỌC XUYÊN VĂN HÓA QUỐC TẾ (IACCP)
Từ ngày 20 tới ngày 22 tháng 06 năm 2013 Hội nghị khu vực của Hiệp hội Tâm lý học
Xuyên văn hóa Quốc tế (IACCP) sẽ diễn ra ở Đại họcCalifornia, Los Angeles. Chủ đề
của hội nghị là “Văn hóa trong tâm lý học: Sự khác biệt bên trong từng quốc gia và
xuyên biên giới các quốc gia”
Chủ đề “Văn hóa trong tâm lý học” thể hiện mối liên hệ đa dạng giữa văn hóa, hành
vi, tinh thần và não bộ.
Phụ đề: “Sự khác biệt bên trong từng quốc gia” đề cập đến nghiên cứu về bản chất
và tác động của sự đa dạng văn hóa bên trong các quốc gia. “Sự khác biệt xuyên biên
giới quốc gia” đề cập đến nghiên cứu so sánh xuyên văn hóa giữa nhiều quốc gia khác
nhau.
Nguồn: http://iaccpla2013.org/about/
GIÁM ĐỐC APA KÊU GỌI KẾT HỢP CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN VỚI CHĂM
SÓC SỨC KHỎE THỂ CHẤT
Theo Tiến sĩ Norman B. Anderson, Giám đốc của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA), các chuyên gia sức khỏe tâm thần cần đảm
bảo rằng các bệnh nhân có được sự chăm sóc toàn diện hướng đến cả hai mặt là sức khỏe tâm thần và sức khỏe thể chất.
Anderson cũng đã xác định rõ các mối quan hệ quan trọng mà APA đã hoặc sẽ có với các tổ chức khác để ngày càng tiếp cận sâu
hơn vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và giúp làm giảm các định kiến xã hội thường đi kèm với việc tiếp nhận dịch vụ
chăm sóc sức khỏe tâm thần.
Nguồn: www.apa.org

6. Tin thế giới
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 4
HỘI NGHỊ QUỐC TẾ LẦN
THỨ NHẤT VỀ TÂM LÝ
HỌC LGBT VÀ CÁC LĨNH
VỰC LIÊN QUAN
Hội nghị quốc tế lần thứ nhất của “Tâm
lý học LGBT (đồng tính nữ, đồng tính
nam, song tính, chuyển giới - ND) và các
lĩnh vực liên quan – Việc ‘come out’ (công
nhận giới tính của mình cho người thân,
bạn bè biết -ND) của Tâm lý học LGBT
trong viễn cảnh quốc tế hiện nay” sẽ được
tổ chức tại thủ đô Lisbon của Bồ Đào Nha,
từ ngày 20 đến 22 tháng 06 năm 2013. Hội
nghị này là cơ hội đặc biệt để xây dựng
một diễn đàn nơi sinh viên, nhà nghiên
cứu và học giả quan tâm tới các lĩnh vực
đa dạng trong nghiên cứu LGBT bàn luận
về các chủ đề đương đại, từ đó rút ngắn
khoảng cách giữa các nghiên cứu về LGBT
và thực tế cuộc sống của cộng đồng LGBT.
Nguồn: http://www.lgbtpsychology2013.com
ACA BẮT ĐẦU 6 HỘI THẢO
ONLINE VỀ DSM-V
Các nhà tham vấn vẫn đang nỗ lực tiếp
thu phiên bản thứ 5 của quyển Hướng
dẫn chẩn đoán và thống kê các rối loạn
tâm thần (DSM-V) do Hiệp hội Tâm thần
học Hoa Kỳ (APA) phát hành vào tháng
vừa rồi. Nhằm giúp các nhà tham vấn hiểu
rõ hơn về các thay đổi và bổ sung trong
DSM-V, cũng như ảnh hưởng của những
thay đổi này đến các nhà tham vấn, Hiệp
hội Tham vấn Tâm lý Hoa Kỳ (ACA) đã tổ
chức 6 hội thảo trực tuyến xoay quanh nội
dung của DSM-V.
Rebecca Daniel-Burke, Giám đốc phụ
trách các dự án chuyên môn và là người
liên lạc với đội hình chuyên về DSM-V
của ACA, nói rằng thông tin trong phiên
bản mới nhất của quyển DSM, xuất bản
lần đầu tiên năm 2000, là rất quan trọng
đối với các nhà tham vấn. Mặc dù thoáng
qua quyển DSM trông có vẻ khá dày đặc
thông tin, Daniel-Burke nói rằng “Quyển
DSM-V tuy khác nhưng không nhiều hơn.
Thực ra DSM-V có 15 chẩn đoán ít hơn so
với phiên bản trước đó”.
Nguồn:http://ct.counseling.org
TRỊ LIỆU TÂM LÝ TRONG
QUÁN CÀ PHÊ
Bác sĩ Angelo Subida là một nhà tâm lý trị
liệu, nhà văn và diễn giả. Ông là tác giả
của nhiều quyển sách, bao gồm quyển
“Hồi phục từ bên trong” (Inner Healing),
và nhiều bài blog, bài báo khác. Ông đã
xuất hiện trên truyền hình quốc gia, phát
thanh vô tuyến, và truyền hình trực tuyến.
Ông thực hiện rất nhiều buổi trị liệu trong
quán cà phê. Điều này nghe có vẻ đáng
ngạc nhiên nhưng nó thực sự có hiệu quả.
Ông đã chứng kiến rất nhiều người hồi
phục và bước ra khỏi quán cà phê.
Công việc tâm lý trị liệu của ông dường
như có một mối quan hệ tổng hòa với
không gian xã hội rất tự nhiên của quán
cà phê. Ông nói: “Khi phải đối diện với các
vấn đề trong cuộc sống, cà phê cho ta một
cái cớ để tìm kiếm những sự giao tiếp nhẹ
nhàng, thư giãn trong dòng chảy lên xuống
của cuộc đời.”
Nguồn: http://www.drsubida.com
THAM GIA HOẠT ĐỘNG
TÌNH NGUYỆN CÓ THỂ CỨU
SỐNG BẠN
Giúp đỡ trong một cửa hàng bán đồ từ
thiện hay tổ chức một buổi tiệc trà cho
người khác được tin là có liên hệ với việc
làm giảm nguy cơ đột quỵ và đau tim, vì
các tình nguyện viên có cơ hội kết bạn
nhiều hơn và bước vào tuổi lão thành một
cách khỏe mạnh hơn.
Có 1164 người từ 51 đến 91 tuổi trên khắp
nước Mỹ đã tham gia vào một nghiên cứu,
trong đó họ được hỏi về các hoạt động
tình nguyện họ đã làm. Những người hoạt
động tình nguyện nhiều hơn 200 giờ một
năm được phát hiện có 40% khả năng ít
phát triển bệnh cao huyết áp – với yếu tố
quan trọng là thời gian hoạt động tình
nguyện chứ không phải loại hoạt động.
Giáo sư Sheldon Sneed, thuộc đại học
Carnegie Mellon tại Pennsylvania, cho biết
có những bằng chứng thuyết phục về việc
các mối quan hệ xã hội lành mạnh giúp
những người lớn tuổi khỏe mạnh hơn và
giảm thiểu nguy cơ mắc phải một số vấn
đề sức khỏe tiêu cực.
Nguồn:http://www.telegraph.co.uk.html
CÁC NHÂN VẬT LEGO ĐANG TRỞ NÊN HUNG HĂNG HƠN
Chưa xét đến các trò chơi điện tử ngày càng trở nên bạo lực
hay mối nguy hiểm luôn hiện diện của các trang mạng chưa
được kiểm duyệt, có một thay đổi âm thầm và bất ngờ hơn rất
nhiều đang xuất hiện và có thể gây những ảnh hưởng lớn tới
sự phát triển cảm xúc của con em chúng ta. Các nhà nghiên
cứu phát hiện ra rằng khuôn mặt của các hình mẫu LEGO
đang dần trở nên giận dữ và ít vui vẻ hơn. Xem xét xu hướng
mới của chủ đề LEGO chiến đấu, một nhóm nghiên cứu do
Christoph Bartneck dẫn đầu tại Đại học Canterbury đã nói
“Chúng ta cần phải tự hỏi điều này sẽ tác động đến việc giải trí
của trẻ như thế nào.”
Nhóm nghiên cứu của Bartneck cũng quan sát thấy “LEGO có
một dàn hệ thống vũ khí trong chương trình của họ” và rằng
công ty họ “đang chuyển hướng sang các chủ đề trò chơi dựa
trên mâu thuẫn”. Cùng với sự gia tăng tính phổ biến của các
gương mặt giận dữ, các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng LEGO
“có thể sẽ không giữ được danh tiếng tích cực cao của mình
trước đây. Trẻ em lớn lên cùng với LEGO hôm nay sẽ không
chỉ nhớ những nụ cười, mà cả sự tức giận và sợ hãi trên khuôn
mặt của các hình mẫu mini.
Nguồn:http://www.bps-research-digest.blogspot.co.uk

