İpek Yolunda Türkler

2. İPEK YOLUNDA TÜRKLER
İpek Yolu
Avrupa, doğunun kaliteli ipek ve baharatı ile tanışınca, bu ürünlere büyük bir
talep doğmuş ve "İpek Yolu" olarak adlandırılan tarihi ticaret yolları yapılmıştır.
Çin'in en uç noktasından başlayıp Anadolu'nun çeşitli yerlerinden geçerek
İstanbul'da birleşen ve oradan da Avrupa'nın içlerine giden bu yol boyunca,
yükleri taşıyan kervanlar sadece ticaretin gelişmesini değil, Asya ile Avrupa
arasında günümüzde de izleri görülen kültür alışverişini de sağlamıştır.

3. • Ortaçağda İpek Yolu, Antakya'dan başlayıp,
Gaziantep'ten geçerek İran ve Afganistan'ın kuzeyinde
Pamir Ovası'na kadar uzanmaktadır. Ayrıca, Anadolu'da
Güneydoğu Bölgesi'nde bulunan Gaziantep ve
Malatya'yı geçip, Trakya üzerinden ve Ege kıyılarında
İzmir, Karadeniz'de Trabzon ve Sinop, Akdeniz'de ise
Alanya ve Antalya gibi önemli limanlar üzerinden
Avrupa'ya ulaşırdı.
• Tarihi İpek Yolu, eski Çin medeniyetini Batı’ya ulaştıran
önemli bir kanal olmakla birlikte, aynı zamanda Çin ve
Batı arasındaki ekonomik ve kültürel temaslardaki
önemli bir köprüydü.

5. Anayurttan Anadolu’ya:
Türkler,tarihin en eski zamanlarına kadar uzanan bir geçmişe
sahiptir.Yapılan araştırmalar Türklerin anayurdunun Orta Asya
olduğunu gösterir.Burada oluşan Türk kültürü de atlı göçebe kültür
(bozkır kültürü) olarak isimlendirilir. Daha sonraki dönemlerde
Türkler, ana yurtlarını terk ederek farklı bölgelere göç etmek
zorunda kalmışlardır.

6. Göçlerin Sebepleri:
1- Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı
2- Olumsuz iklim şartları(Kuraklık, şiddetli kışlar)
3- Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler
4- Salgın hastalıklar
5- Türklerin Cihan hâkimiyeti düşüncesi
6- Çin’in baskı ve hileleri
Türk göçleri daha çok batı yönünde yapılmış ve Orta Asya kültürü dünyaya
yayılmıştır.
Türkler,göç ettikleri yeni bölgelerin toplumlarından da etkilenmişlerdir.
Türklerin atı evcilleştirmeleri ve tekerleği kullanarak atlı arabalar yapmaları
onların çok uzak bölgelere göç etmelerini kolaylaştırmıştır.

7. İlk Türk Devletleri:
Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)(Mö. 220-Ms.300)
Orta Asya da kurulan ilk teşkilatlı Türk devletidir.
MÖ 3. yüzyılda güçlerini artırarak ,ÖTÜKEN merkez olmak üzere
geniş bir alana yayıldılar.
Bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır. MÖ 220’de devletin başına
geçerek birçok Türk boyunu hakimiyeti altına aldı.Çin’e karşı
başarılı seferler düzenledi.Çinliler,ülkelerini bu saldırılara karşı
korumak amacıyla ÇİN SEDDİ’ni yaptı.

9. ÇİN SEDDİ; 2450 km uzunluğunda , 11 metre yüksekliğinde 7,5
m genişliğinde ve her yüz metrede bir gözetleme kulesi bulunan
savunma amaçlı bir duvardır. Yinede Türk akınlarına engel
olamamıştır. Teoman’dan sonra Hun Devleti’nin başına oğlu Mete
Han geçmiştir. (MÖ 209-174) Mete Han dönemi’nde,Büyük Hun
Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Orduda 10’luk sistemi uyguladı.Bu sistem,tarih boyunca birçok
devletin askeri teşkilatına örnek olmuştur. Günümüzde orduların
çoğu daha bu sistemi kullanmaktadır.

10. Oğuz Kağan Destanı önemli destanlarıdır.
Bu destandaki kişinin Mete Han olduğu sanılmaktadır.

11. - Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında
toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.
- Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ
nedeniyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı.
Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda
kaldılar. Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye
ayrıldı. Ve daha sonra Çinliler tarafından ortadan
kaldırıldı.

13. Örnek1:

14. Örnek2:

15. Kavimler Göçü:
Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin baskısından kurtulmak için bazı Hun boyları
İtil’in batısına geçerek Karadenizin kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında
önüne çıkan devletleri yönetimine aldılar ya da onlarda ileri doğru kaçtılar.
Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine “ Kavimler Göçü ” denilmektedir.

17. Kavimler göçünün sonuçları:
- Roma İparatorluğunun çöküşü hızlandı.İmparatorluk 395’te ikiye ayrıldı.
- 476’da Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. Toprakları üzerinde birçok devlet
kuruldu.
-Avrupa’nın etnik çehresi değişti.Yeni topluluklar ortaya çıktı.
- Avrupa bir karışıklık dönemi yaşadı.
-Günümüz Avrupa devletlerinin temelleri atıldı.
-Franklar-Fransa’ya,Germenler-Almanya’ya,Anglo Sakson-
İngiltere’ye,Vizigotlar-İspanya’ya yerleşti.
-Avrupada feodalite dönemi başlamıştır.
-Avrupa Türk kültürüyle tanıştı.Balkanlarda Türk devletleri kuruldu.
-Orta Macaristan’da Avrupa Hun Devleti kuruldu.

