Saglik Hizmeteri Yuksekokulu Anatomi Dersi

1. 11.12.2014
1
Prof. Dr. Çağatay BARUT
B.E.Ü. Tıp Fakültesi Anatomi A.D.
Sinir Sistemi
Endokrin sistemi ile beraber vücudun
haberleşme ve düzenleme sistemi olarak
çalışır.
Dış dünya ile bağlantı sağlar ve diğer
organların fonksiyonlarını koordine eder.
MSS ve Periferik sinir sistemi olarak ikiye
ayrılır
Beyin (encephalon) MSS
Omurilik (Medulla spinalis)
Sinirler
Kranial sinirler ve
Spinal sinirlerden oluşur PSS
Sinir Sistemi
Sinir sistemi fizyolojik olarak somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi
olarak ayrılır
Somatik sinir sistemi : Çizgili kaslar gibi isteğimiz dahilinde çalışan yapıları
kontrol eder
Otonom sinir sistemi : İsteğimiz dışında çalışan yapılar (iç organlar,
damarlar, düz kaslar v.s.) kontrol eder
Sinir Sistemi
Sinir dokusu; sinir hücresi (neuron) ile
bunlara destek sağlıyan Neuroglia
hücrelerinden oluşur
Neuron’lar impuls alma, iletme ve üretme
yeteneklerine sahiptir.
Sinir sistemi yapısı
Sinir hücresi (nöron); sinir
sisteminin temel fonksiyonel
birimidir. Çeşitli biçim ve
büyüklüklerde olabilir. Sinirsel
uyarıları elektriksel ve kimyasal
yolla iletir.
Hücre gövdesi büyüktür ve
çekirdek burada yer alır.
Kısa uzantıları dendrit, uzun
kolu akson olarak adlandırılır.
Başka hücrelerden gelen
uyarılar dendiritlerin uçlarından
alınır ve aksonların uçlarından
diğer hücrelere iletilir.
Bağlantı yerlerine sinaps denir

2. 11.12.2014
2
Büyük çaplı aksonlar genellikle myelin kılıfı adı verilen bir kılıf ile sarılıdır.
Myelin kılıfı, aksonda iletim hızını arttırır
Neuron (Nöron)
Neuron’lar hücre gövdelerinden çıkan uzantılarının sayılarına göre üç
grupta toplanır:
1. neuronum unipolare
2. neuronum bipolare
3. neuronum multipolare
Neuron (Nöron)
Neuron’lar fonksiyonlarına göre de 3 gruba ayrılırlar:
Motor nöron’lar
Duyusal nöron’lar
Ara nöron’lar (internöron)
Neuron (Nöron)
Neuronlar arasında bulunan glia hücreleri (neuroglialar) nöronları destekler,
korur, beslenmesini sağlar ve zararlı maddeleri fagosite eder
Çoğalma yetenekleri vardır, uyarılabilme özellikleri yoktur
Bunlar da mikro ve makroglialar olmak üzere ikiye ayrılır
Neuroglia
Mikroglia’lar makrofajlardan gelişir
SSS de hasarlanmış ve dejenere olmuş bölgedeki hücresel
artıkları fagosite ederler
Makroglialar da
- Astrositler
- Oligodentrositler
- Epandim ve
- Schwann hücreleri
- Satellit hücrelerden oluşur
MSS de
PSS de
Neuroglia NeurogliaAstrositler
Kan- beyin bariyerinin oluşması
MSS’nde oligodendritler, PSS’nde Schwann hücreleri’nin uzantıları
aksonları saran myelin kılıflarını yaparlar
Epandim hücreler MSS deki boşlukların duvarını döşeyen epitel
tabakasını oluşturur

3. 11.12.2014
3
Medulla spinalis
Merkezi sinir sisteminin bir
parçasıdır
Beynin vücuda bağlanması
Spinal reflexlerin oluşması
Foramen magnum’dan başlar
Canalis vertebralis’de kaudale
doğru uzanır
Fötal hayatın üçüncü ayına
kadar tüm kanalı doldurur.
Erişkinde L2 vertebra üst
kenarı hizasında sonlanır.
Medulla spinalis
40-45 cm
Medulla spinalis’in alt ucu conus medullaris olarak
adlandırılır
Sulcus medianus posterior
Sulcus anterolateralis
Sulcus posterolateralis
Fissura mediana anterior
Septum medianum posterius Spinal sinirler (nervi spinales)
Radix posterior (sensoria):
Sulcus posterolateralis’den
giren ve periferden duyuları
getiren liflerin oluşturduğu
yapıdır. Üzerinde ganglion
spinale bulunur
Radix anterior (motoria):
Sulcus anterolateralis’den
çıkarak medulla spinalis’i terk
eden motor liflerin oluşturduğu
yapıdır.
Radix anterior ve posterior’u
oluşturan lifler, sulcus
anterolateralis ve
posterolateralis’te fila radicularia
denilen birkaç dal halindedir
Spinal sinirler (nervi spinales)
Sulcus anterolateralis’ten spinal sinirlerin ön kökleri çıkar
Sulcus posterolateralis’ten spinal sinirlerin arka kökleri girer
Radix anterior ve radix posterior foramen intervertebrale’de
birleşerek spinal siniri oluşturur.
Spinal sinirler (nervi spinales)

