1. TÜRKİYE HASTANE AFET PLANI EĞİTİMLERİ
AFETLERDE
HALK SAĞLIĞI HİZMETLERİ

2. AFETİN DÖNEMLERİ
 Sessiz Dönem
 Alarm Dönemi
 İzolasyon Dönemi
 Dış yardım Dönemi
 Rehabilitasyon Dönemi
Afete etkili yanıt verebilmek; sessiz dönemde
gerçekleşecek plan ve hazırlıkğı ile olanaklıdır.
2

3. ETKİLİ YANIT = PLAN
ADIMLAR
 Planlama takımı kurma
 Mevcut planları gözden geçirme
 Kaynakları tanımlama
 Afet senaryoları yazma
 Yanıt için gereksinimleri hesaplama
 Tatbikatlar
3

4. AFETİN SAĞLIK
ETKİLERİ
Hastalık ve Ölüm Nedenleri;
 Travma- Olayın direkt etkileri
 Emosyonel stres
 Bulaşıcı hastalıklar
-Su
-Gıda
-Solunum yolu
-Vektörler
4

5. AFETLERDE SAĞLIK
HİZMETLERİ
2. Olaya Bağlı Travmalara Acil Tıbbi
Müdahaleler
3. Halk Sağlığı Hizmetleri
(İkincil hastalık ve ölümlerin
önlenmesi)
5

6. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER
 Kurtarma sırasında bakım
 Triaj (kırmızı,yeşil,sarı,siyah)
 Yaşam idamesi
 Yaralıların bakımı
 Hasta sevki
 İkincil triaj
 Hastane hizmetleri
6

7. HALK SAĞLIĞI
HİZMETLERİ
 Çevreye yönelik koruyucu hizmetler
(Barındırma,su güvenliği, gıda güvenliği,
vektör kontrolü, atık kontrolü vb)
 Kişiye yönelik koruyucu hizmetler
(aşılar, kemoprofilaksi, sağlık eğitimi vb)
 Olağan hizmetler düzeyine ulaşma
 Sağlık alt yapısının yeniden inşaası
7

8. AFET SAĞLIK
HİZMETLERİNDE
ÖNEMLİ BAŞLIKLAR
 Kurtarma  Katı atıkları
 Acil tıbbi bakım zararsızlaştırma
 Tehlikeleri ortadan kaldırma
 Tıbbi atık yönetimi
(yangın, gaz sızıntısı vb.)
 Enfeksiyon kontrolü
 Devam etme riski varsa
 Durum ve deneyimleri
kayıt ve raporlama
toplumu güvenlik altına
alma
 Materyallerin
depolanma ve dağıtımı
 Koruyucu ve rutin bakım  İletişim
sağlama  Ulaşım
 Sağlıklı su, yiyecek, barınak  Bilgilendirme
sağlama  Trafik düzenlemesi
 İnsan atıklarını yok etme  Güvenlik hizmetleri
 Vektörlerle yayılan  Ölülerle ilgili hizmetler
hastalıkları önleme 8

9. RİSK GRUPLARI
 0-5 yaş grubu çocuklar
 Gebeler
 Lohusalar
 Yaşlılar
 Kronik hastalığı olanlar
 Engelliler
 Akut hastalık geçirenler
9

10. Eksternal Afet
Hastaneyi Etkileyen Major Afetler
 Geçici bir sağlık birimi oluşturulmalıdır.
 Seyyar hastaneler kurulmalıdır.
 Çevre sağlığı hizmetleri üzerinde
durulmalıdır.
-Sağlıklı su
-Sağlıklı gıda
-Atık kontrolü
-Vektör kontrolü
10

11. GEÇİCİ YERLEŞİMİN
KABULU
 Zamanında-gecikmeyen,
 Mal güvenliği,
 Malına mülküne sahip çıkabilme,
 İşine gücüne devam edebilme
 Komşu akraba-sosyal ilişkilere devam
 Organize olma-katkı ve katılımını alma
11