7. ANH CHỊ EM BẮT NẠT NHAU, CÓ VÔ HẠI NHƯ CHÚNG TA VẪN NGHĨ?
Các nhà nghiên cứu tại Đại học New Hampshire đã thực hiện hơn 3500 cuộc phỏng vấn qua điện thoại với trẻ em và thiếu niên (một
người chăm sóc trưởng thành sẽ được phỏng vấn nếu đứa trẻ nhỏ hơn 10 tuổi). Những đứa trẻ tham gia nghiên cứu được hỏi về việc
chúng có từng trải qua những hành hung về thể chất, phá hoại tài sản cá nhân hoặc “sự công kích tâm lý” – nói cách khác, tính toán
ích kỷ và tẩy chay.
Họ phát hiện rằng dù chỉ là bắt nạt nhẹ - thỉnh thoảng bị một cú đấm – cũng có thể gây hại nghiêm trọng. Nạn nhân chịu những
căng thẳng tinh thần thường xuyên hơn những đứa trẻ không bị bắt nạt khác. Những nạn nhân trẻ nhất dường như có nguy cơ bị
ảnh hưởng về sức khỏe tinh thần cao hơn từ sự gây hấn ít nghiêm trọng này. Giữa tất cả các nhóm tuổi, ngay cả những trẻ dù không
phải chịu hàng loại các hành vi gây hấn từ một người anh chị em, cũng vẫn bị tổn thương.
Nguồn: http://abcnews.go.com
Sưu tầm và biên dịch: Thanh Thủy
Tin thế giới
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 5
CHUYỆN NGÀNH,
CHUYỆN NGHỀ
TIẾN SĨ NGÔ XUÂN ĐIỆP VÀ NHỮNG
NHÌN NHẬN VỀ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO
Thưa TS. Ngô Xuân Điệp, với vai trò là người quản lý hoạt động đào tạo (trưởng Bộ môn Tâm lý học, trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp. HCM), đồng thời cũng là người thực hành tâm lý học, ông có nhận định
như thế nào về khả năng đáp ứng yêu cầu hành nghề thực tế của sinh viên sau khi tốt nghiệp cử nhân chuyên
ngành tâm lý học hiện nay?
Tôi xin nói cụ thể tại Bộ môn của chúng tôi, hiện một số em đã có thể đáp ứng tốt các yêu cầu
hành nghề sau khi ra trường. Những em này ngoài việc tham dự tốt những chương trình đào tạo
chính quy, các em còn chủ động tham dự những khóa tập huấn được tổ chức ngoài chương trình
chính quy. Những chương trình tập huấn này có thể kể tên như: Tập huấn về liệu pháp nhận thức
– hành vi, tập huấn về kỹ thuật thư giãn liệu pháp… do các chuyên gia nước ngoài hợp tác với
Bộ môn; Những chương trình bên ngoài trường như các chủ đề hàng tuần tại Psych Café, những
seminar tại các trung tâm dịch vụ tâm lý trên địa bàn Tp. HCM…
Thật ra, nếu so sánh với bối cảnh các nước phát triển thì trình độ cử nhân chưa thể đáp ứng được
yêu cầu hành nghề. Tại các nước này, tối thiểu phải là trình độ thạc sỹ mới có thể hành nghề. Tuy
vậy trong bối cảnh Việt Nam, tôi cho rằng các em tốt nghiệp cử nhân phần nào đó đã đáp ứng
được những yêu cầu hành nghề và có mang lại ích lợi cho xã hội.
TS. Ngô Xuân Điệp
Tôi cũng muốn nói rằng, so với các chương trình đào tạo tại các trường ở Việt Nam, tôi tin rằng lực lượng cử nhân tâm lý do chúng
tôi đào tạo đã có thể hành nghề ổn tại các trung tâm, các tổ chức có cung cấp dịch vụ tâm lý hiện nay. Có thể nói, do có lợi thế từ đầu
vào rất tốt, nên sinh viên tốt nghiệp ngành tâm lý học của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn sau khi ra trường đã làm
việc tốt và có thể đảm bảo được các yêu cầu hành nghề thực tế.
Ngoài ra, lực lượng giảng viên tại Bộ môn của chúng tôi cũng là những người đang có thời gian hành nghề thực tế ngoài cộng đồng,
và họ làm thực hành rất tốt, do đó các giảng viên cũng mang lại cho sinh viên của chúng tôi những kinh nghiệm quý báu phục vụ
cho việc hành nghề của các em sau khi ra trường.
Nhận định của ông như thế nào về xu hướng phát triển các lĩnh vực chuyên môn sâu (lâm sàng, trường học,
tổ chức và nhân sự…) trong ngành tâm lý học hiện nay tại Việt Nam nói chung và tại Tp. HCM nói riêng?
Tôi có thể khẳng định rằng, nhu cầu của thị trường về các dịch vụ tâm lý là có nhiều nhưng chúng ta, những người hành nghề chưa
chứng minh được giá trị và lợi ích của các dịch vụ này, đồng thời dường như chúng ta cũng chưa liên kết, nối kết được với những
người có nhu cầu. Cuộc sống xã hội ngày càng phát triển và chắc chắn lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tinh thần/ tâm thần sẽ ngày càng
gia tăng.
Tại Thailand tôi nhận thấy hầu như tất cả các bệnh viện đều có nhân viên tâm lý, ở đó họ vừa hỗ trợ cho bệnh nhân, đồng thời cũng
hỗ trợ cho cả các bác sỹ và nhân viên của bệnh viện.
Hiện nay tại Việt Nam, rất nhiều trường học tại Hà Nội và Sài Gòn cũng đã có các dịch vụ tham vấn tâm lý học đường. Ở Đà Nẵng,
ở Huế, và một số tỉnh thành khác cũng đang bắt đầu triển khai các chương trình tâm lý học đường. Đây là một tín hiệu rất đáng
quý. Bộ môn Tâm lý học của chúng tôi cũng đang xúc tiến việc xây dựng một chương trình đào tạo ở trình độ thạc sỹ về tâm lý học
đường. Có thể nói đây là một chương trình đang rất được mong đợi và có thể góp phần giải quyết được các vấn đề tâm lý đang nảy
sinh hiện nay trong trường học.

8. Bản tin Tâm lý học Đông Tây 6
Tâm lý học hiện nay vẫn chưa có mã nghề nghiệp, tuy nhiên các hoạt động và dịch vụ thực tế đã có phát triển để đáp ứng nhu cầu
của người dân.
Thưa ông, ngoài hai lĩnh vực chuyên sâu về việc ứng dụng tâm lý trong môi trường bệnh viện, và học đường mà
ông vừa đề cập ở trên, ông có nhận định như thế nào về lĩnh vực ứng dụng tâm lý trong môi trường tổ chức và
công ty?
Về lĩnh vực này, bên chúng tôi cũng đã có tìm hiểu để viết đề án phát triển. Tôi thấy hiện nay các công ty nước ngoài ở Việt Nam hoặc
các công ty đang được điều hành bởi người Việt Nam có quá trình đào tạo ở nước ngoài rất quan tâm đến chuyện này. Tuy nhiên, các
công ty của người Việt Nam dường như vẫn chưa có đủ sự quan tâm. Nhiều công ty có tuyển dụng cử nhân tâm lý nhưng đôi khi bố
trí vào những công việc không thích hợp như làm hành chánh – văn thư… Tôi nghĩ cần phải có cách để các công ty nhìn nhận được
những giá trị của một người tốt nghiệp tâm lý. Những người này có thể làm việc trong phòng nhân sự, liên quan đến công việc tuyển
dụng hoặc bố trí nhân sự, có thể làm việc ở bộ phận marketing hoặc tìm hiểu nhu cầu tiêu dùng, và có thể làm những công việc như
hỗ trợ tâm lý cho người lao động khi có nhu cầu…
Tôi không chuyên sâu trong lĩnh vực này nên có lẽ phải có một người khác làm chuyên sâu sẽ trả lời cụ thể và tốt hơn, nhưng với vai
trò là người quản lý của Bộ môn tôi chỉ có những nhận định chung như vậy. Các cử nhân tâm lý có thể đáp ứng được một số công
việc cụ thể liên quan đến con người tại các tổ chức, các công ty.
Thưa tiến sỹ, hẳn nhiên, một người tốt nghiệp cử nhân chưa thể đảm trách được hoàn toàn một công việc như của
một nhà làm chuyên môn nếu họ thiếu những kinh nghiệm cọ xát thực tế, cụ thể là qua hoạt động thực tập. Hiện
tại ông và Bộ môn Tâm lý học chủ trương như thế nào để có thể tăng kinh nghiệm thực tập cho sinh viên của mình?
Chuyện ngành, chuyện nghề
Hiện tại, chúng tôi đang xây dựng đề án thành lập một trung
tâm dịch vụ tâm lý đặt ở hai cơ sở, một đặt tại trường đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp. HCM, một cơ sở khác đặt
tại Ký túc xá Đại học quốc gia Tp. HCM (có số lượng 54 ng-
hìn sinh viên). Chúng tôi sẽ trình đề án này trong thời gian
tới với lãnh đạo. Khi trung tâm này bắt đầu hoạt động, nó sẽ
là một môi trường tốt và hiệu quả cho sinh viên ngành tâm
lý học đến thực tập. Tại đây, sinh viên có thể có cơ hội quan
sát các quá trình làm việc, rồi có thể làm việc trực tiếp với
các sinh viên khác có nhu cầu tâm lý.
Ngoài ra, chúng tôi cũng đang tiến hành ký hợp đồng với các
bệnh viện có chuyên khoa tâm lý, để đưa sinh viên viên đến
thực tập. Chúng tôi cũng sẽ tổ chức hội thảo khách hàng trong thời gian tới với mục đích mời các công ty là nơi có thể sử dụng các cử
nhân tâm lý đến để có ý kiến đóng góp hoặc nêu yêu cầu với Bộ môn về những nội dung và kỹ năng nào cần đào tạo cho sinh viên để
có thể đảm nhận được các công việc thực tế sau khi ra trường. Thật ra trong thời gian qua, sinh viên của chúng tôi cũng đã được gởi
đến một số công ty để thực tập, trong đó có công ty WE Link của các anh, và thực tế các em thu được rất nhiều kinh nghiệm quý giá
Tôi muốn hỏi thêm về thời gian thực tập, vì như hiện nay tôi e rằng 2-3 tháng để thực tập là không đủ…
Đúng là như vậy, hiện tại chúng tôi vẫn đang giữ theo quy định cũ, các em chỉ có 2 đến 3 tháng thực tập. Trong thời gian tới, chúng
tôi sẽ đề xuất tằng số giờ thực hành cho các môn học mang tính thực hành để qua đó tạo cho sinh viên có cơ hội trải nghiệm thực
tế cho từng nội dung học cụ thể.
Chúng tôi được biết ông vừa được bầu vào Ban thường vụ Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Tp. HCM với vai trò
Phó chủ tịch phụ trách vấn đề đào tạo, ông có thể chia sẻ với độc giả của Bản tin Tâm lý học Đông Tây về những
suy nghĩ của mình liên quan đến hoạt động đào tạo chuyên ngành Tâm lý học tại Tp. HCM hiện nay?
Tôi có nhiều băn khoăn về chuyện này, cụ thể là tôi suy nghĩ nhiều về vấn đề chuyên môn của việc đào tạo và hành nghề hiện nay.
Tôi biết có nhiều nơi hiện nay đang làm tâm lý mang tính cảm hứng mà không đáp ứng được các tiêu chuẩn về chuyên môn. Nhiều
người làm việc không đúng chuyên môn, không hề học tâm lý nhưng cũng làm tâm lý, hay tệ hơn là làm tâm lý theo cách “khua môi
múa mép”, nói cho thật “dẻo” là được. Nhiều người tự cho mình có thể làm được công việc chuyên môn tâm lý nhưng lại không được
đào tạo tâm lý.
Tôi còn được biết có trung tâm tâm lý còn tự hào về “kỹ năng nói hay” của họ, và xem như đó là kỹ năng hành nghề chuyên nghiệp.
Họ kể rằng họ làm tham vấn cho các ca sỹ, nghệ sỹ với mỗi buổi lên tới hơn 1 triệu đồng… Tôi cảm thấy lo lắng về điều này. Những
người này có thể làm ảnh hưởng xấu hoặc gây nguy hiểm cho người dân cũng như gây nguy hiểm cho ngành nghề tâm lý học.
Tôi cho rằng, sắp tới Hội Khoa học Tâm lý và Giáo dục phải có tiếng nói, đồng thời Hội cũng có thể tổ chức những lớp đào tạo nâng
cao nghiệp vụ và cấp giấy chứng nhận cho những người hành nghề. Việc này sẽ giúp gia tăng sự tin tưởng của người dân đối với các

