cm - informatieve opinierende en persuasieve teksten - 15/1/15

1. Informatieve, opiniërende en
persuasieve teksten schrijven
op papier en online
Een cursus schriftelijke
& digitale communicatie
Voor CM- Landsbond
1CREATIEF SCHRIJVEN VZW – 2015 - www.creatiefschrijven.be
© Erik Vanhee & Kristof D’hanens

2. 2
Stel je voor...
• Je wil de lezer van Visie of cm.be een persoonlijk
en/of professioneel beeld geven van jezelf
• Je krijgt 4 regels voor een kop en kort tekstje
• Bedenk een kop die de lezer vertelt of suggereert
wat hij aan jou of jouw werk heeft.
• Schrijf een tekstje van 3 regels, dat aansluit bij de
kop en waarin je jezelf in jouw werk voorstelt.
• Wat heb ik als lezer aan jou en/of jouw werk?
– Waarvoor kan ik bij jou terecht?
– Wat is de betekenis van jouw werk voor mij, bvb als cm-
lid?

3. Wat maakt je tekst makkelijk of
moeilijk leesbaar?
.
3
.
Makkelijk leesbaar Moeilijk leesbaar
Concreet /specifiek  Abstract/algemeen
Persoonlijk  Onpersoonlijk
Duidelijk  Onduidelijk
Beknopt en direct  Omslachtig en indirect
Positief  Negatief
Klankrijk, vlot ritme  Stroef, haperend ritme
Correct & (compleet)  Met fouten & (onvolledig)
Catchy, intrigerend  Flauw, open deur
LEZERGERICHT  ZENDERGERICHT

4. 4
Kop ‘m binnen!
• De ideale lengte van een hoofdkop is 50
tot 60 karakters
• Een goede hoofdkop is ‘to the point’, je
weet meteen waarover het gaat
• Zet het belangrijkste kernwoord bij
voorkeur vooraan in je kop.
• OF: geef antwoord op meerdere w-vragen
• OF: prikkel de nieuwsgierigheid, intrigeer
met een catchy kop: een ‘careword’ –
meeslepend - lezergericht - uitnodigend

5. Is de kop het haakje, dan is de
lead de lijn
• Sluit de lead aan op de informatieve of
prikkelende kop ?
• Begint de lead met een behoefte van de lezer
of roept hij concrete vragen op?
• Geeft de lead antwoord op minimaal twee
andere W-vragen?
• Boeit de lead om verder te lezen, bevat hij
‘carewords’?
• Zijn de zinnen niet langer dan 15 woorden?
• Is de laatste zin een ‘kraker’?

6. 6
Tips voor knappe koppen
p 48-49 (zie ook p 42-45)
• Varieer op een vaste uitdrukking
• Gebruik een paradox
• Suggereer een nieuwe trend
• Combineer wervende titel met zakelijker
boven- of onderkop
• Laat je kop goed klinken
• Gebruik prikkelende bijvoeglijke
naamwoorden
• Zoek woordspelingen
• Benadruk relevantie voor individuele lezer
• Gebruik een prikkelend citaat

7. de schrijver (ik)
ZENDER
Wees • jezelf
• direct
• helder
de tekst (mijn boodschap)
BOODSCHAP
Schrijf • duidelijk
• begrijpelijk
• aantrekkelijk
7
de doelgroep (mijn lezers)
ONTVANGER
• Vorm je een beeld van de lezer
• Spreek de lezer aan
• Denk voortdurend aan de lezer
Hoe verloopt het
communicatieproces? p 6-7

8. • WETEN
Wat weten ze al? Welke opleiding?
• WILLEN
Willen ze info, opinie of amusement?
Hoe willen ze benaderd worden?
• VINDEN
Hoe staan ze tegenover het onderwerp?
• KUNNEN
Kunnen ze lange teksten structuur abstractie jargon begrijpen?
8
PROFIELSCHETS van de lezer
p 8-9

9. 9

10. Leesbaarheid Waardering Opleiding
0- 30 zeer moeilijk academici
30-50 moeilijk studenten
50-60 vrij moeilijk Hog Sec Ond
60-70 standaard Lag Sec Ond
70-80 vrij
gemakkelijk
zesde leerjaar
80-90 gemakkelijk vijfde leerjaar
90-100 zeer
makkelijk
vierde leerjaar
10
TABEL Flesch-Doumaformule p 11