4. 11.12.2014
4
Servikal 8 çift
Torakal 12 çift
Lumbal 5 çift
Sakral 5 çift
Koksigeal 1 çift
Cauda equina
Ganglion spinale
Beyaz cevher
Gri cevher
Medulla spinalis’in iç yapısı
Substantia grisea
Sustantia alba
Cornu anterius (columna anterior)
Cornu posterius (columna posterior)
Cornu laterale (T1-L2-3) (columna lateralis)
Canalis centralis
Medulla spinalis’in iç yapısı
Medulla spinalis’in zarları
=Meninges
Pia mater
Arachnoidea mater
Dura mater

5. 11.12.2014
5
Truncus cerebri
Medulla oblangata (Bulbus)
Pons
Mesencephalon
Medulla oblongata
pons ile medulla spinalis arasında,
yukarıdan aşağıya yaklaşık 3 cm,
Foramen magnum’da
medulla spinalis ile
devam eder
fissura mediana anterior
pyramis bulbi
tractus corticospinalis
decussatio pyramidum
(motoria)
sulcus anterolateralis
n. hypoglossus (XII)
Medulla oblongata
sulcus retroolivaris’de
n. glossopharyngeus (IX)
n. vagus (X) ve
n. accessorius'un (XI) kranial
parçası bulunur.
Medulla oblongata
Medulla oblongata
Arkada ise 4. ventrikülün
recessus lateralis’lerini
birleştiren çizgi pons ile
bulbus arasındaki sınırı
oluşturur
Pons
Beyin sapının orta
parçasıdır
Pedinculus cerebellaris
medius (brachium
pontis)’lar ile cerebelluma
bağlanır
Altta medulla oblangata,
Üstte ise mesencephalon
Yaklaşık 2.5 cm kadar

6. 11.12.2014
6
Pons
Üstte sulcus pontocruralis
ile mesencephalon’dan, altta
sulcus bulbopontinus ile
medulla oblongata’dan ayrılır
Sulcus bulbopontinus →
n. abducens; n. facialis,
n. vestibulocochlearis çıkar.
Ön yüzünün yanlarından →
n. trigeminus
MESENCEPHALON
Beyin sapının üst parçası olan
mesencephalon, pons ile
diencephalon arasında
yaklaşık 2 cm uzunluğunda bir
yapıdır.
Büyük bölümü fossa cranii
posterior’dadır.
Her iki tarafta pedunculus
cerebellaris superior ile
cerebellum’a bağlanır
MESENCEPHALON
Colliculus superior
Colliculus inferior
Cerebellum
Cranium’da fossa crani
posterior’da yer alır
Doğrudan hareketin başlatılmasını
sağlayamaz.
Hareketin amaca uygun ve
koordinasyon içinde yapılmasını
sağlar.
Kas tonusu ve dengede rol oynar.
Cerebellum
Fonksiyonları
Hareketlerin amaca uygun yapılması,
İskelet kaslarının tonusunun kontrolü,
Hareketlerin koordinasyonunu,
Dengenin sağlanması,
Kaslarının birlikte hareketini sağlar.
Her bir beyincik hemisferi kendi tarafındaki iskelet
kaslarını kontrol eder.
Hemispherium
cerebelli

