tam ly hoc nhan thuc

1. 08-Mar-16
1
CHƯƠNG 4
Sự chú ý
•Ví dụ về anh Nam lái xe
•Sự chú ý (attention): là một quá trình tập trung
vào những nét đặc trưng riêng biệt trong môi
trường.
•Tập trung vào những nét đặc trưng riêng biệt
trong môi trường thường dẫn đến loại trừ những
nét đặc trưng khác của môi trường (Colman,
2001; Reber, 1995)

2. 08-Mar-16
2
Phân tích ví dụ
•Khi đang lái xe: lái xe “tự động”
(automatic).
•Khi đứa trẻ chạy ra trước xe
•Trong nhà hàng
Sự chú ý
•Không phải mọi trường hợp của sự chú ý
là giống nhau và nó có liên quan đến
những cơ chế khác nhau.
•Từ những nghiên cứu cho thấy sự chú ý
không phải là một khái niệm đơn giản,
mà bao gồm một số những hiện tượng
tâm lý khác (Luck & Vecera, 2002;
Styles, 1997).

3. 08-Mar-16
3
Sự chú ý
•Chú ý đóng vai trò trung tâm trong nhiều
khía cạnh khác của nhận thức.
•Chú ý có liên quan đến tri giác, trí nhớ,
ngôn ngữ, giải quyết vấn đề.

4. 08-Mar-16
4
Sự chú ý có lựa chọn
•Hầu hết những nghiên cứu về sự chú ý
đều sử dụng kích thích thính giác và tập
trung vào quá trình lựa chọn chú ý.
•Nghiên cứu cho thấy nếu chúng ta chú ý
vào một thông điệp thì khó hoặc không
thể thu nhận thông tin từ một thông điệp
khác xuất hiện cùng lúc.
•Thí dụ minh họa.

5. 08-Mar-16
5
Thí nghiệm nghe phân đôi
•Colin Cherry
(1953) sử dụng
phương pháp
nghe phân đôi
(dichotic
listening).
Thí nghiệm nghe phân đôi
•Người tham gia được
yêu cầu chú ý vào 1
thông điệp (thông điệp
chú ý) và bỏ qua cái kia
(thông điệp không chú
ý).
•nhắc lớn lại thông điệp
chú ý để đảm bảo người
tham gia chú ý vào
thông điệp chú ý.

6. 08-Mar-16
6
Thí nghiệm nghe phân đôi
•Người tham gia theo dõi thông điệp chú ý,
nhưng họ vẫn nhận thức được thông điệp bên tai
không chú ý.
•Chỉ nghe thấy có thông điệp và có thể nhận ra đó
là giọng nam hay giọng nữ, không thể cho biết
nội dung thông điệp.
 Thí nghiệm này đã chứng thực sự thiếu nhận
biết những thông tin bên tai không chú ý, ngay
cả khi nó được lặp lại 35 lần (Moray, 1959).
Thí nghiệm nghe phân đôi
•Hiện tượng tiệc cocktail (cocktail party
phenomenon)
•Con người có khả năng chú ý vào 1
thông điệp và bỏ qua thông điệp khác
xuất hiện cùng lúc.
•Xem phim
•Donald Broadbent đưa ra mô hình bộ
lọc của sự chú ý (filter model of
attention)

7. 08-Mar-16
7
Mô hình bộ lọc của Broadbent
(Broadbent’s Filter Model)
Mô hình bộ lọc của Broadbent
Mô hình bộ lọc của Donald Broadbent (1958) là
một trong những học thuyết cổ điển trong TLH
vì lần đầu:
•Mô tả con người như là một người xử lý thông
tin
•Mô tả tiến trình xử lý thông tin với 1 mô hình.
•Mô hình được thiết kế để giải thích sự chú ý
được lựa chọn, trạng thái thông tin đi vào và
thông qua các giai đoạn nối tiếp (Xem hình)

8. 08-Mar-16
8
Mô hình bộ lọc chú ý của Broadbent (1958)
 Lưu trữ cảm giác: giữ thông tin đi vào trong thời
gian ngắn  chuyển vào bộ lọc
 Bộ lọc: nhận ra thông điệp chú ý dựa trên đặc
điểm vật lý (giọng người nói, cường độ, tốc độ
nói, trọng âm)  cho 1 thông điệp đi vào bộ phát
hiện.
Mô hình bộ lọc chú ý của Broadbent (1958)
 Bộ phát hiện: nơi thông tin được xử lý ở
mức độ cao (ý nghĩa của thông tin). Chỉ khi
quan trọng, thông tin chú ý được đưa qua bộ
lọc, bộ phát hiện xử lý tất cả những thông
tin đi vào.
 Trí nhớ ngắn hạn: đưa vào trí nhớ ngắn hạn.