11. de schrijver (ik)
ZENDER
expressief
appellerend
de tekst (mijn boodschap)
BOODSCHAP
referentieel
poëtisch
11
de doelgroep (mijn lezers)
ONTVANGER
relationeel
Communicatiemodel met vijf functies
van taalcode – p 7

12. Voorbeeld: een brief Beste ‘x’,
• Wat een verrassing dat ik je laatst zag op de
schrijfdag. (expressief)
• Ik vond het prettig te horen dat je nog schrijft.
(relationeel)
• Je vroeg me of ik iets wist over creatieve
schrijfprocessen opzetten in cursuswerk
(referentieel).
• Ik stuur je mijn powerpoint. Laat me weten wat je
ervan vindt. (appellerend)
• Ik hoop dat de TGV van je schrijfwerk nog eens
halt houdt aan mijn smalle perronnetje in het CSS
(Creatief Schrijf Station). (poëtisch)
12

13. • informeren informatieve/voorlichtende tekst
krantenartikel, nieuwsbrief, brochure,
persbericht, verslag, reportage, infobrief
-------auteur aanwezig in tekst------------met creatieve dimensie-----------------------
• amuseren/diverteren entertainende /infotainende tekst
artikel, cursiefje, interview
• emotioneren relationele tekst
verhaal, cursiefje
• opiniëren /overtuigen opiniërende / didactische tekst
artikel, column, interview, leertekst
• leren/instrueren instructieve tekst
cursus, handleiding, gebruiksaanwijzing
• werven uitnodigen activeren wervende / persuasieve tekst
folder, flyer, aankondiging,
uitnodiging, persuasieve brief,
advertentie, voorlichting
13
Doel & effect van de tekst – p 14
DOEL: wat teweegbrengen? Keuze van TEKSTSOORT

14. Voorbereiding: denk voor je schrijft

15. Concreet & Specifiek  Abstract & Algemeen
Beeldend  Vaag of leeg
Persoonlijk  Onpersoonlijk
Menselijk  Ontmenselijkt
Duidelijk  Onduidelijk
Bondig & Direct  Omslachtig & Indirect
Positief  Negatief
Aantrekkelijk  Saai
15
Makkelijk leesbaar Moeilijk leesbaar

16. Helder schrijven
Schrijf spreektaal, zonder vakjargon of dure
woorden.
Hij lijdt aan gemetastaseerde colorectale kanker.
Hij heeft uitgezaaide darmkanker.

17. Helder schrijven
Bijkomende inlichtingen worden verstrekt aan het
onthaal.
U krijgt meer info aan het onthaal
Wend u tot het onthaal voor meer inlichtingen.
Schrijf actieve zinnen, met actief vervoegde
werkwoorden + lezergericht
Er is een volledige terugbetaling als je jonger bent dan 18.
Er zijn wel sociale correcties aangekondigd. (Visie)

18. Helder schrijven
Het doel van de cursus is het verkrijgen van inzicht
en vaardigheid in het schrijven van teksten.
Met deze cursus verwerft u inzicht en vaardigheid
om teksten te schrijven.
Vermijd de constructie het + infinitief
(nominalisering p 18) en maak lezergericht

19. Helder schrijven
De ondergetekenden stellen zich garant voor
beleidsvoorbereiding en -uitvoering met betrekking
tot het voorkomen en de bestrijding van geweld
tegen vrouwen in relaties.
X en Y garanderen dat ze een beleid zullen voorbe-
reiden én uitvoeren om geweld tegen vrouwen in
relaties te voorkomen en te bestrijden.
Mijd naamwoordstijl (zie p 18) en
voorzetseluitdrukkingen (zie p 21)

20. Helder schrijven
Houd bij elkaar wat bij elkaar hoort.
Mijd tangconstructies (p 19). Maak lezergericht.
Deze arrangementen kunnen door de voor het
Hageland geïnteresseerde wandelaar via het daartoe
bestemde aanvraagformulier geboekt worden.
U houdt van wandelen en wilt het Hageland wel
eens verkennen? Boek meteen een arrangement
met het formulier hieronder.