12. AFETTE YERLEŞİM
TÜRLERİ
 Sabit yapılar: Okul, kamp, otel gibi
yerlere geçici yerleştirme
 Çadır kentler:Kısa erimli yerleştirme
 Prefabrik konutlar: Orta erimli
yerleştirme
 Kalıcı yerleştirme: Yeni konutlar-yeni
yerleşim yerleri
12

13. SABİT YAPILARA
YERLEŞTİRME
 SULU ALANLAR HİJYENİ
 TOPLU BESLEME
 ÇAMAŞIRHANE
 KALABALIK FAKTÖRÜ
 GRUBUN ÖRGÜTLENMESİ
 GRUP FAALİYETLERİ
13

14. ÇADIR KENTLER1
 Yer seçimi
 Uygun çadırlar
 Araziye yerleşme
 Toplumun örgütlenmesi
14

15. ÇADIRKENTLER2
 Önceden hazırlanmış,
alt yapısı inşa edilmiş alanlar
 Önceden planlanmış, uygun
araziler
15

16. ÇADIR KENTLER3
Yer Seçimi
 1000 kişiye 3-4 hektar alan,
 Su, elektrik, ulaşım sağlanabilen
 Eğimli, su drenajına uygun, zemin çamuru,
çimen ve ot olmayan arazi
 Su basma, toprak kayma, çığ, kaya düşme
olasılığı yok
 Çöplük, hava kirliliği, kokusu ve jitlerinden uzak
 Gürültü ve yoğun trafikten uzak
 Hava akımı olmayan, güneye bakan
 Eski yerleşime yürüme mesafesinde
16

17. ÇADIR KENTLER4
Uygun Çadırlar
 Çadırlar aile tipi olmalı
 Kişi başına en az 3-3,5 m2 alan 10 m3
hacim sağlamalı
 Soğuk, rüzgar ve yağmurdan koruyan
 Doğal havalandırmaya uygun
 Gereğinde ısıtmaya uygun .
17

18. 18

19. ÇADIRLARI YERLEŞTİRMEK
YAN YANA DİZMEK DEĞİLDİR
19

20. ÇADIR KENTLER5
Araziye yerleşme
 10 metrelik, kaplanmış yollar
 Çadırlar bu yola iki metre mesafede
 Çadırlar arasında sekiz metre aralık
 Çadır dizileri uygun drenajlarla korunmalı
 Sokaklar ve çadırlar aydınlatılmalı
20

21. 21

23. 23

24. 24

25. 25

26. 26

27. ÇADIR KENTLER6
sosyal tesisler
 Mutfak- yemekhane
 Tuvaletler
 Banyolar
 Çamaşırhaneler
 Yönetim (İdare, sağlık istasyonu,
haberleşme, güvenlik)
 Lokal (toplanma, eğleme)
 Okul çadırları
 Spor alanları
27

28. PREFABRİK KONUTLAR
 Yer seçimi ilkelerine uygun
 Su, kanalizasyon, elektrik merkezi
 Uygun büyüklükte konutlar (sulu alanların içinde
olduğu)
 Konutların araziye yerleştirilmesi
(cadde ve sokak sistemi)
 Yönetim (İdare, sağlık istasyonu, haberleşme,
güvenlik)
 Okul
 Kantin-Lokal- toplantı yeri
 Spor alanları 28

29. KALICI YERLEŞİMLER
 OLAĞAN KENT,ÇEVRE, KONUT, İNŞAAT ve
SAĞLIK KURALLARI
29

30. VAR OLAN ŞEBEKE SUYU 1
 Sistem ve şebeke hızla kontrol edilmeli-bozukluk,
arıza ve riskler derhal giderilmeli
 Kirlenme olasılığı dikkate alınmalı, giderilmeli
 Başlangıç ve rutin analizler
 Başlangıç, süper ve olağan klorlama
 Şebeke çalışıncaya dek seyyar su sağlama ve
bunlarda su güvenliği
Çözümlenmesi gereken en acil ve önemli sorundur
30