9. Bản tin Tâm lý học Đông Tây 7
dịch vụ tâm lý chuyên nghiệp. Hiện tại chưa có những quy định có tính pháp luật và chế tài về hoạt động hành nghề tâm lý, nên một
chứng nhận đủ tiêu chuẩn của Hội tâm lý có thể giúp loại bỏ được những người hành nghề không đáp ứng được yêu cầu chuyên
môn. Một cách đơn giản, Hội cấp chứng nhận và truyền thông đến người dân về danh sách những người đang có chứng nhận tại Tp.
HCM, người dân sẽ chọn lọc và sẽ không tìm đến các dịch vụ được cung cấp bởi những người không có giấy chứng nhận.
Tôi tin rằng những người thật sự muốn hành nghề chuyên nghiệp đều sẵn lòng trả một mức phí (có thể là cao) để tham dự các
chương trình đào tạo có chất lượng từ Hội tâm lý, và nhận được một giấy chứng nhận trong đó có nêu rõ lượng thời gian và nội dung
đào tạo.
Thưa Tiến sỹ, trong cương vị mới, ông đã có những dự định gì cho việc phát triển hoạt động đào tạo có chất lượng
cho ngành tâm lý học tại Tp. HCM?
Chuyện ngành, chuyện nghề
Về điều này, hiện tôi chỉ mới dừng lại trong suy nghĩ của mình,
trong thời gian tới tôi sẽ trao đổi với Chủ tịch Hội và những
người khác có liên quan để xây dựng chương trình hành động
cụ thể. Trước mắt tôi cho rằng một chương trình đào tạo tốt
để cấp chứng nhận đủ tiêu chuẩn hành nghề không thể chỉ có
vài tuần hoặc vài tháng mà có khi phải kéo dài cả năm. Điều
này sẽ giúp loại trừ được những người chỉ muốn tham gia học
vài tháng, vài tuần để có chứng nhận, mà không thật sự chú
tâm đến việc phát triển khả năng chuyên môn.
Tôi muốn nhấn mạnh thêm rằng, trong chương trình đào tạo
này không chỉ có kiến thức và kỹ năng hành nghề, mà một
phần không thể thiếu sẽ là vấn đề đạo đức và các nguyên tắc
nghề nghiệp. Một người hành nghề chuyên nghiệp không chỉ
giỏi về chuyên môn mà cần phải có những hành xử và phát
ngôn phù hợp với tiêu chuẩn đạo đức. Tôi cho rằng đạo đức
nghề nghiệp không phải là những quy định có tính chất ràng
buộc người hành nghề để đảm bảo chất lượng của dịch vụ mà
bản thân nó còn là một công cụ để hành nghề.
Một câu hỏi cá nhân, ông có thể chia sẻ với độc giả về sự hài lòng của ông như thế nào trong hoạt động nghề nghiệp
của cá nhân ông?
Ngành Tâm lý học còn mới ở Việt Nam, tôi tự hào vì mình đã tham gia vào lĩnh vực nghề nghiệp này ngày từ khi thành lập khoa tâm
lý ở bệnh viên Nhi đồng 2 Tp. Hồ Chí Minh. Cho đến giờ này, tôi rất trân trọng những gì mình đã và đang làm, tôi thật sự thích thú
và rất hài lòng về nghề nghiệp của mình. Và đương nhiên, tôi sẽ luôn giữ công việc này đến cùng.
Thưa Tiến sỹ, xin được hỏi một câu cuối cùng. Bản tin Tâm lý học Đông Tây được phát hành hàng tháng đến độc
giả chính là những người đang hành nghề và sinh viên chuyên ngành tâm lý học và những độc giả khác có quan
tâm, ông có thể chia sẻ đôi chút suy nghĩ của ông để làm sao Bản tin ngày càng có chất lượng và hiệu quả hơn?
Tôi đánh giá tích cực về Bản tin này, và tôi nghĩ cần phải nhắm đến việc phát hành trên diện rộng để có thể tăng tính kết nối và truyền
thông về ngành nghề tâm lý học. Và do vậy, các bạn có thể phải nghĩ đến việc xin một giấy phép chính thức để phát hành. Ở nước
ngoài, có rất nhiều những Bản tin như thế này và nó mang lại nhiều hữu ích cho cộng đồng những người hành nghề và sinh viên,
nhưng ở Việt Nam hầu như chưa có. Do vậy, các bạn có thể nghĩ đến việc duy trì và mở rộng tầm ảnh hưởng của Bản tin. Tôi cũng
nghĩ đến việc là không chỉ có WE Link một mình làm điều này mà có thể liên kết với các tổ chức khác, nhất là các tổ chức có vai trò
cao trong việc hành nghề chuyên môn như Hội Tâm lý – Giáo dục chẳng hạn. Nếu có sự kết hợp và bảo trợ của những tổ chức này,
tôi tin rằng Bản tin sẽ gia tăng được tầm ảnh hưởng và thu hút được sự quan tâm của những người làm chuyên môn.
Trân trọng cám ơn TS. Ngô Xuân Điệp.
Ngô Minh Uy phỏng vấn

10. Khoa học tâm lý
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 8
KHOA HỌC TÂM LÝ
DIỄN GIẢI CƠ CHẾ PHÒNG VỆ BẰNG
TỤC NGỮ CA DAO VIỆT NAM
Bs. Phan Thiệu Xuân Giang
“The understanding of the
mind is the beginning of free-
dom. Freedom is not something
in the future, it is the very first
step” (Sự thông hiểu tâm trí
là khởi đầu của tự do. Tự do
không phải là cái gì đó trong
tương lai, nó chính là bước
khởi đầu) – Krishnamurti
I. Các Cơ Chế Phòng Vệ Là Gì?
Freud là người đầu tiên xác định năm tính chất quan trọng của các cơ chế phòng vệ:
1. Chúng là những cách chính mà chúng ta xử trí các khác biệt giữa ta nghĩ và ta cảm
thấy. Vd: ta bực một người nhưng vì sợ liên lụy nên ta giữ im lặng.
2. Chúng ta không để ý hoặc không ý thức về việc sử dụng các chiến lược đối mặt này.
Vd: vì không thích người đồng nghiệp, cô A quên gửi thiệp để mời cô B đi hội nghị.
3. Có những chiến lược khác nhau được sử dZụng ở những thời điểm khác nhau để
phục vụ những chức năng khác nhau. Vd: vì sợ cha mẹ rầy la, trẻ tìm cách nói dối
mặc dù biết rằng nói dối là không đúng và “chiến lược nói dối” được lặp đi lặp lại
nhiều lần.
4. Các chiến lược này thay đổi theo thời gian và trong suốt chu trình sống. Vd: tam
thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc, ngũ thập tri thiên mệnh, lục thập nhi nhĩ thuận
… (Khổng Tử).
5. Chúng giúp cho cuộc sống sinh động nhưng đôi khi cũng gây ra những vấn đề. Vd:
vì sợ mất việc nên công nhân A không dám phàn nàn ông chủ, nhưng anh ta vẫn bực
mình, điều này làm anh ta căng thẳng, bực bội, mất ngủ.
+ Các cơ chế phòng vệ được xác định và đo lường như thế nào?
+ Các cơ chế phòng vệ có thực sự tồn tại? Có bao nhiêu loại phòng vệ?
+ Sự khác biệt giữa cơ chế đối mặt bệnh lý và cơ chế đối mặt thích nghi
là gì?
+ Hậu quả thực tế của các cơ chế phòng vệ mà chúng ta sử dụng?
+ Có phải chúng ta bị mắc kẹt trong các cơ chế phòng vệ mà chúng ta
có, hay chúng ta có thể thay đổi?
+ Bạn nên làm gì nếu bạn thấy rằng bạn của bạn hoặc con của bạn
đang sử dụng một loại phòng vệ đặc biệt?
Có khoảng 18 loại phòng vệ được nhận thấy vì tầm quan trọng của chúng, giả thuyết
cơ bản là khi chúng ta trưởng thành, chúng ta tiến bộ hơn và hướng đến việc sử dụng
Bs. Phan Thiệu Xuân Giang
các chiến lược đối mặt có ích lợi hơn. Loại phòng vệ ở mức không giúp đỡ được gì và được để ý đầu tiên là “cơ chế loạn tâm”. Có 4
mức độ đối mặt khác nhau, mức phòng vệ trưởng thành được đặt lên hàng đầu. Các nấc thang này xác định các loại phòng vệ thích
hợp với một vài độ tuổi và không thích hợp với các độ tuổi khác. Mỗi loại trong các phòng vệ hoặc trong các cách đối mặt có thể
được đặc trưng bởi sự kéo dài của chúng đến việc tạo thành các kinh nghiệm khác nhau của chúng ta. Một vài loại phòng vệ đóng
kín các kinh nghiệm lại với nhau. Một vài loại nữa thì gọt giũa lại các suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta để đối mặt với thế giới xung
quanh lần sau nữa. Những loại khác thì tái tạo lại cách mà chúng ta suy nghĩ về chính mình. Một số các phòng vệ có khả năng làm
cho chúng ta:
• Phớt lờ đi các cảm xúc của chúng ta (cách ly, lý trí hóa).
• Phớt lờ đi các suy nghĩ chúng ta có về cảm xúc của chúng ta (dồn nén).
• Đặt các cảm xúc của chúng ta vào người khác (phóng chiếu).
• Tấn công chính chúng ta thay vì tấn công cái mà chúng ta sợ hay ghét (một vài kiểu tự tử hay tự gây tổn thương).
II. Các Phòng Vệ Đóng Vai Trò Gì?
1. Thay đổi cách mà chúng ta nhìn nhận về thế giới bên ngoài và bên trong chúng ta.
2. Thay đổi cách chúng ta nghĩ về thế giới, về chúng ta và về chính cảm xúc của chúng ta.
3. Giữ các cảm xúc của chúng ta trong giới hạn có thể chịu đựng được trong suốt những thay đổi bất ngờ trong đời sống cảm xúc
của chúng ta (vd: sau cái chết của một người yêu thương).
4. Giúp chúng ta tránh đi hoặc đổi hướng khi có sự gia tăng mạnh mẽ và bất ngờ của các ham muốn sinh học cơ bản của chúng ta
(như ý thức về sự gia tăng tính dục và sự gây hấn ở giai đoạn vị thành niên).
5. Cho phép chúng ta một “khoảng để thở” để mà làm quen với các thay đổi về hình ảnh bản thân, điều mà rất khó để có thể chấp
nhận ngay lập tức (vd: sự thay đổi có thể đến từ tuổi dậy thì, sau khi bị đoạn chi, hoặc ngay cả sau khi thăng quan tiến chức!).
6.Làm dễ dàng những cảm xúc rối rắm của ta khi ta nghĩ về những người quan trọng trong đời sống của chúng ta (còn sống hoặc
đã chết).