21. Vervang voorzetseluitdrukkingen door voorzetsels.
‘met behulp van’  met
‘door middel van’  door
‘met betrekking tot’  over
‘op het vlak van’ gezondheidspromotie  voor ...
Pas deze tips ‘met betrekking tot’ een vlotte taal ‘ten aanzien
van’ de lezer ‘met het oog op’ scoren nu maar eens toe.
Pas deze tips voor een vlotte taal toe naar de lezer om te scoren.
Beter: Pas deze tips voor een vlotte taal toe naar de lezer. Zo scoor je.
21
Helder schrijven
Vermijd voorzetseluitdrukkingen (zie p 21).
Vervang door een voorzetsel.

22. Helder schrijven
Schrijf concreet: met namen, voorbeelden, cijfers,
data, hoeveelheden,…
Allerlei beschermde dieren en planten worden levend
of dood ons land in gesmokkeld.
De douane ontdekte bij een controle vorige week op
Zaventem:
- twintig pythons
- tweehonderd eieren van beschermde vogels
- veertien kilo bevroren apenvlees

23. Helder schrijven
Schrap ‘vage kwantoren’ (p 24-25), of maak ze
concreet
Een aantal erg dronken supporters vernielden veel
wagens in het stadscentrum.
Een tiental dronken supporters vernielden acht
auto’s in het stadscentrum.
Veel mensen die honger hebben leven op het platteland
en de meesten daarvan leven van de landbouw.

24. Helder schrijven
Kom meteen ter zake, schrijf direct, mijd voorrijders.
Om de weerstand te verhogen, is het belangrijk een gezonde
levensstijl aan te houden. Ook in de winter is het belangrijk om
te blijven bewegen. (Visie, Uw gedacht)
Wil je jouw weerstand verhogen, hou dan een gezonde
levensstijl aan. Beweeg ook in de winter

25. • Vermijd vage woorden = soms onnauwkeurig of niet precies
genoeg. Ze ondermijnen andere woorden door ze af te zwakken of
overdrijven zo sterk dat ze ongeloofwaardig worden.
– Afzwakkers
’Misschien zou er eventueel een nieuwe regering kunnen komen.’
– Versterkers zijn 'verdunners'. Ze hollen je woorden uit. Schrap!
erg belangrijk, bijzonder komisch, zeer betreurenswaardig, enorm...
– Vage kwantoren geven geen informatie en laten de lezer op zijn
honger zitten.
Geef plaats, tijdsbestek, omvang, steeds aan met namen, jaartallen
en data, aantallen.
‘Verschillende mensen kwamen vaak een aantal interessante dingen
vertellen, die niet zelden bijna werden uitgevoerd in de organisatie.’
• Vermijd lege woorden als aspect, component, dimensie,
element, functie, gebeuren, situatie, project, systeem; kader,
toestand,... We werken rond het thema ‘milieu’ 25
Helder schrijven

26. Helder schrijven
Schrijf positief (p 28)
Wij kunnen helaas geen korting geven op artikelen
van onder de € 50.
Op artikelen vanaf € 50 krijgt u 10% korting.
Het is niet onbelangrijk uw medewerkers te
beschermen tegen ebola.
Bescherm uw medewerkers tegen ebola.

27. Helder + aantrekkelijk schrijven
Schrijf beeldend (p 32-33)
Crack is de rookbare variant van cocaïne, via
chemische processen gekookt met ammoniak, en zo
ontdaan van zouten en daarmee een harddrug die
veel schade aanricht bij de gebruiker, want nog
sneller werkt.
Crack is de pitbull onder de drugs.

28. • Werk overbodige hulpwerkwoorden weg.
‘Ze zou dat kunnen overwegen.’
‘Ze denkt erover.’
• Gebruik geen (drie)dubbele ontkenningen: ze
scheppen verwarring.
‘Ik ontken niet dat we niet helemaal onschuldig zijn.’
‘We zijn deels verantwoordelijk voor die fout.’
28
Helder schrijven

29. Helder schrijven
Gebruik verwijzingen (p 26-28) alleen in de kleinste
teksteenheden en zorg dat ze duidelijk zijn.
Wie een semafoon aanvraagt, krijgt het apparaat een
maand voor de bevalling toegestuurd. Als het kind er
eenmaal is, kan het worden teruggestuurd naar
Belgacom.
Als u een semafoon aanvraagt, ontvangt u die een
maand voor de bevalling. Na de geboorte van uw
baby stuurt u de semafoon terug.

