Akademik Bilişim 2015, Türkiye'de Açık Erişim Paneli 04.02.2015, 11:30 - 13:00

1. KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON MÜDÜRLÜĞÜ
Dr. Burcu Bulut
Akademik Bilişim Konferansı 2015, 04.02.2015
Açık Erişim Yayıncılık:
Mevcut Durum ve İş
Modelleri

2. Kapsam
• Açık Erişim Yayıncılık Modelleri
– İş Modelleri
– Kurumsal Anlaşma Modelleri
• Açık Erişim Yayıncılıkta Mevcut Durum
• Açık Erişim Yayıncılardan Örnekler
• Yayıncı Politikaları

3. Açık Erişim Yayıncılık
Farklı İş Modelleri
• Abonelik engelinden
bağımsız (?)
• Genişletilmiş kullanıcı ve
yazar hakları
• Geniş kapsamlı erişim
• Yeniden kullanıma uygun
lisanslama
Aynı Kalite ve Standartlar
• Editör(ler)
• Yayın kurulları
• Hakemlik metodolojisi
• İndeksleme
• Etki faktörü
• Sürdürülebilirlik
• Prestij

4. Açık Erişim Yayıncılık Modelleri
‘Altın’ Açık Erişim
Makale ücretsiz olarak
yayıncının web sitesinde
‘Tam’ Açık Erişim
Dergideki tüm
makaleler açık erişim
yayınlanır
‘Hibrid’ Açık Erişim
Abonelik gerektiren
dergilerde makale
düzeyinde açık erişim
Yazar Ödemeli
Yazar/fon sağlayıcı/kurum
öder
Sponsorlu
Derginin yayınlanma
masrafları ticari olmayan bir
organizasyon tarafından
karşılanır
‘Yeşil’ Açık Erişim
Kişisel Arşivleme, yazar
kopyasının kurumsal
arşivde, tematik arşivde,
web sayfasında
arşivlenmesi
‘Çok disiplinli mega’
açık erişim (IEEE)
Yayıncının derlediği farklı
konulardaki makalelerin
tek bir başlık altında açık
erişim yayınlanması

5. İş Modelleri
• Abonelik geliri yok AMA,
– ACS tüm dergi paketlerine üyelik halinde kendi yayınlarında sınırsız
açık erişim yayın yapma imkanı sunar
• Üyelik geliri kurumsal modellerde sunulan seçenekler arasında mevcut
• Yazar Seçimi; bir seferlik sabit ödeme imkanı (ACS)
• Ayrıbasımlardan ve tanıtımdan az miktarda gelir
• Makale işlem bedellerinden (MİB) gelen gelir

6. Makale İşlem Bedeli
• Makalenin yayına hazırlanması için gerekli editörlük
• Yayınlanan çevrimiçi dergi platformunun bakımı,
geliştirilmesi, işletilmesi
• Biçimlendirme ve indeksleme servislerine hazırlama
• Derginin yazarlara ve okuyuculara tanıtılması
• Yazarlara ve okuyuculara cevap verilmesi
Renkli figürler, videolar/animasyonlar ya da büyük veri setleri için
fazladan ücret talep edilmez
Makale uzunluğuna sınırlama getirilmez

7. MİB’nin Ödenebileceği Yerler
• Araştırma bursları
• Araştırma fonu sağlayıcıları
• Üniversiteler
• Resmi daireler
• Hayır kurumları

8. Açık Erişim Yayıncılık: Kurumsal
Anlaşma Modelleri
• Ön ödeme : Bağlı bulunulan kurum/kuruluş ön ödeme ile
araştırmacıları için makale işlem bedelini öder
– Anlaşılan sayıda makale ya da sınırsız sayıda makale
• Paylaşılan destekçi anlaşması : Bedel araştırmacı ve
kurum/kuruluş arasında eşit olarak paylaşılır
• Destekçi anlaşması : Kurumlar/kuruluşlar yıllık üyelik
ücreti ödeyerek, yazarlarının indirimli makale işlem bedeli
ödemesini sağlar. Yıllık ücretler:
– Sahip olunan araştırma fonlarına dayalı fiyatlandırma
– FTE’lere dayalı fiyatlandırma
– Önceki yıllarda yapılan yayınlara dayalı fiyatlandırma

9. Açık Erişim Yayıncılıkta Neler
Oluyor ?
• Her geçen gün daha fazla dergi açık erişime yayıncılığa geçiyor
– 47 ülkedeki 80 fon sağlayıcı ve 200+ kurumda araştırmalara açık erişim
zorunluluğu (ROARMAP, ROAR & DOAJ at March 1, 2013)
• Geniş çaplı yayım ve uluslararası alana daha fazla erişim
sağlanıyor (ROARMAP, ROAR & DOAJ at March 1, 2013)
• 101 ülkede 3,375 dijital kurumsal arşiv
• DOAJ’da 10,000’in üzerinde dergiye açık erişim
• AE dergilerde yayımlanan 1,594,028 makale

