1. ՀովհանեսԹումանյան ես Թադեւոսի Թումանյան ՝ հայ մեծագույն գրող ու բանաստեղծ, հասարակական գործիչ։ Ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 7-ին, Լոռվա Դսեղ գյուղում` հոգեւորականի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է հայրենի գյուղում, այնուհետեւ Ջալալօղլու (այժմյան՝ Ստեփանավան) դպրոցում։ 1883 թվականից շարունակել է ուսումը Թիֆլիսի Ներսիսյան Ճեմարանում, սակայն նյութական ծանր իրավիճակի պատճառով 1887թ. ստիպված եղավ թողնել դպրոցը եւ սկսեց աշխատել Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում, այնուհետեւ Հայ Հրատարակչական միության գրաՀովհաննսենյակում (մինչեւ 1893թ)։ Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 80-ականների կեսից, այդ ժամանակ էլ սկսում է համագործակցել հայկական տարբեր թերթերի ու ամսագրերի հետ։ Լայն ճանաչում է ձեռք բերում "Բանաստեղծություններ" հավաքածուի (1-2 հատոր, 1890-92) լույս տեսնելուց հետո։ Թումանյանի գրական գործունեության ամենահայտնի շրջանն է համարվում XIX դարի վերջին տասնամյակը – XX դարի սկիզբը։ Այդ ժամանակաշրջանում է, որ Թումանյանը հանդես է գալիս որպես ժողովրդի ստեղծագործական ավանդույթների վրա հիմնվող բանաստեղծ։ Իր ստեղծագործություններից շատերում, նա նկարագրում է նահապետական օրենքներով ապրող գյուղացիների կյանքը, որը լի է ներքին ու հաճախ ողբերգական հակասություններով։ Այդ թեմային են նվիրված Թումանյանի այնպիսի պոեմները, ինչպիսին են «Մարոն» (1887, հրատարակվել է 1892թ), «Լոռեցի Սաքոն» (1889, հրատարակվել է 1890թ), «Անուշ» ողբերգությունը (1890, հրատարակվել է 1892թ)։ Թումանյանի պոեմներից, բալադներից ու հեքիաթներից շատերի հիմքում ընկած է ժողովրդական բանահյուսությունը։ Օրինակ՝ «Թմկաբերդի առումը» (1902, հրտ. 1905թ) հիմնված է ժողովրդական առասպելի վրա, ինչպես նաեւ «Ախթամար», «Փարվանա», «Սասունցի Դավիթ» պոեմները, «Մի կաթիլ մեղր» հեքիաթը։ 1899 թվականին բանաստեղծը կազմակերպում է "Վերնատուն" գրական խմբակը, որի անդամ են դառնում բազմաթիվ հայ նշանավոր գրողներ ու բանաստեղծներ։ XX դարի սկզբին Թումանյանը հայտնի է դառնում նաեւ որպես հասարակական գործիչ։ 1905-07 թվականներին մասնակցում է Բաքվի հայ-թաթարական ընդհարումների հաշտեցմանը։ Ցարական կառավարության կողմից երկու անգամ ձեռբակալվում է (1908 եւ 1911) ու բանտ նետվում: 1912–1921 թթ.՝ Հայ գրողների կովկասյան միության նախագահն է։ Արդեն Հայքի խորհրդայնացումից հետո դառնում է Հայաստանին օգնության կոմիտեի նախագահ (1921-22)։ ։
2.
3. ՀԱՅՈՑ ԼԵՌՆԵՐՈՒՄ Մեր ճամփեն խավար, մեր ճամփեն գիշեր,Ու մենք անհատնումէն անլույս մըթնումԵրկա՜ր դարերով գընում ենք դեպ վերՀայոց լեռներում,Դըժար լեռներում։ Տանում ենք հընուց մեր գանձերն անգին,Մեր գանձերը ծով,Ինչ որ դարերովԵրկնել է, ծընել մեր խորունկ հոգինՀայոց լեռներում,Բարձըր լեռներում։ Բայց քանի անգամ շեկ անապատիՕրդուները սևԻրարու ետևԵկա՜ն զարկեցին մեր քարվանն ազնիվՀայոց լեռներում,Արնոտ լեռներում։ Ու մեր քարվանը շըփոթ, սոսկահար,Թալանված, ջարդվածՈւ հատված-հատվածՏանում է իրեն վերքերն անհամարՀայոց լեռներում,Սուգի լեռներում։ Ու մեր աչքերը նայում են կարոտ՝Հեռու աստղերին,Երկընքի ծերին,Թե ե՞րբ կըբացվի պայծառ առավոտ՝Հայոց լեռներում,Կանաչ լեռներում։ 1902
4. ՀՐԱԺԵՇՏ Այստեղ ահա կըբաժանվենք.Մնաս բարյավ, սիրելի.Այսպես ես չեմ ցավել երբեքԴառնությունով սիրտս լի։ Այստեղ ահա քեզ թողնում եմԵվ չգիտեմ, ուր կերթաս.Կասկածներից ես դողում եմ...Թող պահպանե քեզ աստված։ Ա՛խ, առանց քեզ տխուր կյանքիս,Օրը տարի կդառնա,Բայց ուր լինիս, դարձյալ հոգիսՇուրջդ պիտի թրթռա։ Մնաս բարյավ, բայց միշտ հիշիր,Որ քեզ շատ եմ կարոտել.Եվ տեսության ժամի համարՉըմոռանաս աղոթել։ 1891
![[object Object],Մենք ուխտ ունենք՝ միշտ դեպի լույս,Ու գընում ենք մեր ճամփով,Մըրրիկներով պատած անհույս,Սև խավարով, մութ ամպով։ Մենք անցել ենք արյան ծովեր,Սուր ենք տեսել ու կըրակ,Մեր ճակատը դեմ ենք արելՄըրրիկներին հակառակ։ Ու թեպետև պատառ-պատառՄեր դըրոշը սըրբազան,Ու մենք չունենք տեղ ու դադար՝Երկրից երկիր ցիրուցան։ Բայց գընում ենք մենք անվեհերԶարկերի տակ չար բախտի,Մեր աչքերը միշտ դեպի վեր՝Դեպի լույսը մեր ուխտի։ 1903]()