18. AVRUPA HUN DEVLETİ
Kurucusu Balamir Han’dır.Merkezleri bugünkü Budapeşte şehri oldu.
En güçlü ve en parlak dönemleri Atilla dönemidir.
Atilla döneminde Bizans vergiye bağlanmıştır.
Batı Roma üzerine sefer yapılmış, fakat Papanın Hıristiyan dünyası adına
Roma’yı kendilerine bağışlamalarını istemesi üzerine buranın
alınmasından vazgeçilmiştir.
Fransa üzerine düzenlenen Galya seferi Batı Roma’yı yalnız bırakmaya
yöneliktir.
Atilla’nın ölümü üzerine oğulları arasında yaşanan taht kavgaları
nedeniyle devlet iç sorunlar yaşamış ve eski gücünü kaybederek
yıkılmıştır.

19. GÖKTÜRKLER
Bumin Kağan 552’de Göktürk devletini kurdu. Ötügen başkent
olmuştur.
Türk adını kullanan ilk devlettir.
Göktürk adı, Göktürk yazıtlarında Kök-Türk şeklinde yazılmıştır.
Bumin Kağanın ölümünden sonra iktidar mücadeleleri başladı.
Çinliler bu mücadeleyi körükleyince Göktürk kağanlığı iyice
zayıfladı
ve siyasi birligi bozuldu.630 yılında yıkıldı

21. II.GÖKTÜRK DEVLETI
Kutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2. Göktürk
Devleti’ni kurdu.Bu devlete bu nedenle Kutluk Devleti de denilmektedir
Bu devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin ve vezir Tonyukuk zamanında
yaşamıştır.
Devletin zayflaması üzerine Türk boylarından Basmıller, Karluklar ve Uygurlar isyan
ederek 742 yılında yıkıldı.
** Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır(Göktürk
Kitabeleri). Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına
dikilmiştir.
** Bunlar yazılı ilk Türk belgeleridir. Orhun alfabesi ile yazılmıştır.
Bu yazıtları Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) çözmüştür.
Bugünkü Moğolistan sınırları içerisinde yer alır.

23. Etkinlik:
Göçebe bir hayatı benimseyen Orta Asya
Türklerinde bulunmaması gereken yuvarlağı
işaretleyelim.
TARIM ÇADIRHAYVANCILIK
ATLI
ASKER KÖLELİK

25. Ergenekon Destanı:
Dört yüz yıl sonra Kök Türkler ve sürüleri o kadar çoğaldılarki
Ergenekon'a sığamadılar.Atalarının buraya geldiği geçitin yeri
unutulmuştu.Ergenekon'un çevresindeki dağlarda geçit aradılar. Bir
demirci, dağın demir kısmı eritirlerse yol açılabileceğini söyledi.
Demirin bulunduğu yere bir sıra odun, bir sıra kömür dizdiler ve ateşi
yaktılar. Yetmiş yere koydukları yetmiş körükle hep birden
körüklediler.Demir eridi, yüklü bir deve geçecek kadar yer
açıldı.ilhan'ın soyundan gelen Türkler yeniden güçlenmiş olarak eski
yurtlarına döndüler, atalarının intikamını aldılar.

26. UYGUR DEVLETİ:
Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan
UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ'ni
kurdular.(745) Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri
Ordubalık (Karabalsagun)'dur.
Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.
Çin kültürünün etkisinde kalan Uygurlar diğer Türk devletlerinden
farklı olarak Maniheizm’e inandılar.
Bu inanışta et yemek günah sayıldığı için vücut yapıları değişti. Ve
savaşçı güçlerini kaybettiler.
Bu dinin etkisiyle yerleşik hayata geçmeleri ve kültürel yönden
ilerlemeleri gerçekleşmiştir.

27. 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.
Şine usu ve Karabalgasun Yazıtları bulunmaktadır.
Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette
geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat,
alfabe gibi konularda etkilediler.
Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar.
(Özbek ve Çağatay Türkleri)İlk Müslüman Türk
Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi,
Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.)
Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.
Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.

29. ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE
KÜLTÜR VE UYGARLIK
DEVLET YÖNETİMİ
Orta Asya Türk devletlerinde hükümdarlar; kağan, han, hakan,
ilteber, ilteriş, idikut gibi unvanlar almışlardır.
Örneğin; Göktürkleri ikinci defa bir araya getiren Kutluk Han'a,
devleti derleyip toparlayan anlamına gelen "ilteriş" unvanı
verilmiştir.
Kağanın temel görevi ülkede otorite ve birliği kurarak halkın
ihtiyaçlarını karşılamaktır. Kağan'ın dışında ülke yönetiminde eşi,
Hatun da etkilidir. Hatun gerektiğinde ülke yönetimine vekillik yapar
hatta elçi bile kabul ederdi.

30. Egemenlik Anlayışı
Türkler Gök-Tanrı dinine inanmışlardır. Türklerin inancına göre,
yönetme yetkisi hükümdara Gök-Tanrı tarafından verilmiştir,
"kut" adı verilen bu yetkinin kişinin kanında dolaştığına
inanılmıştır.
Bu anlayışa göre ülke hanedan üyeleri arasında paylaşılarak
yönetilmiştir. Ama sürekli yaşanan taht kavgaları sonucu devletler
kısa sürede zayıflayıp yıkılmıştır.
Egemenlik anlayışını ortaya koyan, "Ülke, hanedan üyelerinin
ortak malıdır." cümlesidir. Bu anlayışta tahta kimin çıkacağı
belirgin olmadığı için çok zorlanılmıştır.