10. Açık Erişim Yayıncılıkta Neler
Oluyor ?
• Makale girişlerinin sayında ve kalitesinde artış yaşanıyor
– Hakemli makalelerin %8.5’u şu anda tamamen açık erişim yayımlanıyor*
• Bibliyometrik preformanslarda/etki faktörlerinde gelişmeler
yaşanıyor
– Yaklaşık 1000 AE dergi şu anda etki faktörüne sahip
*Study of open access – Bo Christer Bjork, PLOS One

11. Açık Erişim Yayıncılıkta Neler
Oluyor ?
• Açık erişimin zorunlu olduğu kurumlardaki yazarlardan/fon
sağlayıcılardan açık erişim yayıncılığa katkı artıyor
• Açık erişim yayıncıların konsorsiyumlara katılımı artıyor
• Makale işlem bedelleri abone olunan dergilerdeki renkli baskı ya
da sayfa bedelinden daha az olabiliyor

12. Açık Erişim Yayıncılar - Örnekler

13. AE Destekçisi Ticari Yayıncılar
• Elsevier:http://www.elsevier.com/about/open-access/open-access-journals
Elsevier (Ambargolu): http://www.elsevier.com/about/open-access/open-archives
• ScienceDirect: http://www.sciencedirect.com/science/browse/all/open-access
• Wiley: http://www.wileyopenaccess.com/view/journals.html
• Springer: http://www.springeropen.com/journals
• Taylor & Francis: http://www.tandfonline.com/page/openaccess/openjournals
• World Scientific: http://www.worldscientific.com/page/open#ws-open-journals
• Nature Journals Online: http://www.nature.com/libraries/open_access/index.html
• AMS: http://www.ams.org/publications/journals/open-access/open-access
• BioOne: http://www.bioone.org/action/showPublications?type=byCategory#Open%20Access
• IOP Journals: http://iopscience.iop.org/info/page/openaccess
• Oxford : http://www.oxfordjournals.org/oxfordopen/open_access_titles.html
• Sage : http://sgo.sagepub.com/
• Project Euclid:
http://projecteuclid.org/DPubS?Service=UI&version=1.0&verb=Display&handle=euclid&page=abo
ut&aboutArea=librarians&aboutPage=about_open
!

14. Yağmacı Açık Erişim Yayıncılar
Beall’ın Listesi: Potansiyel, muhtemel ya da olası yağmacı açık
erişim yayıncılar
– Etik standartlar OASPA (Open Access Scholarly Publishers
Association = Bilimsel Açık Erişim Yayıncıları Derneği) ya da
COPE (Compact for Open Access Publishing Equity) gibi
üyelik gerektiren organizasyonlar tarafından saptanmaktadır
– Editör ve kadro
– İş yönetimi
– Dürüstlük

16. Yayıncı Politikaları

17. SHERPA - ROMEO
Açık erişim konusunda yayıncı
politikalarına toplu olarak ulaşmayı
sağlar. Çalışmasını açık erişim
sunmak isteyen araştırmacılar, bu
listede yayıncılar için, ön baskı; son
baskı; yayıncı tarafından belirtilmiş
koşulları; ilgili yayıncının telif
hakları politikasına doğrudan
bağlantı ve yayıncı türü (yeşil, mavi,
sarı, beyaz) bilgisini bulabilirler.
Yayıncı politikalarını yeşil (ön baskı
ve son baskı arşivlenebilir), mavi
(son baskı arşivlenebilir), sarı (ön
baskı arşivlenebilir) ve beyaz
(arşivlemeye izin verilmez) renk
kodları ve ek koşulları ile görmek
mümkün.

19. Bugün yayınlanan makalelerin sadece %20’si
açık erişim
ISI’da indekslenen dergi yayıncılarının yaktığı
yeşil ışıkta geçilseydi, bu oran %85’i
bulabilirdi

22. Yayın Versiyonları
• Ön baskı (pre-print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye
gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali
• Son baskı (post-print): makalenin hakem/editör
değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.
• Yayıncı baskısı (publisher version): makalenin dergide
yayınlanmış formatı.
• Hemen depolama: “Immediate deposit”-- Yayın kabulünden
sonra son baskının kurumsal açık bir açık arşive hemen konması.
• Ambargo süresi: Fon sağlayıcı veya yayıncı tarafından belirlenen,
yayının açık erişime kapalı olması gereken süre.
• İstek butonu: “request button” “optional access” --- Tam
metni açılamayan yayınlar için istek butonu.

23. Yayıncı Politikalarından Örnekler

24. open.ieee.org

25. Yayıncı Politikalarından Örnekler

26. Yayıncı Politikalarından Örnekler

28. Yayıncı Politikalarından Örnekler

29. Yayıncı Politikalarından Örnekler

30. Yayıncı Politikalarından Örnekler

31. Teşekkürler
Dr. Burcu BULUT
Ipek University
Director of Library Services
Turan Güneş Bulvarı 648.Cadde
06550 Oran
Çankaya, Ankara • Türkiye
T: + 90 312 470 48 10
F: + 90 312 470 00 07
bbulut@ipek.edu.tr
tr.linkedin.com/in/burcubulut/
www.ipek.edu.tr
S & C