30. Tien tips om omslachtig te schrijven
Als je hardleers bent…
Lees even p 124-125
30

31. Lezergerichtheid zie ook p 34
UITGANGSPUNT
Wat
zoekt/interesseert/boeit/snapt
de lezer?

32. Lezergerichtheid
1. Niet ‘wij’ maar ‘u’!
 CM heeft (wij hebben) naast het aanbod oorzorg
nog heel wat in petto, waarvan je hieronder een
klein overzicht vindt.
 Je krijgt bij CM (ons) een tegemoetkoming op je
hoorapparaat . Daarnaast kun je ook bij ons
terecht voor (+ opsomming)

33. Lezergerichtheid
2. Denk aan de psychologie van de lezer
Roken is ongezond en kan kanker
veroorzaken
Roken tast je potentie aan / bezorgt je
vroeger rimpels / maakt je een outsider

34. Lezergerichtheid
3. Geef duidelijke en positieve instructies
Aarzel niet ons te contacteren als u nog
vragen hebt.
Nog vragen? Bel naar Tülin op het nummer
03 229 09 90, elke werkdag van 9 tot 17 uur

35. Lezergerichtheid
4. Gebruik de taal van de lezer
Het comité kent u het recht toe op
maatschappelijke integratie in de vorm van
een aanvullend leefloon als samenwonenden.
U ontvangt in oktober 159,58 euro. Dit
bedrag is een aanvullend leefloon omdat u
samenwoont.

36. Lezergerichtheid
5. Mijd lege woorden en ‘marketingtaal’
 Prachtige landschappen, heerlijk eten, leuke animatie …
als u met ons reist, geniet u de beste service
 Maak concreet met voorbeelden. Een paëlla eten terwijl
u uitkijkt over… en Spaanse gitaarmuziek weerklinkt.
 Prachtige beeldenverzameling in een uniek decor,
heerlijk eten in het M-café, leuke animatie en
interessante rondleidingen… als u naar ons komt, geniet
u de beste service op ongeziene wijze in een boeiende
dialoog tussen kunst en publiek.

37. Lezergerichtheid
6. Spreek de lezer rechtstreeks aan
Het fotoboek kan worden besteld aan het
onthaal.
Wij organiseren een infonamiddag over…
U kunt het fotoboek bestellen aan het
onthaal.
Wilt u graag meer weten over …?

38. Lezergerichtheid
6-bis. Spreek de lezer rechtstreeks aan, maar...
Wij hopen jullie talrijk te ontmoeten
is zendergericht, want lezer is altijd alleen
en heeft ook geen greep op het aantal
bezoekers dat jij hoopt te ontmoeten.

39. Lezergerichtheid
7. Toon het voordeel voor de lezer
Wij bieden een waaier aan oplossingen
voor uw meest diverse opbergproblemen.
U wilt uw tijdschriften en papieren handig
kunnen opbergen én ook snel weer
terugvinden? Met onze …

40. Lezergerichtheid
8. Breng het onderwerp naar de lezer
Spijtig genoeg is het niet zo goed gesteld met
onze slaap. Een groot deel van de bevolking
ervaart regelmatig slechte nachten. Eén op de
tien heeft zelfs een slaapprobleem.
Heb je het gevoel dat je zelf niet goed slaapt?
Wacht niet te lang, doe er iets aan.
Met een beetje aandacht en enkele tips zit je snel
op de goede weg.

41. Lezergerichtheid
9. Doseer je info
Geef genoeg maar niet teveel informatie
Zorg voor structuur en een logische
volgorde

42. Lezergerichtheid
10. Waak over je toon
 Iedereen met een greintje verstand weet dat
glazen flessen in de glasbak horen.
 Breng uw glazen flessen altijd naar de glasbak.
 Sluikstorten bezorgt onze vuilnisophaal-dienst
veel extra werk en betekent ook hogere
uitgaven.
 Wat zou u ervan vinden als u op een dag een
verroeste koelkast op uw trottoir, parking of oprit
vond?