31. SU SAĞLAMA YÖNTEMLERİ2
1. AMBALAJLI SULAR
2. TANKERLERLE TAŞIMA
3. MOBİL ARITMA DÜZENEKLERİ
4. ŞEBEKE BAĞLAMA
31

32. OLAYDAN HEMEN SONRA SU3
 Durumun belirsiz olduğu ilk saatlerde
ambalajlı sular dışında kullanılmamalı
 Geçici su şebekesi çekilebiliyor ise
kurulmalı
 Mobil hastane kurulacaksa kişi başına 40-
50 lt/kişi/gün su verilmeli
 Çadır yerleşimlerde kişi başına en az 40-50
lt/kişi/gün litre su sağlanmalı
 Suyu alma yeri her bir çadıra en fazla 100
m uzakta olmalıdır. 32

33. AMBALAJLI SU4
 RUHSATLI
 MARKALI
 ORJİNAL ŞİLLİNG KAPAKLI
 KULLANIM SÜRESİ GEÇMEMİŞ
 UYGUN TAŞIMA-SAKLAMA
33

34. SU TANKERİ5
 Su taşımaya uygun,
 Dolum ve başaltım sistemleri
kirlenmeye yol açamayacak tipte,
 Su aldığı yer uygun ve denetlenmiş,
 Dolumdan sonra klorlama,
 Yerleşim girişlerinde klor kontrolü,
 Personel eğitimli.
34

35. TAŞINABİLİR SU
DÜZENEKLERİ6
 İçme suyu düzenekleri
 Atık su arıtma düzenekleri
 Su analiz laboratuvarları
İÇME SUYU DÜZENEKLERİ
 KAYNAĞA UYGUN
 KAPASİTESİ YETERLİ
 DEZENFEKTE EDEBİLEN
 PAKETLEYEBİLEN
35

36. SU HİJYENİ7
 Afet durumunda şebekelere -su şebekesinde
bozukluk olmasa bile- süperklorlama (1 ppm)
yapılmalıdır
 Günde iki kez serbest kalıcı klor düzeyi
denetlenmelidir.
 bakteriyolojik muayeneler sık aralıklarla
yapılmalıdır
 Sık aralıklarla bakteriyolojik muayeneler
yapılmalıdır.
Kuşkulu kaynaklardan elde edilen suyun
36
dezenfeksiyonu için birinci seçenek klorlamadır

37. 37

38. BESLENME1
 Afetlerde gıda kirliliği olasılığı daha yüksektir
 Gıda stokları değerlendirilmeli, Kontamine gıdalar
imha edilmeli
 Uygun saklama, hazırlama pişirme,dağıtım koşulları
sağlanmalı
 Önce saklanması güç besinler tüketilmeli
 Gıda temini için plan yapılmalı
 Kirlenme olasılığı olan yerler; üretim, hasat, taşıma,
işleme, depolama, dağıtım, kullanım
 Özellikle kimyasal üretim, taşıma ve depoları
 Biyolojik kirlilik (geleneksel gıda hijyeni önlemleri)
 Fırsatçılara olağandan daha fazla dikkat
38

39. 39

40. BESLENME2
 İZOLASYON EVRESİ
 KISA ERİMLİ
 UZUN ERİMLİ
40

41. BESLENME3
 Örgütsüzlük ve olanaksızlıklar nedeniyle İlk
günler, yiyecekler korunamaz kuru ve
paketlenmiş yiyecekler tercih edilmeli
 Örgütlü, sistemli ve dayanışma duygusunu
pekiştiren dağıtım yapılmalı.
 En kısa sürede seyyar mutfak kurulmalı
 Orta ve uzun erimli yerleşime dek beslenme
merkezi olmalı
41

42. BESLENME4
hijyen
 Gıdalar uygun koşullarda saklanmalı
 Vektörler mutfak ve gıdaya ulaşamamalı
 Mutfak temiz olmalı
 Tezgahlar hem yemek hazırlamadan önce
hem de sonra temizlenmelidir
 Kaplar olağandan daha özenle
temizlenmeli
42