7. 11.12.2014
7
Cerebellum dış yapısı
Arbor vitae
Cerebellum iç yapısı
nucleus fastigii
nucleus globosus
nucleus emboliformis
nucleus dentatus
Formatio reticularis
Medulla spinalis, beyin sapı ve thalamus’da yer alan bir nöron ağı
Beyni aktif tutarak davranış ve dikkat açısından uyanık olmayı sağlar
Kas tonusu ve ağrı duyusunun algılanmasını düzenler
Solunum ve dolaşım gibi otonomik fonksiyonları koordine eder.
BEY N VENTR KÜLLER
Dört tane beyin ventrikülü vardır;
Ventriculus lateralis
Ventriculus tertius
Ventriculus quartus
BEY N VENTR KÜLLER
Lateral ventrikül’ler, thalamus’un ön ucunda yer alan for.
interventriculare aracılığı ile 3.ventrikül’e irtibatlanır
BEY N VENTR KÜLLER
3.ventrikül de mezensefalon’un içinden geçen 1,5-2 cm
uzunluğundaki aqueductus mesencephali ile 4.ventrikül’e
bağlanır
4.ventrikül medulla spinalis’teki canalis centralis ile devam
eder
Ayrıca çatısındaki apertura lateralis ve apertura mediana ile
subaraknoidal boşluğa bağlanır

8. 11.12.2014
8
VENTRICULUS TERTIUS
İki taraf thalamus ve
hypothalamus’ların iç yüzleri
arasında, corpus callosum ile
fornix’in altındadır
VENTRICULUS QUARTUS
Bulbus, pons ve cerebellum arasındadır
Yukarıda aqueductus mesencephali
Aşağıda canalis centralis’le devam eder
Ventriculus lateralis’ler Monro deliği ile Ventriculus tertius
Ventriculus tertius Aquaductus cerebri Ventriculus quartus
(3. ventrikül) (Slyvius kanalı) (4. ventrikül)
Beyni mekanik etkilerden korur
İntrakranyal basıncı düzenler
Nöral dokuların beslenmesini
sağlar
Beynin ağırlığını azaltır
Nöral metabolizma sonucu
oluşan atıkların
uzaklaştırılmasına yardım eder
Ventriculus lateralis
(pars centralis)
LIQUOR
CEREBROSPINALIS (BOS)
Toplam miktarı yaklaşık 140 ml dir
Bu miktarın yaklaşık 30 ml.si ventriküllerde,
110 ml si subaraknoidal boşluktadır
Dakikada 0.35-0.4 ml (günde 500 ml) üretilir
Berrak, renksiz bir sıvıdır.
BOS, ventriküllerde bulunan plexus choroideus’larda
yapılır ve salgılanır
LIQUOR
CEREBROSPINALIS (BOS)
1. Dura mater (ektomeninx)
2. Arachnoid mater
3. Pia mater
pia mater + arachnoid mater = Leptomeninges
dura mater = Pachymeninges
(endomeninx)
BEY N ZARLARI
Periostal dura ile cerebral dura arasındaki ekstra dural venler biraraya
toplanarak beyin venzö sinüslerini oluştururlar

9. 11.12.2014
9
Falx cerebri
Dura mater
Sinus sagittalis superior
Dura mater
Beynin kanlanması
Willis poligonu
2 adet a. vertebralis birleşir
A. basilaris oluşur.
A. basilaris ve a. carotis interna’nın
Kısımlarıyla burada bir ağ oluşur.
Diencephalon, mesencephalon ile beyin yarım küreleri arasında
bulunur.
Diencephalon
Thalamus
Hypothalamus
Epithalamus
Subthalamus

10. 11.12.2014
10
Thalamus, cortex cerebri’yi daima uyanık
vaziyette tutan , koku duyusu hariç tüm
duyu impulslarının cerebral cortex’e gitmeden
önce toplandığı ve uygun bir şekilde cortex
cerebri’ye iletildiği yerdir
Thalamus Hypothalamus
Thalamus’un altında III.
ventrikülün dış duvarında,
chiasma opticum ile corpus
mamillare arasında, sulcus
hypothalamicus’un altında
yer alır.
Yaklaşık 4 gr ağırlığındadır.
Hypothalamus
Sıvı elektrolit dengesi
Gıda alımı
Enerji dengesi
Üreme
Vücut ısısının regulasyonu
Emosyonel cevapların
düzenlenmesi
Diencephalon’un üst arka tarafında splenium corporis
callosi’nin alt kısmında 3.ventrikül’ün üst arka duvarında ve
thalamus’un dorsomedialinde lokalize olmuştur.
Epithalamus
Glandula pinealis

11. 11.12.2014
11
Subthalamus
Thalamus’un ventralisnde bulunur
Ekstrapiramidal sistemde görev yapar
Beyin (Encephalon)
Cerebrum
Diencephalon
Truncus cerebri
Cerebellum
Olmak üzere dört bölümden meydana gelir.
Telencephalon
(cerebrum, beyin yarımküreleri)
Beyin hemisferlerinden oluşur.
ki beyin hemisferi arasında fissura
longitudinalis cerebri bulunur
Hemispherum cerebri
Bir beyin hemisferi;
cortex cerebri,
beyaz cevher,
nuclei basales ve
ventriculus
lateralis’ten
oluşmuştur.
Beyin hemisferlerini saran kabuk şeklindeki kısma cortex cerebri
denir.
Nöron gövdelerinden meydana gelir.
Beyin hemisferleri morfolojisi
Beyin hemisferlerinin dış
yüzünde gyrus (gyri
cerebri)
bunların arasında sulcus
(sulci cerebri) adı verilen
yarıklar yer alır.

