site

1. Аймгийн хэмжээнд 2014 онд байгаль орчны салбарт
хийсэн ажлын тайлан
Аймгийн Засаг даргын захирамжаар 2014 оныг “Байгаль орчныг хамгаалах,
ногоон хөгжлийг дэмжих жил” болгон зарлаж, 2014 онд хийх ажлын төлөвлөгөөг
аймгийн Засаг даргын Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж батлуулан 86 хувийн
биелэлттэй, Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайдтай аймгийн Засаг дарга 12 заалт
бүхий арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр гэрээ байгуулж 100 хувийн биелэлттэй хэрэгжүүлж
ажилласан.
2014 онд аймгийн хэмжээнд ус, рашаан ашигласаны төлбөр 148960.5 мян төг,
ойгоос хэрэглээний мод, түлээ бэлтгэж ашигласны төлбөр 231695.1 мян төг, амьтан
агнах, барих зөвшөөрлийн хураамж 8930.0 мян төг, ашигт малтмалаас бусад байгалийн
баялаг ашигласны төлбөр 4796.2 мян төг, хог хаягдлын үйлчилгээний хураамж 89661.0
мян төгрөгний татварын орлогыг орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлсэн байна.
Аймгийн хэмжээнд Алдарахаан, Идэр, Их-Уул, Сонгино сумдад байгаль орчныг
хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжэний зардлаар 130 га талбайд ойжуулалт, Улиастай
суманд 16,5 га талбайд “Ногоон хэрэм”ийн туслах зурвас, улсын төсвийн хөрөнгөөр
Тосонцэнгэл суманд 230 га талбайд ойжуулалт, Завханмандал суманд 5 га талбайд
“Ногоон хэрэм”-ийн туслах зурвасыг байгуулж, арчилгаа, цэвэрлэгээний эрх бүхий 19
ойн мэргэжлийн байгууллага 75 га талбайд өөрийн хөрөнгөөр ойжуулалтын ажлыг
хийж гүйцэтгэсэн. Мөн Их-Уул, Тосонцэнгэл, Тэлмэн, Идэр, Улиастай, Сонгино сумдад

2. нийт 830 га талбайд ОНХС-ийн хөрөнгөөр ойжуулалт, “Ногоон хэрэм”-ийн туслах зурвас
байгуулах ажлын зураглалыг Ойн судалгаа хөгжлийн төв УТҮГ-аар гүйцэтгүүлж
зураглалын дагуу ойжуулалт, хамгаалалтын зурвасыг байгуулсан. Ой, хээрийн
түймрээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор аймгийн Засаг даргын 01 дугаар албан
даалгавар гаргаж, ой хээрийн түймрийн хор уршиг, түймрээс урьдчилан сэргийлэх
талаар 24 сумын 113 багийн 25256 иргэнд хурал, уулзалт ярилцлага зохион байгуулж,
орон нутгийн мэдээллийн хэрэгслээр сэрэмжүүлгийг хавар, намрын түймрийнн
аюултай өдрүүдэд тодорхой давталттайгаар гаргаж, 4000 ширхэг санамж,
сурталчилгааны материал тараасан. Мод тарих үндэсний өдрийг аймгийн хэмжээнд
хавар, намар 2 удаа зохион байгуулж давхардсан тоогоор 322 аж ахуйн нэгж,
байгууллага,7476 иргэн оролцож нийт 30047 ширхэг мод сөөг тарьсан.
Мод тарих үндэсний өдөр
Ойн хөнөөлт шавьж, өвчний тархалтыг тогтоох тэмцлийн ажил явуулах талбай
сонгох судалгааны ажлыг БОНХЯамны
харъяа “Ой судалгаа хөгжлийн төв” УТҮГ,
эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүд, сум
дундын ойн ангиудтай хамтран 10 сумын
ойн сангийн 59.8 мян.га талбайд явуулж,
тэмцлийн ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр
Их-Уул суманд 4414 га талбайд онгоцоор,
Баянтэс, Баянхайрхан, Тэлмэн, Нөмрөг
сумдад 9000 га талбайд үүргийн
шүршигчээр тус тус хийж гүйцэтгэсэн.
Аймгийн хэмжээнд хууль бус мод
бэлтгэлтэй тэмцэх зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2014 оны 48 дугаар
зарлигийг хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөөг 3 зорилт 21 заалтаар гаргаж хэрэгжүүлэх
ажлыг зохион байгуулж ажиллан хяналт шалгалтыг эрчимжүүлэн аймгийн Засаг даргын