11. Khoa học tâm lý
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 9
Tuổi đặc hiệu đối với
các loại phòng vệ
Mức độ Loại phòng vệ
Tuổi ấu thơ
1. Từ chối có tính loạn tâm
(ấu trĩ)
- Từ chối
- Bóp méo
- Phóng chiếu hoang tưởng
Tuổi vị thành niên 2. Chưa trưởng thành - Huyễn tưởng
- Phóng chiếu
- Bệnh tưởng
- Hành vi tự gây tổn thương, gây hấn thụ động
- Phóng ngoại
Tất cả mọi tuổi 3. Nhiễu tâm - Lý trí hóa
- Dồn nén
- Dạng phản ứng
- Chuyển vị
- Phân ly
Người trưởng thành
“khoẻ mạnh”
4. Trưởng thành - Thăng hoa
- Vị tha
- Biết kềm chế
- Hoạch định có tiên liệu
- Óc hài hước
BẢNG PHÂN LOẠI VỀ CÁC CƠ CHẾ PHÒNG VỆ
III. Làm Thế Nào Chúng Ta Có Thể Xác Định Các Cơ Chế Phòng Vệ?
Bạn có thể chẳng bao giờ biết được làm thế nào người ta thực sự đối mặt chỉ bằng cách đặt câu hỏi đơn giản về họ. Các phòng vệ này
chỉ có thể được ghi nhận bởi một người quan sát bên ngoài. Chúng ta cần nghĩ về sự khác biệt giữa điều người ta cảm thấy, điều người
ta nói và điều mà người thân thiết nói về đối tượng đó và thực sự quan sát điều gì đang xảy ra trong đời sống của họ.
Sau đây là một ví dụ minh họa được phỏng vấn bởi một nhà tâm lý trị liệu với một bác sĩ huyết học, qua đó chúng ta có thể hiểu và
xác định các phòng vệ có thể thay đổi như thế nào từ một loại ám ảnh lạ thường (và có lẽ có tính bệnh lý) sang một dạng đáp ứng
với stress có tính lành mạnh. Người được phỏng vấn là một bác sĩ, ông đã triển khai niềm vui thích của mình bằng cách cấy các tế
bào còn sống vào trong ống nghiệm, ông đã trò chuyện với nhà tâm lý trị liệu với cả tấm lòng nhiệt tình về việc cấy mô rất thú vị mà
ông ta đã lấy từ một mẫu sinh thiết ở chân của mẹ ông ta. Đến cuối cuộc phỏng vấn thì nhà tâm lý đã phát hiện tình cờ rằng mẹ của
bác sĩ này đã chết vì tai biến mạch máu não cách đây 3 tuần trước. Rõ ràng là ông đề cập đến cái chết của mẹ ông thì không thấy cảm
xúc, nhưng sự mô tả về việc ông cấy mô vẫn còn sống của mẹ ông thì chứa đầy màu sắc cảm xúc. Người ta giải thích rằng: bằng một
cách sáng tạo và có tính vô thức, ông bác sĩ này đã sử dụng niềm vui thích và các kỹ năng của mình như là một “thầy thuốc” để làm
nhẹ đi nỗi đau buồn của ông (ít nhất cũng có giá trị trong thời gian ngắn). Mặc dù mẹ của ông không còn sống, nhưng bằng cách
di chuyển sự chú ý và cảm xúc của mình, ông có thể (một cách nào đó) tiếp tục chăm sóc mẹ ông ta ở phòng thí nghiệm tại nhà (sử
dụng phòng vệ thay thế bằng cách di chuyển cảm xúc sang một đối tượng hoặc một người mà ta ít lo lắng hơn) và loại phòng vệ lý
trí hóa (nghĩ về điều lo lắng theo cách trang trọng và không cảm xúc).
VI. Có Phải Một Khi Chúng Ta Có Những Phòng Vệ Này, Chúng Ta Bị Mắc Kẹt Vào Chúng?
Các phòng vệ kém trưởng thành có thể tiến hoá thành các phòng vệ trưởng thành hơn.
Sau đây là một ví dụ về sự quan hệ trung gian giữa sự thích nghi trưởng thành và sự phát triển tiếp theo: Nguyễn Văn T làm việc
trong một xí nghiệp (làm trưởng nhóm sản xuất đồ mộc gia dụng), khởi đầu anh ta được đồng nghiệp nhận xét là “người căng thẳng,
cứng ngắc, màu mè, lạnh nhạt và kém trưởng thành”. 3 năm sau, cũng các đồng nghiệp này nhận xét về anh “cảm xúc ổn định, sâu sắc
và thành công”. Tuy nhiên anh vẫn được xem như “có một chút gì đó nghiêm trọng” và “thiếu óc hài hước”. 7 năm sau, anh ta được

12. Khoa học tâm lý
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 10
mô tả là “thay đổi đáng kể, bởi vì anh hoàn toàn cởi mở, dễ nói chuyện và có phong cách cực kỳ vui vẻ”.
Hầu hết các câu hỏi đều được gửi đến những công nhân để điều tra xem họ thích điều gì nhất trong công việc của họ.
Có một sự thay đổi rõ ràng trong cách đáp ứng của T, điều này minh hoạ cho sự trưởng thành của anh. T chuyển từ việc đặt giá trị
vào đồ vật, hoặc công việc sang việc đặt giá trị vào con người. Ở tuổi 25, anh ghi lại rằng: thích “giải quyết các vấn đề”, ở tuổi 30, anh
nói: anh thích “làm những điều phải làm”, ở tuổi 40, anh thích nhất là điều hành, quản trị và ở tuổi 47: làm việc với mọi người đã trở
thành một mặt thú vị nhất trong công việc của anh. Điều này cũng gần giống như câu nói rất nổi tiếng của Khổng Tử: “Ta 30 tuổi thì
trụ vững, 40 tuổi thì hết ngờ, 50 tuổi biết mệnh trời, 60 tuổi nghe thuận tai…”
Cơ chế đáp ứng thích nghi khởi đầu của T là: dạng phản ứng (cho người khác thấy và làm những điều ngược lại với cái mà bạn cảm
thấy). “Căng thẳng, cứng ngắc, màu mè, lạnh nhạt và kém trưởng thành” đó là những điều ta có thể thấy ở những người cảm thấy
mình thiếu thốn, yếu đuối cần tình cảm… Nhưng lại không muốn thừa nhận điều này và biểu hiện ra ngoài những hình thức ngược
lại với điều mình cảm thấy. Cơ chế phòng vệ này được tiến hoá thành loại phòng vệ trưởng thành hơn đó là vị tha (cho người khác
cái mà bạn muốn để nhận lại chính bạn). Khi T học được cách làm thế nào để đưa niềm vui vào trong cuộc đời của anh chính là lúc
anh biết cho đi và ngược lại.
V. Chúng Ta Làm Thế Nào Để Thay Đổi Các Phòng Vệ Ít Trợ Giúp Thành Những Phòng Vệ
Trợ Giúp Nhiều Hơn?
Để hiểu được làm thế nào chúng ta có thể tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc thay đổi các phòng vệ kém thích nghi sang loại
phòng vệ thích nghi hơn, chúng ta cần:
1. Gia tăng các trợ giúp xã hội:
- Làm cho thế giới bạn sống dễ tiên liệu và có trợ giúp hơn.
2. Gia tăng sự an toàn cá nhân:
- Nghỉ ngơi nhiều hơn, cải thiện các thói quen ăn uống, giảm tiêu thụ những thuốc không cần thiết và rượu.
- Giải quyết buồn rầu tang tóc và các vấn đề gây giận dữ.
3. Đưa ra những cách tốt hơn về việc đối mặt với các điều gây khó khăn:
- Bạn không thể lấy đi lớp vỏ bảo vệ ở một người mà không bảo vệ anh ta bằng một cách khác.
IV. Diễn giải cơ chế phòng vệ bằng tục ngữ ca dao Việt Nam:
Trong văn hoá dân gian, ông cha ta đã sử dụng nhiều câu tục ngữ, ca dao để diễn đạt tình cảm và cách thức cư xử của con người.
Các loại tục ngữ ca dao hay những câu nói phổ biến thường nói lên cách thức đối nhân xử thế của con người và hay nằm trong các
tầng phòng vệ chưa trưởng thành, tầng nhiễu tâm và tầng trưởng thành (Tầng loạn tâm thì ít gặp hơn).
1.Ở tầng chưa trưởng thành (Immature level):
- Cơ chế huyễn tưởng (Fantasy):
“Mơ mộng viển vông”;
“Nằm mơ giữa ban ngày”;
“Lấy chồng chẳng nhớ mặt chồng, đêm nằm tơ tưởng nghĩ ông láng giềng!” ….
- Cơ chế phóng chiếu (Projection):
“Suy bụng ta ra bụng người”
“Con chó chê khỉ lắm lông
Khỉ lại chê chó hay rông hay dài
Lươn ngắn lại chê chạch dài
Thờn bờn méo miệng chê trai lệch mồm!” …
- Cơ chế phóng ngoại (Acting out):
“Nông nổi”
“Chưa đánh được người thì mặt đỏ như vang, đánh được người xong thì mặt vàng như nghệ!”;
“Chó cùng cắn giậu”.
- Cơ chế gây hấn thụ động: (Passive aggression): Làm tổn thương mình để làm đau người khác
“Lưỡng bại câu thương”
“Trạng chết chúa cũng băng hà, dưa gang đỏ đít thì cà đỏ trôn” ….
Các cơ chế ở tầng chưa trưởng thành thường nhắm vào việc bổ trợ hình ảnh bản thân hay người khác (Self-image modification) để
cảm thấy được đầy đủ và an toàn. Những câu tục ngữ ca dao khác dùng để mô tả cơ chế này:
“Thùng rỗng kêu to” “Một tấc lên tới trời” “Nổ”; “Chém gió” (Các thuật ngữ này mới được sử dụng gần đây)
“Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng” “Thấy người sang bắt quàng làm họ” “Một miếng giữa làng bằng một sàng xó bếp”
“Một kẻ làm quan cả họ được nhờ”….

