1. Agressie is Motivatie
Dr. J. Terpstra, psychiater
Congres Acute Psychiatrie - 10 Oktober 2011

2. Agressie in de
Acute Psychiatrie
✤ Verbale agressie (schreeuwen,
schelden)
✤ Fysieke agressie (slaan, bijten,
spugen, vernielen)
✤ Psychologische agressie
(intimidatie, treiteren, pesten,
stalken, discrimineren)

3. Waar gaat het vandaag over?
✤ Agressie als natuurlijk fenomeen
✤ Agressie als communicatie
✤ Herkennen van voortekenen van agressie
✤ Welke interventie, wanneer?
✤ Durven toepassen

4. Agressie als
natuurlijk fenomeen
✤
Het woord agressie stamt oorspronkelijk af van het
Latijnse woord adgredior / aggredior, voltooid
deelwoord adgressus / aggressus: ergens gericht op
af gaan, vandaar aggressio: vijandelijke aanval, door
het Frans overgenomen als agression. De Latijnse
herkomst wordt nog steeds gebruikt om ook de
positievere betekenissen van het woord agressie te
onderbouwen.
✤ "In het richten op een doel kan geactiveerde
opgestuwde agressie in positieve zin worden
gereguleerd. In het Latijn betekende het woord
aggredo, waarvan ons agressiebegrip is afgeleid,
aanvankelijk het in positief opzicht benaderen van
een mens, een taak of een doel." (Prof. J.Bastiaans
1986).
✤ Agressie is een natuurlijk, en veel voorkomend,
onderdeel van (menselijk) emotioneel gedrag (echter
niet altijd maatschappelijk wenselijk)

5. Anatomie en
fysiologie van agressie
Evidence points to the pre-frontal cortex, the amygdala
and the temporal lobe being the prime mediators of
violent behaviour, as they are entrusted with producing
socially acceptable interactions, and it is when these
regions are damaged or impaired in some way that
aggressive behaviour manifests itself (Birbaumer &
Flor, 1998). As an example, the pre-frontal cortex
(PFC) of 41 murderers was examined, the researchers
found that the lateral and medial regions of the PFC
were under-activated and the right amygdala was
over-activated, the impulsive murderers also exhibited
a decline in lateral PFC metabolism and an amplified
metabolism in the amygdala, hippocampus, thalamus
and midbrain compared to the premeditated murderers
(Davidson, Putnam & Larson, 2007; Volavka, 1999).
These are significant results because the PFC is an
important component of emotional regulation in the
brain and has been linked to aggressive behaviour in
other studies, as well as having a large concentration
of serotonin receptors (Davidson, Putnam & Larson,

6. ✤ Emoties zijn belangrijke signalen in ons lichaam die ons
helpen snel, en zonder te veel na te denken, belangrijke
beslissingen te maken.
✤ De emotie Boosheid heeft als functie onze grenzen te
bewaken
✤ De hormonale reactie die gepaard gaat met de emotie
Boosheid is er op gericht het lichaam voor te bereiden op
vechten
✤ De ‘energie’ die onderliggend is aan de emotie Boosheid
kan ook begrepen worden als ‘passie’

7. Agressie als
communicatie
✤ Er is altijd een boodschap!
✤ Hoe meer emotie, hoe meer de
communicatie non-verbaal zal
zijn
✤ Zolang er gecommuniceerd
wordt zijn er openingen het
probleem op te lossen
✤ “Agressie is een zeer
gepassioneerde manier van iets
duidelijk maken”

8. Herkennen van
de voortekenen
✤ Assertiviteit (verbaal wensen/
grenzen aangeven)
✤ Irritatie (stem iets verheffen, in
herhaling vallen,
wenkbrouwen fronsen)
✤ Verbale Agressie (duidelijke
stemverheffing, krachttermen,
dreigen, ‘posturing’)
✤ Fysieke Agressie (slaan,
schoppen, vernielingen)

9. Welke interventie,
wanneer?
✤ ZORG DAT DE ANDER ZICH GEHOORD
VOELT (dit is iets anders dan iemand gelijk
geven) - emotionele reflectie
✤ Assertiviteit - leg uit dat je de wens/grens van
de ander wenst te respecteren als dat mogelijk
is
✤ Irritatie - wees vriendelijk en vraag om
verheldering. Wees niet te beroerd om excuses
aan te bieden.
✤ Verbale Agressie - geef aan dat je niet zo wenst
te worden toegesproken, maar dat je wél bereid
bent te luisteren
✤ Fysieke Agressie - geef aan dat je zo niet
langer in gesprek kunt zijn, en dat als een
afkoelingsperiode niet helpt, je maar iemand er
bij moet halen (bijv. politie), of moet ingrijpen

10. Durven
toepassen
✤ “Practice makes perfect”
✤ train realistische
scenario’s
✤ Moeilijke scenario’s
worden makkelijker als je
het vertrouwen hebt dat je
de fysieke veiligheid kunt
waarborgen

11. Dank voor uw aandacht!
✤ Vragen?
✤ Casus?
✤ Hoe te trainen?
✤ www.ControleOverAgressie.nl