43. BESLENME5
hijyen
 El, araç gereç ve tezgah kurulamada kağıt
havlu kullanılmalı
 Mutfak bezleri amacına göre sınıflanmalı
karıştırılmamalı
 Bezler günlük değiştirilemiyor ise
kullanmadan önce klorlu suya
yatırılmalıdır.
 Fırça ve paspas benzeri araçlar mutfağa
özgü olmalı diğer alanların araçları
kesinlikle mutfağa sokulmamalıdır.
43

44. BESLENME6
ÇALIŞANLAR
 Çalışmaya uygunluk-Portörlük muayenesi
 Çalışanların beden, giysi temizliği
 El bakımı ve kontrolü
 El yıkama ve eldiven kullanma
 Bone kullanma
 Sıvı sabun-Kağıt havlu kullanma
 EĞİTİM
44

45. DAĞTIMDA HAKKANİYET VE DÜZEN,
DAYANIŞMA DUYGUSU
45

46. MERKEZİ VE TOPLU BESLENME
DAHA HİJYENİKTİR
46

47. YETERLİ DENGELİ BESLENME
Gıda hijyeni uygulamaları
yapılırken yeterli dengeli
beslenme ilkeleri de
unutulmamalıdır.
47

48. ENKAZLAR MOLOZLAR
 Enkaza ve molozlara dezenfektan, ensektisit
sıkmaya gerek yoktur
 Çöplüğe, dere yatağına, denize,sarp vadilere
dökülmemeli
 Tekrar almaya uygun ve olabildiğince tasnif
edilmiş depolama
 Toprağı ve diğer atıkları kirletecek
(radyoaktif,kimyasal, parlayıcı
patlayıcı,biyolojik) atıkları özel toplama ve
uzaklaştırma
48

49. Özel kirlilik riski taşıyan yapıların hızlı ve
doğru biçimde değerlendirilmesi ve
zararsızlaştırılması gerekir.
49

50. DEFİN
 Cesetlerin kontamine (biyolojik/kimyasal) olabileceği
unutulmamalı, kirli olanlar dekontamine edilmeli
 Kirli olmayan ölülere sönmemiş kireç, dezenfektan vb
uygulamasına gerek yoktur. Uygun koşullarda -soğukta
bekletilmesi yeterlidir.
 Cesetler için yeteri sayıda torba bulunmalı/temin
edilmeli
 Yakınları alana dek morgda bekletilmelidir- Çok sayıda
ve geçici morga gereksinim vardır. 72 saatten fazla
tutulmamalıdır. Defin işlemleri hızla yapılmalıdır.
 Kayıt ve kimlik tespiti çok önemlidir.
 Belirlenen yerler dışına gömme yapılmamalıdır. 50

51. TUVALET–BANYO-
ÇAMAŞIRHANE
 Her 10 kişiye bir tuvalet her 50 kişiye bir duş
sağlanmalıdır. Açık çukurlu hela için her 50
kişiye 3 metre çukur kazılır ve
 10 kişiye bir yıkanma musluğu 100 kişiye bir
banyo 50 kişiye bir duş yazın duş sayısı 30
kişiye bir olacak şekilde ayarlanmalıdır.
 Merkezi çamaşırhane ve yeterli çamaşır
makinesi
 Deşarj noktaları belirlenmeli
 Yerel koşullara uygun arıtım önlemleri alınmalı
51

52. KANALİZASYON ATIKLARI
 Şebekenin zarar görüp görmediği derhal
araştırılmalı.
 Zarar görmüşse onarıma gidilmelidir.
 Sıvı sabun, su, kağıt temizlik maddeleri
sağlanmalıdır.
VAR OLAN YAPILAR HASARANMIŞ İSE
 Açık çukurlu tuvaletler
 Seyyar tuvaletler kullanılabilir.
 Atık suların kontrollü uzaklaştırılması
sağlanmalıdır.
 Yeni tuvaletler yapılıp, kanalizasyona
bağlanmalıdır. 52