43. Het schrijfproces – driefasemodel p 39
1. voorbereidende fase
VOOR (plannen)
L.intellectueel – rationeel
ABSTRACT REDENEREN
ORDENEN
• documentatie verzamelen,
opzoeken en ordenen
• tekst opbouwen in fasen
VOOR (verkennen)
R.zintuiglijk – creatief
CONCREET WAARNEMEN
ASSOCIËREN
• rondkijken en luisteren,
vergelijken, beeldspraak
• chaotisch noteren,
aantekeningen maken
43

44. Het schrijfproces - driefasemodel
2. Schrijffase
TIJDENS - uitschrijven
• selecteren en
structureren
• STRUCTUURLIJN
• doelgerichte
gedachtegang
ontwikkelen
• = EFFECTIEF schrijven
TIJDENS - doorschrijven
• uitweiden, spontane
vondsten inbrengen
• ASSOCIATIEVE en
CREATIEVE LIJN
• persoonlijke stijl laten
spelen
• = CREATIEF schrijven
44

45. Het schrijfproces - driefasemodel
3. revisiefase
NA (redigeren)
• schrappen,
verplaatsen, afwerken
van tekst
• nalezen, redactiewerk
• STRUCTUUR
TECHNIEK
NA (componeren)
• formuleren, toonzetten
van subtekst
• herschrijven
• STIJL CHAOS
45

46. Hoe bereid je een artikel voor? 1
p 35
• Waarom schrijf je?
BASISBOODSCHAP
• Wat schrijf je?
HOOFDGEDACHTE
• Waar sluit je op aan?
INZET
• Voor wie schrijf je?
DOELGROEP
46

47. Hoe bereid je een artikel voor? 2
• Welk medium, kanaal kies je?
MEDIUM
• Welke tekstsoort hanteer je? VORM
• Wat zal er met de tekst gebeuren?
GEBRUIKSFUNCTIE
• Hoe kom je op onderwerp en baken je af?
ONDERWERP
47

48. Waar haal je onderwerpen?
p. 36
• Toegestuurde persberichten
• Berichten uit de media
• Ontwikkelingen uit de wetenschap/bij de
overheid/ gezondheidszorg populariseren
• Ontwikkelingen uit de wetenschap
wetenschap/bij de overheid/
gezondheidszorg becommentariëren
• Wat de tongen losmaakt
• Opdrachten van een redactie (Visie, ...)
• Eigen (werk)ervaringen
48

49. Welk onderwerp is artikel
waard? p. 48
• Grote actualiteitswaarde
• Het nieuwe, verrassende, ongewone, curieuze,
afwijkende
• Emotionele of geografische nabijheid
• Een ontwikkeling of verandering van een situatie
• Spanning of sensatie: conflict, debat
• Rampspoed of voorspoed
• Consequenties voor de lezer
• Gevolgen voor mensen
• Human interest: de mens achter…
• Ontspanning en entertainment
49

50. OPDRACHT: DE SCHRIJVER
• Wat uit jouw organisatie (CM) in relatie
tot je leefwereld of de samenleving roept
irritatie op of boeit? Maak een lijstje.
• Welk onderwerp is relevant, heeft een
inzet? Zie criteria! (p36)
• Kies één onderwerp dat jou boeit/irriteert
en waar je (behoorlijk) wat over weet.
50

51. OPDRACHT: DE SCHRIJVER
• Vertel ‘in geuren en kleuren’ per twee om de
beurt over je onderwerp.
• Partner noteert leuke, treffende,zintuiglijke
uitspraken, associeert woorden & maakt
vergelijkingen bij wat ander vertelt.
• Partner bedenkt een VOORWERP of DIER (dat
hij bij het onderwerp associeert): simpel –
zintuiglijk – rijk aan verbindingen en
verzamelt associaties bij dat voorwerp/dier.
• Geef notities aan partner: waarneming én
associaties rond sleutelwoord.
51
SCHRIJF LEESBAAR