9. 08-Mar-16
9
Mô hình bộ lọc của Broadbent
•Là mô hình lựa chọn
ban đầu (early –
selection model) vì bộ
lọc xuất hiện trước khi
thông tin đi vào để được
phân tích xác định ý
nghĩa.
•Một minh họa khác về bộ
lọc: cái ray cát trên biển
Hình 4.2: (b) Mô hình chú ý của
Broadbent để những thông điệp
chú ý đi qua và giữ lại những
thông điệp không chú ý, dựa trên
đặc điểm vật lý của thông điệp
như là cường độ của giọng nói.

10. 08-Mar-16
10
•Đa số những nghiên cứu ban đầu về sự chú ý
có lựa chọn đều sử dụng kích thích thính giác
(câu chuyện, chữ cái hoặc từ).
•Nhà nghiên cứu cho thông điệp xuất hiện hai
bên tai.
•Xem tai trái và tai phải như những kênh
(channels) riêng biệt
•Người ta thu nhận thông tin từ hai kênh dưới
những điều kiện khác nhau.
Thí ngiệm “split-scan” của Broadbent (1958)
•Những chữ cái
xuất hiện cặp đôi
bên tai phải và tai
trái.
•Nhiệm vụ: nhắc
lại 6 chữ cái ngay
sau khi nghe tất
cả 6 chữ.

11. 08-Mar-16
11
Thí ngiệm “split-scan” của Broadbent (1958)
• Điều kiện 1: báo cáo
theo thứ tự bất kỳ
• Kết quả: có xu hướng
báo cáo tất cả chữ cái
xuất hiện bên tai này
rồi đến tai kia
Thí ngiệm “split-scan” của Broadbent (1958)
• Điều kiện 1:
Theo Broadbent: việc
chuyển đổi qua lại giữa các
kênh là việc khó, nên báo
cáo lần lượt từng kênh sẽ
dễ hơn.
 Người nghe báo cáo
đúng 65% ký tự.

12. 08-Mar-16
12
Thí ngiệm “split-scan” của Broadbent
(1958)
•Điều kiện 2: báo cáo
từng cặp ký tự xuất hiện
với nhau.
•Người nghe phải
chuyển kênh qua lại khi
các ký tự xuất hiện.
Thí ngiệm “split-scan” của Broadbent
(1958)
•Người nghe báo cáo chỉ
đúng 20% các ký tự.
 Broadbent kết luận từ
kết quả này: rất khó để
chuyển đổi qua lại giữa
các kênh

13. 08-Mar-16
13
Mô hình bộ lọc của Broadbent
** Thuyết của Broadbent là thành tựu cực
kỳ quan trọng trong TLH nhận thức vì:
•Nó phân tích quá trình suy nghĩ của con
người theo quan điểm thông tin được xử lý
thông qua một chuỗi những giai đoạn.
•Thuyết của Broadbent đã kích thích những
quan điểm quan trọng về nghiên cứu sự
chú ý
Mô hình bộ lọc của Broadbent
•Một số nhà nghiên cứu đặt ra vấn đề cho
thuyết của Broadbent.
•Neville Moray (1959) sử dụng nghe
phân đôi
•Nhưng khi Moray cho xuất hiện tên của
người nghe bên tai không chú ý, thì 1/3
số người nghe phát hiện ra.

