2.
Uygurlar, Asya Hun Devleti’ ne bağlı olarak Orhun
ve Selenga nehirleri kıyılarında yaşamışlardır.
II. Kök Türk Devleti’nin son zamanlarında Basmiller
ve Karluklarla birleşen Uygurlar, bu devlete son
vererek kendi devletlerini kurmuşlardır (744).
Uygurların merkezi Ötüken’dir.
4.
Kutluk Bilge Kül Kağan Dönemi: Uygurların ilk
hakanı, Kutluk Bilge Kül Kağan’dır (744-747).
Onun döneminde başkent Ötüken’den Orhun Nehri
kıyısındaki Ordubalıg’a (Karabalgasun)
taşınmış, devletin sınırları Amur Irmağı
boylarından Altay Dağları’na kadar uzanmıştır.
Kutluk Bilge Kül Kağan’ın ölümünden sonra yerine
Uygurların en parlak dönemini oluşturan oğlu
Moyen-Çur (747-759) geçmiştir.
6.
Moyen-Çur (Bayan-Çur) Dönemi: Moyen-Çur başa
geçtiğinde Çin’de büyük bir karışıklık yaşanmaktaydı. Talas
Savaşı (751) nedeniyle Çin imparatoruna karşı isyanlar çıktı.
Zor durumda kalan imparator, Moyen Çur’dan yardım istedi.
Moyen-Çur imparatorun arzusunu yerine getirmekten
kaçınmayarak harekete geçti. İmparator bu yardımından
dolayı kızını eş olarak Moyen Çur’a verdi. Bu durum Türk-Çin
yakınlığını sağlamıştır.
Moyen-Çur komşu Türk boyları üzerine seferler yapıp onları
yönetimi altına aldı. Ülke sınırlarını genişletti. Moyen-Çur’un
ölümünden sonra yerine oğlu Bögü Kağan geçmiştir.
7.
Bögü Kağan Dönemi: Bögü Kağan (759-780) zamanında da
Çin karışıklık içindeydi. Bögü Kağan, ayaklananlara karşı Çin
imparatorunu tutmuş, ayaklanmalarla müdahale etmiştir.
Fakat bir süre sonra Çin’e karşı uyguladığı korumacı
politikadan vazgeçti. Çin’in içinde bulunduğu karışıklıktan
yararlanmak isteyen Bögü Kağan bu ülkeyi ele geçirmek
istedi ve Çin’in birçok şehrini işgal etti. Bu işgaller sırasında
pek çok ganimet elde edildi. Uygur Devleti, Bögü Kağan
zamanında oldukça zenginleşmiştir. ( En parlak dönem).
Büyük saraylar onun döneminde yapılmıştır.
8.
Bögü Kağan Döneminin önemli olaylarından biri de
Manihaizm dininin ülkeye girmiş olmasıdır.
Manihaizm dinini kabul eden Bögü Kağan, Karabalgasun
şehrinde bir tapınak yaptırmıştır. Onun zamanında Mani
dini devletin resmî dini hâline gelmiştir. Ancak bu din
sadece kağan ve çevresinde kabul görmüştür.
Manihaizm dini, et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için
Türk inancı ve yaşantısına uygun değildi. Bu özellikleri
ile Uygurların savaşçı yeteneklerini azaltmıştır.
Manihaizm’ in Uygurlar üzerinde olumlu etkileri de oldu:
Uygurlar bu dinin etkisi ile yerleşik hayata geçtiler.
9.
Yeni dinlerini halkın öğrenmesi amacıyla çok sayıda kitap
yazdılar. Bu kitapların basımında matbaanın temeli
sayılabilecek kalıplar kullanmışlardır. Yerleşik hayata
geçen Uygurlar, tarım ve ticarette önemli gelişmeler
kaydettiler. Tarım alanında sulama kanalları yaptılar. Ticari
alanda daha çok Çinlilerle ilişki kurmuşlardır.
Bögü Kağan, Çin seferine karar verme konusunda çıkan
bir anlaşmazlık bahanesiyle veziri Baga Tarkan tarafından
öldürülmüştür (780). Ondan sonra Uygur Devleti’nin
başına Baga Tarkan (780-789) geçmiştir.
11.
Baga Tarkan Dönemi: Baga Tarkan, ülkede düzeni
sağlamak için bazı kanunlar çıkarmıştır.
Uygurlar içinde bulunan Dokuz Oğuzlara karşı olumsuz
tutum sergilemiştir. Onun bu tutumu devlet
içinde büyük karışıklıklara sebep olmuştur. Baga Tarkan
ve daha sonraki kağanlar zamanında ortaya çıkan açlık,
kıtlık ve salgın hastalıklar devleti iyice zayıflattı. 840
yılında Kırgızlar, Uygur ülkesine girdiler, başkenti alarak
hakanı öldürdüler ve Uygur Devleti’ne son verdiler.
17.
CEVAP 2 :
Bögü Kağan Dönemi’ nde Manihaizm dini
kabul edilmiştir.
18.
SORU 3 :
Kabul edilen bu dinin Türk inanç ve
yaşantısına uygun olmamasının sebebi
nedir?
19.
CEVAP 3:
Manihaizm dini, et yemeyi ve savaşmayı
yasakladığı için Türk inancı ve yaşantısına uygun
değildi. Bu özellikleri ile Uygurların savaşçı
yeteneklerini azaltmıştır.
20.
SORU 4:
Kabul edilen bu dinin Türk inanç ve
yaşantısına olumlu etkileri nelerdir?
21.
CEVAP 4:
Manihaizm’ in Uygurlar üzerinde olumlu etkileri
Uygurlar bu dinin etkisi ile yerleşik hayata
geçtiler. Yeni dinlerini halkın öğrenmesi amacıyla
çok sayıda kitap yazdılar. Bu kitapların basımında
matbaanın temeli sayılabilecek kalıplar
kullanmışlardır. Yerleşik hayata geçen Uygurlar,
tarım ve ticarette önemli gelişmeler kaydettiler.
Tarım alanında sulama kanalları yaptılar. Ticari
alanda daha çok Çinlilerle ilişki kurmuşlardır
23.
CEVAP 5:
Baga Tarkan, ülkede düzeni sağlamak için bazı
kanunlar çıkarmıştır. Uygurlar içinde bulunan Dokuz
Oğuzlara karşı olumsuz tutum sergilemiştir. Onun bu
tutumu devlet içinde büyük karışıklıklara sebep
olmuştur. Baga Tarkan ve daha sonraki kağanlar
zamanında ortaya çıkan açlık, kıtlık ve salgın
hastalıklar devleti iyice zayıflattı. 840 yılında
Kırgızlar, Uygur ülkesine girdiler, başkenti alarak
hakanı öldürdüler ve Uygur Devleti’ne son verdiler.