31. Siyasi Yapı
Orta Asya'da Türk devletlerinde ülke, hanedan üyelerinin ortak
malıydı ve paylaşılarak yönetilirdi.
Uygulanan yönetim şekillerinden biri olan "ikili yönetim" de
ülkenin hanedanın ortak malı olması anlayışına bağlı olarak ortaya
çıkmıştır. Buna göre, ülke doğu ve batı olmak üzere iki merkeze
ayrılmıştır.
Doğu, kutsal sayılan taraf olduğu için Kağana; batı taraf ise
"yabgu" denilen kişiye bırakılmıştır.
Yönetimde, batıyı yöneten yabgu iç işlerinde serbesttir ama dış
işlerinde kağana bağlıdır.

33. Gerek "kut" anlayışı gerekse "ikili yönetim" uygulaması merkezi
otoriteyi bozmuş, Türk devletlerini zayıflatmıştır.
Orta Asya devletlerinin yapılanmasında kağanın yanında bir de
meclis bulunmuştur.
Kurultay (Kengeş) adı verilen bu mecliste devlet meseleleri
görüşülüp karara bağlanırdı.
Alınan kararların kağana onaylatılması zorunlu olduğundan bu
meclis danışma meclisiydi.

34. Etkinlik:
Aşağıdaki boşluklara yukarıdaki kelimelerden uygun olanları yazınız.
1. ............devletin merkez yerine sağ ve sol şeklinde iki koldan
yönetilmesidir.
2. ....................İmparatorluğu tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
3. Uygurlar .............. dinini kabul ederek savaşçı özelliklerini
kaybetmişlerdir.
4. .................... Asya’nın batısında oturan Hunların Doğu Avrupa’ya doğru
hareketi ile başlamıştır.
5. Türklerde askeri, siyasi ve ekonomik kararların alındığı danışma
meclisine ................... denir.
KURULTAY
İKİLİ
SİSTEM
ASYA
HUN
KAVİMLER
GÖÇÜ
MANİHEİZM

35. Sosyal Yapı
Orta Asya Türklerinin yaşamlarının her alanına etki eden Bozkır
kültürü ve yarı göçebe yaşam tarzı, özellikle sosyal yapıyı
şekillendirmiştir. Yaşadıkları coğrafyanın zor şartları karşısında
ayakta kalabilmek için Türk toplulukları, teşkilatçı bir karakter
kazanmışlardır. Hem siyasi hem de sosyal hayatın teşkilatlı düzeni,
Türklerin tarih boyunca pek çok devlet kurmalarının temel sebe-
bidir.
Eski Türklerde sosyal yapının temeli aileye dayanmaktadır. Oğuş
denilen ailelerin birleşmesiyle urug adı verilen sülaleler
oluşmaktadır. Urugların birleşmesiyle boylar, boyların bir araya
gelmesiyle budun denilen millet meydana gelmektedir.
Milletin siyasi teşkilatlanmayı gerçekleştirmesiyle de il denilen
devlet oluşturulurdu.

37. EKONOMİK HAYAT
Türklerin en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. At ve koyun,
yetiştirilen önemli hayvanlardır. Atı tarihte evcilleştiren ilk toplum
Türklerdir. Orta Asya'da belli merkezlerde ayrıca balıkçılık da yapılmıştır.
Orta Asya Türkleri içerisinde Uygurlardan itibaren yerleşik yaşam
başlamış ve tarımsal faaliyetler görülmüştür. Hayvansal gıda tüketimini
terk eden Uygurlar, tarımı temel ekonomik uğraş olarak seçmişlerdir.
İpek Yolu, Türklerin yaşadığı bölgenin en önemli ekonomik kaynağıdır.
Çin'den başlayarak, Orta Asya'yı geçen Anadolu'ya hatta Avrupa'ya
ulaşan bu ticaret yolu, Türk-Çin savaşlarının da temel sebebidir.
Bu yola hakim olan devletin zenginliğe kavuştuğu düşünülürse, verilen
mücadeleler daha kolay anlaşılır.

38. Göktürkler döneminde Çin sınırında ortak pazar şehirleri
kurulmuş; canlı bir ticaret ortamı oluşturulmuştur.
Bu dönemde Türkler daha çok hayvan ve hayvansal ürünler
satmış, tarımsal gıdalar almışlardır.Yerleşik yaşama geçen Uygurlar
döneminde ticaret büyük gelişme göstermiştir.Daha çok tarımsal
ürünlerin alınıp satıldığı bu dönemde Uygurlar, üzerinde kağanın
mührü bulunan bez parçalarını para olarak kullanmışlardır. Bunlara
kamdu adını vermişlerdir.

39. ORDU
Geniş bozkırların ortasında her an saldırıya açık, savunmasız bir
coğrafyada yaşayan Türkler, mücadeleci ve savaşçı bir karakter
kazanmışlardır. Türklerde askerlik bir meslek olarak görülmemiştir.
Karşılaşılan saldırılarda kadın, erkek, çoluk, çocuk ayırdetmeden
herkes düşmana karşı koymuştur. Bu nedenle Türkler "ordu -
millet" olarak nitelendirilmişlerdir.
Atı evcilleştirmeleri sosyal yaşamda olduğu gibi askeri alanda da
Türklere üstünlük kazandıracaktır. Türkler hareketli ve güçlü
yapılarını at ile pekiştirmişlerdir. Bu sayede etkili savaş taktikleri
geliştirmişlerdir.