3. 2014 оны “Хууль бус мод бэлтгэлтэй тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх тухай” А/160 тоот
захирамж гаргаж сумдад байгаль хамгаалагч нарыг 05-р сарын 15-наас 06-р сарын 16
хүртэл 1 сар ээлжээр сэлгүүлэн ажиллуулж аймгийн Засаг даргын нөөц сангаас бензин
шатахууны зардалд 2300.0 мянган төгрөгний санхүүжилтийг шийдвэрлэсэн. Мөн
арчилгаа, цэвэрлэгээний эрх бүхий аж ахуйн нэгж, иргэдийн зөвшөөрөлгүй хөрөө
рамын үйл ажиллагаа, Тосонцэнгэл сумын Тарвагатайн нурууны байгалийн цогцолборт
газрын хамгаалалтын захиргаа, Ойн ангийн үнэт цаасны тооллого, тооцоонд хяналт
шалгалт хийсэн.
АЙМГИЙН ХЭМЖЭЭНД 2009-2014 ОНД ОЙН ТАЛААР ГАРСАН
ЗӨРЧЛИЙН СУДАЛГАА
№ Он
Илэрүүлсэн
зөрчлийн
тоо
Арилгасан
зөрчлийн
тоо
Торгууль
Нөхөн
төлбөр
1 2009 845 831 6376000 6154000
2 2010 60 30 1800000 850000
3 2011 1364 1299 13754800 8965000
4 2012 1245 1212 17898700 19030000
5 2013 163 146 2110800 -
6 2014 87 61 2110800 -
Аймгийн хэмжээнд паспортгүй худгийн судалгааг гаргаж мэдээллийн санд
оруулж, уст цэгийн байршил, холбогдох мэдээллүүдийг багтаасан газрын зураглалыг
мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлж бүх сумдад хүргүүлж ажилласан. Мөн
Мэргэжлийн хяналтын газар, Байгаль орчны газар, Хяргас нуур-Завхан голын сав
газрын захиргаа, Улиастай сумын ЗДТГазрууд хамтран аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын

4. ус ашиглалтын байдалд болон рашаан сувилалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж
байгаа аж ахуйн нэгж байгууллага болон рашааны орд газруудад хяналт шалгалтын
ажлыг зохион байгуулсан.
“Дэлхийн усны өдөр”-өөр Улиастай сумын ерөнхий боловсролын сургууль,
жолооны сургуулиуд, иргэд олон нийтэд усыг хайрлан хамгаалах, цэвэр ариун байдлыг
хангах, сөрөг нөлөөлөлд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх талаар сурталчилан, АХА
тэмцээн, гар зураг, илтгэлийн уралдааныг зохион байгуулсан. Мөн Асгат сумын Усны
давааны булаг, Баянхайрхан сумын Хорооны хонхор, Минжийн булаг, Тосонцэнгэл
сумын Хар булгийн хадатын булгуудыг хашиж хамгаалсан.
Төв суурийн газрын ус хангамжийн эх үүсвэр болон усан сангуудад эрүүл ахуйн
бүсийн дэглэм, ундны усны эрүүл ахуйн шаардлагуудыг иргэдэд сурталчилж,
сурталчилгааны самбарыг Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагатай хамтарч
баршуулсан.
2014 онд байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээний дүгнэлтийг 16 аж ахуйн
нэгжид гарган өгч, Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ, аудитын талаарх
хуулиудыг сумдад сурталчилж ажилласан.
Аймгийн хэмжээнд “Цэвэр цэмцгэр орчны
төлөө” уриан дор хавар, намрын бүх нийтийн хог
цэвэрлэгээг зохион байгуулж давхардсан тоогоор
нийт 2893 га талбайд 63750 тн хог хаягдал
цэвэрлэж 369 аж ахуйн нэгж байгууллага, 8205
өрх хамрагдсан. Мөн Улиастай суманд явган
хүний зам дагуу 71 ширхэг зоруилалтын хогийн

5. сав байршуулсан.
Нэн ховор амьтан болох минжийг өсгөн үржүүлэх, биологийн олон янз
байдлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Тосоцэнгэл сумын Хожуулын гол, Идэр сумын Идэр,
Тэгшийн гол, Алдархаан сумын Богд, Чигэстэйн голуудын 280 км2
талбайд минж
нутагших боломжит газрын судалгааг Амьтан асралт ХХК, биологийн ухааны доктор,
дэд профессор С.Шар нар хийж гүйцэтгэсэн. Мөн Ирвэс хамгаалах сан, Отгонтэнгэрийн
улсын тусгай
Автомат камер
хамгаалалттай газрын хамгаалалтын захиргаа, Байгаль орчны газар хамтран цоохор
ирвэсны тархац нутаг бүхий Эрдэнэхайрхан, Алдархаан, Отгон, Шилүүстэй, Идэр идэр
зэрэг сумдад тандалтын судалгаа хийж 4 автомат камер сурилуулсан. Шилүүстэй
суманд Цахир, мандалт уул орчмын 460,6 км2
талбайд аргалийн агнуурын бүс нутгийг
“Цахир мандалт уул” нөхөрлөл эзэмшиж байна.
Аймгийн хэмжээнд агаар бохирдуулагч эх үүсвэрийн тооллогыг 09-12 дугаар
саруудад зохион байгуулж нийт гэр байшинд амьдардаг 10366 өрхийн зуух жилд 1811,8
тн түүхий нүүрс, 93695 м3
мод, 523,5 тн аргал, хөрзөн зэрэг түлш түлсэн байна. Мөн
нийт 200 ширхэг нам даралт болон усан халаагуурын зуух тоологдсон байна.
Ус, цаг уур, орчны шинжилгээний алба
2014 онд нийт цаг агаарын урьдчилсан мэдээ,
сэрэмжлүүлэх мэдээ болон цаг агаарын 12-144
цагийн урьдчилгаатай урьдчилсан мэдээг орон
нутгийн удирдлагууд, иргэд олон нийтэд цахим