13. Khoa học tâm lý
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 11
2. Ở tầng nhiễu tâm (Neurotic level):
Hình ảnh bản thân và người khác ổn định, chỉ có xung đột (conflict) hay trật khớp (dislocation) giữa suy nghĩ và cảm xúc:
- Lý trí hoá (Intellectualization)
“Suy đi nghĩ lại”; “Nghĩ tới nghĩ lui”; “Lý luận dài dòng”; “Cãi chày, cãi cối”; “Mặt lạnh như tiền” …
- Dồn nén (Repression):
“Giận đỏ mặt”; “Giận tím mặt”; “Sợ xanh mặt”; “Mặt cắt không còn giọt máu”; “Mặt xanh như đít nhái”; “Thấp cổ bé miệng”; “Thở
dài thườn thượt”; “Tỏ bày cùng ai”; “Một câu nhịn, chín câu lành”; “Hứa lèo”; “Trăm voi không được bát nước xáo”; “Đánh trống bỏ
dùi”….
- Dạng phản ứng (Reaction formation):
“Bằng mặt không bằng lòng”; “Muốn ăn gắp bỏ tay người”; “Khách sáo”; “Ngậm bồ hòn làm ngọt” …
-Chuyển vị (Displacement):
“Giận cá chém thớt”….
3. Ở tầng trưởng thành (Mature level):
- Cơ chế vị tha (Altruism)
“Lá lành đùm lá rách”
“Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”
“Thi ân bất cầu báo”
“Để gió cuốn đi” ….
- Cơ chế biết tiên liệu (Anticipation):
“Nhìn xa trông rộng”
“Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”
- Cơ chế biết kềm chế (Suppression):
“Học ăn, học nói, học gói, học mở”
“Biết mình, biết người”
“Biết lễ độ”
“Đúng lúc, đúng chỗ” ….
- Óc hài hước (Sense of humor):
“Một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ”….
Nói tóm lại, cách thức ứng xử, nghệ thuật sống hay các thói hư tật xấu đã được diễn đạt nhiều trong tục ngữ ca dao Việt Nam hay
những câu nói bình dân hằng ngày trong dân gian và có thể nói lên được các thói quen cư xử của con người với con người hay với
các sự kiện trong đời sống, các “thói quen” này chính là các cơ chế phòng vệ (Defense mechanisms) của vô thức mà phân tâm học
phương Tây đã nói đến. Hiểu và nhận ra cách thức ứng xử của một người nào đó và diễn giải được bằng các câu ca dao hay tục ngữ
trên cũng là cách hiểu được cơ chế phòng vệ của người đó vậy!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. George.E. Vaillant, Adaptation to life, 1993
2. George.E. Vaillant, Ego Mechanisms of Defense, 1992
3. Krishnamurti, Facing the life
4. Krishnamurti, The first and the last freedom
5. Daisetzteitaro Suzuki, Thiền luận, 2001, Thiên Trúc dịch
6. Micheal H. Ebert; Peter T. Loosen; Barry Nurcome, Current of psychiatry Diagnosis and treatment, 2000
7. Roger A. Mackinnon; Robert Michels; Peter J. Buckey, The psychiatric interview in clinical practice, 2006
8. Nguyễn Văn Ngọc, Tục ngữ phong dao, 1928
- Cơ chế thăng hoa (Sublimation):
Thơ vịnh cái quạt Tác giả : Hồ Xuân Hương
“Mười bảy hay là mười tám đây?
Cho ta yêu dấu chẳng rời tay.
Mỏng dầy chừng ấy chành ba góc,
Rộng hẹp dường nào cắm một cây.
Càng nóng bao nhiêu càng muốn mát,
Yêu đêm chưa phỉ lại yêu ngày.
Hồng hồng má phấn duyên vì cậy,
Chúa dấu vua yêu một cái này”
Câu đố:
Tôi đang nằm ở sau hè,
Xăm xăm anh tới anh đè tôi ra,
Rồi anh miết liệt, miết la.
Anh làm ướt cả người ta thế này.
(Là cái cối xay)

14. AI?
CHUYỆN GÌ?
Ở ĐÂU?
CHI HỘI TÂM LÝ GIÁO DỤC
THĂNG HOA
Lời chia sẻ của BS. Lâm Hiếu Minh
“Chúng ta, những người làm
trị liệu, không phải là các bậc
toàn năng, chúng ta chỉ đóng
vai trò hỗ trợ thân chủ bình
phục và phát triển”.
BS. Lâm Hiếu Minh
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 12
“Thăng hoa là một cơ chế phòng vệ trưởng thành và cũng là một hiện
tượng vật lý (một chất rắn chuyển sang khí thông qua sự hỗ trợ của chất
xúc tác_ đó là một sự thay đổi nhanh chóng và kỳ diệu)”.
Chính vì thế mà cái tên “Thăng Hoa” ra đời, tôi và các bạn trẻ cùng chí
hướng muốn trở thành chất xúc tác giúp thân chủ, sinh viên có thể tự
vươn lên và phát triển.
Thông tin về Chi hội Tâm lý Giáo dục Thăng Hoa
Thành lập vào tháng 06/2012
Người sáng lập: BS.Lâm Hiếu Minh
SĐT: 0902 202 888
Địa chỉ: 333/6B, Lê Văn Sỹ, Quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh
Mail: chihoithanghoa@gmail.com
Website: www.thanghoa.vn
Hoạt động của Chi hội
Hướng đến sinh viên chuyên ngành Tâm lý, Tâm lý Giáo dục
và Công tác xã hội:
• Cung cấp các khóa huấn luyện về tâm lý lâm sàng và tâm lý giáo dục.
• Tổ chức giám sát và tạo điều kiện cho sinh viên được thực tập tại các mái ấm,
cơ sở xã hội...
• Tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ giúp hội viên chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm.
• Hỗ trợ chuyên môn và cơ sở vật chất cho các CLB của sinh viên (CLB Nhà
Giáo Dục Trẻ thuộc trường ĐH Khoa Học Xã Hội & Nhân Văn,...)
Hướng đến Trẻ em và Gia đình:
• Hỗ trợ tâm lý cho các trẻ ở mái ấm, nhà mở (Cơ sở xã hội Hóc Môn,...).
• Khám và trị liệu tâm lý đối với trẻ em, vị thành niên và người lớn tại cơ sở của
Chi hội.
• Tổ chức các lớp dạy về kỹ năng giáo dục gia đình và kỹ năng giáo dục trẻ cho
các cá nhân và tổ chức có nhu cầu.
Hướng đến cộng đồng:
• Phối hợp với các trường học, cơ quan tổ chức các chuyên đề nhằm phổ biến
kiến thức tâm lý giáo dục, sức khỏe tâm thần đến giáo viên, công nhân xí nghiệp
(Trường THPT Tạ Quang Bửu, Trường tiểu học Chương Dương,
Nhà máy sữa Thống Nhất thuộc Công ty sữa Vinamilk...).
• Tham vấn học đường.
• Hợp tác với các cơ sở xã hội, mái ấm,... nhằm cung cấp sự hỗ trợ chuyên môn
đến nhân viên cơ sở.

15. Ai? Chuyện gì? Ở đâu?
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 13

16. Ai? Chuyện gì? Ở đâu?
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 14
SỨC KHỎE TỪ ĐÔI BÀN TAY
BS. Phan Quốc Linh – CTY TNHH ĐÔNG PHƯƠNG CỔ TRUYỀN
Bạn là người làm việc trí óc căng thẳng!
Bạn là người làm việc 1 tư thế lâu (văn phòng, bán hàng…)!
Bạn cảm thấy đau mỏi vai, gáy, đau khớp cổ tay do sử dụng máy tính
nhiều, ù tai, oa mắt, đau dầu, mệt mỏi, khó ngủ…
Những triệu chứng trên kéo dài ngày sẽ dẫn đến các chứng bệnh thoái
hóa cột sống, giảm tuần hoàn máu não, thậm chí tai biến MMN ( liệt
nửa người, méo miệng)
Xoa bóp kết hợp ấn huyệt (XOA BÓP TRỊ LIỆU) là biện pháp hữu hiệu
phòng và chữa các rối loạn co cứng cơ cổ lung… giúp lưu thông máu
huyết, giải “ách tắc”, làm hết đau mỏi, đồng thời giúp tang lượng máu đến
các cơ quan tạng phủ, làm cho da vẻ hồng hào, ăn ngon ngủ tốt, có tác
dụng bồi bổ tạng phủ.
Những trường hợp bệnh lâu ngày “ngoan cố” chúng tôi có các Lương y
– Bác sĩ tư vấn sức khỏe (miễn phí) vào các buổi sáng 3-5-7 hàng tuần,
giảng dạy các bài tập yoga – khí công, thuốc đông dược giúp các bạn
phục hồi sức khỏe, an tâm làm việc, xây dựng tương lai.
Địa chỉ: 93A Chu Văn An, Phường 26, Quận Bình Thạnh, TP.HCM
ĐT: 0919 958 955 – Web: dongphuongcotruyen.edu.vn
Email: binhdongphuong@yahoo.com
ĐÔNG PHƯƠNG CỔ TRUYỀN
Zen Lotus & Spa

