คำสอนสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก

1. ตามรอย
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช
สกลมหาสังฆปริณายก

2. กิเลสเป็นคุณแก่ผู้ตายไม่ได้
แต่เป็นโทษแก่ผู้ตายได้

3. เมื่อลมหายใจออกจากร่างไม่กลับเข้าอีกแล้ว สิ่งที่เป็นนามแลไม่เห็นด้วยสายตาเช่นเดียวกับ
ลมหายใจคือจิต ก็จะออกจากร่างโดยคงสภาพเดิม คือพร้อมด้วยกิเลสเครื่องเศรุ้าหมองทั้งปวง
ที่มีขณะจิตยังอยู่ในร่าง คือยังเป็นจิตของคนเป็นคนยังไม่ตาย พระพุทธองค์ทรงกล่าวไว้ว่า
“ผู้ละโลกนี้ไปในขณะที่จิตเศร้าหมอง ทุคติเป็นอันหวังได้”

4. กิเลสทั้งปวงเป็นเครื่องเศร้าหมองของจิต จิตที่มีกิเลสเป็นจิตที่เศร้าหมอง กิเลสมาก
จิตก็เศร้าหมองมาก กิเลสน้อยจิตก็เศร้าหมองน้อย จิตที่มีกิเลสเศร้าหมองเมื่อละร่าง
ไปสู่ภพภูมิใด ก็จะคงกิเลสนั้นอยู่ คงความเศร้าหมองนั้นไว้ ภพภูมิที่ไปจึงเป็นทุคติ
คติที่ชั่ว คติที่ไม่ดี มากน้อยหนักเบาตามกิเลสความเศร้าหมองของจิต

5. ก่อนจะทากรรมใด แม้หยุดยั้งตั้งสติ คิดให้ดีว่ากรรมนั้น
ดีหรือไม่ดี ก็จะทาให้ไม่ทากรรมไม่ดีอย่างเต็มใจ
อย่างสบายใจ แต่จะมีเวลายับยั้งชั่งใจ
อันเป็นความสาคัญควรจะทาให้
เป็นความเคยชินด้วยกันทุกคน

6. ถ้าเราทากรรมไม่ดี ได้รับผลไม่ดี ผู้ที่รักเราและผู้ที่เรารัก ก็จะต้องพลอยได้รับความ
กระทบกระเทือนจิตใจไปด้วยอย่างไม่ยุติธรรม เพราะมิได้เป็นผู้ทากรรมไม่ดีด้วย
แต่ต้องพลอยได้รับผลไม่ดีเพราะความผูกพัน ดังนั้นจะทาความไม่ดีใด
ก็น่าจะนึกถึงบรรดาผู้ที่มีความผูกพันกับเราบ้าง
อาจจะช่วยให้เข้มแข็งยิ่งขึ้นในการหลีกเลี่ยงการทากรรมไม่ดี

7. ทุกคนมีโอกาส
ที่จะเลือกชีวิตข้างหน้า
ภพภูมิข้างหน้าได้
ถึงทาความดีให้เต็ม
ความสามารถ
อย่าละโอกาสที่จะทาความดีเลย
นั่นแหละ
จะเป็นการเลือกภพชาติข้างหน้า
สาหรับตนได้
จะเลือกเป็นอะไรก็ได้
ไม่เป็นอะไรก็ได้

8. เรามีกรรมเป็นของของตน
เราทาดีจักได้ดี
เราทาชั่วจักได้ชั่ว
แต่ว่าสิ่งอื่นนั้นไม่ตรัสว่า
เป็นของของตน
ชีวิตร่างกายนี้ก็ไม่ใช่เป็นของของตน
ทรัพย์สมบัติทั้งหลาย
ก็ไม่ใช่เป็นของของตน
อะไรก็ไม่ใช่เป็นของของตนทั้งนั้น
แต่ว่ากรรมที่กระทาไว้เป็นของของตน

9. ทาชั่ว สรรเสริญว่าทาดี ก็ไม่ทาให้ผู้ที่ถูกสรรเสริญว่าดีนั้นดีขึ้นมาได้
ต้องชั่วตามที่ตนทานั้นเอง เมื่อทาดีแต่ถูกนินทาว่าชั่ว ก็ไม่ทาให้ความดี
กลับเป็นความชั่วได้ เมื่อทาดีก็คงเป็นทาดีอยู่นั่นเอง

10. ส
สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของตนเอง เป็นทายาทรับผลของกรรม
มีกรรมเป็นกาเนิด มีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์ มีกรรมเป็นที่อาศัย
จักกระทากรรมอันใดไว้ ดีหรือชั่วก็จักต้องเป็นทายาทมารับผลของกรรมนั้น

11. ด้
ฝนตกลงมาทีละหยาดๆ
ก็ย่อมทาภาชนะที่รองน้าให้เต็มได้
การทาบุญแม้ทีละน้อยๆ
ก็ย่อมทาให้บุญเต็มขึ้นมาได้มากขึ้นมาได้เช่นเดียวกัน

12. จิตนี้เอง ยังเก็บดีเก็บชั่วไว้อีกด้วย เมื่อทาดี กิริยาที่ทานั้นทาแล้วก็เสร็จกันไปเป็นคราวๆ
แต่ว่าความดีที่ทาไว้นั้นก็ยังเก็บอยู่ในจิตส่วนลึก เรียกว่าบารมี เก็บดี
ความดีที่ทาไว้นั้นไม่หายไปไหน

13. เมื่อทาดีก็ได้ผลดีทันที เมื่อทาชั่วก็ได้ผลชั่วทันที
อันผลดีผลชั่วที่ได้ทันทีนี้ ก็คือความเป็นคนดี ความเป็นคนชั่ว
เมื่อทาดีก็เป็นคนดีขึ้นทันที เมื่อทาชั่วก็เป็นคนชั่วขึ้นทันที

14. ผิดศีลกันได้ต่างๆเพราะกามนี้แหละ ต้องสร้างบาปสร้างอกุศลกรรมต่างๆ
ฆ่าฟันอะไรกันเป็นต้น เบียดเบียนกันต่างๆก็เพราะกามนี่แหละ วุ่นวายกันไป
ก็เพราะกามนี่แหละ ก็เพราะใจนี่แหละ ที่เป็นตัวกรรมภพ สร้างตัวเราขึ้นมา
แล้วเรานี้เองก็ท่องเที่ยวไปในกาม แล้วก็ใจนี้เอง ไม่อิ่ม ไม่พอในกาม

15. เมื่อไม่มองเห็นว่าเป็นทุกข์ ก็ยังยึดทุกข์อยู่ ไม่ปล่อยทุกข์
เหมือนอย่างเมื่อกาก้อนถ่านไฟไว้ในมือ ไฟก็ไหม้มือร้อน
แต่ก็ไม่เห็นว่าได้กาก้อนถ่านไฟไว้ ก็ยังกาอยู่นั่นเอง
แล้วก็ร้องกันว่าร้อนอยู่ร้อน แต่ก็ไม่ปล่อยก้อนถ่านไฟ ก็ไม่พ้นจากความร้อนได้