41. DİN VE İNANIŞ
İslamiyet öncesi Türk toplumlarındaki en yaygın din Gök-Tanrı
inancı idi. Ahiret inancının da varolduğu bu dine göre, yerin ve
göğün yaratıcısı tek ve soyut bir güç kabul edilmiştir. Göçebe
toplumda tapınak yapımı görülmemiştir.
Türklerde ölülere saygı duyulmuş; onlar için yas tutulmuş ve yuğ
adı verilen törenler düzenlenmiştir. Ölüler kurgan adı verilen
mezarlara gömülmüştür. Mezarın başına da, ölünün hayattayken
öldürdüğü düşman sayısı kadar, balbal adı verilen taşlar dikilmiştir.
Ölünün mezara eşyalarıyla hatta atıyla beraber gömülmesi;
Türkler'de ölümden sonraki yaşama yani ahiret hayatına inancın
olduğunu gösterir.

42. HUKUK SİSTEMİ
Orta Asya Türk toplulukları, yarı göçebe yaşam tarzını
benimsedikleri için, gelişmiş bir yazılı kültüre sahip değillerdi. Yazılı
hukuk kuralları da bulunmazdı. Sosyal yaşamı düzenleyen "töre"
adı verilen sözlü kurallardı. Töre; adalet, eşitlik ve iyiliğe dayanırdı.
Töreye kağan bile uymak zorundaydı.
Türklerde yazılı hukuk kurallarına yerleşik hayata geçen ilk Türk
devleti Uygurlar'da rastlanmıştır.

43. BİLİM VE SANAT
Orta Asya Türk sanatı Uygurlara kadar olan dönem ve
Uygurlardan sonraki dönem olarak ele alınabilir. Uygurlara kadar
olan dönemde daha çok göçebe yaşamın etkisi vardır. Bu dönem
eserleri taşınabilir, hafif nitelikte sanat ürünleridir. Göçebe toplum
için önemli olan hareketli av sahneleri ve hayvan motifleri işlenen
başlıca figürlerdir.
Halıcılık ve dokumacılık çok gelişmiştir.
Göçebe Türklerin madenleri işlemedeki başarıları da meşhurdur.
Madenden savaş aletleri ve silahlar yapılmıştır. Uygurlar yerleşik
hayata geçmişler ve daha kalıcı sanat eserleri meydana
getirmişlerdir.
Uygurlarda çok gelişmiş bir şehir mimarisi ve tapınak yapımı göze
çarpmaktadır.
Uygurlar, minyatür sanatını tüm dünyaya öğreten devlettir.

45. YAZI –DİL-EDEBİYAT
Asya Türk toplulukları, Uygurlara kadar çok fazla yazılı eser bırak-
mamışlardır. Sözlü edebiyat alanında pek çok eser oluşturmuşlardır.
Bunlar arasında en önemli olanlar, destanlardır.En ünlü Türk
destanları arasında şunları sayabiliriz; Hunlar'a ait Oğuz Kağan
Destanı, Saka Türklerine ait Alp Er Tunga Destanı, Göktürklere ait
Ergenekon Destanı, Uygurlara ait Türeyiş ve Göç Destanları,
Kırgızlara ait Manas Destanı.

46. İlk Türk Destanları :
1.Altay -Yakut :
Yaradılış Destanı
2.Sakalar Dönemi:
a.Alp Er Tunga Destanı b.Şu Destanı
3.Hun Dönemi : Oğuz Kağan Destanı
4.Köktürk Dönemi :
a. Bozkurt Destanı b.Ergenekon Destanı
5.Uygur Dönemi :
a. Türeyiş Destanı b. Göç Destanı
!!!Dede Korkut Hikayeleri de önemli edebiyat eserleridir.

47. Örnek3:
İslamiyet ten önceki Türklerde, ölüler kurgan adı verilen
oda biçimindeki mezarlara konulurdu.
Ölünün yanına hayattayken kullandığı atı ve eşyalarıda
yerleştirilirdi.
Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
A)Dini inanışla
B)Yasalara bağlılıkla
C)Veraset sistemi ile
D)Ekonomik faaliyetlerle

49. Örnek4:
UYGURLARIN ÖZELLİKLERİ
Şehirler
kurmuşlardır.
Hukuk
kurallarını
yazılı hale
getirmiş-
lerdir.
Ev,saray,tap
ınak gibi
mimari
eserler
vermişlerdi
r.
?
Bu şemada boş bırakılan kutuya aşağıdakilerden hangisini
yazardınız?
A)İslamiyeti kabul etmişlerdir.
B)Avrupa’da devlet kurmuşlardır.
C)Çinliler tarafından yıkılmışlardır.
D)Yerleşik hayat yaşamışlardır.

50. İSLAM TARİHİ
İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadasının Durumu:
- İslamiyet’ten önce Arap yarımadasında Putperestlik yaygındı
- Bu dönemde kabileler arasında kavgalar vardı. Sadece haram
aylarda savaşmazlar bu dönemde Kabe’deki putları ziyaret
ederlerdi.
- Arap toplumu göçebe (bedevi) ve yerleşik halk olmak üzere ikiye
ayrılırdı.

51. HZ MUHAMMED’İN HAYATI:
- 571 yılında Mekke’de doğdu. Annesinin adı Âmine, babasının adı
Abdullah’tır.
- Babası doğmadan öldü, ona dedesi Abdülmuttalib baktı. Dedesi
ölünce bu kez amcası Ebu Talib baktı.
- Hz. Muhammed amcası ile ticaret yaptı. Güvenirliğinden dolayı
“Muhammed’ül emin” (Güvenilir Muhammed) adıyla anıldı.
- 25 yaşında Hz. Hatice ile evlendi.
-40 yaşına doğru toplumdan uzaklaşarak zamanın çoğunu Hira
Mağarasında geçirmeye başladı. Burada Cebrail (a.s) ona ilk vahiyi
getirdi ve peygamberliği başladı. (611)

53. Hz. Muhammed’e ilk inananlar: -Hz.Hatice -Hz.Ali -
Hz.Ebubekir -Zeyd b. Harise
- Hz. Muhammed Mekkeliler tarafından tehdit edilince
Mekke’den Medine’ye göç etti. 622 yılında bu göçe “Hicret”
adı verilir.
- Mekke’den Medine’ye göçenlere “Muhacir” (göçmen),
Medinelilere de “Ensar” (Yardımcı) adı verilir.
- Hicretle Medine’de ilk İslam Devleti kurulmuş oldu.