14. 08-Mar-16
14
Mô hình bộ lọc của Broadbent
•Thuyết Broadbent: thông tin không chú ý bị lọt
ra ngoài
•Thí nghiệm Moray: thông tin không chú ý được
phân tích đủ để xác định ý nghĩa của nó. (Ví dụ:
bạn trong căn phòng ồn ào)
 Sự xuất hiện của thông tin bên tai không chú
ý được xử lý đủ để cung cấp cho người nghe
một vài nhận biết về ý nghĩa của nó.
Thí nghiệm “Dear Aunt Jane”
• J. A. Gray và A. I.
Wedderburn (1960)
 Người nghe đã có
sự chuyển kênh
(trái với quan điểm
của Broadbent)
 Họ thu nhận được ý
nghĩa khi kết hợp nó
lại

15. 08-Mar-16
15
Thuyết suy giảm của Treisman
(Treisman’s Attenuation Theory)
Thuyết suy giảm của Treisman
•Lý giải cho thực tế những thông tin bên tai
không chú ý (tên người nghe, những từ tạo
nên cụm có nghĩa) được thông qua có ý
thức.
•Treisman cho rằng sự lựa chọn xuất hiện
trong hai giai đoạn (hình 4.5)

16. 08-Mar-16
16
Giai đoạn 1: bộ suy giảm
 Thay bộ lọc = bộ suy giảm: phân tích thông tin đi
vào dựa trên các yếu tố
Giai đoạn 1: bộ suy giảm
(1) Những đặc điểm vật lý: cường độ cao, thấp;
nhanh – chậm
(2) Ngôn ngữ: nhóm các âm tiết và từ lại với nhau
(3) Ý nghĩa: một chuỗi các từ tạo nên cụm ý nghĩa.

17. 08-Mar-16
17
Giai đoạn 1: bộ suy giảm
•Khi cả 2 thông điệp (chú ý và không chú ý)
được nhận dạng
 đi qua bộ suy giảm, thông điệp chú ý xuất
hiện đầy đủ
 thông điệp không chú ý bị suy giảm
•Khi thông điệp không chú ý đi qua bộ suy giảm
 kẻ hỡ của bộ lọc (“leaky filter” model)
Giai đoạn 2: Đơn vị từ điển
•Giai đoạn quyết định
•Đơn vị từ điển (dictionary unit): phân tích thông
điệp, chứa những từ được lưu trữ và mỗi cái có
ngưỡng (thresholds) hoạt động.
•Ngưỡng là cường độ tín hiệu nhỏ nhất có thể
được phát hiện.
−Từ có ngưỡng thấp, tín hiệu yếu thì vẫn có
thể được phát hiện.
−Từ có ngưỡng cao thì tín hiệu mạnh mới
phát hiện được

18. 08-Mar-16
18
Đơn vị từ điển
Kết luận:
•Kết quả cuối cùng: thông điệp chú ý mạnh +
những phần quan trọng của thông điệp không
chú ý yếu hơn.
•Cả hai mô hình của Broadbent và Treisman
được gọi là mô hình chú ý ban đầu
•Một thuyết khác cho rằng thông tin được
phân tích ý nghĩa trước sau đó mới lựa chọn
chú ý
•Mô hình của Treisman cũng được xem là mô
hình lựa chọn trung gian.

19. 08-Mar-16
19
Mô hình sự lựa chọn cuối
(Late-selection Models)
Mô hình lựa chọn cuối
•Mô hình này dựa trên bằng cho thấy những từ
xuất hiện bên kênh không chú ý có thể được
xử lý ở mức độ ý nghĩa.
•Donald MacKay (1973) có thể chỉ ra trong thí
nghiệm của mình bằng câu nói với nghĩa mơ
hồ có thể hiểu nhiều hơn 1 cách.
•Ví dụ: They were throwing stones at the bank.
(bank: bờ sông hoặc ngân hàng)

20. 08-Mar-16
20
Thí nghiệm lựa chọn chú ý của Mackay
•Ông dùng những câu có nghĩa mập mờ và
mỗi ý nghĩa đều có khả năng như nhau.
•Người nghe theo dõi những câu có ý nghĩa
mập mờ xuất hiện ở tai chú ý.
•Đồng thời một từ gợi ý (biasing word) xuất
hiện bên tai không chú ý.
Thí nghiệm lựa chọn chú ý của Mackay
They were
throwing
stones at the
bank…
River/
money

21. 08-Mar-16
21
Thí nghiệm lựa chọn chú ý của Mackay
They threw
stones towards
the side of the
river yesterday
They threw
stones at the
savings and
loan
association
yesterday.
Thí nghiệm lựa chọn chú ý của Mackay
• Người nghe cho thấy 2 câu có nghĩa gần giống
với 1 câu mà họ đã nghe trước đó
MacKay cho thấy ý nghĩa của từ gợi ý có ảnh
hưởng đến sự lựa chọn chú ý của người tham gia.
• Ví dụ: nếu nghe từ gợi ý “money” thì người tham
gia có khả năng lựa chọn câu thứ 2.
• Ngay cả khi người tham gia nói rằng họ không
nhận biết từ gợi ý xuất hiện bên tai không chú ý.