17. Ai? Chuyện gì? Ở đâu?
Bản tin Tâm lý học Đông Tây 15
MỤC ĐÍCH CỦA CHƯƠNG TRÌNH
- Đồng hành cùng bệnh nhân và thân nhân người bệnh
- Kết nối các cá nhân, tổ chức đang làm việc thiện nguyện trong bệnh viện
- Tổ chức nhóm hoạt động về chăm sóc giảm nhẹ cho bệnzh nhân, thành lập
phòng tham vấn tâm lý cho bệnh nhân, thân nhân người bệnh trong bệnh viện
a) Bệnh nhân
Có thể giãi bày cảm xúc và nội tâm của mình, đối diện và chấp nhận thực tế, từ
đó có những cảm xúc tích cực, lành mạnh trong quá trình điều trị bệnh cũng
như giúp bệnh nhân duy trì được chất lượng cuộc sống, phát triển khả năng sống
thích nghi với căn bệnh
b) Tình nguyện viên
- Tạo môi trường thực tập thuận lợi cho các sinh viên chuyên ngành Tâm lý học
và xã hội học
- Phối hợp với các chuyên gia
- Kết nối các nhóm tình nguyện với nhau để phát huy khả năng
c) Gia đình và thân nhân người bệnh
-Lắng nghe, chia sẻ cảm xúc của gia đình, thân nhân người bệnh, giúp họ học
hỏi kinh nghiệm từ những người khác nhằm lấy lại cân bằng trong cuộc sống và
chăm sóc bệnh nhân được tốt hơn.
-Hoạch định với gia đình những phương cách có thể giúp bệnh nhân, tìm hiểu
quan điểm, khó khăn và nhu cầu, mong muốn của thân nhân và tìm hiểu ai là
người chịu trách nhiệm chính trong việc đưa ra những quyết định về bệnh nhân.
Địa điểm: Bệnh viện Ung Bướu, 03 Nơ Trang Long, Bình Thạnh, Tp.HCM
Thời gian: 8:30-10:30 hoặc 15:00-17:00 Chủ nhật hàng tuần
Câu lạc bộ Nụ Cười Trái Tim là một
tổ chức phi lợi nhuận do cô Trần Thị
Uyên Phượng thành lập vào cuối 2007
với tiêu chí hoạt động là “Sống vui -
Sống khỏe - Sống có ích - Yêu thương
và Chia sẻ”.
Câu lạc bộ Nụ Cười Trái Tim đã tổ chức
và thực hiện chương trình Nâng Cao
Sức Mạnh Tinh Thần cho bệnh nhân
ung thư tại Bệnh viện Ung Bướu và cho
một số bệnh nhân bệnh nặng (ung thư,
thận,…) tại gia được hơn 3 năm.
CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO SỨC KHỎE TINH THẦN
Sống vui - Sống khỏe - Sống có ích - Yêu thương và Chia sẻ

18. LỜI KHUYÊN DÀNH CHO CÁC BẬC
CHA MẸ KHI CON MÌNH TIẾT LỘ
GIỚI TÍNH BẢN THÂN
LÀM THẾ NÀO ĐỂ ỦNG HỘ CON CÁI?
Con trẻ thường e ngại khi nói chuyện với cha mẹ. Những trẻ LGBT
thường mất vài tháng, có khi vài năm để phát hiện và tìm hiểu bản
sắc thật sự của mình. Việc chia sẻ với cha mẹ có thể trở nên rất khó
khăn. Cha mẹ thường bị sốc hay đau buồn khi con mình nói ra sự
thật. Một điều rất quan trọng mà bạn cần nhớ, đó là việc trẻ giữ
bí mật về giới tính của chúng cũng đồng nghĩa với việc bạn không
biết được phần quan trọng trong cuộc đời của con mình. Vì vậy,
khi con bạn tiết lộ sự thật thì đó là dấu hiệu của tình yêu thương và
chúng cần đến sự ủng hộ và những hiểu biết của bạn.
- Khi con bạn nói ra điều đó, hãy thể hiện sự ủng hộ thay vì phê
bình chỉ trích.
- Bạn có thể bị sốc, phủ nhận sự thật, cảm thấy tội lỗi hoặc đau
buồn, điều đó là dễ hiểu vì thái độ của xã hội hiện nay đối với
những người LGBT. Bạn cần dàn xếp tình cảm và nhận ra rằng
con bạn chẳng khác biệt gì so với trước khi chúng nói ra điều này.
-Việc đi tư vấn bác sĩ để “chữa trị” là một việc làm vô nghĩa vì đây
không phải là bệnh, mà là các biểu hiện tự nhiên trong một chuỗi
liên tục các trạng thái biểu hiện của các khuynh hướng tính dục và
giới tính.
- Không tâm sự với gia đình hoặc bạn bè mà không có sự đồng ý
của con bạn . Hãy đảm bảo rằng bạn có thời gian để giải quyết các
cảm xúc của mình để bạn không bộc lộ những tình cảm tiêu cực.
NHỮNG ĐIỀU CẦN CÂN NHẮC
- Các thanh thiếu niên LGBT có thể nguy hiểm vì đây là
nhóm thiểu số mà nhà trường hay những chuyên gia ít có
kinh nghiệm làm việc và hỗ trợ. Xã hội đang thay đổi tích
cực, tuy nhiên, tiến độ thường đi kèm với phản ứng mạnh
mẽ.
- Khả năng bị trầm cảm cao gấp 4 tới 5 lần so với những
người bạn cùng lứa dị tính (Timmelman, T.L., 1990).
- 97% học sinh trung học cho biết rằng bản thân đã nghe
những lời phê bình kỳ thị người đồng tính từ bạn bè xung
quanh (“Xây dựng trường học an toàn cho thanh thiếu niên
đồng tính nam và nữ: Báo cáo của Ủy ban Thống đốc Massa-
chusetts về thanh niên đồng tính nam và nữ”, 1993).
- Thanh thiếu niên LGBT có nguy cơ tự tử cao gấp 2- 3 lần
so với những bạn dị tính.
- 82,9% thanh thiếu niên LGBT cho biết khoa không bao
giờ can thiệp hay chỉ can thiệp rất ít khi những lời phê phán
mang tính kỳ thị người đồng tính diễn ra trong trường
(GLSEN, Khảo sát trường học quốc gia năm 2003).
- Thường thì mọi người phản đối việc biểu hiện tình cảm
của những người LGBT trong khuôn viên trường, trong khi
những cử chỉ thân mật khác giới lại xem như chuyện bình
thường. Những tiêu chuẩn tương tự cũng được áp dụng cho
học sinh LGBT.
Tiếp tục và luôn luôn hỗ trợ cho con cái là điều rất quan
trọng. Mỗi đứa trẻ đều có nhu cầu khác nhau và sẽ đòi hỏi
các bậc cha mẹ giao tiếp theo những cách riêng. Giáo dục
bản thân về các vấn đề phải đối mặt với thanh niên LGBT sẽ
là bước đầu tiên trong việc hỗ trợ con em mình.
Nguồn: http://www.youthprideri.org
Sưu tầm và biên dịch: Thanh Nhân
KHI CON BẠN NÓI MÌNH LÀ ĐỒNG TÍNH THÌ ĐIỀU ĐÓ CÓ
NGHĨA GÌ…
Khuynh hướng tính dục là sự thu hút của một người về cảm xúc,
tinh thần, thể chất, trí tuệ và tính dục cùng với những biểu hiện
khác nhau về nhu cầu đó. Giới tính là sự hiểu biết, cách định nghĩa
và trải nghiệm của một người về giới tính thực sự của họ mà không
phụ thuộc vào cơ cấu giới tính của cơ thể. Chuyển đổi giới tính là
một thuật ngữ chung dùng để chỉ những người có cấu trúc giới tính
không phản ánh được giới tính thật sự của họ. Khuynh hướng tính
dục và giới tính là không có liên quan. Giới tính là một dạng của
định hướng bản thân và tình dục là một bản sắc của mối quan hệ.
- Có khoảng 10 đến 20% thanh niên tự nhận mình là LGBT (đồng
tính nữ, đồng tính nam, song tính, chuyển giới).
- Mặc dù là một đề tài gây tranh cãi nhưng định hướng tình dục và
xác định giới tính có thể nằm trong các đặc điểm của con người từ
khi sinh ra.
- Những trải nghiệm tiêu cực như lạm dụng tình dục hay việc cha
mẹ có vấn đề khi nuôi dưỡng con cái không ảnh hưởng tới khuynh
hướng tính dục.
- Không thể đổ lỗi cho bạn hay bất kỳ ai về khuynh hướng tính dục
và xác định giới tính của con bạn - việc xác định là LGBTQQ là một
điều tự nhiên, cũng như việc có mắt màu xanh hay thuận tay phải
hiệu quả hơn nhiều việc bắt đầu bằng các câu hỏi.
Bản tin tâm lý học Đông Tây 16
TÂM LÝ HỌC
CHO CUỘC SỐNG