53. 53

54. ÇÖP-VEKTÖRLER
 Kapalı kaplar yerleştirinceye dek çöpleri çukurlara
biriktirme ve toprakla örtme
 Atıklar poşetlere ve kapalı kaplarda toplanmalı
 Her 4-8 çadıra (25-50 kişi) 50-100 litrelik kapaklı
çöp kabı yerleştirilmeli
 Her gün ve düzenli alınmalı.
 Uygun yerlerde biriktirilmeli ve biriktirme
alanlarında çevre gözetilmeli
 Eğitim yapılmalı
54

55. ÇÖP-VEKTÖRLER
 Afetlerden sonra vektör insan teması artar
 Uygun alanlar seçilmiş ise vektörler sorun olmaz
 Jit yok etme ve kimyasal mücadele yapılmalı
 Yapay jit yaratmamak (çöpler, tuvaletler, atık su, gıda
hazırlama depolama)
 Erişkin mücadelesi için ensektisidler kullanmak
gerekebilir (duyarlılık, maliyet, elde edilebilirlik,
zararasız kullanım)
 Şüpheli hayvan ölüleri yetkili kişilerce kaldırılmalı ve
temas ettiği yerlerle ilgili önlemler alınmalı, gerekirse
veterinerlik önlemleri devreye sokulmalıdır.
55

56. ÖZEL ATIKLAR ATIKLAR1
Hastanelerde tıbbi, tehlikeli, radyoaktif ve
evsel atıklar birbirine karıştırılmamalı
 Tıbbi atıklar için; Tıbbi Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği
 Tehlikeli atıklar için; Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği
 Radyoaktif atıklar için TAEK düzenlemeleri
UYGULANMALIDIR
56

57. TIBBİ ATIKLAR
Tıbbi Atık Yönetimi İlkeleri, afette
de aynen uygulanmalıdır.
 Sorumlu kişiler belirlenmeli
 İlgili personel eğitimden geçmeli
 Atık miktarı kayıt altına alınmalıdır
 Kaynağında en aza indirilmeli
 Kaynağında ayrı, toplanıp, taşınmalı,
biriktirilmeli
57

58. BULAŞICI HASTALIK KONTROLÜ1
En sık ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar
 Tifo  Sıtma
 Kolera  Meningokoksik
 Kızamık menenjit
 İnfluenza  Tüberküloz
 Besin zehirlenmesi  Parazitozlar
 Hepatit A,B,C
 Skabies
 Kuduz
 Polio
 Tetanoz
58

59. BULAŞICI HASTALIK
KONTROLÜ2
 Laboratuvarın kesintisiz çalışması
 Gerekirse mobil laboratuvarlar kurulması
 İşbirliği sağlanabilecek laboratuvarların
belirlenmesi
 Çevreye ve kişilere ait örneklerin alınabileceği
kapasitenin sağlanması
 Bulaşıcı hastalık kontrol ekipleri oluşturulması
 İshal ile başvuran hastalardan gaita örnekleri
alınması, 59

60. BULAŞICI HASTALIK
KONTROLÜ3
Bulaşıcı Hastalık Çıkmaması İçin Önlemler
 Yeterli ve temiz su sağlama
 Gıda hijyeni sağlama
 Vektörlerle mücadele
 Veteriner Müdürlüğü ile işbirliği
 Çevrenin olumsuzluklarını etkisiz kılma
 Sağlık eğitimi
 Hastalık semptomlarını izleme
 Portör muayeneleri
 Laboratuvar olanakları sağlama 60

61. BULAŞICI HASTALIK
KONTROLÜ4 Bulaşıcı
Kaynak Bulaş Yolu Sağlam Kişi
Olgu ve taşıyıcı Su hijyeni Bağışıklama
tanıma Gıda hijyeni Kemoprofilaksi
Olgu ve taşıyıcı 
Kişisel temizlik Beslenme
tedavisi Vektör Sağlık eğitimi
İzolasyon
kontrolü Kişisel
Filyasyon Atık kontrolü bariyerler
Bildirim
Sağlık eğitimi
61