22. 08-Mar-16
22
Thí nghiệm lựa chọn chú ý của Mackay
Ý nghĩa của từ không chú ý
(money/river) ảnh hưởng đến phán đoán
của người nghe
Từ ngữ này phải được xử lý mức độ ý
nghĩa của nó.
•Sự lựa chọn chú ý thông tin được quyết định
bởi bản chất của nhiệm vụ mà người đó
thực hiện (Kahaneman, 1973; Lavie, 1995)
•Nilli Lavie (1995) đã đưa ra một biến là tải
trọng của nhiệm vụ (task load) – nói đến
nguồn lực nhận thức của một người sử dụng
để hoàn thành một nhiệm vụ nào đó.

23. 08-Mar-16
23
Lựa chọn và tải trọng của
nhiệm vụ
(Selection and Task load)
Lựa chọn và tải trọng của nhiệm vụ
•Nguồn nhận thức (cognitive resources) nói đến
quan điểm cho rằng một người có một sức chứa nhận
thức cố định, được dùng để thực hiện những nhiệm
vụ khác nhau.
•Tải trọng nhận thức (cognitive load) là số lượng
nguồn nhận thức của một người cần đến để thực hiện
một nhiệm vụ nhận thức nào đó.

24. 08-Mar-16
24
Lựa chọn và tải trọng của nhiệm vụ
•Nhiệm vụ có tải trọng thấp (low-load task) là nhiệm
vụ dễ, có tải trọng nhận thức thấp, sử dụng một lượng
ít nguồn nhận thức của con người  nguồn lực nhận
thức con người có thể sử dụng cho những nhiệm vụ
khác.
•Nhiệm vụ có tải trọng cao (high-load task) là nhiệm
vụ khó khăn, không dễ thực hiện, bắt buộc hầu hết
mọi nguồn lực nhận thức của con người.
Lựa chọn và tải trọng của nhiệm vụ
•Nilli Lavie dự đoán:
 Nhiệm vụ có tải trọng cao  chỉ có dữ liệu lựa
chọn được xử lý.
 Nhiệm vụ có tải trọng thấp  không yêu cầu tất
cả mọi nguồn lực  một số thông tin có thể
được xử lý.

25. 08-Mar-16
25
Thí nghiệm của Eriksen & Eriksen, 1974
 Người tham gia
y/c tập trung
vào một kích
thích và bỏ qua
kích thích khác.
 Nhấn nút “z”
nếu A hoặc B
xuất hiện
 Nhấn nút “m”
nếu C hoặc D
xuất hiện
Thí nghiệm của Eriksen & Eriksen, 1974
 Vị trí mục tiêu
nằm ở trung
tâm.
 Vị trí bên cạnh
có thể là
A,B,C,D hoặc
X

26. 08-Mar-16
26
Thí nghiệm của Eriksen & Eriksen, 1974
 Vị trí B: nhân tố
gây nhiễu tương
hợp
 Vị trí C: nhân tố
gây nhiễu cạnh
tranh
 Vị trí X: trung
tính
Thí nghiệm của Lavie, 2005; Lavie &
Cox, 1997
 X là mục tiêu, N là nhân tố
gây nhiễu  nhấn nút Z
 N là mục tiêu, X là nhân tố
gây nhiễu  nhấn nút M
 (a): nhiệm vụ dễ  gây ra
phản ứng chậm
 Bởi vì: nhân tố gây nhiễu
cạnh tranh (N) xâm nhập
gây chậm phản ứng