19. Bản tin Tâm lý học Đông Tây 17
Đặt vấn đề
Theo Daniel Bell (Mỹ), Alain Touraine (Pháp) và một số nhà nghiên cứu quốc tế về phát triển kinh tế xã hội Tây phương thì trước
1850, chúng ta có một xã hội tiền hiện đại. Phần lớn kinh tế xuất phát từ ngành làm nông, cần rất nhiều nhân công, sống và sinh hoạt
theo mùa. Từ 1870 đến 1960, giai đoạn công nghệ và công nghiệp là chính. Người làm công bán sức lao động – công nhân – làm theo
lương, sống tập trung và từ từ vào đô thị. Công việc có nhiều hình thức lặp đi lặp lại, người lao động không cần có nhiều sáng kiến
trong công việc của mình. Cơ sở vật chất cộng với sức lao động con người tạo ra của cải vật chất. Với những phát minh khoa học và
kỹ thuật, xã hội được xem như hiện đại, có tổ chức, làm kế hoạch. Từ 1960 đến nay, sinh hoạt dịch vụ rất quan trọng trong kinh tế
và sinh hoạt xã hội vào giai đoạn “hậu hiện đại,” tức là những khám phá chính và cơ bản về khoa học, xã hội kể cả cách sống đã có.
Cái trục là khoa học thông tin, tức là nắm tin là nắm quyền.
Tâm lý học cho cuộc sống
STRESS TRONG XÃ HỘI HẬU HIỆN ĐẠI VÀ SIÊU HIỆN ĐẠI
TS. BS Lương Cần Liêm
Chủ tịch Hội Tâm thần, tâm lý Việt - Pháp
Đương nhiên đây là kiểu dùng để “tả cảnh” phát triển
kinh tế và xã hội phương Tây. Lịch sử cho thấy họ phát
triển từng giai đoạn một đến thời bành trướng thị trường
kinh tế và toàn cầu hóa vốn và nhân công. Tiền “mạnh
khỏe” hơn sức lao động của người làm công. Nguyên tắc
thị trường là tiêu thụ (vốn, sức khỏe, hàng hóa) theo nhu
và cầu sức rồi sau đó, lấy lao động con người trả lãi vốn,
sức khỏe và vật chất mà thấy mình giàu hơn. Điều này
thành công đi đôi với toàn cầu hóa văn hóa và tâm lý con
người. Khi phương Tây gặp phương Đông, thị trường văn
hóa phải đi song hành với thị trường hàng hóa. Từ đó, những khác biệt văn hóa tạo xung đột tâm lý, các va chạm văn minh mà ngày
nay nhiều người đánh giá là phương Đông chậm trễ, chưa phát triển. Đó là lẫn lộn văn minh với văn hóa, lẫn lộn trí tuệ với của cải.
Câu hỏi đặt ra là đầu thế kỷ 20 làm sao ta biết suy nghĩ “giống” Tây phương. Từ đó, các nước chủ trương nhảy nhanh, nhảy kịp thế
giới, cần đốt giai đoạn. Giá phải trả là hy sinh con người “cổ điển”, không đánh giá truyền thống như một kho tàng đạo đức, khai thác
thiên nhiên như vốn không trả. Nói cách khác đó là “chạy theo đường mòn, bắt kịp ngang hàng, vượt đến hàng đầu.”
Đầu thế kỷ 20, hàng loạt nhà triết học Nhật Bản sang Âu châu. “Trường Kyoto” dựng lên bởi ba vị chính là Nishida Kitaro (1870-
1945), Tanabe Hajime (1885-1962), Nishitani Keiji (1900-1990). Họ đi xa, ra khỏi nước mà nhìn ngược về nước, lúc đó từ Tokyo đến
Paris là 1 tháng rưỡi, bây giờ là 11 tiếng. Nhờ vậy, họ nghiên cứu lại văn học truyền thống, có nhận xét về bản chất văn minh, giá trị
tôn giáo là triết học và về tư tưởng hành chính. Tiến bộ là một khái niệm văn hóa về quan niệm cái sống, cái chết, cái tồn tại của con
người và của xã hội. Về phía Trung Quốc, các vị như Chu An Lai, Đặng Tiểu Bình cũng một lúc học tập ở nước ngoài, tại Pháp. Gần
đây hơn, trong vòng 15-20 năm khi quyết định đổi mới, Trung Quốc trước kia là lạc hậu, nay đang phát triển vươn lên hàng thứ ba
ở đầu thế kỷ 21. Nói cách khác, điều kiện hiện đại hóa xã hội và đời sống con người không chỉ là “đốt” giai đoạn mà cơ bản là tư duy
chuyển mình văn hóa. Ta phải nhớ rằng tất cả những tư tưởng hệ chính trị hiện hữu trên thế giới đều xuất phát từ cách làm của văn
hóa phương Tây. Tức là tư tưởng hệ dựa trên cách nhìn của tôn giáo về con người – thế nào là Chúa với Tôi? – sau là phát triển chủ
nghĩa con người trong xã hội – thế nào là Công Dân và tổ chức Nhà Nước? – mà tư tưởng kinh tế là cá nhân phục vụ nhu cầu riêng
của mình – thế nào là lao động, sức khỏe và sung sướng? Các vấn đề đạo đức đều được quy định bởi quan hệ với Chúa (tức Nhà Thờ
Chúa và tổ chức Giáo hội), với Nhà Nước (tức với tổ chức hành chánh), với Lao Động (tức với tổ chức vốn).
Đề tài hôm nay là xem vài yếu tố tâm lý chuyển tiếp từ thời tiền hiện đại, đến những suy nghĩ về
phương pháp luận (Méthodologie) của thời hiện đại và tại sao, qua thời hậu hiện đại. Ngày nay,
chúng ta ở thềm của thời siêu hiện đại.
Khi chúng ta nhìn nhận các biến chuyển đó thì cách hiểu tâm lý xã hội con người sẽ rõ hơn. Hiên tượng “stress” không phải là giá
phải chịu. Mục đích con người là có thể nào tìm ra cách làm giảm stress để đạt một đời sống “bình thường”, cho yếu tố văn hóa đi đôi
với yếu tố vật chất. Tức là làm giảm căng thẳng trong cuộc sống.
Tâm lý Xã hội tiền hiện đại và hiện đại
Nói chung, tâm lý tiền hiện đại dựa trên những giải thích và hiểu biết “thiên nhiên”, tự nhiên và truyền thống. Tôi không giới hạn
nói đó là thời kỳ phong kiến. Khi dùng từ này, ta đã đánh giá một chế độ quản lý, không cho một cách nhìn toàn bộ. Tôi sẽ giải thích
phần sau khi nói đến “óc khoa học” hiện đại là gì.

20. Hiểu và biết theo truyền thống, là suy luận theo cảm xúc. Nếu chỉ chủ trương dẹp và diệt chuyện xưa (như nhà cách mạng Proudhon
– thế kỷ 19 – nói: Hãy quét sạch quá khứ), thì con người không còn trí nhớ, sẽ lập lại những sai lầm các thế hệ đi trước. Trí tuệ con
người phải đi qua một quá trình phân tích lịch sử một cách toàn bộ. Chủ quan và khách quan phải đi đôi.
Hành trình tâm lý hiện đại thì như thế nào? Trước cái mới lạ, con người không hiểu và nhận diện cái dốt của mình: tự nhiên là cơn
sợ, tiếp đến là tìm tòi và trao đổi quan điểm (trao nhau và thay đổi, phong phú hơn cái “tiếp thu”). Từ đó, ra giả thuyết để nắm tình
hình và hành động. Liền đó là so sánh kết quả việc làm với thời cơ, điều kiện cụ thể, tính cách vật chất và thiết thực, dùng chính kiến
bên ngoài đối chiếu với những giả thuyết đã đặt ra bên trong của tư tưởng mình. Kết luận là tiến tới được một bước. Đó là tiến bộ
và có cái mới.
Bản tin Tâm lý học Đông Tây
Tâm lý học cho cuộc sống
Tâm lý con người tiền hiện đại, là tự đặt câu hỏi và tự ra giải đáp, cơ sở trên những
hiểu biết đã có của mình để mình yên tâm. Nói chung là lúc nào mình có cũng lý,
không nhiều thì ít, không ít thì nhiều và khuynh hướng tâm lý là muốn đúng hơn
là sai, thích nghe những gì muốn nghe. Tức là chủ quan mạnh hơn khách quan, con
người mình là trung tâm và có tính bảo thủ. Tinh thần chịu đựng cao, sáng tạo thấp,
tinh thần tự chủ lại dễ bị ảnh hưởng từ bên ngoài. Thích được vuốt ve và đánh bóng.
Như thế, đến lúc nào đó con người sẽ tự hỏi: Tôi là ai? Tự do của tôi là gì và với ai?.
Đi vào giai đoạn hiện đại, là giai đoạn có thắc mắc, cần đặt vấn đề bằng những câu hỏi
hơn là bằng những khẳng định… (Khi tôi khẳng định thì tôi là tôi). Đặt vấn đề bằng
những câu (tự mình) hỏi là ngòi pháo của tín khoa học, tức là phải “tò mò.” Mà tinh
thần này bắt buộc quan hệ người với người phải rõ ràng hơn, bớt nghi vấn, bớt sợ sệt, có đồng cảm và đồng tình. Từ câu nói từ cảm
xúc bên trong: “tôi không hiểu vì tôi dốt,” tôi chuyển đến câu nói cởi mở ra ngoài: “tôi không hiểu mà tôi muốn biết thêm”. Nếu nói
về chế độ xã hội thì từ chế độ phong kiến tiền hiện đại, con người từ tổ chức chế độ hiện đại dân chủ và nhân dân. Cái cởi mở đó bắt
buộc diễn ra trong trật tự pháp luật xã hội và môi trường sống.
Như vậy, đến giai đoạn hiện đại, trong “trí” sinh ra thêm phương pháp luận (méthodologie) để kiểm soát sự thật và cho phép làm thí
nghiệm, rút kinh nghiệm và điều khiển tương lai bằng kế hoạch. Vấn đề khó và mới là như vậy. Mọi phương pháp có thể có nguyên
tắc lý luận đúng – cái lô-gích – nhưng không sát với sự thật, hoặc ngược lại sự thật là thực tế nhưng phương pháp luận lại khác xa
so với vấn đề thực tế đó. Chẳng hạn về vấn đề nhận định vị thế cá nhân và con người. Nếu cá nhân là thành viên của một gia đình
thì tôi có thể lập luận gia đình là một tổng hợp quyền lợi cá nhân. Nếu tôi lập luận gia đình như một tập thể thì qui luật sống tập thể
khác với nhu cầu cá thể.
Nói tóm lại, trong thời tiền hiện đại, tâm lý móc nối khẳng định này sang khẳng định khác như một phương pháp. Mục đích là giải
thoát tính sợ sệt trước cái mới, cái lạ và cái bất ngờ. Ai yêu tôi, ai tin tôi thì theo tôi, ai không đồng ý với tôi thì nên tránh xa hoặc tôi
cho ra xa. Đến thời hiện đại, tâm lý có “đầu óc khoa học” dùng phương pháp khoa học để kiểm soát nội dung khoa học tìm ra các
qui luật nội bộ của nó. Giai đoạn “thái độ và trí khoa học” biết đưa ra câu hỏi chính đáng và chính thống để kết nối những gì không
hiểu, không biết, với những gì đã được thỏa thuận sau nhiều phương pháp tranh luận khác nhau. Lúc đó là dùng tính chất khoa học
khách quan để nó lên trên những chủ quan cá nhân. Mục đích là thống nhất trình độ hiểu biết của tập thể, có hiểu biết cao và đồng ý
với nhau, tức là đoàn kết xã hội trên một văn hóa cao, xóa nạn dốt. Lúc này, chúng ta có hai vế suy luận: thứ nhất là đôi cặp chủ quan/
khách quan (tiếng Pháp: le subjectif/l’objectif), thứ hai là đôi cặp lô-gích/đúng lý (tiếng Pháp: la logique/le rationnel). Ví dụ: “lô-gích”
hành chánh là xử tử hình khi phạm tội nhưng “lý đạo đức” là không giết người. Hay trái lại: “lý” của hành sự không cùng tầng với
“lô-gích” đạo đức. Như thế là thời hiện đại phải tiếp tục “tự hiện đại” mình trên cơ sở đạo đức tập thể. Đó là tiến bộ.
Tâm lý Xã hội hậu hiện đại (post-moderne) và siêu hiện đại (hypermoderne)
Qua thời hiện đại, vấn đề tâm lý là thời gian và tương lai. Con người bắt đầu dùng “óc khoa học” bên cạnh “tín tôn giáo”, và mối liên
hệ giữa “óc khoa học” và “tín tôn giáo” là tin tưởng nơi tương lai phát triển con người. Óc khoa học là con người giải quyết chuyện
của con người, tức là sức lực của loài người. Tín tôn giáo là tin tưởng và tôn thờ bề trên – vì ở trên – sẽ có một “giáo” để giải quyết
hay gợi ý những trả lời cho loài người, tức là sức mạnh và sức sáng tạo của Vô hình (Trời).
Khi bạn chỉ khẳng định việc này việc kia là “khoa học” mà không minh bạch phương pháp luận mà bạn dùng đến thì có nguy cơ
dùng từ “khoa học” như một khẩu hiệu để thuyết phục mà không giải thích. Trong lúc đó, trình độ hiểu biết con người có giáo dục
đã được nâng cao trong xã hội để biết phân biệt “lô-gích” (logique) với thiếu lý/vô lý (tiếng Pháp: irrationnel).
Hơn nữa, nếu bạn chỉ dùng một phương pháp luận duy nhất thì bạn chỉ suy nghĩ và cứ làm “theo một dụng cụ duy nhất”. Ví dụ thế
nào là quan hệ giữa chủ nhân và công nhân trên những nhân tố không đối kháng? Nếu ta nuôi tính bạo lực để biết ai trúng ai sai, ai
thắng ai thua thì bạo lực sẽ đến trong những lúc bất ngờ. Trong khi đó, tinh thần bình thường là sống hòa bình, có hợp đồng thỏa
thuận chính đáng, đôi bên tôn trọng nhau, không bịp bợm nhau, tức là có đạo đức. Cái khó khăn là đến một lúc nào đó, tiềm thức của
bạn vẫn còn sợ sống trong bạo lực của cái khác biệt nên bạn muốn tìm cái tuyệt vời và muốn đạt cái nhất trí. Ý muốn có nhất trí là
một ý tưởng tương tự với tinh thần đi tìm “thiên đàng” hay “niết bàn” để mọi người suy nghĩ như nhau và đồng ý với nhau, sống với
nhau…như thời anh em trong gia đình nguyên thủy. Nhưng trên thực tế, bạn còn vướng cái bẫy tiền hiện đại của thời “hiển nhiên”
18