54. Hz. Muhammed’in Savaşları:
Bedir Savaşı
Tarih: 624 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli Müslümanlar
Sebep: Müslümanlar Mekke’den göç ederken bütün mallarını
bırakmışlardı. Bunlara karşılık Mekke kervanını vurmaya karar
verdiler.
Sonuç: 1-Zafer Müslümanların oldu. 2-Esirler 10 Müslüman
çocuğa okuma yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı.
Önemi: 1-Mekke ile Medinelilerin ilk savaşıdır. 2-Savaşın diğer bir
ismi de Akrabalar savaşıdır. 3- Savaş sonunda Hz. Muhammed’in
esirler ile ilgili aldığı karar eğitime ne kadar önem verdiğini
göstermektedir.

55. Uhud Savaşı
Tarih: 625 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli
Müslümanlar
Sebep: Mekkeliler Bedir Savaşı’nın öcünü almak istediler.
Sonuç: 1-Hz. Muhammed yaralandı. 2-Hz. Hamza şehit oldu.
Önemi: Müslümanlar peygamberin sözünün dinlememenin
cezasını ilk kez çektiler.

57. Hendek Savaşı
Tarih: 627 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli
Müslümanlar
Sebep: Mekkeliler İslamiyet’in yayılmasını istemiyorlardı.
Sonuç: Selman-ı Farisi adlı bir İranlının tavsiyesi ile Medine’nin
etrafında hendekler kazıldığı için Mekkeliler geri dönmek
zorunda kaldılar.
Önemi: Hendek Savaşı, Mekkelilerin Müslümanların üzerine
yaptığı son saldırı oldu. Bundan sonra Mekkeliler savunmaya
çekildiler.

58. Etkinlik:
Aşağıdaki cümleleri doğru(D) ya da Yanlış(Y) olarak işaretleyiniz.
1)İslamiyet öncesinde Arap Yarımadasında putperestlik yaygındı.
D Y
2)622 yılında müslümanlar Medine’den Mekke’ye göç
etmişlerdir.Bu olaya Hicret denir.
D Y
3)Müslümanlar ile Mekkeliler arasında yapılan ilk savaş Bedir
Savaşı’dır.
D Y

59. Hudeybiye Antlaşması
Tarih: 628 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli Müslümanlar
Önemli maddeleri: 1-Her iki taraf birbiri ile 10 yıl savaşmayacak.
2-Müslüman olup Medine’ye giden kişiler Medine’ye
alınmayacak, Medine’den Mekke’ye gelenler ise geri
verilmeyecek. ( Bu madde daha sonra kaldırılmıştır. Çünkü
Medine’ye alınmayan Müslümanlar Mekke’ye dönmediler ve
Mekke ile Medine arasında kalıp Mekke kervanlarını vurmaya
başladılar.)
Önemi: Mekkeliler Müslümanların varlığını kabul etmişlerdir.

61. Hz. Muhammed’in Vefatı
Hz.Muhammed, son seferi olan Tebük seferinden dönüşte
hastalandı. 8 Haziran 632’de vefat etti. Hz.Muhammed,
vefat ettiği odaya gömüldü.
Hz.Muhammed’in mezarına Ravza-yı Mutahhara (Cennet
bahçesi) adı verilir.
( Peygamberin mezarı Medine şehrindedir.)
!!! Hz. Muhammed’den sonra Dört Halife dönemi başladı.
Halifeler seçimle iş başına geldiler.

62. Dört Halife Dönemi;
Peygamber Efendimiz vefat ettikten sonra Müslümanlar kendilerine
liderlik yapacak insanlar seçtiler.
Bunun üzerine sırasıyla idareye Hz. Ebubekir, Hz, Ömer, Hz. Osman,
Hz. Ali geçmiştir. İslamda bu döneme dört halife dönemi denmiştir.
Hz. Ebubekir Dönemi(632-634)
En kısa halifelik süresi Hz. Ebubekir’e aittir. Bu dönemde
İslamiyetten çıkan ve zekat ödemeyen topluluklar ile anlaşmalar
sağlanmıştır. Yalancı peygamber iddiaları ortadan kaldırılmıştır.
İslam orduları Bizans ordularını Yermükte yenilgiye uğratmıştır.
Suriye topraklarına kadar olan kısım ele geçirilmiştir. Bu dönemde
Kuran’ı Kerim toplanarak kitap şeklini almıştır. 634 de vefat eden Hz.
Ebubekir’in yerine Hz. Ömer geçmiştir.

63. Hz. Ömer Dönemi ( 634-644)
4 Halife dönemlerinin en parlak zamanı Hz. Ömer döneminde
yaşanmıştır. İslam bu dönemde yayılmıştır. Suriye, Filistin gibi
önemli yerler fethedilmiştir. Mısır ve Kudüs Müslümanlar
tarafından alınmıştır. Ayrıca bu dönemde posta örgütlenmesi
yapılmıştır. Hz. Ömer’in İranlı biri tarafından şehit edilmesi üzerine
yerine Hz. Osman geçmiştir.
Hz. Osman Dönemi (644-656)
Müslüman alemi için önem arz eden Mescid-i Aksa bu dönemde ele
geçirilmiştir. İlk kez Türkler ve Araplar bu dönemde karşı karşıya
gelmiştir. Kıbrıs, Horasan ve Tunus fethedilmiştir. 656 yılında Hz.
Osman Kuran okurken şehit edilmiştir.