27. 08-Mar-16
27
Thí nghiệm của Lavie, 2005; Lavie &
Cox, 1997
 (b) nhiệm vụ khó  tải trọng
cao
 Nhân tố gây nhiễu không
tương hợp không ảnh hưởng
 Nguồn nhận thức không có
sẵn
Thí nghiệm của Lavie, 2005; Lavie &
Cox, 1997

28. 08-Mar-16
28
Kết luận
•Trên thực tế, khi chúng ta thực hiện nhiệm
vụ có tải trọng thấp, như lái xe trên đường
vắng  chúng ta có thể xử lý cả những
thông tin khác.
•Khi lái xe giờ cao điểm, những nhân tố gây
xao nhãng dễ dàng bỏ qua hơn.
Kết luận
•Nhiệm vụ có tải trọng cao  chúng ta tập
trung xử lý thông điệp chú ý
•Nhiệm vụ có tải trọng thấp  chúng ta có
thể xử lý cả thông điệp chú ý và không chú
ý.

29. 08-Mar-16
29
Sự chú ý được phân chia
(Divided attention)
•Trong một số trường hợp, chúng ta có thể di tản
sự chú ý của mình vào một số nhiệm vụ.
•Sự chú ý được phân chia (divided attention):
con người có thể chú ý vào một số việc cùng một
lúc.
•Ví dụ: con người có thể cùng lúc lái xe, nói
chuyện, nghe nhạc, suy nghĩ về những điều họ sẽ
làm.

30. 08-Mar-16
30
Sự chú ý được phân chia
(Divided attention)
•Khả năng sự chú ý được phân chia phụ
thuộc vào một số nhân tố:
1) sự tập luyện;
2) độ khó của nhiệm vụ
3) loại nhiệm vụ
2.1 Ảnh hưởng của tập luyện
•Ví dụ về việc học lái xe.
•Những nghiên cứu cho thấy với sự luyện tập,
chúng ta có thể học làm hai việc khó như nhau
trong cùng một lúc.
•Thí nghiệm của Spelke (1976): 2 sinh viên đọc
một câu chuyện và viết chính tả, nhưng không thể
làm 2 việc cùng 1 lúc. Sau 85 giờ tập luyện, kéo
dài 17 tuần, họ có thể đọc nhanh một câu chuyện
và vừa làm bài kiểm tra phân loại từ.

31. 08-Mar-16
31
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 1
•Người tham gia sẽ thấy một bộ nhớ (a memory
set) có những con số hoặc chữ cái.
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 1
•Sau đó, họ được xem nhanh liên tục 20 khung
•Bộ nhớ là số
•Nhân tố gây nhiễu là chữ cái

32. 08-Mar-16
32
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 1
•Điều kiện nhất quán
•Người tham gia trả lời câu hỏi: Có phải mục
tiêu xuất hiện trong 1 khung nào đó?
•20 khung xuất hiện chỉ trong 2,4 giây.
•Mục tiêu sẽ xuất hiện trong 1/20 khung,
trong 1 nửa còn lại không có mục tiêu xuất
hiện.
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 1
•Bắt đầu: chỉ có 55% chính xác
•Mất khoảng 900 lần thử nghiệm  90%
chính xác.
•Trong khoảng 600 lần đầu
•Trong khoảng 600 lần sau: nhiệm vụ này trở
nên tự động

33. 08-Mar-16
33
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 1
Kết luận:
•Sự luyện tập gây ra một sự xử lý tự động.
•Khi loại xử lý tự động xuất hiện, nó diễn ra
mà không làm người ta chủ ý để thực hiện
nó.
•Loại xử lý này sử dụng ít khả năng nhận
thức
•Quá trình tự động cũng thường xuất hiện
bên ngoài phòng thí nghiệm với những việc
mà chúng ta làm cách thường xuyên
•Ví dụ: lái xe
•Điều nào bạn có thể làm qua luyện tập và
nó trở thành tự động?
•Viết chữ, lái xe, chơi nhạc, đánh máy….