21. Bản tin Tâm lý học Đông Tây 19
nguyên thủy mà việc công và việc riêng không phân biệt rõ ràng. Nói cách khác, thời hiện đại là chấp nhận sự khác biệt người với
người về năng lực, năng lượng và tiềm năng – như giữa nam nữ, điện âm điện dương, giống nước trên chạy xuống nước dưới…, và
đó là động cơ tiến bộ trên nguyên tắc đạo đức xã hội con người bình đẳng trong kỷ luật chính thống.
Tâm lý học cho cuộc sống
Như thế “Óc khoa học” chuyển qua thời hậu hiện đại trên ba yêu cầu. 1) Phải ra giả
thuyết để “rào” sự cố mà mình muốn phân tích và hiểu; 2) Phải có nhiều phương pháp
luận khác nhau để giả thuyết thành lý thuyết; 3) Phải dùng bộ máy và kỹ thuật kiểm
điểm, kiểm soát và thực hành các lý thuyết để xem sự thật là đúng không. Ví dụ: tôi
thấy mặt trời lên phía Đông và xuống phía Tây. Phương pháp “xưa” là nói mặt trời quay
chuyển xung quanh trái đất, và trái đất là trung tâm. Phương pháp vật lý và toán học
chứng minh là chính trái đất quay thật nhưng tôi không thấy được. Do đó, tôi phải có kỹ
thuật để kiểm sự thật trái đất quay quanh mặt trời, hoặc mặt trời quay trên đầu ta. Sự thật
của cảm giác là thấy mặt trời quay, sự thật của khoa học là trái đất quay.
Trong tâm lý hiểu biết sinh ra hai vấn đề. 1) Không phải cái gì cũng là khoa học vì con người không phải là bộ máy. Tình yêu có khoa
học không? Những gì mà thuyết khoa học không giải thích được chính là thái độ của con người có óc khoa học. Tức là tính tiến bộ
không có giới hạn. 2) Phương pháp phân tích dựa trên phương pháp mâu thuẫn đối kháng (hoặc không đối kháng mà tạo một căng
thẳng đối kháng để giải quyết) sẽ không có tính cách toàn bộ. Các động vật ở môi trường thiên nhiên liên kết với nhau để sống hơn
là đối nghịch hủy hoại. Các bộ phận cơ thể con người cùng “làm việc” chung với nhau để nuôi cuộc sống. Tức là quan hệ biện chứng
là bình thường như âm với dương, còn mâu thuẫn đối kháng là lúc bất bình thường mà phải ngừa và giải quyết căng thẳng trước khi
bùng nổ.
Lúc đầu như thế nào? Nhà triết học, khoa học Pháp René Descartes (1596-1650) đề ra phương pháp phân tích theo lối “song song”
(binaire) đối mặt với nhau, cho đó là yếu tố cần thiết để làm “loài” phép đối kháng của biện chứng. Như mưa và nắng, trắng với đen,
trên và dưới, khôn và ngu, bạn và thù, thắng và thua, có và không có, cá thể và tập thể… Nhưng “Tâm-thịt” và “trí-óc” có nghịch
nhau không? Lối phân tích “song song” là con nuôi của tôn giáo thời đó chia cái tốt ra khỏi cái xấu – thiên đàng và địa ngục –, cái sở
thích chọn lọc so với sự ham muốn đua đòi. Từ đó là thấy tính tốt, tính xấu con người. Tôi thích nắng ấm, màu trắng, ở trên, có trí
khôn, có bạn, thắng cuộc, có đồ vật, cá nhân tôi... Tôi phải chịu đựng trời mưa, màu đen, ở dưới, không khôn, dốt nát, có thù địch,
thua cuộc, thiếu đồ vật, tập thể… Nói cách khác, sự ham muốn tạo ra bạo lực để đạt vật chất, tình thế, địa vị trong tương lai để thực
hiện mô hình mình tưởng tượng… hơn là trước tiên nhìn nhận sự thật cuộc sống hiện tại theo một mô hình đạo đức.
Sau đó, một số nhà triết học phương Tây nghiên cứu các văn minh “thứ ba” ngoài địa bàn Địa Trung Hải/ Âu châu của các ông Soc-
rate, Platon và Aristote. Mầm mống là từ các vị Kant (1724-1804), Hegel (1770-1831), sau đó là Marx (1818-1883), Nietzsche (1844-
1900), Freud (1856-1939). Gần đây nhất là Thomas Kuhn, Hanna Arendt ở Mỹ; tại Pháp có Derrida, Foucault, Lyotard; Agamben ở Ý,
Sloterdijk ở Đức, Zizek ở Tiệp. Thêm vào 2 vấn đề đã nêu, còn nhận xét điểm thứ ba như sau. Cách nhìn biện chứng bằng mâu thuẫn
là đặc điểm của văn hóa phương Tây và đạo Thiên Chúa. Về tâm lý là cảm xúc tội lỗi của con người trước tinh thần trách nhiệm.
Nếu thế giới đa cực, đa văn hóa, có nhiều nguồn văn minh hiểu biết thì có lẽ nhân quan thế sự không thể nào chỉ có một cực phát
triển. Tức là giữa cái đúng và cái sai, có cái mới – cái thứ ba – mà cũng không trúng, cũng không sai, tức là có cái gì tôi không biết
mà người khác, văn minh khác và cách nhìn khác có thể biết hơn chính bản thân tôi. Chẳng hạn, ý niệm Âm Dương là biện chứng
không đối kháng. Khổng học, Lão giáo, Đạo Phật không phải tôn giáo có Chúa, có Thần mà là triết lý cuộc sống không trường phái,
không lý thuyết…
Như vậy, đặc điểm giai đoạn hậu hiện đại là con người có suy nghĩ và chấp nhận: 1) cái gì cũng có thể là trong hay
ngoài một quan hệ “bộ ba” (một quan hệ tam giác biện chứng, không mâu thuẫn, không đối mặt); 2) cái gì cũng
có thể tương đối trong thời gian và trong không gian, nhất là về con người. Cái tuyệt đối không phải là cái tuyệt
vời và cũng không phải là cái nhất trí. Tức là quan điểm “bình quân, trung dung” là gì?
Nhưng nếu cái gì cũng trong quan hệ “bộ ba”, nếu cả thời gian lẫn không gian đều là điểm tương đối thì cuộc sống không an toàn,
sự tiến bộ sẽ không có hướng chính; ai cũng có lý của mình và không có trật tự sống tập thể. Nếu chỉ như vậy thì sẽ quá nhiều “con
người chủ nghĩa” và không có an ninh kinh tế phát triển xã hội rõ ràng. Do đó, tâm lý xã hội thời siêu hiện đại chuyển sang chủ
trương hàng hóa hóa mọi sự – nhất là con người – để làm chuẩn quản lý. Với nguyên tắc chi và tiêu, nhập và xuất thì cái gì cũng có
thể thay đổi nhanh. Tức là làm sao thu gọn thời gian, không gian và giảm vai trò trung gian con người trong quan hệ “bộ ba”. Một
cách trả lời là tăng tốc độ sống của xã hội, và con người ít nói thật với nhau, giới hạn việc “cho không”. Sau đó, là “hàng hóa hóa và
cá nhân hóa” mọi sự trong xã hội để phục vụ kinh tế tiền tệ.
Con người là hàng “mốt” (tiếng Pháp: mode). Phản ứng là “stress”.
Stress, một thuật ngữ y học sang thành một thuật ngữ xã hội.
“Stress” từ tiếng Anh được bác sỹ Pháp Henri Laborit dùng trong những năm 1950 để diễn tả phản ứng của toàn bộ các bộ phận con
người trước một biến đổi khẩn trương của cơ thể. Ví dụ trước một cơn lạnh quá mức hay tại một cuộc giải phẫu… Tình trạng stress
có thể đưa đến “Sốc” (tiếng pháp: Choc) ví dụ như bất tỉnh, độ nhiệt cao, hoảng hốt… Stress và Sốc là biện pháp trả lời và phòng thủ
để bảo vệ con người (cơ thể và tâm trí) trước nguy cơ. Sau Stress và Sốc, con người phải trở về mức bình thường.