65. Hz. Ali Dönemi (656-661)
Hz. Ali, halife seçilince Emevi ailesi ile Hz. Muhammed’in son eşi
Ayşe, muhalefet başlattılar.
Emevilerin amacı, elinde bulundurdukları önemli makamları kay-
betmemekti. Hz. Ali, Hz. Ayşe’nin muhalefetini Cemel Vak’ası (Deve
Olayı) denilen savaşla bastırdı (656).
Hz. Ali, Emevilerin başlattığı muhalefetin lideri olan Şam Valisi
Muaviye üzerine sefer düzenledi. Sıffin Savaşı çıktı (657).
Muaviye orduları zor duruma düştü. Savaş bitirilmeden Hakemler
Olayına gidildi.
Bu olayda hile yapılarak Hz. Ali’nin halifeliği Muaviye’ye verilmeye
çalışıldı.
Bunun sonrasında İslâm’da ilk resmi ayrılıklar başladı.

66. Ortaya çıkan siyasi gruplar şunlardır:
a) Şiiler: Hz. Ali taraftarı olanlardır.
b) Emeviler: Muaviye taraftarı olanlardır.
c) Hariciler: Her ikisini de istemeyenler.
Hariciler, Hz. Ali’yi ve Muaviye’yi öldürmek için
suikastçılar görevlendirdiler. Hz. Ali, suikast sonucu
öldü.
Böylece Dört Halife Dönemi bitti, Emeviler devri
başladı.

67. Örnek5:
Sizce Hz. Osman bunu yapmakla neyi amaçlamış olabilir?
A) Daha çok vergi toplamak.
B) Arapçayı resmi dil ilan etmek.
C) Hıristiyanların tamamını müslüman yapmak.
D) Ülke genelinde Kuran esaslarını uygulatmak.

69. Etkinlik:
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları doldurunuz.
-Hz. Muhammed’e kırk yaşındayken ................ geldi.
-Müslümanların 622 de Mekke’den Medine’ye göç
etmelerine ............. denir.
-Kuran’ın kitap haline getirilmesini ............... sağlamıştır.
-Hz. Ali döneminde yaşanan ................. Savaşı ve .................
Olayı müslümanlar arası iç savaşlardır.
-İslam donanması .............. zamanında oluşturularak Kıbrıs
ele geçirildi.

70. EMEVİLER:
- 661 yılında Muaviye tarafından Şam merkez olmak üzere kuruldu.
Emevilerin İslam Dünyasında Yaptıkları Yenilikler:
1-Hilafeti saltanat haline getirdiler.
2-Arap olmayanlara kötü davranarak Arap ırkçılığını başlattılar.
3-İslam Devleti’nin gerçek anlamda kurulmasını sağladılar.
4-İslam Devleti en geniş sınırlarına Emeviler döneminde ulaşmıştır.

71. Emevi Devleti’nin Yıkılış Sebepleri:
1-Önemli görevlere Emevi soyundan olanları getirmeleri
2-Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri
3-Hz.Ali’nin oğullarının hilafeti ele geçirme çabaları
4-Hz.Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundan gelenlerin
Emevilere karşı olması
5-Fetihlerin durması
6-Emevi ailesi arasındaki geçimsizlik.
-Emevi ailesi Abbasiler tarafından yok edilmiştir
- Türkler Emevilerin Arap olmayanlara kötü davranması nedeniyle
Müslüman olmadılar.

73. ABBASİLER:
- 750 yılında Emevileri yıkarak, Ebu’l-Abbas Abdullah tarafından
Bağdat başkent olmak üzere kuruldu.
- Abbasiler Emevilerin aksine ırk ayrımı yapmadılar.
Bu dönemde birçok Türk Abbasilerde önemli görevlere geldi.
- Abbasiler bilime önem verdiler. Harezmi gibi birçok bilgin bu
dönemde yetişti.
- Abbasiler Türk askerleri ve aileleri için “Samarra” Şehrini kurdular.

74. Türklerin Müslüman Olmaları:
- Araplarla Çinliler arasında yapılan “Talas Savaşı”nda Türkler
Arapları desteklemişlerdir. Araplar savaşı kazanmıştır.
- Talas Savaşı, Türklerle Müslümanların birbirlerini daha
yakından tanımalarını, dostane ilişkiler kurulmasını sağladı. Bu
sebeple Talas Savaşı hem Türkler hem Müslümanlar için bir
dönüm noktasıdır.
- Bu savaştan sonra Türkler İslamiyet’e geçmeye başladı.
- İlk Müslüman olan Türkler, Karluk, Yağma ve Çiğil boylarıdır.
- Devlet olarak; İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılardır.

75. İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ:
KARAHANLILAR
-Uygurların yıkılması ile Karluklar, Çiğil ve Yağma Türkleri ile
birleşerek Karahanlılar Devleti'ni kurdular (840).
-İlk Müslüman Türk devletidir.
-Satuk Buğra Han, İslamiyeti kabul etti. Karahanlılar, 960
yılından itibaren Müslüman bir Türk devleti haline geldi.
Karahanlılar, iç karışıklıklar sonunda doğu ve batı olmak
üzere ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılar Karahitaylılar tarafından
ortadan kaldırıldı (1211 ). Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar
tarafından yıkıldı (1212).
**** Kaşgarlı Mahmut “Divan_ı Lügâti Türk” adlı eseri
yazmıştır. Amacı Türkçenin Arapçadan zengin bir dil olduğunu
anlatmak ve Türkçeyi öğretmektir.