6. хаяг, орон нутгийн мэдээллийн хэрэгсэл болон сайтаар дамжуулан хүргэж, цаг агаарт
зориудаар нөлөөлөх үйл ажиллагааг 9 удаагийн гаралтаар 35 хээрийн ажиллагаа
зохион байгуулж 63 пуужин харваж хур тунадас нэмэгдүүлсэн байна.
“Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын тухай” хуулийг хэрэгжүүлэх ажлын
хүрээнд Ашигт малтмалын газрын даргын 2014 оны А-36 дугаар тушаалын
хэрэгжилтийг хангуулан ажиллаж аймгийн Засаг даргын 2014 оны А/199 дүгээр
захирамжаар Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын хайгуулан тусгай зөвшөөрөл
хүссэн өргөдлийн маягтыг батлан иргэд, аж ахуйн нэгжид сурталчилах ажлыг зохион
байгуулсан.
Байгаль хамгаалагчдад 2 дугаар сарын 24-26-ны өдрүүдэд “Байгаль
хамгаалагчдын нэгдсэн зөвлөгөөн”, 10 дугаар сарын 13-ны өдөр “Байгаль орчны
хяналтын тайланг байгаль орчны статистик мэдээллийн сангийн тусгай программын
дагуу гаргах нь” сургалтыг зохион байгуулсан. 6 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 09-ны
өдрүүдэд аймгийн байгаль орчны салбарын төлөөлөл болох 10 хүн БОНХЯ, түүний
харъяа байгууллагуудтай ажлын туршлага солилцож, байгаль орчин, ногоон хөгжлийн
талаар баримтлах бодлого хөтөлбөрийн талаарх мэдээлэл, мэргэжил арга зүйн
зөвлөгөө авч, орон нутагт тулгарч буй бэрхшээл, ололт амжилтын талаар харилцан
ярилцаж, цаашид хамтран ажиллах бодлого, чиглэлээ тодорхойлсон.
“Баруун бүсийн сав газрын захиргаадын зөвлөгөөн”-ийг 5 дугаар сарын 25-27-ны
өдрүүдэд Хяргас нуур-Завхан голын сав газрын захиргаа зохион байгуулж, нийт 7
аймгийн 13 сав газрын захиргаад оролцсон. Мөн Увс нуур-Тэс голын сав газрын усны
нөөцийн нэгдсэн менежментийн төлөвлөгөөний 1,2 дугаар хэлэлцүүлгүүд Увс, Хөвсгөл
аймгуудад болж холбогдох албан тушаалтнууд оролцсон.

7. Байгаль хамгаалагчдын нэгдсэн зөвлөгөөн

8. Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яаманд туршлага судлах уулзалт
Отгонтэнгэрийн улсын тусгай хамгаалалттай газрын хамгаалалтын захиргаа
байгуулагдсаны 20 жилийн ойн хүрээнд “Тусгай хамгаалалттай газрын судалгаа,
шинжилгээний өнөөгийн байдал, цаашдын зорилт” эрдэм шинжилгээний бага хурлыг 7
дугаар сарын 26-27-ны өдрүүдэд зохион байгуулсан.
Жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг
“Ногоон сургууль, цэцэрлэг” болзолт уралдааныг
зохион байгуулж нийт дүнгээрээ таван сургууль 3-р
зэрэг, нэг сургууль 2-р зэрэг, нэг сургууль 1-р
зэргийн болзол хангаж “Ногоон сургууль, цэцэрлэг”
гэрчилгээ авсан.
Байгаль орчны хууль бус зөрчлүүдтэй тэмцэх зорилгоор 4 цэгт хяналтын постыг
төлөвлөгөөний дагуу ажиллуулж байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, байгаль
хамгаалагчид жилийн эцсийн байдлаар 174 хуулийн этгээд, 901 иргэнийг шалгаж 425
зөрчил илрүүлэн 381 зөрчлийг арилгуулж, 15743.0 мянган төгрөгний нөхөн төлбөрийг
100 хувь барагдуулсан. Шалгалтын зөрчлийн 70 хувь нь хууль бус мод бэлтгэл, 20 хувь
нь хууль бус ан агнуур, 10 хувь нь ил задгай хог хаягдлаа хаясан зэрэг зөрчлүүд
эзэлсэн.