34. 08-Mar-16
34
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 1
•Schneider và Shiffrin thay đổi 2 biến cho mỗi lần
thử nghiệm
(1) số lượng dữ liệu trong bộ nhớ
(2) số lượng trong mỗi khung
•Nhiệm vụ trở nên khó hơn
•Quá trình tự động có diễn ra không?
•Họ đạt được 90% chính xác mặc dù có bao nhiêu
dữ liệu trong bộ nhớ hoặc trong khung.
2.2 Ảnh hưởng của nhiệm vụ khó
•Nếu nhiệm vụ trở nên khó khăn thì sự chú ý không
thể phân chia được.
•Được chứng minh trong phần 2 của thí nghiệm
Schneider và Shiffrin. Nhiệm vụ được làm khó hơn
do sự thay đổi
(1) dữ liệu trong bộ nhớ và nhân tố gây nhiễu đều là
những ký tự
(2) dữ liệu nào đó trong bộ nhớ lần này lại trở thành
nhân tố gây nhiễu trong lần thử nghiệm khác.

35. 08-Mar-16
35
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 2
•Điều kiện biến đổi: Bộ nhớ và nhân tố gây nhiễu có
thể hoán đổi cho nhau qua các lần thử nghiệm
Thí nghiệm của Schneider và Shiffrin
(1977) – điều kiện 2
•Quá trình tự động không thể xảy ra.
•Người tham gia phải thật chú ý vào mọi lúc và
tìm kiếm mục tiêu giữa những nhân tố gây nhiễu.
•Tăng số lượng dữ liệu ….???
•Ví dụ: 4 dữ liệu trong bộ nhớ và 4 dữ liệu trong
bộ gây nhiễu  họ chỉ có thể làm khi xuất hiện
khung chậm 0.4s. Kết quả rớt xuống 50% đúng.

36. 08-Mar-16
36
•Điều kiện biến đổi làm nhiệm vụ khó hơn, thậm
chí kéo dài sự luyện tập nhưng sự phân chia chú
ý là không thể.
•Tuy nhiên, thỉnh thoảng tăng độ khó của một
nhiệm vụ có thể không hoàn toàn loại trừ phân
chia sự chú ý, nhưng có thể giảm sút kết quả thực
hiện ở một nhiệm vụ khác.
Thí nghiệm của Sherman Tyler và cộng sự
(1979)
• Thí nghiệm có 2 nhiệm vụ:
(1) đảo chữ: họ phải phục hồi lại chữ đó
(2) thời gian phản ứng, người tham gia
nhấn nút bất kỳ khi họ nghe một tiếng
chuông ngắn.
• Đảo chữ khó: ví dụ: “croodt”
• Đảo chữ dễ: ví dụ “dortoc”.

37. 08-Mar-16
37
Thí nghiệm của Sherman Tyler và cộng sự
(1979)
người tham gia kéo dài
thời gian phản ứng
nhấn chuông trong điều
kiện khó
 Nhiệm vụ đảo chữ khó
tận dụng hết nguồn lực
nhận thức của họ, để lại
ít nguồn lực cho nhiệm
vụ phản ứng.
•NewYork Times có bài báo “Một tay lái xe
và một tai nghe phone” (Hafner, 1999)
•Một cuộc khảo sát về tai nạn và sử dụng di
động ở Toronto cho thấy nguy cơ đụng xe
khi sử dụng điện thoại di động cao gấp 4 lần
khi lái xe không sử dụng dd (Redelmeir &
Tibshirani, 1997)

38. 08-Mar-16
38
Thí nghiệm của David Strayer và William
Johnston (2001)
•Những người tham gia trong khi lái xe được yêu
cầu thắng nhanh nhất có thể khi đèn đỏ.
Hình 4.12: Khi một người nói chuyện điện thoại thì họ (a) bỏ lỡ nhiều
đèn đỏ, và (b) kéo dài thời gian đạp thắng
Thí nghiệm của David Strayer và William
Johnston (2001)
•Kết luận: việc nói chuyện trên di động sử
dụng một nguồn lực đáng lẽ ra được dùng
để lái xe.
•Một số nơi đã đưa ra biển cấm sử dụng di
động khi đang lái xe.

39. 08-Mar-16
39
2.3 Ảnh hưởng của loại nhiệm vụ
•Phản ứng phụ thuộc vào sự chú ý của Lee
Brooks (1968)
•Đọc và nhớ câu sau.
•Sau đó xem xét mỗi từ và nói “Có” nếu từ
đó là danh từ và “Không” nếu từ đó không
phải là danh từ.
•Ví dụ: Nam chạy xuống cửa hàng để mua ít
đồ.
2.3 Ảnh hưởng của loại nhiệm vụ
•Làm lại với câu
sau: Con chim
bay từ cửa sổ lên
cành cây.
•Sau khi nhớ,
nhìn vào hình
4.13, xem xét
từng chữ và chỉ
vào Y nếu đó là
danh từ và chỉ
vào N nếu không
phải là danh từ.