52. OPDRACHT: DE SCHRIJVER
• Ga nu 10’ doorschrijven over je onderwerp
NON-stop/ zonder nadenken/ 10’/ niet
herlezen of corrigeren
• Lees na en onderstreep wat je belangrijk
vindt, wat erg concreet is en wat je leuk
geformuleerd vindt.
• Verzin twee personen die over dit onderwerp
een gesprek voeren. A is de onwetende en
stelt vragen (informatief; moreel; emotioneel, esthetisch),
geeft meningen & vooroordelen en B
antwoordt.
• Voer dit gesprek live en spontaan uit op
papier. (per 2 - doorgaans alleen) 52

53. OPDRACHT: DIALOOG
aandachtspunten
• Schrijf gestileerde spreektaal met
typische uitdrukkingen, stopwoordjes, …
• Doseer de info en laat de psychologie van
de sprekers zien in hun woorden
• Gebruik herhalingen en leg een patroon,
stramien in de replieken van je tekst
• Let op het ritme en de melodie van de
dialoog
53

54. 54
Autowrakken in de buurt
bestemming
banden
bevolkingsopbouw
kunstobject
verhalen
Soort buurt
politie
Molenbeek
gemeente
Nummerplaten?
Waarom?zwervers
Oost-Europa
jongeren
Vuil/schoon
merk
buurtverhalen
schroot
Schrijf ‘je onderwerp’ in ‘t midden van blad. Ga mindmappen.

55. Clusters maken - invalshoeken
• 1. soort buurt
• 2. waarom eigenaren daar auto’s dumpen
• 3. bestemmingen van autowrakken
• 4. overheidsbemoeienis (gemeente)
• 5. gebruikers van autowrakken: wie?
• 6. cultuurfilosofie: betekenis voor samenleven?
• 7. buurtwerk: hoe op inspelen?
• 8. kunst maken met wrakken?
55

56. OPDRACHT:verdere voorbereiding
(huiswerk)
• Bepaal waarover je precies gaat schrijven en
formuleer de hoofdgedachte.
• Welk soort opiniërend artikel (genre: bvb
column, betoog, beschrijvend,…) ga je
schrijven?
• Selecteer (wat bruikbaar, wat niet, wat
ontbreekt?) en structureer in een opbouw.
• Ga nu in een eerste versie doorschrijven met
het ‘sleutel'woord dat je gekregen hebt.
56

57. SCHRIJFOPDRACHT (huiswerk)
• Schrijf een opiniërend stuk en maak het
onderwerp concreet – beeldend – aantrekkelijk.
max. 1 A4! (20 tot 25 regels).
• Wat is het precieze doel van je tekst en voor wie
kan hij bestemd zijn (doelgroep)?
• Verwerk je ‘sleutel’woord en enkele associaties
bij dat woord in je tekst, zodat je een uitgewerkte
metafoor in je tekst krijgt. Zet er een kop boven!
57

58. Zes pennen van De Bono
• Witte pen: neutrale info: feiten en cijfers: journalistiek
• Rode pen: emoties, gevoelens dat onderwerp bij je
oproept: persoonlijke ervaringen, reportage, interview,...
• Zwarte pen: ‘ja maar’ houding, negatieve reacties,
bedenkingen: aanklachten, negatieve recensies, …
• Gele pen: zonnige, optimistische kijk, positieve kant en
van het onderwerp: persuasieve tekst, motiverend
artikel…
• Groene pen: creatieve kant, onverwachte invalshoek,
beeld, metafoor, vergelijking…: column, opinie
• Blauwe pen: overzicht, procesbeschrijving, meta-denken:
beschouwend artikel, essay, …
58

59. 59
Schrijfperspectieven
 Journalistiek schrijven: positie van waarnemer
(WIT)
 Beschouwend of essayistisch schrijven:
overzicht bieden naar aanleiding van… (BLAUW)
 Opiniërend schrijven: meningvormend en niet
slechts meninggevend (GEEL- ZWART)
 Schrijven over onderzoek: toegankelijk
samenvatten én iets toevoegen (WIT)
 Schrijven over het beroep: over concrete werk
(ROOD- GROEN)