ssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaas

1. Қазақстан Республикасы
Білім және Ғылым министрлігі
Оңтүстік Қазақстан облысы
Шардара қаласы А.Иманов атындағы орта мектеп
Тақырыбы:
«Салауаттылық-денсаулық кепілі»
Химия-Биология пәнінің мұғалімі: Арзықұлова Ж.
1

2. Сабақтың тақырыбы: Салауаттылық-денсаулық кепілі.
Білімділік мақсатында-оқушыларды Елбасымыз
Н.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» стратегиялық
жоспарындағы «Қазақстан азаматтарының денсаулығы,
білімі мен әл-ауқаты» тұжырымдмасымен таныстырып
денсаулықтың ең негізгі екенін жан-жақты түсіндіру.
Дамытушылық мақсатында-оқушыларды
ізденімпаздыққа, белсенділікке, қосымша материалдарды
пайдалануға дағдыландыруға , ойлау қабілетін дамыту және
есте сақтау қабілетін арттыру.
Тәрбиелік мақсатында-ізгілікке, имандылыққа,
адамгершілікке қоғамдағы жат қылықтардан аулақ болуға,
білімді болуға, салауатты өмір сүруге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі. Сұрақ-жауап, СТО стратегиялары: а) Ой
қозғау, ә) Топтастыру, б) Эссе жазу , көрініс көрсету,
ойындар ұйымдастыру.
Көрнекіліктер Бүктеме қағаздар, тірек сөздер, сандықша,
даналық сөздер.
Салауатты мақсатың-өмір сүру,
Өмірдің мағынасын керек білу.
Ішімдік нашақорлық сенің жауың,
Пайдасы сол-бұл жолдан аулақ жүру.
Сабақтың барысы:
2

3. Ұйымдастыру кезеңі
Психологиялық дайындық
А) Топқа бөлу (ептілер, күштілер)
ә) Мұғалімнің кіріспе сөзі.
1. Өзін-өзін топтастыру екі топ.
2. «Алтын қақпа» ойыны.
3. «Сөздің көркі мақал» сайысы.
4. Топ басшылар сайысы.
5. «Денсаулық түрлері», «Адамзат байлығы» сөздеріне
сөйлем құрастыру.
6. «Қара пима» көрініс.
7. Эссе жазу «Мен бүгінгі сабақтан не ұқтым»
Елбасымыздың Қазақстан халқына жолдауында
көрсетілген өзекті мәселелерінің бірі-салауатты өмір сүру,
оны насихаттау мәселесі.
Салауатты өмір сүру-ол әлеуметтік тұрмысты
жақсарту, бос уақытты тиімді пайдалану, денсаулықты
сақтау және нығайту , сапалы тамақтану, зиянды
әрекеттерден аулақ болу. Ал зиянды әрекет дегеніміз қазіргі
таңда етек алған, заманымыздың кеселді дерттері шылым
шегу, нашақорлық, маскүнемдік. Ал, енді салауатты өмір
3

4. сүру үшін не істеуіміз керек, қандай әрекеттерден
бойымызды аулақ ұстауымыз керек?
Салауаттылық дегеніміз-ақылды, ойлы, білімді,
зерделі, абыролйлы, деген ұғымдарды білдіреді.
Өмір салты дегеніміз-қоғамда өмір сүріп жатқан кез
келген адамның дұрыс еңбек етуі, дұрыс демалуы,
қалыптасып қалған өмір тіршілігі.
4
Ж палыұқ
ауруларда
н са тануқ
Білім алу
оны
мірдеө
пайдалану
Дене
шыны тырқ
у
Бос уа ытық
д рысұ
ткізуө
Денсаулық
Зиянды
рекеттердә
ен аулақ
болу
Д рысұ
тама тануқ
Тазалық
Дені сау
Сабырлы
болу
Е бекң
етеміз
нормативті
са тапқ
Салауатты
мір с руө ү
шінү

5. Салауатты өмір сүрудің негізгі принципі-ешқандай
ауруға шалдықпай дертке жеткізбей-ақ, алдын-ала мол
денсаулық көзін ашу.
Бақытты адам өзінің жұмысқа деген ынтасын,
санасын, рухани байлығын өмір бойы дамытып, еңбекке
араласады.
Тек қана дені сау адам өзінің үнемі ой-өрісін кеңейтіп,
өмірдегі мақсатына жетеді. Сондықтан, әрбір адамның
денсаулығының мықты болуы да өз қолында.
Міне, денсаулықтың приципі де оснда. Ешкімнің
денсаулығына ешкім көмектеспейді және бәрін сатып
аламын деген құр ұрандану.
Сонымен, салауатты өмір салты дегеніміз-
денсаулықтың үйлесімді дамуын қамтамасыз ететін, оны
сақтайтын және нығайтатын профилактикалық шаралар
жиынтығы.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Дені сау баласыз, елдің
келешегі жоқ»-деп айтқандай адам организіміне зиянын
тигізетін темекі, ішімдік, нашақорлық сияқты улы заттардан
бойымызды аулақ ұстайық.
«Тәуелсіз елдің болашағы сендердің қолдарыңда.
Еліміздің гүлденуі үшін істелетін оңды істер жаны таза,
дені сау ұрпақтың ғана қолынан келетінін ұмытпайық.».
5