62. BAĞIŞIKLAMA
 Yaralılarda ve kurtarma çalışmalarına katılanlarda
tetanoz aşısı
 Ceset ve yaralılarla yakın teması olanlara Hepatit
B aşısı
 On beş yaş altı için ek bir doz kızamık aşısı
 Kolera ve tifo aşıları önerilmez.
 Tetanoz serumu, kuduz aşısı ve serumu, yılan ve
akrep serumu bulundurulmalıdır.
 Rutin bağışıklama hizmetlerinin kaldığı yerden
devamı sağlanmalıdır.
62

63. Veri Toplama ve Kayıt
 Düzenli günlük semptomlara dayalı veri toplama,
kayıt, sonuçların izlenmesi ve bildirim mutlaka
yapılmalı
 İlgili bölgedeki endemik bulaşıcı hastalıklara karşı
surveyans planı hazırlanmalı
 Sorunlar, nedenleri, etkilenenler, müdahaleler,
gereksinimler ayrıntılı rapor edilmeli,
 Sürekli izleme, değerlendirme yapılmalıdır.
63

64. Toplumun Eğitimi
Toplumun afetlere hazırlıklı olması
sağlanmalıdır.
 Afet bilinci oluşturmak
 Paniğe kapılmamak
 İşleri kolaylaştırmak
 Kendi rollerinin önemini kavratmak
 Afet sonrası ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarını
ve bunlardan korunmayı öğretmek açısından
önemlidir
64

65. Ruh Sağlığı Hizmetleri
 Travma sonrası stres bozukluğu başta
olmak üzere çeşitli ruh sağlığı sorunları
sıklıkla görülmektedir.
 Yaralılar, hasta yakınları, personel için
gereklidir.
 Bu konu ile ilgilenen bir birim kurulmalı ve
görevlendirmeler yapılmalıdır
65

66. Üreme Sağlığı Hizmetleri
 Doğum öncesi bakım
 Sağlık personeli yardımlı ve sağlıklı
koşullarda doğum
 Doğum sonrası bakım
 Aile planlaması hizmetleri-danışmanlık
Bu hizmetlerin aksamadan yürütülmesi için
gerekli mekan, malzeme, personel
gereksinimi karşılanmalıdır.
66

67. Halk Sağlığı Hizmetleri İçin
İşbirliği
 Tesisat sorunları yönünden;lojistik hizmetleri
 Gıda,su, malzeme, korunması, olası yasakların
uygulanması yönünden güvenlik hizmetleri
 Halk eğitimi, iletişimi için halkla ilişkiler
 İkincil hastalıkların önlenmesi, çevre sağlığı ve
dokümentasyon için planlama hizmetleri
 Psikososyal destek yönünden operasyon hizmetleri ve
Psikiyatri bölümü ile işbirliği ve koordinasyon
gereklidir.
67

68. SONUÇ
Hastane Afet Planında,
 İnternal ve eksternal afetler göz önüne alınmalı
 Birden fazla senaryo hazırlanmalı
 Ekip motivasyonu sağlanmalı
 Tekrar tekrar gözden geçirilmeli
 Tahliye planlarını içermeli
 Basit ve net organizasyon sağlanmalı
 Karar alma ve uygulama kısa yollardan olmalı
 Altyapı ve gereksinimler iyi tanımlanmalı
68

69. SONUÇ-2
 Her hastane tektir
 Her afet tektir
 Afetler planlandığı gibi gitmez
Ancak; afete en etkili yanıtı sağlamada
planlama en önemli faktördür.
69

70. SONUÇ-3
 Halk Sağlığı ile ilgili uygulamalar afetin tıbbi
ve ekonomik olumsuzluklarını önemli ölçüde
azaltır.
 Sağlık hizmetleri planlanırken çok sektörlü
yaklaşımın ve birinci basamak sağlık
hizmetlerinin önceliği unutulmamalıdır.
 Hastane Afet Planları da bu önceliğin
unutulmayacağı bir anlayışta hazırlanmalıdır.
70