ANKOS AEKA Açık Erişim ve Akademik Performans Maksimizasyonu 3-5 Kasım 2014, İstanbul-Ankara-İzmir sunumları. Ankara sunumu Dr. Burcu Bulut tarafından gerçekleştirilmiştir.

1. Akademik Performans için Açık
Erişim Yayınların Önemi
ANKOS AEKA
Açık Erişim ve Akademik Performans Maksimizasyonu
3-5 Kasım 2014
İstanbul, Ankara, İzmir
www.ankos.gen.tr

2. “Geleneksel bilimsel iletişim sistemi artık işlemiyor.
Tüm paydaşlar için artık sistemde radikal
değişiklikler yapmanın zamanı”
Lars Björnshauge @ Berlin10 Open Access conference

3. Bilimsel iletişim süreci ve açık erişim
• Açık Erişim (AE) girişimi ile bilimsel bilginin tüm
insanlığın yararına sunularak evrenselliğe
yönelmesi amaçlamıştır.
• Bu amaçla, AE kavramı çeşitli platformlarda
tartışılmış ve amaca uygun esaslar belirlenerek
hedefler ortaya konmuştur.

4. “Araştırma sonuçlarına açık erişim, araştırma
çıktılarının görünürlüğünü, yenilikleri etkiler,
yatırımın boyutunu artırır”
OpenAIRE Plus

5. Araştırmacılar neden yayın yaparlar?

6. Bilimsel iletişim sürecinin paydaşları
• Araştırmacılar
• Yazarlar
• Editörler
• Hakemler
• Yayıncılar
• Dağıtıcılar
• Kütüphaneler/Kütüphaneciler
• Okurlar/Bilgi Kullanıcıları

7. Değişimi destekleyen AE hedefleri
• Bilimsel araştırmaların uluslararası standartlar
çerçevesinde kayda geçmesi
• Kullanıcıların bilimsel araştırmalara engelsiz ve ücretsiz
erişimin sağlanması
• Araştırma kalitesinin yükseltilmesi
• Araştırma sonuçlarından çok hızlı ve ekonomik bir biçimde
bilim dünyasının haberdar edilmesi
• Üretilen bilimsel araştırma çıktılarının tam metin olarak,
elektronik ortamda arşivlenmesi ile uzun süreli
korunabilirliğinin artırılması

8. Akademisyenler için açık erişimin önemi
• Görünürlükleri artırır
• Araştırma çıktılarının paylaşımını hızlandırır
• Mevcut bilginin yeniden kullanımına imkan sunar
• Disiplinlerarası etkileşimi destekler
• Yeni işbirlikleri yaratır
• Fon sağlayıcılara doğrudan erişim sağlar.

9. Açık erişimi neden tercih etmeli?
• Ücretlendirme ve lisanslama önündeki engeller aşılır
• Araştırmaların bilim dünyasında etkisi artar
• Atıf oranı yükselir
• Araştırmanın tekrarını önler
• İntihali azaltır
• Proje ortağı bulmayı kolaylaştırır
• Üniversite sanayi işbirliğini artırır
• İnovasyonu destekler

10. Kamu fonları ile yapılan araştırmalar
“Special Clause 39: FP7
• 1. Hakemli araştırma makalelerini ya da FP7 proje
sonuçlarını içeren nihai metinleri bir online arşivde
depolayın;
• 2. Yayınlanmasından sonraki 6 ay içinde açık erişim olması
için elinizden geleni yapın (COM: Sosyal Bilimler,
Sosyoekonomik bilimler ve insani bilimlerde 12 ay).”
Avrupa Araştırma Komisyonu

11. Açık erişim - Açık veri (Horizon 2020)
29.2 Bilimsel yayınlara açık erişim
“Her lehdar araştırma sonuçlarını içeren tüm hakemli
yayınların (ücretsiz, herkes için açık erişim) açık erişim
olduğundan emin olmalıdır.”
29.3 Araştırma verisine açık erişim
“OPSİYON Açık Araştırma Verisi Pilot uygulamasında yer
almak için; dijital araştırma verisi yaratılan aksiyonlarda,
lehdar …”

12. Yayınlara açık erişim nasıl sağlanır?
• Kurumsal veya konusal arşivlerde depolayarak (Yeşil Yol)
– PASTEUR4OA AB Projesi
– OpenAIRE Plus AB Projesi
– YAAP (YÖK Akademik Arşiv Projesi)
• Açık erişim yayın yaparak (Altın Yol)
– Açık erişim dergiler
– Hybrid (karma) dergiler

13. Sayılarla altın yol & yeşil yol
• Yayınlanan aktif bilimsel dergi sayısı : 28.000+
• Yıllık yayınlanan makale sayısı: 1.9M+
• Dergi ve makale sayısı yıllık büyüme oranı: %3-3,5
• Yıllık yayınlanan makalelerin açık erişim oranı : %20
• DOAJ’a kayıtlı açık erişim dergi sayısı: 9.744
• OpenDOAR’a kayıtlı arşivlerde toplam kayıt sayısı: 7M+
• MIT Dspace arşivinde doküman sayısı: 60.000
• MIT Dspace arşivinde aylık indirilen doküman sayısı: 1M

14. Açık erişim ve telif hakları
Kişisel arşivlemeye yeşil ışık yakan yayıncı oranı:
%72
ISI’da indekslenen dergi yayıncılarının yaktığı
yeşil ışıkta geçilseydi, bu oran %85’i bulabilirdi

15. Yayıncı açık erişim politikaları
Yeşil 30%
Mavi 33%
Sarı 8%
Beyaz 30
Telif haklarının yönetimi: Yayıncı politikaları
yayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor

16. Yayın versiyonları
• Ön baskı (pre-print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye
gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali
• Son baskı (post-print): makalenin hakem/editör
değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.
• Yayıncı baskısı (publisher version): makalenin dergide
yayınlanmış formatı.
• Hemen depolama: “Immediate deposit”-- Yayın kabulünden
sonra son baskının kurumsal açık bir açık arşive hemen konması.
• Ambargo süresi: Fon sağlayıcı veya yayıncı tarafından belirlenen,
yayının açık erişime kapalı olması gereken süre.
• İstek butonu: “request button” “optional access --- Tam metni
açılamayan yayınlar için istek butonu.

17. Doğru bilinen yanlışlar
• Açık erişim –adı üstünde- ücretsizdir.
• Kurumsal arşivlerde ticari dergilerde yayınlanan makaleleri
depolayamazsınız.
• Açık erişim yayın kalitesiz/hakemsiz yayındır.
• Yayınımı açık erişim yaparsam intihal ihtimali artar.
• …

18. Açık erişimde konusal dağılım

19. %36-200 Daha fazla atıf

20. Son söz
• Açık erişimin çıkış noktası bilimsel iletişim döngüsünün
etik işleyişini sağlamak ve internetin olanaklarından tam
kapasite ile faydalanmaktır.
• Bilimin üretildiği üniversitelerin, açık erişimin getirdiği ve
şekillendirdiği dünyaya hazırlıklı olmaları bir yana buna
liderlik etmesi beklenmektedir.
• Açık erişimin itici gücü, asıl sahibi
araştırmacılar/akademisyenlerdir.

21. Teşekkürler
Soru & Cevap
ANKOS AEKA
Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu
Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Çalışma Grubu
http://acikerisim.ankos.gen.tr
oa@ankos.gen.tr
@ANKOSOpenAccess