40. 08-Mar-16
40
Phản ứng phụ thuộc vào sự chú ý của Lee
Brooks (1968)
•Nhiệm vụ nào khó hơn?
•Do: phản ứng có lời (nói có hoặc không) tương hợp
với nhiệm vụ có lời (nhớ câu)  cạnh tranh nhau.
•Phản ứng không gian (chỉ Y hoặc N) không tương
hợp với nhiệm vụ có lời (nhớ câu).
•Phản ứng khó hơn khi chúng ta thực hiện cùng loại
nhiệm vụ  cạnh tranh nguồn lực nhận thức của
chúng ta.
•Như vậy, sự phân chia chú ý phụ thuộc
vào 3 nhân tố
(1) luyện tập
(2) độ khó của nhiệm vụ
(3) loại nhiệm vụ

41. 08-Mar-16
41
Chú ý hình ảnh
 Chúng ta nhìn tổng quát rất nhanh
 Nhưng phải chú ý đặc biệt vào những thứ
quan trọng thì mới thấy nó chi tiết hơn.
 Con người có thể nhanh chóng thấy toàn
cảnh, có thể diễn tả ý chính của bức tranh
thậm chí khi nó xuất hiện phân số của giây
(Biederman, 1981)

42. 08-Mar-16
42
Thí nghiệm của Fei Fei Li và cs (2002)
• Chúng ta có thể thu nhận thông tin từ 1
hình ảnh, thậm chí khi chúng ta không
chú ý vào nó.
• Người tham gia được yêu cầu tập trung
chú ý vào màn hình hiển thị có 5 chữ cái
được lóe lên.
Thí nghiệm của Fei Fei Li và cs (2002)
• Nhiệm vụ của họ là mô tả nhanh nhất có
thể 5 chữ cái này khác nhau hay giống
nhau.
• Sau khi chữ cái xuất hiện, ở 1 góc (xuất
hiện vị trí khác nhau trong những lần
khác nhau) có 1 hình được lóe lên.

43. 08-Mar-16
43
•Họ có thể thấy bức hình trong 0.027 giây (chỉ chú
ý đến chữ cái)
•Họ có thể chỉ ra chính xác đó là con vật trong
hình trong 76% lần thử nghiệm
Hình 4.14: Thí nghiệm của Li và cs (2002)
•Thực tế cho thấy chúng ta có thể nhanh
chóng thấy toàn cảnh  gây ra cảm giác là
chúng ta nhận biết hết đặc tính của môi
trường.
•Nhưng không phải vậy khi chúng ta xem
xét những chi tiết nhỏ hơn.
• Hiện tượng này gọi là “mù thay đổi”
(change blindness)

44. 08-Mar-16
44
•Con người thường gặp vấn đề để phát hiện sự
thay đổi, thậm chí khi nó rõ ràng.
•Ronald Rensink và cs (1997) làm một thí nghiệm
tương tự dưới điều kiện hạn chế hơn  họ cho
thấy rằng con người cần xem xen kẽ qua lại giữa
hai bức tranh trong 1 số lần mới phát hiện sự
khác biệt.
•Nguyên nhân “mù thay đổi”: thiếu sự chú ý.
•Khi ông gợi ý là có sự thay đổi  người tham gia
có thể phát hiện sự thay đổi nhanh hơn (Rensink,
2002)
•Ảnh hưởng “mù thay đổi” cũng xuất hiện khi
cảnh thay đổi trong những cảnh khác nhau của
phim.
•Xem phim.
•Mặc dù người tham gia thí nghiệm nói rằng họ
chú ý rất kỹ vào phim, chỉ có 1/10 người thấy
một số thay đổi.
•Thậm chí khi họ xem phim này lần nữa, được
cảnh báo có sự thay đổi về “đồ vật, vị trí cơ thể
hoặc quần áo”, họ nhận thấy ít hơn ¼ sự thay đổi
(Levin & Simon, 1997)

45. 08-Mar-16
45
•Các chức năng của chúng ta hoạt động khá tốt
•Chúng ta quá quen thuộc với môi trường nên
thường “điền vào chỗ trống” dựa vào kinh
nghiệm trong quá khứ, chúng ta dự đoán
những cái có thể xuất hiện trong 1 cảnh nào
đó.
•Nếu hệ thống nhận thức của chúng ta ghi nhận
tất cả những chi tiết  quá tải.
•Chúng ta nhận thức chung, khi cần thiết 
chúng ta chú ý đặc biệt vào đó.