6. Бүгінгі жарыс сабағымызды 5 минуттық тренингімізді
қолданайық. Жақсы дайындық пен жақсы атмосфера керек.
Американдық психолог Джоаридің кеңесі бойынша адамға
психологиялық дайындық беру-жинақылықтың, оқушы
бойындағы жауапкершіліктің, білімге деген құштарлықтың
оянып, жеңіске жетудің алғашқы баспалдағы екен.
1 парақ қағазға 8 шеңбер саламыз. Сол шеңбердің
ішіне қалауларың бойынша 1-8-ге дейінгі сандарды
жазыңдар. Содан соң ішіне сан жазылған шеңбердің біреуін
таңдап алу керек.
Келесі түрі 1 парақты4-ке бөліп, сол бөлінген бөлік
ішіне «Арена», «Соқыр», «Ашық», «Жабық» сөздерін
қалаған бөлігіңе жаз. Содан соң бір сөзді таңдап ал.
Жауабы: Тақтаға ілінеді.
1. Тренингтің дұрыс жауабы:
Егерде 1-3 арасындағы сандарды таңдасаңыз «Жақсы
сенімдесіз»
Егер де 4-5 сандарды таңдасаңыз «Орташа деңгейдегі
сенімдесіз»
Егер де 6-8 арасындағы сандарды таңдасаңыз
«Дайындықты қажет етесіз»
2. Тренингтің дұрыс жауабы.
«Арена» сөзін белгілесең, мағынасы: «Өзің жақсы
білесің, өзгенің білгенін қалайсың»
6

7. «Соқыр»-«Өзің білмейсің өзгенің білгенін
қаламайсың»
«Ашық»-сөзін белгілесең мағынасы «Өзің білгің
келеді, өзгенің де білгенін қалайсың»
«Жабық» сөзін белгілесең мағынасы «Мұғалім мені
білмесе екен деп отырасың»
Шылым шегудің тыныс алу мүшелеріне әсері.
Темекінің түтінінде өте улы зат-никотин бар. Шылым
шеккенде адам ауамен бірге темекінің де түтінін жұтады.
Бұл түтіннің ішінде улы газ, және күйе болады.
Шылымның күніне 20 тартқан адам 90 милиграмм
шамасында никотин жұтады. Алғашқы рет темекі тартқанда
адам уланады: басы айналады, жүрегі қағады, құсады, қол-
аяғы дірілдейді. Темекі тыныс алу мүшелерінің бәріне
зиянды әсер етеді. Никотин тыныс алу жолдарының
сілекейлі қабықшасын тітіркендіріп, оны қабындырады.
Никотин қан тамырларын тарылтады. Шылым шегуден
адамның өмірі қысқарады. Темекінің түтіні өкпе тарамдары
мен тыныс жолдарын бітеп, түрлі ауруға ұшыратады.
Мұндай жағдайда ағзаны оттегімен қажетті мөлшерде
қамтамасыз ету мүмкін емес, газ алмасу бұзылады да,
өкпеде ауру тудыратын микробтарға, яғни туберкулез
таяқшаларына қолайлы жағдай туады.
Темекінің ауызға апарған градусы 60 градус.
7

8. Сау бауыр, ісінген бауыр, қуырылған бауыр, церроз-қан қан
құсу ауруларын туғызады.
Насыбайдың құрамы.
Темекі жапырағы
Құс саңғырығы
Сексеуілдің күлі
Май
Темекінің түтінінде 40000 астам улы зат, ал
құрамында 40 түрлі химиялық элемент бар. Олар: смола,
көміртек, никотин, мышьяк, ацетон т.б.
1. Смола рак ауруын қоздырады.
2. Көміртек автокөліктерден шығатын улы газ.
3. Никотин темекі құрамындағы улы зат.
4. Мышьяк адамды өлтіретін улы зат.
5. Ацетон-еріткіш улы зат.
Алкогольдің 7-8 грамы адамды ақыл-ойдан адастырады.
Маскүнемдікті Гиппократ: «Өз еркімен ақылдан адасу»
деп айтқан. Мидың дұрыс қызмет атқаруын бұзады. Арақ
қашан, қайдан келген деген сұраққа 1428 жылы Генуядан
келген , ал ресейге І Петр тұсында әкелінген. Алкоголь
қанға тез әсер етеді және бүкіл ағзаға таралады.
Жүректің соғуы жылдамдап, тынысы тарылып, жүрек
бұлшықетінің қызметі бұзылады, адам еңбек ете алмай,
8