77. Divanı Lügatit Türk nedir?
Günümüzde adı "Türk Diyalektleri Sözlüğü" olan Divanı
Lügatit Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072 - 1074 yılları
arasında Bağdat'ta yazılan Türkçe- Arapça bir sözlüktür.
Divanı Lügatit Türk'ün önemi:
Divanı Lügatit Türk Türkçe'nin bilinen en eski sözlüğü olup,
batı Asya yazı Türkçesiyle ilgili var olan en kapsamlı ve
önemli dil yapıtıdır.

78. GAZNELİLER
Alp Tigin tarafından günümüzdeki Afganistan ve çevresinde
kurulmuştur.
Kuruldukları şehir olan Gazne’yi devlet adı olarak almışlardır.
En önemli hükümdarları Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer
düzenleyerek Kuzey Hindistan’a hakim olmuştur.Bu seferler bölgede
islamiyetin yayılmasına katkıda bulunmuştur.
Bugünkü Pakistan’ın kurulmasında Gazneliler önemli rol oynamıştır.
Abbasi halifesi,Hindistan’da kazandığı zaferlerden dolayı Gazneli
Mahmut’a sultan ünvanını vermiştir.Bu olaydan sonra Gazneliler
islam dünyasının lideri ve koruyucusu olmuşlardır.
Gazneli Mahmut’tan sonra yerine oğlu Mesut geçmiştir.

79. Bu dönemde Selçuklularla yaptıkları Dandanakan Savaşı’nı
(1040)kaybeden Gazneliler eski güçlerini
kaybetmişlerdir.Egemenlikleri altında pek çok milleti barındıran
Gazneliler iç kargaşaları önleyememiş ve 1187’de yıkılmışlardır.

81. Örnek6:
GAZNELİLER
Çok uluslu yapıya sahiptir.
Fars kültürünün etkisinde kalmışlardır.
Arapçayı resmi dil kabul etmişlerdir.
?
Gaznelilerle ilgili bu gelişmelerin ortak sonucu olarak ‘?’ gösterilen
yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?
A)Türklerin İslamiyeti kabul etmesini sağlamışlardır.
B)İslam dünyasının siyasal gücünü ellerinde tutmuşlardır.
C)Merkezi bir yönetim anlayışı oluşturmuşlardır.
D)Ulusal birliği kurmada zorlanmışlardır.

82. BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ:
- Selçuk Bey kendine bağlı Oğuz boylarını toplayarak Cend şehrine
yerleşti. Fakat bu dönemde Selçuklular devlet olarak kurulmadı.
- Çagrı ve Tuğrul kardeşler ülkenin başına geçtikten sonra, 1015 ten
itibaren Anadolu’ya akınlar düzenlediler.
- Çağrı bey 1040 yılında Gaznelileri Dandanakan Savaşında yenince
Büyük Selçuklu devleti resmen kuruldu.
- Tuğrul bey adına para bastırdı, hutbe okuttu. Bunlar bir kişinin
sultan olduğunun göstergeleridir.- Malazgirt Savaşı (1071):
- Anadolu’ya akınlar düzenleyen Selçuklu hükümdarı Alparslan ile
Bizans İmparatoru Romanos Diyagones (Romen Diyojen) arasında
yapıldı. Selçuklular bu savaşı kazandı.

83. - Malazgirt Savaşı’nın önemi:
1- Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.
2- Anadolu’da Türk devletleri kurulmaya başladı.
** Nizamülmülk Selçukluların en ünlü veziridir. Çok iyi devlet
adamıdır. Aynı zamanda dönemin üniversitesi sayılan ‘Nizamiye
Medreselerini” kurdu. Ayrıca “Siyasetname” adlı eser yazmış. Bu
eserde devlet işlerinin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.
- Büyük Selçuklular Karahitaylılar ile yapılan Katvan Savaşından
sonra yıkılma sürecine girdi.(1141). Sultan Sencer’in 1157 yılında
ölmesi ile yıkıldı.

85. Etkinlik:
Aşağıdaki boşlukları uygun kelimeler ile doldurunuz.
Büyük Selçuklular Devleti adını, Oğuzlar Devleti’nde ordu
komutanlığı yapmış olan ………………. Bey’den almıştır Tuğrul
ve Çağrı bayler 1040’da …………………. Savaşı’nda Gaznelileri
yenerek bağımsızlıklarını elde etmişlerdir.
Anadolu’ya ilk Türk akınları başlamış, Bizanslılarla yapılan ilk
büyük savaş olan ………………… Savaşı kazanılmıştır.
Alp Arslan zamanında kazanılan ……………………. Zaferi ile
Anadolu’nun Türk yurdu olması sağlanmıştır. ………………….
zamanında en parlak dönemini yaşayan Selçuklular
Melikşah’ın ölümünden sonra başlayan …………. kavgaları
devletin parçalanmasına yol açmıştır.

86. Etkinlik:
Aşağıdaki boşlukları uygun kelimeler ile doldurunuz.
Dandanakan İpek yolu Hun Orhun Yazıtları Köktürk
Devleti
Kavimler Göçü Bedir Savaşı Maniheizm
Kağan Atabey
Yukarıda verilen sözcükleri aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere
yerleştiriniz.
1. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde, devleti yöneten kişiye
……………………….denir.
2. Orhun Irmağı bölgesinde bulunan, Bilge Kağan, Tonyukuk ve Kültigin
adına dikilen kitabelere …………………………………………….denir.
3. ………………… dinini kabul eden Uygurlazr yerleşik hayata geçtiler.
4. Selçuklular eyaletlerin başına idareci olarak atadıkları şehzadelerin
yanına ……………… denilen kişileri de görevlendirirlerdi.
5. …………………….’da ipeğin yanı sıra baharat, değerli taşlar, cam, yağ vb.
ürünler de taşınıyordu.