12. 11.12.2014
12
Facies superolateralis
Bu yüzde;
sulcus centralis ve
sulcus lateralis
denilen iki sulcus vardır.
Sulcus centralis, lobus
frontalis ile lobus parietalis
arasındadır.
Sulcus lateralis: (Sylvius yarığı) lobus frontalis’in
alt kısmı ile lobus temporalis’in ön kısmı arasından
başlayarak arkaya ve yukarıya doğru uzanır.
Facies superolateralis
Erken döneminde ortaya çıkan
sulcus’lar, her şahısta belirgindir.
Bu sulcuslar hemisferi;
lobus frontalis,
lobus parietalis,
lobus occipitalis,
lobus temporalis,
lobus insularis (insula) ve
lobus limbicus olmak üzere altı
lobus’a ayrılır.
Beyin hemisferleri morfolojisi Beyin hemisferleri morfolojisi
Lobus limbicus ayrı bir lobus
olmayıp, içerisinde limbik sisteme
ait kortikal yapılar bulunur.
Lobus limbicus’u hemisferlerin
medial yüzünde bulunan
lobus frontalis,
lobus parietalis,
lobus occipitalis ve
lobus temporalis’in
birbirleri ile devam eden kısımları
oluşturur.
Lobus insularis
Lobus frontalis, lobus parietalis ve lobus
temporalis’in insula’ya komşu kortikal
kısımları kaldırıldığında görülür.
Cortex cerebri’nin fonksiyonel
bölgeleri
Duyu bölgeleri: Duyuların şuura ulaştığı bölgelerdir.
Motor bölgeler: Motor fonksiyonların istek doğrultusunda
başlatıldığı veya sonlandırıldığı bölgelerdir.
Assosiasyon bölgeleri: Birçok duyunun edinilmiş
deneyimler doğrultusunda değerlendirilmesini ve kişiye özel
davranış özelliklerini ortaya çıkaran bölgelerdir.

13. 11.12.2014
13
Primer somatik duyu merkezi
Genel somatik duyular ile ilgili olan primer somatik duyu
merkezi, gyrus postcentralis ile lobulus paracentralis’in arka
kısmında yer alır.
Bu merkez Brodmann’ın 3,1,2 numaralı sahalarına karşılık
gelir.
Ağrı, ısı, dokunma, hafif basınç duyusu ve proprioseptif
duyunun algılanması
Primer görme merkezi
Lobus occipitalis’te yer alan ve Brodmann’ın 17 nolu
sahası olarak bilinir.
Primer işitme merkezi
Lobus temporalis’de yer alan bu merkez, Brodmann’ın
41 ve 42 nolu sahalarına karşılık gelir.
Tat merkezi
Operculum parietale’de yer alan bu
merkez,Brodmann’ın 43 nolu sahasına karşılık gelir.
Motor bölgeler
Primer motor bölge
Premotor bölge
Yardımcı motor bölge
Frontal göz sahası

14. 11.12.2014
14
Primer motor bölge
Gyrus precentralis ile lobulus paracentralis’in ön kısmında yer
alır ve Brodmann’ın 4 nolu sahasına karşılık gelir.
Motor homonculus
Premotor bölge
Beyin hemisferlerinin lateral yüzünde yer alır ve
Brodmann’ın 6 nolu sahası ve buna komşu 8 numaralı
alanın bir bölümüne karşılık gelir.
İşitme, görme ve somatik duyular ile aktive olur.
İstekli motor hareketlerin planlanmasında ve
başlatılmasında rolü vardır.
Lezyonlarında beceri gerektiren kompleks haraketler
(yürüme gibi) yapılamaz.
Konuşma merkezi
Brodmann’ın 44 ve 45 nolu sahalarına karşılık gelir.
Frontal lobda yer alır.
Area precentralis
Primer motor korteks
Sekonder motor korteks
4
6 (tümü)
8,44,45
(kısmen)
Suplamenter motor saha
6. sahanın üst
kısmında
Frontal göz sahası 6,8,9 (özellikle
8.saha)
Motor konuşma merkezi
(Broca)
44
45 (kısmen)
Prefrontal korteks 9,10,11,12
LOBUS FRONTALIS