46. 08-Mar-16
46
Sự chú ý là quá trình từ trên xuống
 Đôi lúc, sự chú ý là quá trình từ dưới lên. (ví
dụ)
 Hầu hết, sự chú ý của chúng ta được thúc đẩy
bởi ý nghĩa và sự hiểu biết của chúng ta trong
tình huống  quá trình từ trên xuống
 Ví dụ: nghe tên bạn trong căn phòng ồn ào 
bất kỳ một kích thích nào được chú ý bởi ý
nghĩa của nó là quá trình từ trên xuống.
Sự chú ý liên kết với các quá trình
nhận thức khác
 Có sự quan hệ giữa chú ý và nhận thức.
 Ví dụ: chú ý liên quan đến sự liên kết các nét
đặc trưng với nhau (thuyết của Treisman).
 Sự chú ý là cần thiết cho tri giác và ảnh hưởng
đến tri giác (hiện tượng “mù thay đổi”).
 Sự liên kết của chú ý và trí nhớ (thí nghiệm của
Schneider và Shiffrin)

47. 08-Mar-16
47
Câu hỏi ôn tập:
1. Cách thức nghe phân đôi được sử dụng như thế
nào trong thí nghiệm hiện tượng tiệc cocktail
trong thí nghiệm của Cherry (1953)?
2. Mô tả mô hình chú ý của Broadbent. Tại sao gọi
là mô hình chú ý ban đầu? Mô tả thí nghiệm
“split-scan” của Broadbent.
3. Kết quả trong thí nghiệm của Moray (những từ
bên tai không chú ý), Grey và Wedderburn
(“Dear Aunt Jane”) và Treisman (“Tôi thấy cô
gái nhảy ra đường”) là gì? Tại sao họ nghi ngờ
mô hình bộ lọc chú ý của Broadbent?
Câu hỏi ôn tập:
4. Mô tả thuyết suy giảm của Treisman.
Làm thế nào nó xử lý được thực tế là
thỉnh thoảng chúng ta nhận ra thông
điệp xuất hiện ở kênh không chú ý?
5. Mô tả thí nghiệm sử dụng câu có nghĩa
mập mờ để cung cấp bằng chứng cho
mô hình lựa chọn cuối. Mô tả mô hình
lựa chọn cuối.

48. 08-Mar-16
48
Câu hỏi ôn tập
6. Trình bày quan điểm của Lavie về ảnh hưởng
của tải trọng nhiệm vụ đến sự chú ý có lựa
chọn.
7. Bằng chứng nào cho thấy sự luyện tập có thể
tăng khả năng của con người để giải quyết
nhiệm vụ có tải trọng cao?
Câu hỏi ôn tập
9. Kết quả thí nghiệm của Spelke và Schneider
và Shiffrin cung cấp bằng chứng cho việc có
thể sự chú ý được phân chia như thế nào? điều
đó được thực hiện thông qua quá trình tự động
như thế nào?
10.Schneider và Shiffrin đã thay đổi điều kiện
trong thí nghiệm của họ để giảm khả năng sự
chú ý được phân chia của người tham gia và
giảm khả năng đạt được quá trình tự động như
thế nào?

49. 08-Mar-16
49
Câu hỏi ôn tập
11.Bằng chứng gì cho thấy khi độ khó của nhiệm
vụ tăng, sự chú ý được phân chia có thể xuất
hiện, nhưng làm giảm nhiệm vụ khác.
12.Phản ứng phụ thuộc vào ảnh hưởng của hai
loại nhiệm vụ (không gian và bằng lời) đến
khả năng sự chú ý được phân chia như thế
nào?