87. Etkinlik:
6. Hunların batıya göç etmesiyle birçok kavmin yerinden
oynamasına……………………………….denir.
7. Oğuz Kağan Destanı ……………………destanıdır.
8. Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet
……………………………….dir
9. Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu
……………………………….savaşı sonucunda olmuştur.
10. Hz. Muhammed (S.A.V.) döneminin ilk başarılı
savaşı…………………………………..dır.

89. Konu Testi:
1)Aşağıdakilerden hangisi Kavimler Göçü’nün sonuçları
arasında yer almaz?
A)Avrupa’da Hristiyanlık yayılmıştır.
B)İlkçağ sona erip Ortaçağ başlamıştır.
C)Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.
D)Avrupa’nın tamamı Türkleşmiştir.

90. 2)Aşağıdakilerden hangisi ilk Türk devletlerinden biri
değildir?
A)Asya Hun
B)Köktürk
C)Abbasi
D)Uygur

91. 3)Uygurlar;
Şemada Uygurlar ile ilgili boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi yazılmalıdır?
A)İslamiyeti kabul etmişlerdir.
B)Avrupa’da devlet kurmuşlardır.
C)Çinliler tarafından yıkılmışlardır.
D)Yerleşik hayat yaşamışlardır.
Şehirler
kurmuşlardır.
Ev, saray, tapınak
gibi mimari eserler
yapmışlardır.
Hukuk kurallarını
yazılı hale
getirmişlerdir.
?

93. 4)
A)Boylar arasında yaşanan çekişmeler
B)Dış baskılar
C)Gök Tanrı inancı
D)Yeni topraklar kazanma arzusu
Türklerin Orta
Asya’dan göç
etmelerinde etkili
olan nedenlerden
biri değildir?

94. 5)Aşağıdakilerden hangisi Orhun Yazıtları hakkında yanlış bir
bilgidir?
A)Türk adının geçtiği ilk tarihsel metinlerdir.
B)Bilge Kağan,Tonyukuk ve Kül Tigin adına dikilmişlerdir.
C)10.yüzyılda dikilmişlerdir.
D)Bugünkü Moğolistan topraklarında yer alır.

95. 6) Tarihte milli adımızla kurulan ilk devlettir.
Orhun Yazıtlarını dikmişlerdir.
Gelişmiş bir yazı ve takvim kullanmışlardır.
Yukarıda özellikleri verilen uygarlık aşağıdakilerden
hangisidir?
A)Köktürk
B)Uygur
C)Asya Hun
D)Avrupa Hun

97. 7)Uygur destanlarında kağanların ölümünden sonra yerine
oğullarının geçtiğinden söz edilmiştir.
Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A)Uygur Devleti’nin güçsüz olduğu
B)Yönetimin demokratik olduğu
C)Savaşçı özelliklerini yitirdikleri
D)Devleti aynı aileden gelen hükümdarların yönettiği

98. 8)Hz.Osman döneminde;
I.Kıbrıs Adası fethedilmiştir.
II.Kur’an-ı Kerim çoğaltılmıştır.
III.İran’ın fethi tamamlanmıştır.
Verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri İslam Devleti’nde
denizcilik faaliyetlerinin geliştiğini gösterir?
A)Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II D)I,II ve III

99. 9)Emeviler,Arapları üstün tutan bir politika izlemişlerdir.
Aşağıdakilerden hangisi bu durumun bir sonucu değildir?
A)Emevilerin saltanat sistemini benimsemeleri
B)Türklerin Müslüman olmalarının gecikmesi
C)Türklerle Araplar arasında savaşlar yapılması
D)Türklerin Emevilerin yıkılmasında rol oynaması

101. 10) Aşağıdakilerden hangisi İlk Türk İslam Devletleri’nden
biri değildir?
A)Karahanlılar
B)Hunlar
C)Gazneliler
D)Büyük Selçuklular

102. 11) Karahanlılar,Gazneliler ve Selçuklulardan farklı olarak
halkının büyük bölümü Türk olan bir bölgede kurulmuştur.
Bu durumun aşağıdakilerden hangisini kolaylaştırdığı
söylenebilir?
A)Diplomatik başarı
B)İslam kültüründen etkilenme
C)Askeri üstünlük
D)Türk dil ve kültürünü koruma

103. 12) Malazgirt Savaşı sonucunda;
I.Bizans İmparatorluğu yıkılmıştır.
II.Türkler Anadolu’yu yurt edinmeye başlamıştır.
III.Anadolu’da ilk Türk beylikleri ve devletleri kurulmuştur.
Gibi gelişmelerden hangisi ya da hangileri gerçekleşmiştir?
A)Yalnız I B)I ve II C)II ve III D)I,II ve III

105. 13)Türk İslam Devletleri’nde ;
I.Mimari
II.Hat
III.Minyatür,
gibi sanat dallarından hangisi ya da hangileri gelişmiştir?
A)Yalnız I B)I ve II C)II ve III D)I,II ve III

106. 14)I.Asya Hun
II.Kök Türk
III.Karahanlı
IV.Büyük Selçuklu
Türklerde mimari sanatı yukarıdaki devletlerden hangileri
döneminde gelişmiştir?
A)I ve II B)I ve III C)II ve IV D)III ve IV

107. 15)I.Ülkenin hanedanın ortak malı sayılması
II.Dini ve milli bayramların kutlanması
III.Düğün ve cenaze törenlerinde halkın bir araya gelmesi
Yukarıdakilerden hangileri Türklerde toplumsal dayanışmayı
artırmamıştır?
A)Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II D)II ve III