9. тез шаршап-шалдығады, мидың жұмысы бұзылады.
Адам ақылынан айырылып, қасындағы адамдарға зиянын
тигізеді.
ЖҚТБ-қатерлі дерт. ЖҚТБ-ауруынан бірінші орында
АҚШ, екінші орында Швейцария, үшінші орында
Франция елдері тұр. Қазақстанда 53 мыңнан астам
адамдар ЖҚТБ ауруын жұқтырған, оның 24 жас балалар.
Нашақорлықты емдеу өте қиын, сондықтан оны бастамау
керек.
Халық арасында «Ақша жоғалтсаң ештеңе
жоғалтпағаның, уақыт жоғалтсаң көп нәрсе
жоғалтқаның, денсаулық жоғалтсаң бәрін жоғалтқаның»
олай болса біз өзіміздің денсаулығымызды әр қашан
күтіп, оны жақсартып отырмыз ба?
1-бөлім. Өзін-өзі таныстыру. Әр топ басшылары өз
тобын өлеңмен таныстырып, ұрандарын айтады.
1-топ ұраны. «Шынықсаң шымыр боласың»
2-топ ұраны «Тазалық-денсаулық кепілі»
2-бөлім. «Алтын қақпа» ойыны. Тақтадағы плакатқа 12-
нөмір жазылған, әр топтан оқушылар кезекпен шығып,
жасырынған сөзді тапса, «Алтын қақпа» ашылады.
9

10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Денісау
Сәби
Әротбасының
Қуанышыбақыт
Денсаулыққа
Мықтысәби
Халықтың
Болашағы
Отанының
Сенімді
Тірегі
С.А.Назарбаева
№1-Жаны саудың....................................(дені сау)
№2-............................болғым келеді, сәби болғым (сәби)
№3-Қазақстан халқының санының өсуіне
әр ................................үлесі бар (отбасының)
3-бөлім «Сөздің көркі мақал» сайысы. Жүз бір жұмбақ
мың бір мақал ойыны.
1-топ бастайды, 2-топ аяқтайды.
Денсаулықтың қадірін ..........................(ауырғанда
білесің)
4-бөлім. Топ басшылар сайысы. «Алтын сандық» ішінен
сурет алынады.
1. Б.Саттарханов және Қазақстанның туы.
2. Е.Ыбырайымов және Елтаңба.
Екі топ басшылары 1 мин. Ішінде ойланып, әңгіме
құрастыру керек.
10

11. 5-бөлім 1-топқа «Адамзат байлығы», 2-топқа
«Денсаулық түрлері» сөздері беріліп, бір-бір сөйлемнен
сөйлем құрайды.
Күн сәулесіндегі сөздер: «Адамзат байлығы»-
тәуелсіздік, білім, денсаулық, намыс, жер, өз еліне
сүйіспеншілік, табиғат әсемдік, мейірімділік, адамгершілік,
имандылық.
«Денсаулық түрлері»-тазалық , шынығу күліп жүру,
уақытылы тамақтану, жаттығу жасау, жүгіру, қымыз, шұбат
ішу, суық сумен жуыну. Есірткіден, ішімдіктен аулақ болу.
11
Адамзат
байлығы
Денсаулық
түрлері

12. 6-бөлім. Ішімдіктен аулақ болу туралы оқушылардың «Қара
пима» өлеңіне көріністері.
7-бөлім. Эссе (3 мин). Қазақтың ұлттық тағамдарының
денсаулыққа пайдасы. Венн диаграммасын құрастыру,
нашақорлыққа, ішімдікке, темекі, насыбай ұғымына «Мен
бүгінгі сабақтан не ұқтым?» эссе жазу.
«Мың жасаған Ұлықпан хакім ел аузынан жинаған
«Жетеліге жеті өсиет» деп аталатын аңызында «Мені емдеп
босқа әуре болмаңдар, сендерге қалдыратын 7 өсиетім бар»
деген екен.
Біріншісі-ерте тұру.
Екіншісі-орта тазалығын сақтау.
Үшіншісі-дене шынықтыру.
Төртіншісі-үнемі денені таза ұстау, ыңғайлы киіну.
Бесіншісі-үнемі сергек жүру.
Алтыншысы-артық тамақ ішпеу.
Жетіншісі-көп ұйықтап жалқау болмау.
Осылардың барлығы денсаулықты сақтаудың негізгі
кепілі болып табылады.
Өмірің болсын десең сенің сәнді
Ойланып айналаңа қара мәнді.
12

13. Адам бол! Білімі тасқын, өнері асқан
Өзіңе сүйсіндірер басқа жанды. Дегендей оқушыларды
салауатты өмір сүруге, яғни өз денсаулығының нағыз
қожасы болуға, оны сақтау және нығайту жолдарын білу,
денсаулық үшін күресу жолдарын үйретіп тәрбиелеуде
сабақтың мәні зор болды.
Сабақ соңында оқушылар болашақ Қазақстан
Республикасының дені сау, мәдениетті, салауатты, Отанын
сүйетін ұл мен қыздары болып өсуге уәде беріп, сабақтан
алған әсерлеріңмен пікір алмасты. Оқушылар түгел
бағаланып, сабақ мазмұнды аяқталды.
13