3. Pri poprečnoj obradi na specijalnim strugovima za poprečnu obradu, sa kontinualnom
promenom brojeva obrtaja, brzina rezanja je konstantna do prečnika d. U tom slučaju
režim obrade je određen: korakom S i rasponom brojeva obrta nmin − nmax, pri čemu je:
nmin = f (D) i nmax = f (d).
4. Zakonitosti promene parametara kretanja
Broj obrta alata ili predmeta obrade:
je funkcija brzine (V) i prečnika alata ili predmeta obrade (D). Jedna te ista vrednost
brzine rezanja V, pri različitim vrednostima prečnika, se može ostvariti samo različitim
brojevima obrta alata ili predmeta obrade.
Kako se prečnik kontinualno menja u granicama Dmin - Dmax, to se utvrđena brzina
rezanja može ostvariti prenosnicima sa kontinualnom promenom broja obrta u
granicama nmin - nmax. Kontinualnih (mehaničkih) prenosnika ima malo i sreću se
najčešće u laboratorijskim uslovima, jer je njihova konstrukcija i izrada veoma složena,
a cena visoka. Međutim, pojavom frekventnih regulatora nove generacije primena
električnih kontinualnih prenosnika postaje dominantna.
5. Većina obradnih sistema (mašina) ima prenosnike sa stupnjevitom promenom broja
obrta. Prenosnici sa stupnjevitom promenom mogu biti sa: aritmetičkom,
geometrijskom, dvostrukom geometrijskom i logaritamskom promenom.
Najčešće se koristi geometrijska promena. To je promena broja obrta koju karakteriše
konstantan odnos dva susedna broja obrta:
Odnos brojeva obrta (koraka ili brzina pomoćnog kretanja) se naziva geometrijskim
faktorom promene prenosnika mašine .ϕ
Za unifikaciju i standardizaciju mašina i prenosnika za glavno i pomoćno kretanje koriste
se standardne vrednosti brojeva obrta i parametara pomoćnog kretanja. Standardne
vrednosti se formiraju za geometrijsku promenu korišćenjem osnovnog reda
zasnovanog na geometrijskom faktoru promene prenosnika:
Na osnovu navedenih vrednosti geometrijskih faktora promene formiraju se tabele
standardnih vrednosti brojeva obrta i koraka. I osnovni I izvedeni redovi ukazuju na niz
vrednosti brojeva obrta i koraka, formiran tako da odnos dve susedne vrednosti bude
konstantan i odgovara geometrijskom faktoru promene prenosnika.
6. Korak u obradi struganjem
Izbor koraka u obradi struganjem obuhvata:
• proučavanje proizvodne operacije,
• izbor preporučene vrednosti koraka i
• proveru i konačni izbor koraka.
Provera koraka se izvodi primenom četiri kriterijuma i to obzirom na:
• otpornost drške strugarskog noža,
• uslove nastanka strugotine,
• kvalitet obrađene površine i
• stabilnost predmeta obrade.
7. Brzina rezanja u obradi struganjem
Brzina rezanja u obradi struganjem predstavlja obimnu brzinu predmeta
obrade. Definisana je za maksimalnu vrednost prečnika obrade D.
Izbor brzine rezanja se ostvaruje na bazi: preporuka (približan izbor) ili
proračuna.
Približan izbor brzine rezanja se izvodi na osnovu preporuka proizvođača alata ili
literaturnih podataka (tabela) datih u zavisnosti od vrste materijala predmeta obrade i
alata i drugih parametara obrade (dubine rezanja, koraka), rezne geometrije alata i sl.
Proračun (provera) brzine rezanja se izvodi s obzirom na iskorišćenje: postojanosti alata
i snage mašine.
Sa porastom dubine rezanja vrednost brzine rezanja opada.
Sa porastom koraka vrednost brzine rezanja opada.
Sa porastom postojanosti alata i tvrdoće materijala predmeta obrade vrednost brzine
rezanja opada.
8. Postojanost alata je vreme neprekidnog rezanja između dva oštrenja ili dve zamene
alata. Izražava se u vremenskim jedinicama, mada se koriste i veličine kao što su:
pređeni put alata, broj obrađenih komada, zapremina skinute strugotine, površina
obrađena u toku procesa rezanja i sl.
Postojanost alata zavisi od velikog broja parametara: režima rezanja, geometrije alata,
materijala predmeta obrade i alata, vrste alata, vrste i načina dovođenja SHP, vrste
proizvodne operacije, postupka obrade, vrste rezanja (prekidno ili neprekidno),
dinamičkih pojava u procesu itd. Pri optimalnoj geometriji alata i konstantnim uslovima
obrade osnovni parametri uticajni na postojanost alata su korak, brzina i dubina rezanja.
9. Pribor za stezanje i oslanjanje
Pribori su dopunski uređaji koji se koriste pri obradi, montaži i kontroli delova,
sklopova i proizvoda. U toku izvođenja procesa obrade i realizacije pomoćnih operacija,
pribori se koriste za pozicioniranje i stezanje predmeta obrade i alata.
Univerzalna glava za stezanje sa tri (četiri, retko dve) čeljusti je standardni
pribor strugova. Služi za stezanje okruglih a često i prizmatičnih delova. Razlikuju se po
stepenu univerzalnosti, konstrukciji mehanizma za samocentriranje i stezanje. Postoje i
druge konstrukcije univerzalnih glava, sa ručnim i mehanizovanim (pneumatskim,
hidrauličnim ili elektromehaničkim) stezanjem.
10. Stezna ploča se koristi za stezanje delova nepravilnog oblika, ploča, delova
složenog oblika i dr.
11. Šiljci se koriste za pozicioniranje i stezanje cilindričnih delova većih dužina
(odnos dužine i prečnika L/d iznad 4 do 10) na strugovima. Delovi se pozicioniraju i
oslanjaju sa jedne ili obe strane, primenom nepokretnih (neobrtnih) ili pokretnih (obrtnih)
šiljaka. Oslanjanju na šiljke prethodi izrada središnjih gnezda na delovima.
12.
13. Obrtači (srca) služe za prenos obrtnog kretanja sa glavnog vretena na predmet
obrade, kod pozicioniranja pomoću šiljaka.
14. Linete se koriste za oslanjanje predmeta obrade u toku rezanja sa ciljem
sprečavanja i smanjenja deformacija dužih delova (savijanja, odstupanja od prečnika i
oblika obratka), nastalih dejstvom spoljašnjih sila (sila i otpora rezanja, sopstvene mase i
sl.). Dva osnovna tipa lineta su: pokretne i nepokretne.