15. 11.12.2014
15
Primer duyu saha 3,1,2
Sekonder duyu sahası 40
Somestetik assosiasyon
sahası
5,7
Kortikal okuma merkezi 39
LOBUS PARIETALIS
Primer somestetik saha
Sekonder
duyu sahası
Primer görme merkezi 17
Sekonder görme merkezi 18,19
Oksipital göz sahası 18, 19
LOBUS OCCIPITALIS
Primer görme
merkezi
Sekonder görme
merkezi
-Primer işitme merkezi
-İşitme assosiasyon
bölgesi
41
42
Sekonder işitme merkezi
(Wernicke sahası)
22
Sekonder konuşma
merkezi
39,40
LOBUS TEMPORALIS
Primer işitme merkezi (41. saha)

16. 11.12.2014
16
Substantia alba
Cortex cerebri’nin altında
çeşitli yönlerde seyreden
miyelinli lifler tarafından
oluşturulur.
Beyaz cevher içindeki lifler 3 kısımdır
Assosiasyon lifleri
Commisural lifler
Projeksiyon lifleri
Substantia alba
Beyin hemisferlerinin derininde, beyaz cevher içinde yerleşmiş, özel
kortikal fonksiyonları düzenleyen gri cevher kitleleridir.
Nuclei basales
nucleus caudatus
putamen
globus pallidus nuc.
lentiformis
corpus
striatum
striatum
globus
pallidus
claustrum
putamen
nuc.
caudatus
nuc.
subthalamicus
substantia
nigra

17. 11.12.2014
17
Bazal çekirdekler motor sistem içinde üç temel görev
üstlenmiştir.
1. Kortikospinal sistem üzerinden motor aktivitenin kompleks
modellerini (örn. yazı yazma, makasla kağıt kesme vb.)
kontrol etmek
2. Ardışık motor hareketlerin kognitif kontrolünde (hafızadaki
bilgi ile o anda beyne ulaşan bilgiyi karşılaştırıp – düşünüp
sonuç çıkartma) Ana rolü nuc. caudatus oynar
3. Hareketlerin yapılma hızının ve yapılma büyüklüğünün
kontrol edilmesi. Burada da ana rolü nuc. caudatus oynar
Nuclei basales Limbik sistem
Diencephalon ile telencephalon arasında yer alan bazı
yapıların oluşturduğu bir sistemdir.
Koku duyusu ile ilgili yapılarla yakın ilişkisi vardır
Koku duyusundan başka hafıza, emosyon, visseral
fonksiyonların kontrolünde önemli rolleri vardır.
Hayali beyin, ruhsal beyin , visseral beyin olarak
adlandırılır, içgüdülerimizi ve emosyonel
davranışlarımızı yönetir.
Limbik sistem KAFA Ç FTLER
12 ADET kafa çifti vardır
1 nolu sinir koku ile ilgilidir
2 nolu kafa çifti görme “
12 “ “ “ Dilin hareketi ile
ilgilidir

18. 11.12.2014
18
Plexus brachialis
C5-8 – T1 spinal sinirlerin ön dallarının bir
araya gelmesi sonucunda oluşur
T1
C8
C7
C5
C6
Plexus lumbosacralis
► L1-S4 spinal sinirlerin ön dallarının birleşmesiyle
meydana gelir
• Plexus lumbosacralis T12, L1-5, S1-4
• Plexus lumbalis T12, L1-4
• Plexus sacralis L4,5 ve S1-4
Truncus lumbosacralis L4,5
Otonom Sinir Sistemi
Otonom sinir sistemi (systema nervosum autonomicum) Kalp
kası,damarlar ve organların düz kasları ile ekzokrin bezleri innerve
eden sinir sisteminin bir parçasıdır.
stek dışı çalışan otonom sinir sisteminin merkezi hypothalamus’tur.
Hypothalamus’un ön kısmı parasempatik fonksiyonla, arka kısmı ise
sempatik fonksiyonla ilgilidir
sempatik parasempatik
Parasempatik cevaplar
genel olarak iç organlardaki bir değişiklikle,
Sempatik cevaplar ise
çevrede oluşan bir dış değişiklik sonucu
başlatılırlar.

19. 11.12.2014
19